ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΕΥΧΟΣ. υπαρχουν περισσοτερεσ απο τρεισ διαστασεισ;

Transcript

1 υπαρχουν περισσοτερεσ απο τρεισ διαστασεισ; ΠΕΡΙΟ ΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ ΤΕΥΧΟΣ τευχος νοεµβριου 2012 ΑΦΙΕΡΩΜΑ προσεγγίζοντας τα αινίγµατα του κοσµου µας ANAZHTΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΑΡΙΑ ΤΖΑΝΗ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΒΛΑΣΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ «Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΩΣ ΕΘΝΙΣΜΟΣ» ΧΑΡΙΤΑ ΜΗΝΗ «Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΗΣ: ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ» «Η ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΜΑΧΗ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ» Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Ο ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ «ΠΟΛΗ» ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ

2

3 Μυστήρια E DI T O Η αρετη των ελληνων Εις την ανθρώπινη ιστορία παρατηρείται κάποιες φορές το περίεργο φαινόµενο απρόσµενα και ανέλπιστα γεγονότα να µεταβάλλουν την µορφή του κόσµου. Τότε διάφοροι ανθρωπολόγοι, αρχαιολόγοι, γεωλόγοι, φιλόσοφοι, αυτόκλητοι ερευνητές και άλλοι επιστήµονες, εκφράζοντας τις εµµονές και τις δογµατικές απόψεις τους για το απόµακρο παρελθόν, αλλοιώνουν την αληθινή ιστορία και προϊστορία των λαών- όπως συµβαίνει µε τους Ελληνες- οι οποίοι αποκόπτονται βίαια και µε εκφυλιστικό τρόπο από την πολιτισµική κληρονοµιά τους. Του Απόστολου Χρ. Αντωνάκη aantonakis@e-typos.com Οι αρχαίοι ιστοριογράφοι είναι πιθανόν να µας χάρισαν απολαυστικές µυθοπλασίες υπό τη µορφή γεγονότων. Ο σύγχρονος µυθιστοριογράφος µάς προσφέρει εκπληκτικά γεγονότα ενδεδυµένα τη µυθοπλασία. Οσκαρ Ουάιλντ Αφθονοι µύθοι, παραδόσεις, βραχογραφίες, εγχάρακτες λίθινες πινακίδες, πάπυροι, κείµενα ποιητών, φιλοσόφων και ιστορικών συγγραφέων, αποδίδονται ως κληρονοµιά σε αρχαίους λαούς της Μεσογείου που έζησαν και άκµασαν σε διάφορες περιοχές της πριν εξαφανισθούν ολοσχερώς. Ακκαδαίοι, Σουµέριοι, Χετταίοι, Χαλδαίοι, Βαβυλώνιοι, Μήδοι, Αµοραίοι, Ιβηρες, Σκύθες, Κιµµέριοι, Ασσύριοι, Μιττάνοι, Ελαµίτες, Παλαισάτι και πολλοί άλλοι, εµπλέκονται µε διάφορες αναφορές στην προϊστορική περίοδο. Μεταξύ αυτών, πρωτοστάτησαν οι Ελληνες, ως αυτόχθων λαός, πριν ακόµα από το µεγάλο κατακλυσµό και την καταβύθιση της Αιγηίδας που µετατράπηκε σε µία πολιτισµική και περιζήτητη θαλάσσια λίµνη, µε τον πυθµένα της γεµάτο από βυθισµένες ιστορίες και µύθους. Οι όροι «ιστορία» και «µύθος» είναι αµφίσηµοι και επιδέχονται τουλάχιστον δύο ορισµούς. Με την ιστοριογραφία ενίοτε να αµφισβητείται διότι οι ιστορικοί δεν γράφουν ιστορία αναπαράγοντας ολόκληρο το παρελθόν. Απεναντίας, κάθε ιστορικός δηµιουργεί τη δική του επιλεκτική και συχνά πολύ διαφορετική εκδοχή για τους προγενέστερους χρόνους. Ο µύθος, ως παραδοσιακή διήγηση, ίσως να έχει κάποιες φορές µικρή απόσταση από ορισµένες ιστοριογραφίες καθώς και στις δύο, δηλαδή στους µύθους και τις ιστορίες, ο Ελλην Λόγος υπήρξε ένας από τους λαµπρότερους φάρους του παγκόσµιου πολιτισµού, διότι υπηρέτησε την έννοια της αρετής προς όφελος της ανθρωπότητας. Η αρετή απασχόλησε τους αρχαίους Ελληνες ως µία διάθεση ή δύναµη της ψυχής η οποία προέρχεται από τον Νου και παραµένει έτσι, αναντίρρητα ασφαλής και αµετάβλητη. Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη, η ροπή του ανθρώπου προς την αρετή είναι από τη φύση φυτευµένη µέσα του και αναπτύσσεται µε την άσκηση και τη λογική. Οι αρχαίοι Ελληνες πίστευαν ότι από όλες τις αρετές, εκείνη που προέρχεται από τη Λογική θεωρείται - σε σχέση µε τις άλλες «καθοδηγός αυτών» και για να τη διαχωρίσουν από τις υπόλοιπες την αποκαλούσαν «φρόνηση». Η φρόνηση κηρύσσει τον άνθρωπο ελεύθερο και παντοδύναµο, τον καθιστά πάνοπλο µε τα ψυχικά χαρίσµατα που του καλλιεργεί ή του προσφέρει και τέλος εµφυτεύει εις τα µύχια της ψυχής του την αυτοπεποίθηση για την επίτευξη του υψίστου σκοπού του. Την ταύτισή του µε το Εν, τη δηµιουργό Ολότητα.

4 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 4 ΠΕριεχ µενα Γράµµα του εκδότη περιεχοµενα προσωπα data files δουρειος ιπποσ Kosmo news Kosmo news ελλαδα Kosmo ελλαδα news 20 Συνεντευξη Συνεντευξη Συνεντευξη Συνεντευξη Συνεντευξη Συνεντευξη ιδεολογηµατα λεξικο ιδεολογηµατα ιδεολογηµατα ιδεολογηµατα ιδεολογηµατα συµβολων παραδοση παραδοση παραδοση ξενοδοχειο τερατων χριστιανισµος χριστιανισµος χριστιανισµος χριστιανισµος αποψεις αποψεις αποψεις αποψεις 43 ελλαδα ελλαδα κοινωνια κοινωνια κοινωνια κοινωνια πολιτισµοσ πολιτισµοσ πολιτισµοσ πολιτισµοσ πολιτισµοσ αυλοσ του πανοσ βιβλιοθηκη βιβλιοθηκη επικοινωνια Μονιµεσ στηλεσ 5 ΠΡΟΣΩΠΑ 6 DATA FILES 7 ΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ 8 9 KOSΜΟ NEWS EΛΛΑ Α 23 ΛΕΞΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΩΝ 27 ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΤΕΡΑΤΩΝ ΕΛΛΑ Α 47 ΑΥΛΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 50 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Θεµατα ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΑΡΙΑ ΤΖΑΝΗ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: ΕΝΑ ΠΑΝΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΞΙΩΝ Ι ΕΟΛΟΓΗΜΑΤΑ Η ΙΑΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΠΑΡΑ ΟΣΗ Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ Η ΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΟΡΘΟ ΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟΨΕΙΣ Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΩΣ ΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΙΑ ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Η ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ ΤΗΣ

5 Προσωπα Υπήρξε ένας από τους σηµαντικότερους Ελληνες ποιητές του 20ού αιώνα. Ο Αγγελος Σικελιανός έµεινε στην Ιστορία για τη σύλληψη της «ελφικής Ιδέας» και της «ελφικής Ενωσης» και του «ελφικού Πανεπιστηµίου», τη δηµιουργία δηλαδή ενός παγκόσµιου πνευµατικού πυρήνα µε έδρα τους ελφούς, που θα είχε ως επίκεντρο την ελληνική οικουµενική σκέψη. Αν και το όραµά του έµεινε ανολοκλήρωτο, συνεχίζει µέχρι και σήµερα να επηρεάζει πολλούς ανθρώπους, σε όλο τον κόσµο, που εµπνέονται από τα διαχρονικά και υπερτοπικά µηνύµατα των πανανθρώπινων ελληνικών αξιών. ( ) Αγγελος Σικελιανός 5 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

6 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 6 data files Υπάρχουν περισσότερες από τρεις διαστάσεις; Το 4ο DVD της σειράς Τα αινίγµατα του σύµπαντος µε το κυροσ του discovery world Σαν Σήµερα (3/11-9/11) 3/11/1992: Ανακαλύπτεται χαυλιόδοντας µαµούθ στο σπήλαιο Αγγίτη στη ράµα. 4/11/1922: Ο Βρετανός αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ ανακαλύπτει τον τάφο του Τουταγχαµών στην Αίγυπτο. 5/11/1605: Οι Καθολικοί προσπαθούν να ανατινάξουν το Βρετανικό Κοινοβούλιο. Το σχέδιο αποκαλύπτεται και ο αρχηγός τους, Γκάι Φοκς, απαγχονίζεται. Το γεγονός έµεινε στην Ιστορία ως «Η Συνωµοσία της Πυρίτιδας», ενώ ΕΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ καθε σαββατο στα περιπτερα µαζι µε τον ελευθερο τυπο ιεύθυνση έκδοσης Απόστολος Χρ. Αντωνάκης Αρχισυντάκτης Μηνάς N. Παπαγεωργίου Σύνταξη Στέλιος Φωκάς, Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη, Αλίκη Κοτζιά, Μαρία Μακρίδου, Ράνια Ιωάννου, Νικόλαος Κουµαρτζής, Κώστας Μαυραγάνης, Τάσος Χαλιός, ηµήτρης Αναστασίου Ειδικοί συνεργάτες Γιώργος Αδαµόπουλος, ηµήτρης Αργασταράς, Θανάσης Αυγίκος, Αγγελος Βιαννίτης, Γεώργιος Καραχάλιος, Χαρίτα Μήνη, Σάσσα Τσέιτοου, Αποστόλης Χειρδάρης Art director Σοφία Λιβιεράτου Υπεύθυνη διόρθωσης κειµένων Kατερίνα Μπεχράκη Iδιοκτησία ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες ηµήτρης Μπενέκος, Αλέξης Σκαναβής ιευθυντής Πάνος Αµυράς Creative Director ηµήτρης Φωτόπουλος στις µέρες µας έγινε γνωστό µέσα από την κινηµατογραφική ταινία «V For Vendetta». 5/11/1935: Οι αδελφοί Πάρκερ κυκλοφορούν το επιτραπέζιο παιχνίδι «Monopoly». 6/11/1925: Ο µυστικός πράκτορας των Βρετανών Σίντνεϊ Ράιλι εκτελείται από τη µυστική υπηρεσία της Σοβιετικής Ενωσης, την OGPU. Ο Ράιλι υπήρξε το πρότυπο του Ιαν Φλέµινγκ για τον Τζέιµς Μποντ. 7/11/1926: ιεξάγονται στη χώρα µας οι πρώτες εκλογές µε το σύστηµα της απλής αναλογικής και µε ψηφοδέλτιο µετά την κατάργηση του σφαιριδίου. Εξαιτίας του εκλογικού νόµου, δεν σχηµατίζεται αυτοδύναµη κυβέρνηση. 8/11/392 µ.χ.: Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μέγας Θεοδόσιος καταργεί µε διάταγµά του τις αρχαίες θρησκείες και απαγορεύει την προσέλευση στους ναούς τους. Γνωρίζατε ότι Στις 9 Νοεµβρίου του 1866 πραγµατοποιείται το ολοκαύτωµα της Μονής Αρκαδίου στην Κρήτη; Ο Κωνσταντίνος Γιαµπουδάκης ανατινάζει την πυριτιδαποθήκη καταστρέφοντας την ανατολική πτέρυγα της Μονής, καταπλακώνοντας Χριστιανούς και Τούρκους. ιεύθυνση εµπορικής ανάπτυξης «ELSE AGENCY» Εµπορική διεύθυνση Ελσα Σοϊµοίρη ιεύθυνση διαφήµισης Λουκάς Παπανικολάου Υποδοχή διαφήµισης Φωτεινή Αναστασίου Οικονοµική διευθύντρια Μαριάννα Θαρενάκη Νοµικός σύµβουλος Ανδρέας Αγγελίδης Φωτογραφικό αρχείο Φανή Νικολαΐδου Φωτό Αρχείο Ελεύθερου Τύπου, Shutterstock, Ideal image, Visual Photos, ΑΠΕ, Eurokinissi Υπεύθυνος κυκλοφορίας Κώστας Μπαλής Εκτύπωση ΤΥΠΟΕΚ ΟΤΙΚΗ Α.Ε. ιανοµή ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αγίας Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου, Νέο Ηράκλειο, Τ.Κ Τηλ.: , Fax: , Site: Fenomena@e-typos.com Οι απόψεις των συγγραφέων εκφράζουν τους ίδιους και δεν αποτελούν κατ ανάγκην και απόψεις του περιοδικού.

7 εναλλακτική µατιά στην επικαιρότητα Από τoν Μηνά N. Παπαγεωργίου Στην καρδιά του προβλήµατος Στις αρχές της δεκαετίας του 80 ένα παιδί γεννιέται και µεγαλώνει σε µια χώρα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που ονο- µάζεται Ελλάδα. Σε ηλικία 5 ετών οι γονείς του του διαβάζουν πριν κοιµηθεί ιστορίες από τα κατορθώµατα των πάνσοφων ηρώων και των ηµίθεων της ελληνικής µυθολογίας. Την ίδια στιγµή, κάθε Κυριακή το στέλνουν στο κατηχητικό, εκεί όπου µαθαίνει το πώς ο Θεός έφτιαξε τον κόσµο, την εξιστόρηση για τους πρωτόπλαστους και την αποµάκρυνση του ανθρώπινου γένους από τον Παράδεισο λόγω των αµαρτιών που διέπραξε τρώγοντας το µήλο της γνώσης. Μεγαλώνοντας και πηγαίνοντας σχολείο, διδάσκεται για τον εκπληκτικό πολιτισµό των προγόνων του, των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι τα έκαναν όλα τέλεια σε όλους τους τοµείς, εκτός από τον τρόπο µε τον οποίο αντιµετώπιζαν το θείο. Την ίδια στιγµή, τιµά κάθε χρόνο τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών αλλά και θαυµάζει διάφορες πτυχές από την Ιστορία του επαναστατικού αγώνα του 21. Λίγα χρόνια αργότερα, φοιτώντας στο πανεπιστήµιο στην αυγή της νέας χιλιετίας (και µε τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και της ελεύθερης διακίνησης της γνώσης), το παιδί αυτό έρχεται σε επαφή µε µια άλλη όψη του νοµίσµατος της Ιστορίας του και κατ επέκταση της ίδιας του της ταυτότητας. Ετσι, θα µάθει πως οι αρχαίοι Ελληνες δεν ήταν κάποιοι υπεράνθρωποι σούπερ ήρωες, αλλά είχαν αδυναµίες, πάθη και αρκετά στοιχεία τα οποία απορρίπτει συλλήβδην ο σύγχρονος πολιτισµός µας. Επίσης, ότι η θρησκεία τους δεν ήταν ειδωλολατρική ή σατανική, αλλά κυνηγήθηκε και κατηγορήθηκε από τον Χριστιανισµό όταν αυτός επιβλήθηκε διά της βίας από τον 4ο µεταχριστιανικό αιώνα και εξής, αφανίζοντας αρκετές πτυχές του αρχαίου ελληνικού κόσµου. Επίσης, θα σαστίσει διαβάζοντας πως αρκετές από τις διαδεδοµένες παραδόσεις του 21 (Κρυφό Σχολειό, το λάβαρο της Αγ. Λαύρας κ.ά.), αποτελούν στην ουσία εθνικούς µύθους που βοήθησαν σε συγκεκριµένες χρονικές περιόδους την ανάπτυξη ιδεολογηµάτων που εξυπηρετούσαν την εξωτερική πολιτική Αυτό το ακαθόριστο υβριδικό ιδεολογικό µόρφωµα που βρίσκεται στην καρδιά της ιδιοσυγκρασίας του Νεοέλληνα από το 21 και εξής βρίσκεται, κατά την ταπεινή µου γνώµη, πίσω από όλα τα δεινά που αντιµετωπίζει η Ελλάδα του 2012 του νέου κράτους των Ελλήνων, ένας όρος (ο Ελληνας) που αντιλαµβάνεται κάποια στιγµή πως εθεωρείτο απαγορευµένος κατά την περίοδο του «ένδοξου» Βυζαντίου! Ενός νεοελληνικού κράτους, που βρέθηκε χρεωµένο και υποτελές σε ξένες δυνάµεις πριν καν δηµιουργηθεί, ενός κρατικού µορφώµατος που λειτουργεί εδώ και δύο περίπου αιώνες µε µια µορφή «δηµοκρατίας» πολύ διαφορετική από αυτήν που γνώριζε ο Σόλωνας, ο Κλεισθένης ή ο Λυκούργος. Οταν αποφασίζει να συζητήσει αυτά τα θέµατα σε διαδικτυακές αγορές, συναντά και µια αρκετά διαδεδοµένη άποψη που υποστηρίζει πως η αναµόχλευση όλων αυτών των ζητηµάτων πηγάζει από τα ύπουλα σχέδια µιας αόρατης Νέας Τάξης Πραγµάτων που στοχεύει στο διχασµό των Ελλήνων. Αυτό το ακαθόριστο υβριδικό ιδεολογικό µόρφωµα που εντοπίζεται στην καρδιά της ιδιοσυγκρασίας του Νεοέλληνα από το 21 και εξής βρίσκεται κατά την ταπεινή µου γνώµη πίσω από όλα τα δεινά που αντιµετωπίζει η Ελλάδα του Τελικά, τι είναι ελληνικό; Πώς ορίζεται η ελληνική ταυτότητα; Υπάρχει κάτι που να µας συνδέει (επί της ουσίας και όχι στη θεωρία) µε τη στάση των αρχαίων Ελλήνων απέναντι στον κόσµο; Από πού πηγάζουν οι σύγχρονες αξίες και τα ιδανικά µας; Με αφορµή τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουµε όλοι ελέω οικονοµικής κρίσης είµαι σίγουρος πως όλα αυτά τα ερωτήµατα έχουν στριφογυρίσει στο µυαλό όλων µας τελευταία. Στα «Φαινόµενα» τολµάµε να ανοίξουµε το φάκελο της «ελληνικής ταυτότητας», συµβάλλοντας στην ανάπτυξη ενός δηµόσιου προβληµατισµού. Απώτερος στόχος µας ο ερχοµός µιας ορατής -αυτή τη φορά- Νέας Τάξης Νόησης, χρήσιµης όχι µόνο σε ατοµικό επίπεδο αλλά και σε συλλογικό, ιδιαίτερα σε αυτούς τους περίεργους καιρούς όπου στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας κυριαρχούν η βία, το µίσος και ο φόβος για το «ξένο». Μήπως, όµως, στην πραγµατικότητα «ξένος» είναι ο ίδιος µας ο εαυτός; 7 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

8 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 8 KOSMΕπιµέλεια: Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη ΝE W S Νεκροτοµείο για ροµαντικές νύχτες! Πώς θα σας φαινόταν αν κοιµόσασταν ένα βράδυ σε νεκροτοµικό τραπέζι; Αν ένα τέτοιο ενδεχόµενο δεν σας ανατριχιάζει, τότε ο Αυστραλός Χέιντιν Πιρς είναι ο άνθρωπός σας! Ο αθεόφοβος επιχειρηµατίας αγόρασε ένα ψυχιατρικό άσυλο στην Τασµανία µε σκοπό να µετατρέψει το νεκροτοµείο του σε ξενοδοχείο! Σύµφωνα, δε, µε τον ίδιο, τα δωµάτια θα έχουν όχι µόνο διπλά κρεβάτια αλλά και τραπέζια νεκροψίας, ενώ στο χώρο θα βρίσκονται και δύο ψυγεία που θα µπορούν να χρησιµοποιηθούν ανά πάσα στιγµή. Το σίγουρο είναι πως δεν θέλουµε να µάθουµε πώς! Γάτα ανακάλυψε ρωµαϊκό τάφο! Οταν το βράδυ της 16ης Οκτωβρίου ο Ιταλός Mirko Curti και ο συγκάτοικός του έχασαν τη γάτα τους κοντά στην πόλη Via di Pietralata, δεν µπορούσαν να φανταστούν ότι το πανέξυπνο τετράποδο θα είχε χωθεί µέσα σε µια ρωγµή και θα κρυβόταν στα χαλάσµατα ενός ρωµαϊκού τάφου! «Ακούγαµε το νιαούρισµά της και αρχίσαµε να σκαλίζουµε τη ρωγµή για να καταφέρουµε να µπούµε µέσα», είπε ο Mirko ο οποίος κατεβαίνοντας στα έγκατα της γης βρήκε µαζί µε τη γάτα του ανθρώπινα κόκαλα και αρχαία ρωµαϊκά δοχεία! Οι αρχαιολόγοι που έσπευσαν στο σηµείο απεφάνθησαν πως ο τάφος είναι περίπου ετών και πως η ρωγµή εµφανίστηκε στην επιφάνεια της γης λόγω των καταρρακτωδών βροχών κατά τη διάρκεια του χρόνου. Τελικά, µάλλον η περιέργεια δεν σκοτώνει πάντα τη γάτα. Μερικές φορές µπορεί να την οδηγήσει και σε απίστευτες ανακαλύψεις!

9 Μυστήρια «Star Trek-οµανείς» όλου του κόσµου, ενωθείτε! Περισσότεροι από φανατικοί θαυµαστές της τηλεοπτικής σειράς «Star Trek» φόρεσαν τα αγαπηµένα τους κοστούµια και συµµετείχαν στο µεγάλο ραντεβού του ετήσιου συνεδρίου «Destination Star Trek» το οποίο φέτος πραγµατοποιήθηκε στο Λονδίνο. Αλλοι από αυτούς ντυµένοι ως µέλη του πληρώµατος και άλλοι ως τέρατα ή ως κάτοικοι του πλανήτη Vulkan κυκλοφορούσαν ανάµεσα στους λάτρεις της σειράς, καθιστώντας τη διαπλανητική διοργάνωση του συνεδρίου µια πραγµατικά 3D εµπειρία! Αξίζει να αναφέρουµε πως στο συνέδριο συµµετείχαν επίσης και µερικά από τα µεγαλύτερα ονόµατα που πρωταγωνίστησαν στη σειρά, όπως οι William Shatner, Kate Mulgrew, Avery Brooks και Scott Bakula. Ο Bigfoot φταίει για όλα! Ο John Reed από την Πενσιλβάνια των ΗΠΑ πιστεύει πως είναι ο µοναδικός άνθρωπος που έχει δει τον Bigfoot τρεις φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του. Μάλιστα, κατηγορεί το µυθικό πλάσµα για τις ζηµιές που υπέστη το τροχόσπιτό του. «Ηµουν σε ένα κάµπινγκ µε τη σύντροφό µου και ξαφνικά είδα το πλάσµα να περπατά έξω από το αυτοκίνητό µου και να πετά πέτρες! Τα µάτια του λαµπύριζαν και εξαφανίστηκε όταν βγήκαµε έξω από το αυτοκίνητο για να το κυνηγήσουµε». Η κρυπτοζωολογία αποτελεί µια από τις πιο αγαπηµένες θεµατολογίες των Αµερικανών φίλων της εναλλακτικής αναζήτησης. Μαρτυρίες, όπως αυτή του Reed, δίνουν τροφή για την ανάπτυξη ακόµα περισσότερων συζητήσεων σχετικά µε την πιθανή ύπαρξη άγνωστων πλασµάτων ανάµεσά µας. 9 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

10 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 10 Κοιτίδα του πολιτισµού Τόπος διεξαγωγής των περίφηµων Ολυµπιακών Αγώνων από το 776 π.χ, η Ολυµπία αποτέλεσε κατά την αρχαιότητα σύµβολο της ευγενούς άµιλλας, της συµφιλίωσης και της εκεχειρίας µεταξύ των πόλεων-κρατών σε περίοδο πολέµου. Από την αναβίωση των νέων Αγώνων το 1896 (οι παλαιοί είχαν καταργηθεί από τον Θεοδόσιο) µέχρι και σήµερα, τελείται εκεί κάθε τέσσερα χρόνια η συγκινητική τελετή της αφής του Ολυµπιακού φωτός, που ταξιδεύει σε όλο τον κόσµο µεταφέροντας πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά του αρχαίου ελληνικού πνεύµατος.

11 ελλαδα 11 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

12 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 12 Μαρία Τζάνη Πώς ορίζεται η ελληνικότητα και ποια είναι τα πανανθρώπινα και διαχρονικά μηνύματα που μεταφέρει; Ποια στοιχεία διακρίνουν το σύγχρονο Νεοέλληνα και ποιοι ευθύνονται για την κατάντια της πατρίδας μας; Τέλος, με ποιον τρόπο θα μπορούσε η παρούσα αυτή κατάσταση να αντιστραφεί; Η πάντα ορμητική και διαχυτική καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Μαρία Τζάνη, απαντά σε αυτά αλλά και σε πολλά ακόμα ακόμη σχετικά ερωτήματα που της θέσαμε, πραγματοποιώντας μια ιδανική εισαγωγή στο θεματικό αφιέρωμα των «Φαινομένων» που ετοιμάσαμε γι αυτή την εβδομάδα. Της Θεανώς Καρούτα, «Ελληνισμός: ένα πανανθρώπινο σύστημα αξιών»

13 Συνεντευξη Τι σηµαίνει Ελληνισµός για εσάς και τι εµπεριέχει ως σύστηµα αξιών; Ο Ελληνισµός είναι µια κοσµοθεωρία, δεν είναι µια φυλή, δεν αφορά ένα έθνος, είναι µια κοσµοθέαση, η οποία περιλαµβάνει ένα συγκεκριµένο σύστηµα αξιών, προτύπων κοσµοαντίληψης για το γίγνεσθαι του κόσµου και τον προορισµό των όντων. Είναι η ύπαρξη συνείδησης για το Σύµπαν και τα όντα µέσα σε αυτό. Εχει όµως και τις ιδέες του, που είναι πολύ συγκεκριµένες. Αναφέροµαι στις ιδέες της ελευθερίας και της δηµοκρατίας που καλλιεργούνται µαζί µε τα υπόλοιπα ιδανικά που εµφανίζονται στον Ελληνισµό, όπως είναι για παράδειγµα η αρετή και η ανδρεία. αλλά και του Σύµπαντος. Λέγοντας αυτό εννοώ και πιστεύω πως αν υπάρχει ζωή που πιστεύω ότι υπάρχει- σε άλλα ηλιακά συστήµατα και πλανήτες, είµαι πεπεισµένη ότι θα λειτουργεί µε ένα αξιακό σύστηµα παρόµοιο µε το ελληνικό. εν µπορεί να είναι διαφορετικό γιατί η νόηση και η παραγόµενη αυτοσκοπούσα συνείδηση δεν µπορεί παρά να αποδέχεται ένα αξιακό σύστηµα που έχει στη βάση του την απόλυτη κατανόηση του τι σηµαίνει «µάνα φύση», η αυθεντική δηµιουργός όλων των πλασµάτων, του υλικού και άυλου κόσµου και των προθέσεων που έχει αυτή την ώρα που δηµιουργεί και αυτοδηµιουργείται. Θα µπορούσα να σας πω µια φράση που συνήθιζα να λέω στους φοιτητές µου, ότι «το σχέδιο της δηµιουργίας είναι το ήθος». Βλέπετε ότι ξεκινάει από ανόργανα στοιχεία, σε µη οργανω- µένες και ενσυνείδητες συνθήκες, καταλήγει στον άνθρωπο που µπορεί να είναι τόσο µέγας, ώστε να υλοποιεί αυτό που γράφει και ο Ελύτης στο «Αξιον εστί»: «το κενό, την αναγκαιότητα της ψυχής για την ευθύνη του άλλου». Και συµπληρώνω εγώ του οποιουδήποτε άλλου, όχι µόνο του είδους µας, αλλά και του κάθε πλάσµατος. Θα µπορούσαµε λοιπόν να πούµε πως αυτό το αξιακό σύστηµα είναι κάτι που υπάρχει στο DNA των όντων; Εγκλωβίζεται η ελληνικότητα µέσα στο πλαίσιο του ελληνικού έθνους ή πρόκειται για µια έννοια µε πανανθρώπινες διαστάσεις; Θα σας πω µια φράση που είχε στο προοίµιο του έργου του για την Ελληνική Μυθολογία ο Γάλλος ακαδηµαϊκός Jean Richepin: «Οταν η Γη θα εκπνέει στο ιάστηµα, η τελευταία της λέξη θα είναι Ελλάς». Θα σας υπενθυµίσω ακόµα αυτό που είπε ο Goethe, πως «ό,τι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο, είναι και η Ελλάδα για την ανθρωπότητα». Αντιλαµβάνεστε λοιπόν ότι έχετε ήδη την απάντηση στο ερώτηµά σας. Ο Ελληνισµός από τη φύση όλου του διανοητικού αποθέµατος που έχει καταθέσει στο διηνεκές, στην ανθρωπότητα, έχει υπερβεί τα όρια, όχι µόνο τα γήινα Εχουµε γίνει επιρρεπείς στην ξενοµανία γιατί µας αποστέρησαν τη δική µας αυθεντική παιδεία. Και αυτό είναι έργο πολιτικών, σε αυτούς πέφτει η κύρια ευθύνη, αυτοί ανοίγουν τις πύλες και αλώνεται ο Ελληνισµός Εχω την εντύπωση πως στο DNA του είδους µας υπάρχει. Αν ερµηνεύω σωστά αυτά που λένε οι βιολόγοι, οι γενετιστές και οι νευροεπιστήµονες, υπάρχουν στοιχεία που µας θέλουν να είµαστε από τη φύση µας «καλοί καγαθοί». Πάρτε για παράδειγµα τα παιδιά: είναι πάντα έτοιµα να µάθουν και έχουν έντονη αντίληψη δικαίου και ηθικής. Εµείς και η κοινωνία τα καταστρέφουµε. Θυµηθείτε την «Κύρου παιδεία» του Ξενοφώντος, που ο Κύρος έφαγε ξύλο από τον παιδαγωγό του για να µάθει να δικάζει «σωστά». Στη συγκεκριµένη περίπτωση το «σωστά» σήµαινε άνισα, άδικα. Θέλω λοιπόν να σας πω πως όλο το αξιακό σύστηµα που παρήγαγε η σκέψη των Ελλήνων είναι µοναδικό και ανυπέρβλητο. Οι Ελληνες γνώριζαν σπουδαία πράγµατα και αυτό µας το µαρτυρούν ακόµα και τα «αποµεινάρια» της γνώσης που έχουν επιβιώσει µέχρι σήµερα. Ας µην ξεχνάµε πως έλεγαν «αυτόν τον κόσµο ούτε θεός ούτε άνθρωπος τον δηµιούργησε αλλ ην αεί» Το πυρ του Ηρακλείτου τι άλλο θα µπορούσε να είναι παρά η περιγραφή του ατοµικού πυρήνα µε το ηλεκτρόνιο, που είναι αείζων, που δεν πεθαίνει ποτέ; Μεγάλες αλήθειες έχουµε όµως και σε επίπεδο αξιακό, όπως αποδεικνύει η φράση-παράγγελµα των Ελευσινίων, που οι µύστες δίδασκαν στους υπόλοιπους: «Να αγαπάς, να σέβεσαι και να προστατεύεις όλα τα πλάσµατα 13 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

14 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 14 της φύσης». Από τον Αριστοτέλη μαθαίνουμε πώς πρέπει να είναι ο νόμος και σε ποια κατάσταση γεννιούνται τα πλάσματα «μηδένα δούλον η φύση πεποίηκε», που σημαίνει ότι η φύση δεν έπλασε κανένα πλάσμα για να είναι δούλος. Ή η ανυπέρβλητη δήλωση του Σοφοκλή διά στόματος Αντιγόνης: «δεν πλάστηκα από τη φύση για να μισώ τα πλάσματα αλλά για να τα αγαπώ». Εχετε αναλογιστεί τι επίπεδο καταδεικνύουν αυτές οι φιλοσοφίες; Πόσα πολλά πράγματα γνώριζαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι; Ηξεραν πολύ καλά ότι μας δημιούργησε η φύση και όσο για το δωδεκάθεο, δεν ήταν παρά φιλοσοφικές κατηγορίες που εκπροσωπούσαν και αναπαριστούσαν τις μεγάλες δυνάμεις της φύσης και τις αξίες που είναι αναγκαίες για να μπορεί να είναι ο βίος των ανθρώπων στις κοινωνίες υποφερτός και επωφελής. Από την άλλη μεριά, δείτε μια ακόμα φράση: «δούλον ανάγκη νόμος (εστί), ελευθέρων όμως ανάγκη». Τι θα μπορούσε να μας ορίσει καλύτερα ποιος είναι ο δούλος; Αυτός για τον οποίο η εφαρμογή του δικαίου επιβάλλεται με Η γλωσσική συρρίκνωση συνεπάγεται την ίδια στιγμή ψυχοδιανοητική συρρίκνωση. Δείτε τι κάνουν τώρα με την απλοποίηση της γλώσσας μας, συντελείται ένα τρομερό έγκλημα εξαναγκασμό προκειμένου να μην τιμωρηθεί. Ενώ ο ελεύθερος είναι αυτός για τον οποίο το δίκαιο είναι μια εσωτερική αναγκαιότητα. Ο Ελληνισμός είναι παιδαγωγούσα συνθήκη στο διηνεκές και περιλαμβάνει την πλέον έγκυρη απάντηση σε όλα τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας, ιδιαίτερα της σύγχρονης. Ποια είναι η θέση του αξιακού αυτού συστήματος στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία; Η ελληνική κοινωνία έχει απομα- Μιλήστε μας για το ετήσιο συνέδριο που διοργανώνετε στους Δελφούς Στο πλαίσιο της αναβίωσης της Δελφικής Ιδέας, διοργανώνουμε ετησίως το Συνέδριο των Δελφών που τώρα θα πάρει και διεθνή χαρακτήρα. Τη σκυτάλη έχουμε πάρει από τον Σικελιανό, τον Καζαντζάκη και τον Παλαμά, ενώ όλα αυτά έρχονται από πολύ νωρίτερα, από τον Πλήθωνα τον Γεμιστό και τον Γκαίτε. Η όλη ιδέα βασίζεται στην αρχαία ελληνική σκέψη και απαντά μέσω αυτής σε σύγχρονα προβλήματα της ανθρωπότητας. Φέτος το θέμα μας ήταν «Εμβολή παγκοσμιοποίησης: Περίπτωση Ελλάς». Ο κόσμος ανταποκρίνεται στις δράσεις αυτές καθώς προάγουν ιδέες που θέλουμε να διατηρηθούν. Φέτος μάλιστα δώσαμε την ευκαιρία σε ακόμα περισσότερους να το παρακολουθήσουν καθώς το διοργανώσαμε στην Αθήνα, σε αντίθεση με άλλες χρονιές που διοργανωνόταν στους Δελφούς. Το εμπόδιο που υπάρχει και εδώ για τους περισσότερους είναι η οικονομική κρίση, αφού η στενότητα των περισσοτέρων δεν αφήνει το περιθώριο να παρακολουθούν αυτά τα ζητήματα όσο ολοκληρωμένα θα έπρεπε. Πάντως προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η μεγαλύτερη μερίδα του κόσμου που ενδιαφέρεται για τα συνέδρια του Δελφικού Ιδεώδους είναι από το εξωτερικό και αυτοί είναι είτε Ελληνες είτε ξένοι. Επόμενος στόχος μας είναι η δημιουργία και λειτουργία του National Delfic Council με ανοιχτή πρόσκληση σε όποιον ενδιαφέρεται να συμμετάσχει.

15 Συνεντευξη κρυνθεί από τα ιδανικά της λόγω ενός δραµατικού πολιτιστικού ιµπεριαλισµού που οι Ελληνες επέτρεψαν να συµβεί, ονοµάζοντάς τον µοντέρνο, πρωτοποριακό, µεταµοντερνισµό και άλλα τέτοια εύηχα και ελκυστικά. Αυτό είναι κάτι που διαχρονικά γίνεται σκόπιµα και όταν όλη η ανθρωπότητα αρχίζει να στρέφεται προς την κλασική παιδεία και τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, εµείς τα απεµπολούµε. Με αυτό τον τρόπο αυτοί που ασχολούνται µε την παιδεία µας προάγουν την προσωπικότητά τους και καλλιεργούν τον ψυχισµό τους. Για να επανέλθουµε όµως σε αυτό που λέγαµε νωρίτερα, για την επίλυση όλων των προβληµάτων, έχω να σας πω πως ο John Nash, που τιµήθηκε µε το Νόµπελ Οικονοµικών για τη θεωρία των παιγνίων, στην πραγµατικότητα µαθηµατικοποίησε τη «βέλτιστη λύση» του Αριστοτέλη. Σύµφωνα µε αυτήν, δεν είναι όλες οι λύσεις που µπορεί να υπάρχουν σε ένα θέµα οι πρέπουσες, υπάρχει πάντα η βέλτιστη λύση την οποία παίρνουµε κάθε φορά από τις συνιστώσες του πεδίου. Οταν λέει ο Αριστοτέλης ότι «ο νόµος πρέπει να είναι σύµφωνος προς τη φύση, κατορθωτός εν τη πράξει, συµφέρων δε προς την πολιτική κοινωνία», αναφέρεται σε ένα πολυπαραγοντικό ζήτηµα, το νόµο, ο οποίος οφείλει να είναι η βέλτιστη λύση από πλευράς συµφωνίας µε τη φύση, Πιστεύω πως αν υπάρχει ζωή που πιστεύω ότι υπάρχει- σε άλλα ηλιακά συστήµατα και πλανήτες, είµαι πεπεισµένη ότι θα λειτουργεί µε ένα αξιακό σύστηµα παρόµοιο µε το ελληνικό κατορθώµατος στην πράξη και συµφέροντος προς την κοινωνία. Σύµφωνος προς τη φύση είναι εάν απονέµει εκάστω τα κατά την αξία αυτού - πράγµα που σηµαίνει πως δεν υπάρχει µεγαλύτερη αδικία από το να εξισώνεις άνισες ικανότητες, προθέσεις και στόχους. Κατορθωτός εν τη πράξει θα είναι αν είναι επωφελής για αυτούς για τους οποίους νοµοθετήθηκε. Πού βρίσκονται αυτές οι αρχές στην Ελλάδα τού σήµερα; Να σας πω εγώ: πουθενά. Λένε ότι όλα τα πλάσµατα είναι πλασµένα έτσι ώστε να επιζητούν την ευδαι- µονία, την εύχαρι ανάπτυξή τους και να έχουν µια ζωή την οποία θέλουν να τη ζουν, και για αυτό είναι εξοπλισµένα. Λένε λοιπόν οι Ελληνες «εύδαιµον το ελεύθερο, το δε ελεύθερο το εύψυχο», µε άλλα λόγια αυτό που είπε και ο Κάλβος «θέλει αρετή και τόλµη η ελευθερία». Είναι αποδεκτό από την παγκόσµια κοινότητα πως ο ανυπέρβλητος πλούτος της χώρας µας είναι ο πολιτισµός µας, η σκέψη και η κοσµοθέασή µας. Γιατί οι Ελληνες όµως αφήνουν τον πλούτο των πνευµατικών αυτών στοιχείων να χαθεί; εν είναι µόνο οι Ελληνες, είναι µια σειρά γεγονότων και καταστάσεων, είναι µια πολύ µεγαλύτερη προδοσία που βυθίζει τη χώρα. Μια προδοσία η οποία ήρθε από την ανικανότητα, την αδιαφορία, την κακή εκτίµηση πολιτικών, όπως του κ. Γ. Παπανδρέου και του κ. Παπακωνσταντίνου, που ρήµαξαν αυτή τη ζάπλουτη χώρα και εκχώρησαν τον πλούτο της για ένα κοµµάτι ψωµί. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να τιµωρηθούν παραδειγµατικά. Πιστεύετε ότι το ελληνικό στοιχείο ενδέχεται να εκλείψει ή µήπως διανύει την πορεία µιας συνεχούς πτώσης και κάποια στιγµή θα επανέλθει δυναµικά στο προσκήνιο; Ο Ελληνισµός έχει περάσει πολλές και δραµατικές καταστάσεις. Το ελληνικό ιδεώδες όµως είναι κάτι αθάνατο, αέναο, 15 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

16 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 16 όπως το ηρακλείτειο πυρ. «Το Σύμπαν μιλάει ελληνικά», είχε πει ένας υπεύθυνος της NASA για το πρόγραμμα «ΔΙΑΣ» και ο μεγάλος Βαγγέλης Παπαθανασίου είπε πως «ο Ελληνισμός είναι υπόθεση της δημιουργίας του Σύμπαντος, γίνεται μαζί του, δεν νοείται το ένα χωρίς το άλλο». Η Ελλάς πέπρωται να ζήσει, ακόμα και αν χάνει την υπόστασή της προσωρινά. Το πνεύμα της, η φιλοσοφία της, η επιστήμη, η τέχνη, το σύνολο το αξιακό και ο ουμανισμός που δημιούργησε και χάρισε στην ανθρωπότητα είναι κτήμα όλων των ανθρώπων. Θα τη στηρίξουν και θα αναγεννηθεί. Γι αυτό οι Ελληνες πρέπει να αντέχουν και να αποστρέφονται αυτούς οι οποίοι τους παροτρύνουν να χάνουν την ελληνικότητά τους. Εχουμε γίνει επιρρεπείς στην ξενομανία γιατί μας αποστέρησαν Ο Ελληνισμός είναι παιδαγωγούσα συνθήκη στο διηνεκές και περιλαμβάνει την πλέον έγκυρη απάντηση σε όλα τα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας, ιδιαίτερα της σύγχρονης τη δική μας αυθεντική παιδεία. Και αυτό είναι έργο πολιτικών, σε αυτούς πέφτει η κύρια ευθύνη, αυτοί ανοίγουν τις πύλες και αλώνεται ο Ελληνισμός. Η καρδιά της Ελλάδας χτυπάει στην Ομογένεια, χτυπάει σε όλους τους καλλιεργημένους ανθρώπους απανταχού της Γης, όποια και αν είναι η εθνικότητά τους. Γι αυτό και είμαστε το μοναδικό έθνος που γίνεται ταυτότητα στο στόμα ομάδων άλλων ανθρώπων, άλλων χωρών («Είμαστε όλοι Ελληνες») και πρέπει να καταλάβουν αυτοί οι «κύριοι» που μας πολεμούν τώρα με πρόφαση την οικονομική κρίση, πως αν η Ελλάδα φύγει, θα πάψει να υπάρχει Ευρωπαϊκή Ενωση για έναν πολύ απλό λόγο: γιατί δεν θα νομιμοποιείται η Ευρώπη να φέρει το όνομα Ευρώπη. Πόσο εφικτό είναι να εντάξουμε την ουσία του Ελληνισμού στην καθημερινότητα και την παιδεία μας; Κυρίως αλλάζοντας το εκπαιδευτικό μας σύστημα σε επίπεδο περιεχομένου και νοοτροπίας. Εγώ ετοιμάζω τώρα, και μάλλον θα είναι η τελευταία μου εκπαιδευτική προσφορά σε αυτή τη χώρα, ένα τέτοιο μοντέλο και το κάνω σε συνεργα-

17 Συνεντευξη σία µε ένα µεγάλο Φινλανδό παιδαγωγό. Το πρότζεκτ αυτό θα ξεκινήσει από την Ελλάδα και στη συνέχεια θα δοθεί στην παγκόσµια κοινότητα. εν ξέρω πόσο δεκτικοί είµαστε όµως για κάτι τέτοιο. Πάρτε ως παράδειγµα τα ολοήµερα σχολεία και δεν εννοώ το parking παιδιών που γίνεται σήµερα. Για τις 28 αυτές πιλοτικές µονάδες που δηµιουργήθηκαν, πήρε βραβείο η χώρα µας από την Ευρώπη και το σχέδιο υιοθετήθηκε από τη Φινλανδία πριν ακόµα υλοποιηθεί εδώ. Αυτό το µεγαλόπνοο σχέδιο λοιπόν, όταν άλλαξε ο υπουργός, όχι η κυβέρνηση, το τσάκισαν. Με το πρόγραµµα αυτό θα µπορούσε να βοηθηθεί η ανάπτυξη του κάθε παιδιού ως µοναδική και ξεχωριστή οντότητα, κάτι που φαίνεται δεν ήταν µέσα στις προθέσεις του κ. Πέτρου Ευθυµίου και του κ. Κώστα Σηµίτη. Εχω την εντύπωση λοιπόν πως είναι θέµα παιδείας και από τους πολιτικούς έχω ακούσει έναν το πολύ δύο που το αποδέχονται αυτό, ανάµεσά τους ο κ. Ευριπίδης Στυλιανίδης. Ετσι λοιπόν πέφτει ο κλήρος σε εµάς να προσέξουµε πολύ την παιδεία µας και να αλλάξουµε άµεσα το περιεχόµενό της. Να γίνει θελκτική για τα παιδιά, στα οποία θα δώσουµε όχι µόνο την ικανότητα να µαθαίνουν, αλλά και να αξιολογούν ό,τι µαθαίνουν, να επιλέγουν και να κρίνουν τη γνωστική πληροφορία. Η γνώση άλλωστε είναι κάτι που συντελείται µέσα στο νου. Και φυσικά πάνω απ όλα πρέπει να προσέχουµε τη γλώσσα µας. Οι νευροεπιστήµονες λένε πως η γλώσσα, κατά εννοιολογική ποιότητα και ποσότητα, είναι ο πλάστης της νόησης και του ψυχισµού. Συνεπώς γλωσσική συρρίκνωση συνεπάγεται την ίδια στιγµή ψυχοδιανοητική συρρίκνωση. είτε τι κάνουν τώρα µε την απλοποίηση της γλώσσας µας, συντελείται ένα τροµερό έγκληµα. Προσπαθούν να τσακίσουν τον Ελληνισµό, και ξέρετε ο Λένιν το είχε πει πρώτος «αν θέλεις να εξαφανίσεις ένα έθνος και ό,τι αυτό έχει δηµιουργήσει, δεν χρειάζεται να κάνεις γενοκτονία, κατάστρεψε τη γλώσσα του και είναι θέµα χρόνου». Αρα έχουµε βρεθεί αντιµέτωποι µε µια επίθεση ενάντια στην ελληνικότητα; Βέβαια, και δεν είναι τωρινό φαινό- µενο, αν έτσι νοµίζετε, απλώς τώρα έχει ενταθεί. Κάτι τέτοιο αποτελεί µια συνεχή προσπάθεια γιατί στον κόσµο υπάρχουν δύο επιλογές για την πορεία της ανθρωπότητας: Είτε θα έχει τον άνθρωπο µε αυτοσκοπούσα συνείδηση και κατανόηση ότι δεν επιβιώνει αν ταυτόχρονα δεν επιβιώνουν όλα τα άλλα πλάσµατα της φύσης µέσω της ορθολογικής χρήσης και όχι της ληστρικής εκµετάλλευσης του πλανήτη, είτε µε γνώµονα την καταλήστευση και την ανήθικη εκµετάλλευση ανθρώπου και φύσης, µε απώτερο στόχο το κέρδος και τον πιθανό διαχωρισµό µας σε «εκλεκτούς» και «αναλώσιµους». Οι δεύτεροι θα είµαστε και οι περισσότεροι, αντιµετωπιζόµενοι ως παράπλευρες απώλειες. Αυτό είναι σίγουρα κάτι το απαισιόδοξο, ένα τραγικό σενάριο. Οµως είναι στο χέρι µας να το ανατρέψουµε. Who is Who Η Μαρία Τζάνη είναι καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών (Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης). Επίσης είναι διευθύντρια του Εργαστηρίου «Βιοφυσικό Περιβάλλον: Νευροεπιστήµες & Μάθηση» και υπεύθυνη της κατεύθυνσης Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κοινωνιοβιολογία, Νευροεπιστήµες & Εκπαίδευση». 17 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

18 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 18 Το επίσημο σχήμα της Ελληνικής Ιστορίας που διδασκόμαστε όλοι στο πλαίσιο της σχολικής μας εκπαίδευσης καθιερώθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, κυρίως χάρη στο έργο του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου. Ωστόσο η επικράτησή του δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε δεδομένη. Ηδη από τα προεπαναστατικά χρόνια, πολλοί λόγιοι είχαν προβάλει μια διαφορετική αντίληψη της ελληνικότητας και είχαν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό το ιδεολογικό υπόβαθρο της Επανάστασης του Τα δύο αυτά σχήματα έδιναν διαφορετικές απαντήσεις σε κομβικά ιστορικά ερωτήματα, ένα από τα οποία αφορούσε το πότε ακριβώς είχε αρχίσει η υποδούλωση του Γένους Του Αντώνη Λαζάρου, hotmail.com

19 ιδεολογηµατα Μυστήρια Η διαµάχη για το σχήµα της Ιστορίας του ελληνικού έθνους Για την πλειοψηφία των υπόδουλων Ελλήνων της Τουρκοκρατίας η απάντηση στην ερώτηση που αφορούσε τις απαρχές της υποδούλωσης του ελληνικού έθνους ήταν προφανής. Μεγαλώνοντας σε ένα παραδοσιακό ορθόδοξο χριστιανικό περιβάλλον, η όποια ιστορική τους συνείδηση διαµορφωνόταν κυρίως από τους Θρήνους για την Αλωση της Κωνσταντινούπολης και από τις Προφητείες για την απελευθέρωσή της. Ο εθνικός τους προσδιορισµός είχε, επίσης, βυζαντινή προέλευση αποκαλούνταν Ρωµιοί 1. Καθώς όµως οι αντίστοιχες ιστορικές µνήµες από την αρχαιότητα ήταν θολές - ουσιαστικά µόνο µια µυθική µορφή του Μεγάλου Αλέξανδρου επιβίωνε στη λαϊκή παράδοση 2 - η συνολική εικόνα της Ελληνικής Ιστορίας παρέµενε άγνωστη. Την αποκατάσταση της µνή- µης και της Ιστορίας των ένδοξων αρχαίων προγόνων την είχαν αναλάβει οι άσκαλοι του Γένους, λόγιοι, οι οποίοι επιθυµούσαν Ο Παπαρρηγόπουλος συνέλαβε την Ιστορία του έθνους από την αρχαιότητα και µετά όχι σαν µια σειρά διαδοχικών πτώσεων του Ελληνισµού από την αρχική του κατάσταση, αλλά σαν µια σειρά µεταβάσεων κατά τις οποίες ο Ελληνισµός µεταλλασσόταν και εκπλήρωνε διαφορετικές «ιστορικές εντολές» να µεταδώσουν τα φώτα της αρχαίας Ελλάδας και της ύσης στους απαίδευτους οµοεθνείς τους και παράλληλα να διαµορφώσουν µια εθνικοαπελευθερωτική ιδεολογία. Ενώ όµως όλοι είχαν ως σηµείο αναφοράς τους αρχαίους Ελληνες, οι απόψεις τους για τη µετέπειτα ιστορική πορεία του έθνους παρουσίαζαν σηµαντικές αποκλίσεις. Το Βυζάντιο ως συνέχεια της αρχαίας Ελλάδας Οσοι από αυτούς έλκονταν τόσο από τα αρχαιοελληνικά όσο και από τα βυζαντινά πρότυπα, θεωρούσαν ότι το έθνος, αν και υποτάχθηκε στους Ρωµαίους, κατάφερε να κυριαρχήσει και πάλι, εξελληνίζοντας την ανατολική ρωµαϊκή αυτοκρατορία (Βυζάντιο). Ετσι τα χρόνια της δουλείας των Ελλήνων ξεκινούσαν ουσιαστικά από το 1453, όταν οι Οθωµανοί κατέλαβαν την πρωτεύουσα της ελληνικής αυτοκρατορίας. 19 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

20 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 20 Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Αποτέλεσε άραγε η βυζαντινή αυτοκρατορία µια ελληνική αυτοκρατορία; Ο Αδαµάντιος Κοραής. Το γεγονός ότι ακόµα και σήµερα εγείρονται τεράστια ζητήµατα γύρω από το περιεχόµενο και την ουσία της ελληνικής ταυτότητας σηµαίνει ότι η εκδοχή που τελικά επικράτησε δεν κατάφερε να δώσει οριστικές και αδιαµφισβήτητες απαντήσεις Το σχήµα αυτό δεν ήταν όψιµη επινόηση του ιστορικού Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου, όπως πιστεύουν πολλοί σήµερα. Για παράδειγµα, οι συγγραφείς της «Νεωτερικής Γεωγραφίας» (1791),. Φιλιππίδης και Γρ. Κωνσταντάς, παρουσιάζοντας συνοπτικά την Ελληνική Ιστορία, αποκαλούν το Βυζάντιο «Αυτοκρατορία Ελλήνων» και τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο «έσχατο αυτοκράτορα των Ελλήνων». Η περίπτωση του ηµήτριου Αλεξανδρίδη είναι ακόµα πιο χαρακτηριστική. Μεταφράζοντας στα 1806 τους δύο τόµους της «Ιστορίας της Ελλάδος» του Γκόλντσµιθ, η οποία σταµατούσε, όπως συνηθιζόταν τότε, στην αρχαιότητα, πρόσθεσε έναν δικό του τρίτο τόµο αφιερωµένο στη Βυζαντινή Ιστορία. Το σχήµα του Κοραή για την «αυθεντική ελληνικότητα» Μια πιο ριζοσπαστική οµάδα λογίων πίστευε ότι ο «εκβαρβαρισµός» των υπόδουλων Ελλήνων δεν µπορούσε να έχει ως µοναδική αιτία τον οθωµανικό ζυγό. Βαθιά επηρεασµένοι από τις φιλελεύθερες αρχές της Γαλλικής Επανάστασης, θεωρούσαν ότι η πτώση της Ελλάδας άρχισε από τη στιγµή που οι ελεύθεροι πολίτες των αρχαίων πόλεων-κρατών µετατράπηκαν σε άβουλους υπήκοους αυτοκρατορικών και απολυταρχικών καθεστώτων. Από εκεί και µετά η Ελληνική Ιστορία ήταν µια ακολουθία διαδοχικών πτώσεων σε ολοένα και χειρότερες υποδουλώσεις οι οποίες έφθειραν τη γνήσια ελληνικότητα. Ο κυριότερος εκπρόσωπος αυτού του ρεύµατος, ο Αδαµάντιος Κοραής, ονόµαζε τους παρηκµασµένους Ελληνες του Μεσαίωνα και της εποχής του «Γραικούς». ίδασκε ότι µόνο µέσω της κλασικής παιδείας και των φώτων της Ευρώπης οι Γραικοί θα ξαναγίνονταν πραγµατικοί Ελληνες και θα µπορούσαν να πιάσουν τα όπλα για να αποκτήσουν πάλι Πατρίδα, δηλαδή ελεύθερη Πολιτεία. Σύµφωνα µε το σχήµα του Κοραή, η διαφορά της εθνικής από την πολιτική υποδούλωση ήταν µικρή. Οι Ελληνες είχαν πέσει κατά σειρά στο ζυγό των Μακεδόνων, των Ρωµαίων, των διαδόχων τους «Γραικορωµαίων» (Βυζαντινών) και τέλος των Τούρκων. Αν και οι Γραικορωµαίοι αυτοκράτορες ήταν προτιµότεροι από τους «τρισβάρβαρους» Τούρκους, καθότι οµόγλωσσοι και οµόθρησκοι, ωστόσο κρατούσαν και αυτοί τους Γραικούς πολιτικά υπόδουλους και απαίδευτους. Οι Μακεδόνες, από την άλλη, παρουσιάζονταν σαν ένα περιφερειακό µοναρχικό µόρφωµα του ελληνικού κόσµου που υπέταξε πολιτικά τον κυρίως Ελληνισµό των πόλεων-κρατών και τον οδήγησε στην πλήρη παρακµή.

21 ιδεολογηµατα Οι δύο όψεις του Παπαρρηγόπουλου Τα πράγµατα θα αλλάξουν µετά το 1850, όταν ο Σπυρίδων Ζαµπέλιος και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος θα θεµελιώσουν τη «Ζαµπελιοπαπαρρηγοπούλειο ιστορική σχολή», όπως την αποκαλούσαν ειρωνικά οι επικριτές της. Το εντυπωσιακό είναι πως ο Παπαρρηγόπουλος αρχικά ήταν υποστηρικτής του αντίπαλου ιστορικού σχήµατος και µάλιστα από τους πιο σκληροπυρηνικούς. Θεωρούσε για παράδειγµα σαν «τελευταίο έτος της ελληνικής ελευθερίας» το 146 π.χ., όταν οι Ρωµαίοι κατέκτησαν οριστικά την Ελλάδα, η οποία προηγουµένως είχε ανακτήσει προσωρινά την ανεξαρτησία της «µετά µακράν υπό τους Μακεδόνας δουλείαν» 7. Σε άλλη εργασία του παρατηρούσε πως «η Μακεδονική εποχή δύναται ευλόγως να διακριθή από της Ελληνικής, διότι το Μακεδονικόν έθνος εξεπλήρωσεν, εν τη Γενική Ιστορία, εντολήν άλλην παρά το Ελληνικόν» 8. Πίστευε ακόµα ότι «η µέση Ελληνική Ιστορία [...] ουσιωδέστατα διακρίνεται από της Βυζαντινής Ιστορίας. Αυτή λοιπόν [...] πρέπει να διδάσκεται εκτενώς παρ ηµίν και όχι η Βυζαντινή» 9. Αυτό που τον έκανε να αλλάξει στρατόπεδο ήταν η τεράστια απήχηση της Μεγάλης Ιδέας κυρίως κατά την περίοδο του Κριµαϊκού Πολέµου ( ), οπότε και αναζωπυρώθηκαν οι προσδοκίες για Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Σύγχυση από τα χρόνια της απελευθέρωσης Η επίδραση των ιδεών αυτών στα χρόνια της Επανάστασης φαίνεται από το γεγονός ότι η Α Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου ( εκέµβριος 1821) συνήλθε ως «η πρώτη ελευθέρα Συνέλευσις των Ελλήνων ως Εθνους µετά είκοσι δύο αιώνες» 3! Η αναφορά όµως του Συντάγµατος της Επιδαύρου (Ιανουάριος 1822) στους «αειµνήστους Χριστιανούς ηµών αυτοκράτορες» 4 (που προκάλεσε την ειρωνική απάντηση του Κοραή ότι το ίδιο «αείµνηστος» είχε µείνει στην αρχαιότητα και ο Ηρόστρατος πυρπολώντας το Ναό της Αρτέµιδος στην Εφεσο 5 ) δείχνει την ιδεολογική αµφισηµία του Αγώνα. Την ίδια αµφισηµία παρατηρούµε και στην περίπτωση του Κολοκοτρώνη. Αρκετά χρόνια αργότερα, στο λόγο του προς τα παιδιά του Γυµνασίου στην Πνύκα, το 1838, έκανε µια σύντοµη αναδροµή στην Ιστορία του έθνους: «Οι παλαιοί Ελληνες, οι πρόγονοί µας, έπεσαν εις την διχόνοια και ετρώγονταν µεταξύ τους και έτσι έλαβαν καιρό πρώτα οι Ρωµαίοι, έπειτα άλλοι βάρβαροι και τους υπόταξαν. Υστερα ήλθαν οι Μουσουλµάνοι και έκαµαν ό,τι ηµπορούσαν, δια να αλλάξη ο λαός την πίστιν του» 6. Η παράλειψη του Βυζαντίου εκπλήσσει ακόµα περισσότερο, όταν στη συνέχεια, κινούµενος έξω από το παραπάνω ιστορικό σχήµα, υπονοεί ότι το ιδεατό τέρµα της Επανάστασης ήταν η Κωνσταντινούπολη. Φαίνεται ότι οι βυζαντινές «παραστάσεις» του Κολοκοτρώνη προέρχονταν από το παραδοσιακό ρωµαίικο υπόβαθρό του, ενώ οι αρχαιοελληνικές από µια «κοραϊκή» επίδραση, γι αυτό και αδυνατούσε να τις εντάξει σε ένα ενιαίο «παπαρρηγοπούλειο» σχήµα. Η ροµαντική προσκόλληση στο αρχαιοελληνικό πρότυπο και η αµηχανία για τις µεταγενέστερες εποχές της «πτώσης» κυριάρχησαν αρχικά στην επίσηµη ιδεολογία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Πράγµα που σηµαίνει ότι προβάλλονταν όχι µόνο στις πανηγυρικές εκδηλώσεις της πολιτείας και στις πανεπιστηµιακές αίθουσες αλλά και στα σχολικά εγχειρίδια. Τα σχολικά βιβλία της Ιστορίας, που ήταν ως επί το πλείστον µεταφράσεις ξένων εγχειριδίων, είχαν ως άξονα όχι την εθνική αλλά την Παγκόσµια Ιστορία. Το βάρος έπεφτε στην αφήγηση της ελληνικής αρχαιότητας, ενώ η µεσαιωνική και η νεότερη εποχή παρουσιάζονταν από ευρωπαιοκεντρική σκοπιά, στο πλαίσιο της οποίας η Ελληνική Ιστορία ήταν αφανής και το Βυζάντιο µια χριστιανική αυτοκρατορία της Ανατολής. 21 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

22 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 22 Σύμφωνα με το σχήμα του Κοραή, η διαφορά της εθνικής από την πολιτική υποδούλωση ήταν μικρή. Οι Ελληνες είχαν πέσει κατά σειρά στο ζυγό των Μακεδόνων, των Ρωμαίων, των διαδόχων τους «Γραικορωμαίων» (Βυζαντινών) και τέλος των Τούρκων την πραγμάτωσή της. Η Μεγάλη Ιδέα διακήρυττε την απελευθέρωση των αλύτρωτων Ελλήνων που βρίσκονταν ακόμα υπό το ζυγό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εξακολουθούσαν να έχουν ως συμβολικό τους κέντρο την Κωνσταντινούπολη. Παράλληλα πρέσβευε και μια πολιτιστική αποστολή: οι Ελληνες έπρεπε να αναλάβουν ξανά το φωτισμό της Ανατολής. Χάρτης της Μεγάλης Ιδέας. Εξαιτίας της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μας, δημιουργήθηκε ένα νέο «σχήμα» της Ελληνικής Ιστορίας. Στο πλαίσιο αυτό ο Παπαρρηγόπουλος συνέλαβε την Ιστορία του έθνους από την αρχαιότητα και μετά, όχι σαν μια σειρά διαδοχικών πτώσεων του Ελληνισμού από την αρχική του κατάσταση, αλλά σαν μια σειρά μεταβάσεων, κατά τις οποίες ο Ελληνισμός μεταλλασσόταν και εκπλήρωνε διαφορετικές «ιστορικές εντολές». Ετσι ο Μέγας Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του αποτελούσαν τον Μακεδονικό Ελληνισμό γιατί ένωσαν τους Ελληνες υπό τη μακεδονική ηγεμονία και μετέδωσαν τον ελληνικό πολιτισμό στην Ανατολή. Στη συνέχεια, ακολούθησε ο Χριστιανικός Ελληνισμός ο οποίος διέδωσε τη χριστιανική θρησκεία με όχημα την ελληνική γλώσσα και κατόπιν ο αυτοκρατορικός Μεσαιωνικός Ελληνισμός, που ταυτιζόταν με το Βυζάντιο και ήταν ο προμαχώνας της Ορθοδοξίας. Στην εδραίωση και την ευρύτερη αποδοχή αυτού του σχήματος συνέβαλε η έκδοση της «Ιστορίας του Ελληνικού Εθνους» του Παπαρρηγόπουλου (σε πέντε τόμους, από το 1860 έως το 1874) όπου για πρώτη φορά εξεταζόταν και ερμηνευόταν αναλυτικά η Ελληνική Ιστορία σε όλες τις φάσεις της. Κλείνοντας αυτή τη μικρή επισκόπηση μπορούμε να πούμε ότι οι Δάσκαλοι του Γένους, προσλαμβάνοντας την αντίληψη της διαχρονικής ελληνικότητας με κοιτίδα την αρχαία Ελλάδα, έπρεπε και να καταδείξουν την ιστορική της διαδρομή. Το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα εγείρονται τεράστια ζητήματα γύρω από το περιεχόμενο και την ουσία της ελληνικής ταυτότητας σημαίνει ότι η εκδοχή που τελικά επικράτησε δεν κατάφερε να δώσει οριστικές και αδιαμφισβήτητες απαντήσεις. Βιβλιογραφία Γιάννης Κουμπουρλής, Η ιδέα της ιστορικής συνέχειας του ελληνικού έθνους στους εκπροσώπους του Ελληνικού Διαφωτισμού, Δοκιμές, (2005), σ Κ.Θ. Δημαράς, Νεοελληνικός Διαφωτισμός, Ερμής, 1977 Κ.Θ. Δημαράς, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ΜΙΕΤ, 1986 Φώτης Δημητρακόπουλος, Βυζάντιο και Νεοελληνική Διανόηση στα μέσα του δεκάτου ενάτου αιώνος, Καστανιώτη, 1996 Αλέξης Πολίτης, Ρομαντικά Χρόνια. Ιδεολογίες και Νοοτροπίες στην Ελλάδα του , Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, 3η εκδ., Χριστίνα Κουλούρη, Ιστορία και Γεωγραφία στα ελληνικά σχολεία ( ), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Υποσημειώσεις 1. Οπως είναι γνωστό, η ονομασία «βυζαντινή αυτοκρατορία» είναι συμβατική. Οι υπήκοοι της αυτοκρατορίας ονομάζονταν Ρωμαίοι. 2. Μέσω της «Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου», μιας δημώδους απόδοσης του «Βίου του Αλεξάνδρου» του Ψευδοκαλλισθένη, έργου του 3ου αι. μ.χ. 3. Ν. Σαρίπολος, Η πρώτη εθνοσυνέλευσις και το πολίτευμα της Επιδαύρου του 1822, 1907, σ Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, της 1ης Ιανουαρίου Αδαμάντιος Κοραής, Περί των ελληνικών συμφερόντων διάλογος δύο Γραικών, 1825, σ Εφημερίδα «ΑΙΩΝ», 13 Νοεμβρίου Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Το τελευταίον έτος της Ελληνικής Ελευθερίας, 1844, σ Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Εγχειρίδιον της γενικής Ιστορίας, 1849, σ Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ολίγα αντί πολλών, 1846, σ Who is Who Ο Αντώνης Λαζάρου γεννήθηκε το 1980 και ζει στον Πειραιά. Ασχολείται επισταμένα με την Ιστορία, τη Μυθολογία, τα ζητήματα της εθνικής ταυτότητας και της ελληνικής ιστορικής συνέχειας.

23 λεξικο συµβολων Του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, Μαίανδρος Είναι γνωστό ως διακοσµητικό στοιχείο µνηµείων, ναών, αγγείων και γλυπτών που διασώζονται από την αρχαιότητα έως και σήµερα σε όλα τα µήκη και τα πλάτη της γης. Σύµφωνα µε κάποιους ακαδηµαϊκούς και όπως αναφέρουν δεκάδες λεξικά, το όνοµά του θυµίζει τον ποταµό της Αρχαίας Καρίας στη Μικρά Ασία, όπου και εντοπίζεται για πρώτη φορά. Ωστόσο, αν µελετήσουµε προσεκτικά τη µυθολογία, θα διαπιστώσουµε ότι ο ελληνικός Μαίανδρος είναι η καλλιτεχνική απόδοση της πεµπτουσίας της αρχαιοελληνικής σοφίας. Σύµβολο νίκης και ενότητας, αποτελεί κληρονοµιά των µυθολογικών χρόνων στους Ελληνες της κλασικής και της νεότερης περιόδου. Οι θεοµάχοι ήρωες Ο βασιλιάς της Φθίας, Πηλέας, είδε ένα βράδυ τη θεά Θέτιδα να χορεύει µε τις Νηρηίδες στο φεγγαρόφως. Γοητευµένος από τη θεά, ο Πηλέας βασανιζόταν από την εξής σκέψη: πώς ένας θνητός θα µπορούσε να κάνει δική του µια θεία ύπαρξη; Αφού συµβουλεύτηκε το σοφό Χείρωνα, την επόµενη φορά που είδε τη Θέτιδα να χορεύει στο ίδιο µέρος την άρπαξε στην αγκαλιά του, όπου την κράτησε σφιχτά, µε τη µια του χούφτα γαντζωµένη µέσα στην άλλη. Παρά το θυµό και τις µεταµορφώσεις της σε τροµακτικά πλάσµατα, η θεά δεν κατάφερε να σπάσει τη «µαιάνδριο λαβή» του Πηλέα. Ηττηµένη από το θνητό βασιλιά, τελικά παραδόθηκε στον έρωτά του. Την ίδια λαβή χρησιµοποίησε και ο Ηρακλής όταν πάλεψε µε τον Τρίτωνα, γιο του Ποσειδώνα και της Αµφιτρίτης. Παρά τις προσπάθειές του να ανοίξει τα κλειδωµένα δάχτυλα του Ηρακλή που σχηµάτιζαν τη «µαιάνδριο λαβή», ο Τρίτωνας απέτυχε. Το µυστικό της ανύψωσης του ανθρώπου Ο µαίανδρος αποτελεί σύµβολο ηρωισµού και αξιοσύνης. Τόσο στις αρχαιοελληνικές αγγειογραφικές αναπαραστάσεις του Πηλέα και του Ηρακλή όσο και σε δεκάδες άλλες χρησιµοποιείται πιθανότατα ως εικαστική έκφραση της «θεϊκής» ήττας. Της νίκης που καταφέρνει ο άνθρωπος επί των «θεών». Αποδεικνύεται έτσι ισάξιος αντίπαλός τους. Είτε πρόκειται για εξωτερικούς ή εσωτερικούς «θεούς» που µας δοκιµάζουν µε άθλους ή µας καταδυναστεύουν, οι ερωτήσεις και οι ερµηνείες, δηλαδή τα δύο χέρια που σχηµατίζουν τη «µαιάνδριο λαβή», µας βοηθούν να αποδοµήσουµε αυτό που κατά τα φαινόµενα είναι αδύνατο, θεϊκό και να το υποτάξουµε στη δική µας βούληση. 23 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

24 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 24 Γνωρίζατε ότι στην οµιχλώδη περίοδο των απαρχών του νεοελληνικού κράτους υπήρξε µια επιστήµη που ουσιαστικά γεννήθηκε και αναπτύχθηκε µε κύριο σκοπό την ανάδειξη της συνέχειας του Ελληνισµού µέσα στο χώρο και το χρόνο; Παρακάτω θα εξετάσουµε τα πρώτα βήµατα της ελληνικής λαογραφίας, ενός ερευνητικού πεδίου που χρησιµοποιήθηκε από τους Ελληνες ακαδηµαϊκούς του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, ως πνευµατικό «όπλο» απέναντι σε Ευρωπαίους ιστορικούς που απέρριπταν κάθε σχέση των νεοελλήνων µε τους προγόνους τους! Του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ Η ΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Κατά τον 19ο αιώνα, µετά το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέµων και την πτώση των µεγάλων αυτοκρατοριών, οι λαοί εντός του γεωγραφικού χώρου της Ευρώπης αυτοπροσδιορίζονται εκ νέου ως έθνη και οργανώνονται σε κράτη. Κάθε έθνος αναζητά τις ρίζες του αλλά και τα στοιχεία εκείνα που το διαφοροποιούν από τα άλλα έθνη, στο παρελθόν του. Ο ετεροπροσδιορισµός αυτός γίνεται στη βάση τού «εµείς και οι ξένοι». Καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία παίζει το κίνηµα του ροµαντισµού, κύριο χαρακτηριστικό του οποίου είναι η έµφαση στα τοπικά έθιµα, στις παραδόσεις, στις εθνικές γλώσσες και τη λαογραφία. Με αυτόν τον τρόπο η εθνική αφύπνιση των λαών και η διαµόρφωση της εθνικής συνείδησης συµπεριλαµβάνονται στο πολιτικό πρόγραµµα των νεοσύστατων εθνών - κρατών. Η επιστήµη και η τέχνη αξιοποιούνται ως

25 παραδοση εργαλεία στην υπηρεσία των κατά τόπους πολιτικών προγραµµάτων εθνικιστικού χαρακτήρα. Το ίδιο συµβαίνει και στην περίπτωση της Ελλάδας. Ο Φίλιπ Γιάκοµπ Φαλµεράιερ. Ο Nικόλαος Πολίτης. Εµείς και οι αρχαίοι Η ελληνική λαογραφία ακολουθεί τα πρότυπα της γερµανικής. Το έθνος εκλαµβάνεται ως έννοια µη µεταβαλλό- µενη από το χρόνο, ανεπηρέαστη από την πολιτική, την οικονοµία ή τη λειτουργία της κοινωνίας. Το έθνος διατηρεί αναλλοίωτα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, τα οποία ανιχνεύονται στις εκδηλώσεις του λαϊκού πληθυσµού. Και όταν αναφερόµαστε σε λαϊκό πληθυσµό εννοούµε τους αγρότες που ζουν στην ύπαιθρο. Η «καθαρότητα» αυτού του πληθυσµού συνδέεται µε την αρχή της φυλετικής συνείδησης και συνέχειας, ως βιολογικό φαινόµενο. Οι νεοέλληνες, επηρεασµένοι από τον ιαφωτισµό, στρέφονται στον αρχαιοελληνικό πολιτισµό. Θεωρούν πως οι αρχαίοι Ελληνες είναι οι πρόγονοί τους. Το ελληνικό έθνος, ως βιολογική φυλετική συνέχεια, προσδιορίζεται από τη διάκριση «εµείς και οι αρχαίοι». Αυτή τη συνέχεια αµφισβητεί κάποια στιγµή µε τις θεωρίες του ο Αυστριακός δηµοσιογράφος, ιστορικός και πολιτικός Φίλιπ Γιάκοµπ Φαλµεράιερ ( ). «Ανύπαρκτη η ελληνική φυλή στην Ευρώπη» «Η ελληνική φυλή έχει τελείως εξολοθρευθεί από την Ευρώπη... Ούτε µία απλή σταγόνα αίµατος, γνησίου ελληνικού αίµατος, δεν τρέχει στις φλέβες των χριστιανών κατοίκων της σηµερινής Ελλάδας... Οι Σκύθες - Σλάβοι, οι Ιλλυριοί - Αρβανίτες, οι συγγενικοί µε τους Σέρβους και τους Βουλγάρους λαοί είναι εκείνοι που τώρα ονοµάζουµε Ελληνες», υποστήριζε ο Φαλµεράιερ στο «Περί της καταγωγής των σηµερινών Ελλήνων» τη δεκαετία του 1830*. Ενα από τα αποτελέσµατα της κριτικής του Φαλµεράϊερ ήταν και η άνθηση της ελληνικής λαογραφίας, η οποία -ανάµεσα στα άλλα- κλήθηκε να αποδείξει τη στενότατη σχέση των αρχαίων Ελλήνων και των νεοελλήνων µέσα από τη συνέχεια των λαογραφικών παραδόσεων στην ελληνική ύπαιθρο Και συνέχισε τονίζοντας ότι οι χριστιανοί κάτοικοι της Ελλάδας που µιλούν την ελληνική γλώσσα ουδεµία βιολογική σχέση έχουν µε τους αρχαίους Ελληνες. Αντίθετα, εκτιµούσε ο Αυστριακός, πρόκειται για ένα φυλετικό κράµα Σλάβων και άλλων συγγενικών φυλών τους. Ενα από τα αποτελέσµατα της κριτικής του Φαλµεράιερ ήταν και η άνθηση της ελληνικής λαογραφίας, η οποία -ανάµεσα στα άλλα- κλήθηκε να αποδείξει τη στενότατη σχέση των αρχαίων Ελλήνων και των νεοελλήνων µέσα από τη συνέχεια των λαογραφικών παραδόσεων στην ελληνική ύπαιθρο. Ο πατέρας και η αποστολή της ελληνικής λαογραφίας Ιδρυτής της ελληνικής λαογραφίας, ως επιστήµης η οποία «εξετάζει τας κατά παράδοσιν διά λόγων, πράξεων ή ενεργειών εκδηλώσεις του ψυχικού και κοινωνικού βίου του λαού», είναι ο Νικόλαος Πολίτης ( ). Η πολυσχιδής προσωπικότητά του, οι σπουδές του στη φιλολογία, στα νοµικά και το έµφυτο ενδιαφέρον του για την παράδοση, τού επιτρέπουν να συστηµατοποιήσει το επιστηµονικό έργο της λαογραφίας. Ετσι η απάντηση στην κριτική του Φαλµεράιερ προκύπτει ως αποτέλεσµα επιστηµονικής µεθόδου και µελέτης που σχετίζεται µε την καταγραφή των µνηµείων, κυρίως, του προφορικού λόγου, των επαγγελµάτων που ασκούνται κατά τόπους, της λαϊκής φιλοσοφίας, της τέχνης, του χορού και της µουσικής. Ενα από τα έργα στο οποίο καταφέρνει να αποτυπώσει αυτή την τάση είναι το «Μελέτη επί του βίου των Νεωτέρων Ελλήνων: Νεοελληνική Μυθολογία» (τόµος Α 1881, τόµος Β 1884). 25 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ