ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2014) 906 final ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ που συνοδεύει την ανακοίνωση της Επιτροπής για την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης 2015 EL EL

2 Το σχέδιο της κοινής έκθεσης για την απασχόληση (ΚΕΑ), που προβλέπεται στο άρθρο 148 της ΣΛΕΕ, αποτελεί μέρος της ετήσιας επισκόπησης της ανάπτυξης (ΕΕΑ), με την οποία δρομολογείται το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο του H ΚΕΑ, που αποτελεί βασικό στοιχείο της ενισχυμένης οικονομικής καθοδήγησης, υποστηρίζει τα βασικά μηνύματα σχετικά με την απασχόληση που περιέχονται στην ΕΕΑ. Η ανάλυση που περιέχει η συγκεκριμένη έκθεση βασίζεται στις εξελίξεις σχετικά με την απασχόληση και την κοινωνική κατάσταση στην Ευρώπη στην εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση 1 στην εξέταση των εθνικών προγραμμάτων μεταρρύθμισης η οποία οδήγησε στις συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ), που εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο στις 8 Ιουλίου 2014, και στην αποτίμηση της μέχρι σήμερα εφαρμογής τους. Η απασχόληση και η κοινωνική κατάσταση εξακολουθούν να αποτελούν πηγή ανησυχίας Δυο είναι οι βασικές επισημάνσεις των φθινοπωρινών οικονομικών προβλέψεων της Επιτροπής: βραδείς ρυθμοί ανάπτυξης και υψηλή αλλά σχετικά σταθερή ανεργία (24,6 εκατομμύρια άνεργοι). Εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών, ειδικά στην ευρωζώνη. Ακόμη και σε οικονομίες με συγκριτικά καλές επιδόσεις η ανεργία αποκτά διαρθρωτικό χαρακτήρα, όπως προκύπτει από τον αυξανόμενο αριθμό των μακροχρόνια ανέργων. Είναι απαραίτητο να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις που στηρίζουν τις αγορές εργασίας που λειτουργούν εύρυθμα Αρκετά κράτη μέλη προέβησαν σε μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με τις συστάσεις ανά χώρα. Είναι ήδη ορατά ορισμένα θετικά αποτελέσματα, όπως για παράδειγμα στα αυξανόμενα ποσοστά απασχόλησης. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις για την τόνωση της ανάπτυξης και τη δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για τη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας. Όσον αφορά την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων, τα κράτη μέλη σημείωσαν πρόοδο στην κατεύθυνση της υλοποίησης των εγγυήσεων για τη νεολαία. Θα πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες και να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης, στις προσαρμοσμένες στις εκάστοτε ανάγκες ενεργητικές παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας καθώς και στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Τα κράτη μέλη 1 Επίσημη Εφημερίδα L 308 της σ.46, «Απόφαση του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2010, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών (2010/707/ΕΕ)».

3 θα πρέπει να διασφαλίσουν την ύπαρξη ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις εταιρείες, ώστε να μπορούν να προσφέρουν περιόδους μαθητείας διευκολύνοντας κατά τον τρόπο αυτό τη μετάβαση από την εκπαίδευση στην εργασία. Οι επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης θα αυξήσουν την παραγωγικότητα Ορισμένα κράτη μέλη ασχολήθηκαν με τη θέσπιση μέτρων που αποσκοπούν στη βελτίωση της προσφοράς δεξιοτήτων και στην προώθηση της εκπαίδευσης των ενηλίκων. Μερικές χώρες έλαβαν μέτρα για τη βελτίωση του συστήματος της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ άλλες προσάρμοσαν τη συνολική εκπαιδευτική τους στρατηγική. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν τη μεταρρύθμιση των συστημάτων τους στον τομέα της επαγγελματικής επιμόρφωσης και κατάρτισης με γνώμονα τις ταχέως μεταβαλλόμενες ανάγκες σε δεξιότητες. Τα φορολογικά συστήματα και τα συστήματα παροχών θα πρέπει να στηρίζουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας Τα προγράμματα παροχών ανεργίας θα πρέπει να συνδέονται καλύτερα με μέτρα ενεργοποίησης και στήριξης. Απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για την αύξηση της ένταξης των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν, ή σε ορισμένες περιπτώσεις να επισπεύσουν, τα μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος του κατακερματισμού των αγορών μέσω της απλούστευσης του εργατικού δικαίου. Έχουν ξεκινήσει μεταρρυθμίσεις των φορολογικών συστημάτων προκειμένου να μειωθούν οι παράγοντες που αποτρέπουν τους ανέργους να δεχθούν μια θέση εργασίας και ταυτόχρονανα μειωθεί η φορολόγηση της εργασίας ώστε να μπορούν οι εταιρείες να (επανα-) προσλαμβάνουν νέους και μακροχρόνια ανέργους. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επεξεργαστεί μηχανισμούς καθορισμού των μισθών για την καλύτερη ευθυγράμμιση της εξέλιξης των μισθών με την παραγωγικότητα και τη στήριξη του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών, με ιδιαίτερη έμφαση στους κατώτατους μισθούς. Μερικά κράτη μέλη διερεύνησαν τρόπους για τη δημιουργία θέσεων εργασίας μέσω (προσωρινών) προσλήψεων και επιδοτήσεων μισθών και κοινωνικών εισφορών με στόχο νέες προσλήψεις. Εκσυγχρονισμός των συστημάτων κοινωνικής προστασίας Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας έχουν αποτελέσει αντικείμενο μεταρρυθμίσεων. Το όριο συνταξιοδότησης αυξάνεται και οι διαφορές μεταξύ των δυο φύλων όσον αφορά την ηλικία συνταξιοδότησης αμβλύνονται. Ορισμένα κράτη μέλη προσφέρουν τη δυνατότητα στους εργαζομένους να παρατείνουν τον επαγγελματικό βίο τους και να βελτιώσουν τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα αναβάλλοντας τη συνταξιοδότησή τους. Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας δραστηριοποιούν όσους είναι σε θέση να ενταχθούν στην αγορά

4 εργασίας, μεριμνούν για όσους είναι περισσότερο αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας και προστατεύουν τα άτομα από διάφορους κινδύνους στη διάρκεια της ζωής τους. Τα κράτη μέλη εντείνουν τις προσπάθειές τους για την καλύτερη στόχευση εκείνων που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας, ιδίως δε τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Επιπλέον, με την επανεξέταση των δαπανών ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης επιδιώκεται η εξεύρεση τρόπων για την αύξηση της αποτελεσματικότητας προς όφελος των πολιτών και η βελτίωση της σχέσης κόστους-ωφέλειας. 1. ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Η ανεργία μειώνεται με αργούς ρυθμούς, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα στην ΕΕ των 28. Ενώ στο διάστημα μεταξύ 2004 και 2008 το ποσοστό ανεργίας είχε μειωθεί κατά περισσότερο από 2 ποσοστιαίες μονάδες, η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση προκάλεσε σοβαρή επιδείνωση (διάγραμμα 1). Από το 2008 έως το 2013, το (προσαρμοσμένο σε εποχικές διακυμάνσεις) ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ των 28 αυξήθηκε από 7,0 % σε 10,8 %. Σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, από τότε, το ποσοστό της ανεργίας μειώθηκε ξανά, φθάνοντας το 10,1% τον Σεπτέμβριο του 2014 (11,5% στην ευρωζώνη). Πρόκειται για το χαμηλότερο επίπεδο που σημειώθηκε από τον Φεβρουάριο του 2012 και παραμένει αμετάβλητο από τον Αύγουστο του Το ποσοστό αυτό σε απόλυτους αριθμούς ισοδυναμεί με 24,6 εκατομμύρια ανέργους, από τα 26,4 εκατομμύρια ανέργους που ήταν ένα έτος νωρίτερα. Από την εξέταση των εξελίξεων που σημειώθηκαν με την πάροδο του χρόνου σε διαφορετικές ομάδες της αγοράς εργασίας, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό της ανεργίας μεταξύ των νέων υπερβαίνει διαρθρωτικά τον μέσο όρο και ότι επηρεάζεται επίσης περισσότερο από τον οικονομικό κύκλο. Τα ποσοστά ανεργίας για τα άτομα με χαμηλό επίπεδο ειδίκευσης είναι επίσης διαρθρωτικά υψηλότερα. 2 Οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι έχουν μάλλον χαμηλά ποσοστά ανεργίας, όμως κατά κανόνα αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες να ξαναβρούν απασχόληση αν απολυθούν. Τα ποσοστά ανεργίας για τους άνδρες και τις γυναίκες είναι σχεδόν παρόμοια από το Διάγραμμα 1: Εξέλιξη των ποσοστών ανεργίας μεταξύ 2004 και 2013 στην ΕΕ των 28 (ετήσια δεδομένα), σύνολο, νέοι, εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας, άτομα με χαμηλό 2 Αυτό ισχύει και για τους υπηκόους τρίτων χωρών και τα άτομα με αναπηρία. Το ποσοστό ανεργίας για υπηκόους τρίτων χωρών ήταν 21,7% το 2013 (14,3% το 2008), ενώ το ποσοστό ανεργίας των ατόμων με αναπηρία είναι σχεδόν διπλάσιο του ποσοστού ανεργίας των ατόμων χωρίς αναπηρία.

5 επίπεδο ειδίκευσης και γυναίκες Σύνολο (15-74) Νέοι (15-24) Εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας (55-64) Ανειδίκευτοι εργαζόμενοι (ISCED 0-2) Γυναίκες Πηγή: Eurostat Η κατάσταση όσον αφορά την ανεργία στην ΕΕ εξακολουθεί να παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις, έχει όμως σταθεροποιηθεί. Τον Σεπτέμβριο του 2014 τα ποσοστά απασχόλησης κυμάνθηκαν από 5,0% στη Γερμανία και 5,1% στην Αυστρία έως 24,0% στην Ισπανία και 26,4% (στοιχεία Ιουλίου) στην Ελλάδα. Το προηγούμενο έτος η ανεργία μειώθηκε σε 21 κράτη μέλη, ενώ παρέμεινε σταθερή σε ένα και αυξήθηκε σε άλλα έξι. Οι μεγαλύτερες μειώσεις καταγράφηκαν στην Ισπανία, στην Κροατία, στην Ουγγαρία και στην Πορτογαλία. Περαιτέρω αύξηση σημειώθηκε σε έξι κράτη μέλη (Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Λιθουανία, Αυστρία και Φινλανδία). Η μακροχρόνια ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται. Από το 2010 έως το 2013, το ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας στην ΕΕ των 28 αυξήθηκε από 3,9 % σε 5,1 %. Οι πλέον αρνητικές εξελίξεις σημειώθηκαν στην Ελλάδα και στην Ισπανία και σε κάπως μικρότερο βαθμό στην Κύπρο, ενώ στις τρεις χώρες της Βαλτικής καταγράφηκαν σημαντικές βελτιώσεις. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η μακροχρόνια ανεργία ως ποσοστό της συνολικής ανεργίας αυξήθηκε από 45,3 % σε 48,7 % στην ΕΕ των 28 (47,5 % και 51,5 % για την ευρωζώνη). Η μακροχρόνια ανεργία πλήττει τους άνδρες, τους νέους και τους εργαζόμενους με χαμηλή ειδίκευση περισσότερο από άλλες ομάδες της αγοράς εργασίας, ιδίως δε όσους δραστηριοποιούνται σε φθίνουσας σημασίας επαγγέλματα και τομείς. Η συνολική κατάσταση της οικονομίας εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τις αλλαγές στα επίπεδα της μακροχρόνιας ανεργίας και στον αριθμό εκείνων που εισέρχονται ή εξέρχονται από αυτήν την κατηγορία, αλλά υπάρχουν και άλλες σημαντικές παράμετροι σε

6 εθνικό επίπεδο, αφού ορισμένες χώρες (όπως η Φινλανδία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία) επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά επανένταξης στην απασχόληση σε αντίθεση με άλλες, όπως η Βουλγαρία, η Ελλάδα και η Σλοβακία. Κατά κανόνα ο ένας στους πέντε από τους μακροχρόνια ανέργους στην ΕΕ δεν έχει εργαστεί ποτέ, και τρεις από τους τέσσερις είναι νέοι κάτω των 35 ετών, γεγονός που δημιουργεί κινδύνους περιθωριοποίησης. 3 Διάγραμμα 2: Ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας σε % ενεργού πληθυσμού, στην ΕΕ-28 και στα κράτη μέλη, το 2010 και AT SE FI LU DK NL DE UK MT CZ RO EE BE FR PL HU EU-28 LT SI LV EΖ-17 CY IT BG IE PT SK ES EL Πηγή: Eurostat Η ανεργία των νέων παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, αλλά υπάρχουν σημάδια βελτίωσης. Τον Σεπτέμβριο του 2014 το ποσοστό ανεργίας των νέων (15-24 ετών) στην ΕΕ των 28 μειώθηκε σε 21,6%, δηλαδή κατά 1,9 ποσοστιαίες μονάδες πιο κάτω από το προηγούμενο έτος. Υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών, με τα σχετικά ποσοστά να κυμαίνονται από 7,6 % στη Γερμανία και 9,1 % στην Αυστρία έως 50,7% (στοιχεία Ιουλίου 2014) στην Ελλάδα και 53,7 % στην Ισπανία. Τους τελευταίους μήνες η απόκλιση σταμάτησε να αυξάνεται, αλλά εξακολουθεί να είναι μεγάλη. Tο ποσοστό των νέων (15-24 ετών) που δεν εργάζονται, δεν σπουδάζουν ή δεν παρακολουθούν μαθήματα επαγγελματικής κατάρτισης (ΕΕΑΚ) παραμένει σε υψηλά επίπεδα, παρόλο που σχεδόν το 70% των νέων στην ΕΕ σπούδαζαν κατά το πρώτο τρίμηνο του Σε πολλά κράτη μέλη τα ποσοστά ΕΕΑΚ, που υπερβαίνουν κατά πολύ τα χαμηλότερα επίπεδα που καταγράφηκαν από το 2008, εξακολουθούν να είναι κοντά στα 3 Βλέπε "Key Features" της ΓΔ EMPL (πρόκειται να κυκλοφορήσει) για πιο διεξοδική ανάλυση.

7 ανώτατα όρια. Αυτό ισχύει κυρίως για ορισμένα κράτη μέλη που έχουν τα υψηλότερα ποσοστά, όπως η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ισπανία, η Κροατία, η Ιταλία και η Ρουμανία. Σχετικά χαμηλά ποσοστά - με τάσεις βελτίωσης - καταγράφονται στην Αυστρία, στη Γερμανία, στη Δανία, στο Λουξεμβούργο, στις Κάτω Χώρες και στη Σουηδία. Το 2013 στα περισσότερα κράτη μέλη τα επίπεδα παρέμειναν πάνω από το 10%. Τα ποσοστά ΕΕΑΚ είναι κατά τι υψηλότερα για τις γυναίκες από ό,τι για τους άνδρες: το 2013 τα ποσοστά ήταν 13,2 % και 12,7 % αντίστοιχα (σύνολο 13,0 %). Το φαινόμενο ΕΕΑΚ οφείλεται κυρίως στην αύξηση της ανεργίας των νέων, αλλά και στην αεργία λόγω έλλειψης εκπαίδευσης. Σε ορισμένα κράτη μέλη (Bουλγαρία, Ρουμανία, Ιταλία) τα ποσοστά αέργων ΕΕΑΚ υπερβαίνουν το 10%. Τα επίπεδα πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου μειώνονται σταδιακά και πλησιάζουν όλο και περισσότερο τον στόχο να μειωθούν οι αποχωρήσεις από το σχολείο σε ποσοστό κάτω του 10% έως το Το ποσοστό της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου (ΠΕΣ) μειώθηκε σε 12,0% το 2013, από 12,7% που ήταν το προηγούμενο έτος, και το ποσοστό των ανδρών (13,6%) ήταν υψηλότερο από εκείνο των γυναικών (10,2%). Η ΠΕΣ εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρό πρόβλημα, δεδομένου ότι αφορά περίπου 5 εκατομμύρια άτομα, πάνω από το 40% των οποίων είναι άνεργοι. Το 2013 σε 18 κράτη μέλη, το ποσοστό ήταν χαμηλότερο από τον στόχο του 10% της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Τα υψηλότερα ποσοστά ΠΕΣ καταγράφηκαν στην Ισπανία και στη Mάλτα, όπου ξεπέρασαν το 20%. Η Ευρώπη οδεύει με ικανοποιητικούς ρυθμούς προς τον στόχο της επίτευξης ποσοστού τουλάχιστον 40% όσον αφορά την ολοκλήρωση των σπουδών στην τριτοβάθμια ή σε ισοδύναμη εκπαίδευση έως το Το 2013 το ποσοστό ολοκλήρωσης των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ανήλθε σε 36,9%, αύξηση που αντιστοιχεί σε 1,2 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του προηγούμενου έτους. Τα υψηλότερα ποσοστά (άνω του 50%) εντοπίζονται στην Ιρλανδία, στη Λιθουανία και στο Λουξεμβούργο. Στην ΕΕ, το ποσοστό των γυναικών (39,9%) που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι υψηλότερο από εκείνο των ανδρών (31,5%).

8 Διάγραμμα 3: Ποσοστά ΕΕΑΚ για την ΕΕ-28 και τα κράτη μέλη κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2014 και οι υψηλότερες και χαμηλότερες τιμές από το ο τρίμηνο 20 Χαμηλότερο ποσοστό από το 2008 Υψηλότερο ποσοστό από το 2008 % του πληθυσμού Πηγή: Eurostat (ΕΕΔ δεδομένα χωρίς εποχική προσαρμογή, μέσος όρος 4 τριμήνων έως δεύτερο τρίμηνο του 2014, υπολογισμοί της DG EMPL) Τα ποσοστά δραστηριότητας «άντεξαν» στα χρόνια της κρίσης στα περισσότερα κράτη μέλη, κυρίως λόγω των αυξημένων ποσοστών δραστηριότητας των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας (55-64 ετών) και των γυναικών. Μεταξύ του 2008 (1ο τρίμηνο) και του 2014 (1ο τρίμηνο) στην ΕΕ των 28, το ποσοστό δραστηριότητας της ηλικιακής ομάδας ετών του πληθυσμού αυξήθηκε από 70,3 % σε 72,0 %, αν και παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις των ποσοστών δραστηριότητας σημειώθηκαν στην Τσεχική Δημοκρατία, στην Ουγγαρία, στη Λιθουανία, στο Λουξεμβούργο, στη Mάλτα και στην Πολωνία, ενώ οι μεγαλύτερες μειώσεις στη Δανία (που όμως ξεκίνησε από ένα πολύ υψηλό επίπεδο) και στην Iρλανδία. Μολονότι τα ποσοστά δραστηριότητας των γυναικών βελτιώθηκαν με την πάροδο του χρόνου, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο χάσμα έναντι των αντίστοιχων ποσοστών των ανδρών: 11,7 ποσοστιαίες μονάδες κατά το πρώτο τρίμηνο του 2014 (τα αντίστοιχα ποσοστά για τους άνδρες και τις γυναίκες ήταν 77,9 % και 66,2 % αντίστοιχα). Οι διαφορές στα ποσοστά δραστηριότητας μεταξύ των δύο φύλων είναι ιδιαίτερα έντονες στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Ορισμένες άλλες χώρες όπως η Αυστρία, η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες εμφανίζουν υψηλά ποσοστά

9 δραστηριότητας των γυναικών και χαρακτηρίζονται από υψηλό ποσοστό μερικής απασχόλησης των γυναικών. Το ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ εξακολουθεί να εμφανίζει αρνητική τάση και θα πρέπει, προκειμένου να επιτευχθεί ο πρωταρχικός στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για ποσοστό απασχόλησης 75% για τους άνδρες και τις γυναίκες ηλικίας ετών, να υπάρξει ισχυρή αντιστροφή της τάσης αυτής. Από την αρχή της κρίσης το ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ των 28 μειώθηκε κατά 1,5 ποσοστιαίες μονάδες περίπου, δηλαδή από το ανώτατο σημείο που είχε φθάσει το 2008 μειώθηκε σε 68,4% το πρώτο τρίμηνο του Οι εξελίξεις στα διάφορα κράτη μέλη ακολούθησαν αρκετά διαφορετικές πορείες (διάγραμμα 4). Μεταξύ των πρώτων τριμήνων των ετών 2008 και 2013, η αύξηση της απασχόλησης ήταν ιδιαίτερα αρνητική σε ορισμένες χώρες της Νότιας Ευρώπης, στις χώρες της Βαλτικής, στη Βουλγαρία και στην Ιρλανδία. Σημαντικές αυξήσεις καταγράφηκαν στο Λουξεμβούργο και στη Μάλτα και σε μικρότερο βαθμό στη Γερμανία. Στη διάρκεια του περασμένου έτους οι εξελίξεις ήταν πιο ήπιες, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η απασχόληση και σε ορισμένες χώρες που είχαν κακές επιδόσεις τα προηγούμενα έτη. Οι εξελίξεις όσον αφορά την απασχόληση δεν κατανέμονται ισότιμα. Ενώ τα ποσοστά απασχόλησης των ανδρών (20-64) έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 3 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008 (από 77,9% το 2008 σε 74 % το 2012), η απασχόληση των γυναικών σημείωσε μόνο οριακή πτώση και μάλιστα αυξήθηκε κατά τι στη διάρκεια του περασμένου έτους (κατά 0,8%). Οι αυξήσεις ήταν αρκετά σημαντικές για τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας (6,2 ποσοστιαίες μονάδες από το πρώτο τρίμηνο του 2008 σε ποσοστό 50,9 % στις αρχές του 2014, με σημαντικές αυξήσεις στο Bέλγιο, στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ουγγαρία, στην Ιταλία, στο Λουξεμβούργο, στις Κάτω Χώρες και στην Πολωνία), ιδίως για τις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας (8,4 ποσοστιαίες μονάδες). Όσον αφορά τα επίπεδα εκπαίδευσης, οι μειώσεις των θέσεων εργασίας έπληξαν περισσότερο τους εργαζόμενους με χαμηλό επίπεδο ειδίκευσης, ενώ η επίπτωση για τους εργαζόμενους με μέσο και υψηλό επίπεδο ειδίκευσης ήταν σχεδόν παρόμοια. Το ποσοστό απασχόλησης των υπηκόων τρίτων χωρών (20-64 ετών) στην ΕΕ των 28, μεταξύ των πρώτων τριμήνων του 2008 και του 2014, μειώθηκε από 62,4 % σε 55,4%. Όσον αφορά τις εξελίξεις της απασχόλησης ανά τομέα, το μερίδιο του τομέα των υπηρεσιών συνεχίζει να αυξάνεται, εις βάρος της απασχόλησης στους διάφορους κλάδους βιομηχανικής παραγωγής και στη γεωργία. Προς το παρόν τα μερίδια είναι περίπου 72,5%, 22,5% και 5%. Παρά το γεγονός ότι τα χρόνια της κρίσης ήταν επιζήμια για τη μόνιμη απασχόληση, τις μεγαλύτερες επιπτώσεις από την προσαρμογή τις υπέστησαν

10 κυρίως οι προσωρινές θέσεις εργασίας (μη ανανέωση). Τέλος, η πλήρης απασχόληση μειώθηκε κατά περίπου 8,1 εκατομμύρια μεταξύ των πρώτων τριμήνων του 2008 και του Αντίθετα, κατά τα τελευταία χρόνια οι θέσεις εργασίας μερικής απασχόλησης αυξάνονται σταθερά, με αποτέλεσμα να υπάρχουν 4 εκατομμύρια περισσότεροι εργαζόμενοι έναντι του πρώτου τριμήνου του Διάγραμμα 4: Αύξηση της απασχόλησης (αριθμός απασχολούμενων ηλικίας ετών) ανά κράτος μέλος 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% EL ES LV PT BG IE LT SI EE HR DK FI EZ-18 IT SK EU-28 CY NL CZ PL FR HU RO BE UK SE AT DE MT LU -10,0% -15,0% -20,0% -25,0% Πηγή: Eurostat, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL o τρίμ ο τρίμ ο τρίμ ο τρίμ. Η απασχόληση αναμένεται να σημειώσει μικρή βελτίωση στο μέλλον, κυρίως λόγω της προβλεπόμενης αύξησης του ΑΕΠ. Σε μεσοπρόθεσμη βάση, διάφορες εξελίξεις θα οδηγήσουν σε περαιτέρω αύξηση των θέσεων εργασίας, ιδίως σε ορισμένους τομείς 4. Η τεχνολογική πρόοδος θα οδηγήσει σε αύξηση των θέσεων εργασίας στον τομέα των ΤΠΕ (έως το 2015 προβλέπεται να ανοίξουν νέες θέσεις εργασίας για επαγγελματίες ΤΠΕ) ενώ η γήρανση του πληθυσμού, παρά τις σημερινές και μελλοντικές περικοπές στους προϋπολογισμούς για τη δημόσια υγεία και τις υπηρεσίες που συνδέονται με τον τομέα της υγείας, είναι πιθανό να οδηγήσει σε αύξηση της ζήτησης σε εργαζόμενους στον τομέα της 4 Βλ. Έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: Exploiting the employment potential of ICTs, (Αξιοποιώντας τις δυνατότητες των ΤΠΕ για τη δημιουργία θέσεων εργασίας) της , SWD(2012) 96 Action plan for the EU healthcare workforce (Σχέδιο δράσης υπέρ των εργαζομένων στον τομέα της υγείας στην ΕΕ) της , SWD(2012) 93 και Exploiting the employment potential of green growth (Αξιοποιώντας τις δυνατότητες της πράσινης ανάπτυξης για τη δημιουργία θέσεων εργασίας) της , SWD(2012) 92.

11 υγείας και των υπηρεσιών που συνδέονται με τον τομέα της υγείας σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο. Επιπλέον, ο οικολογικός προσανατολισμός της οικονομίας μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες πράσινες θέσεις εργασίας 5. Σε άλλους τομείς υψηλής τεχνολογίας, όπως ο τομέας των μεταφορών, θα χρειαστεί επίσης να πραγματοποιηθούν σημαντικές προσλήψεις εργατικού δυναμικού με μέσο ή υψηλό επίπεδο ειδίκευσης, για να αντιμετωπιστεί η αύξηση που έχει σημειωθεί στον αεροναυπηγικό τομέα και στον τομέα των μεταφορών επιβατών καθώς και το υψηλό ποσοστό προσωπικού μεγαλύτερης ηλικίας που αναμένεται να αποχωρήσει από τον τομέα των μεταφορών έως το Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις θεωρούνται κατά κανόνα μοχλός για την αύξηση της απασχόλησης και, σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, στο διάστημα μεταξύ 2002 και 2010 το 85% των νέων θέσεων εργασίας δημιουργήθηκαν από ΜΜΕ. Απεναντίας, στο διάστημα μεταξύ 2010 και 2013 η απασχόληση στις ΜΜΕ στην Ένωση μειώθηκε κατά 0,5%. Αν δεν συνυπολογιστεί ο κατασκευαστικός τομέας, που το 2008 απασχολούσε έναν στους επτά εργαζόμενους σε ΜΜΕ, το ποσοστό αυτό παρουσίασε μια μικρή αύξηση κατά 0,3%, αλλά είναι αμελητέο έναντι της αύξησης του 2% που σημειώθηκε μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων. Μέχρι σήμερα σε πολλά κράτη μέλη, η διαθεσιμότητα πιστώσεων στον μη χρηματοπιστωτικό τομέα εξακολουθεί να είναι περιορισμένη, λόγω παραγόντων που συνδέονται με την προσφορά και με τη ζήτηση, όπως η αναδιάρθρωση του τομέα και η απομόχλευση που ήταν επακόλουθο της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Επιπλέον, τα επιτόκια των τραπεζικών δανείων στα ευάλωτα κράτη μέλη εξακολουθούν να είναι υψηλά παρά τις πρόσφατες ενέργειες της ΕΚΤ, κατάσταση που ζημιώνει κυρίως τις ΜΜΕ. Η περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση είναι επίσης πιθανό να μειώσει τον αριθμό των νέων επιχειρήσεων, γεγονός που προκαλεί ανησυχία, δεδομένου ότι σε επίπεδο ΜΜΕ οι νέες επιχειρήσεις είναι εκείνες που συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση των νέων θέσεων εργασίας. Η απουσία δυναμισμού εκ μέρους των ΜΜΕ όσον αφορά τη δημιουργία απασχόλησης από το 2010 έως σήμερα δείχνει ότι η εξεύρεση κατάλληλων λύσεων στα προβλήματα του χρηματοπιστωτικού τομέα θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην απασχόληση. Οι πολιτικές που στηρίζουν τη δημιουργία επιχειρήσεων επηρεάζουν επίσης σημαντικά την απασχόληση. 5 Βλέπε επίσης ανακοίνωση της Επιτροπής για την«πρωτοβουλία για την πράσινη απασχόληση: Αξιοποίηση των δυνατοτήτων της πράσινης οικονομίας για τη δημιουργία θέσεων εργασίας», της , COM(2014) 446.

12 Η αγορά εργασίας εξακολουθεί να είναι πολύ κατακερματισμένη σε αρκετά κράτη μέλη. Η απασχόληση των νέων χαρακτηρίζεται από υψηλά ποσοστά τόσο στην προσωρινή όσο και στη μερική απασχόληση, 42,4 % και 31,9 % (της συνολικής απασχόλησης), αντίστοιχα, το Συγκριτικά, στο σύνολο του ενεργού πληθυσμού της ΕΕ των 28 το 2012, το ποσοστό της προσωρινής και μερικής απασχόλησης ήταν πολύ χαμηλότερο, σχεδόν 13 % και 19% αντίστοιχα. Οι γυναίκες υπερεκπροσωπούνται σε θέσεις μερικής απασχόλησης. Στο πρώτο τρίμηνο του 2014 το ποσοστό μερικής απασχόλησης ήταν 32% για τις γυναίκες, έναντι 8,3% για τους άνδρες, ενώ τα ποσοστά μερικής απασχόλησης των γυναικών στην Αυστρία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στις Κάτω Χώρες και στο Ηνωμένο Βασίλειο ξεπέρασαν το 40%. Στην παρούσα μακροοικονομική συγκυρία, οι θέσεις προσωρινής και μερικής απασχόλησης μπορεί να συμβάλουν, ακούσια σε κάποιο βαθμό 6, στη δημιουργία θέσεων εργασίας, ενώ, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενδέχεται να χρησιμεύσουν ως εφαλτήριο για τις συμβάσεις εργασίας αορίστου χρόνου και/ή πλήρους απασχόλησης (π.χ. για τους νέους). Ο κατακερματισμός φαίνεται επίσης από τις διαφορές που εξακολουθούν να υπάρχουν στις αμοιβές των δυο φύλων και από τα χαμηλά ποσοστά μετάβασης από λιγότερο σε περισσότερο προστατευμένες συμβατικές μορφές εργασίας. Η αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας στην αγορά εργασίας επιδεινώθηκε σε πολλά κράτη μέλη. Ενώ τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των κενών θέσεων εργασίας παρέμεινε σχετικά σταθερός κατά μέσο όρο, η ανεργία αυξήθηκε, οδηγώντας σε επιδείνωση της αντιστοίχισης των θέσεων εργασίας στην αγορά εργασίας. Η καμπύλη Beveridge (διάγραμμα 5) δείχνει ότι η διαρθρωτική ανεργία αυξήθηκε από τα μέσα του 2011 περίπου 7. Από την εξέταση των εξελίξεων στα διάφορα κράτη μέλη, φαίνεται ότι η αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας στην αγορά εργασίας επιδεινώθηκε στα περισσότερα κράτη μέλη, με αξιοσημείωτη εξαίρεση συγκεκριμένα τη Γερμανία. Αυτή η συνολική αρνητική τάση οφείλεται κυρίως στα αρνητικά σοκ που υπέστη η ζήτηση εργατικού δυναμικού και στην αυξανόμενη αναντιστοιχία δεξιοτήτων 8, που υποδηλώνει ότι η έλλειψη ευκαιριών στην αγορά εργασίας 6 Για παράδειγμα, η μη οικειοθελής μερική απασχόληση (ως ποσοστό επί της συνολικής μερικής απασχόλησης) στην ΕΕ των 28 αυξήθηκε από 25,3% που ήταν το 2008 σε 29,6% το Η καμπύλη Beveridge, ή καμπύλη U/V (όπου U ανεργία από την αγγλική λέξη uemployment και V κενές θέσεις εργασίας από την αγγλική λέξη vacancies), είναι μια γραφική αναπαράσταση της σχέσης μεταξύ ποσοστών ανεργίας και κενών θέσεων εργασίας. Έχει καθοδική κλίση επειδή, όταν το ποσοστό ανεργίας είναι υψηλότερο υπάρχει μικρότερο ποσοστό κενών θέσεων εργασίας. Εάν με την πάροδο του χρόνου η καμπύλη μετακινηθεί προς τα δεξιά, αυτό σημαίνει ότι ένας ορισμένος αριθμός κενών θέσεων συνυπάρχει με όλο και υψηλότερα ποσοστά ανεργίας, ένδειξη ότι μειώνεται η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας αντιστοίχισης της προσφοράς με τη ζήτηση στην αγορά εργασίας. 8 "Labour Market Developments in Europe, 2013", Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

13 που συνδέεται με την οικονομική κρίση, δημιουργεί φαινόμενα υστέρησης που πρέπει να αντιμετωπιστούν με επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και με πιο αποτελεσματική αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας. Διάγραμμα 5: Καμπύλη Beveridge, EΕ-28, 1ο τρίμηνο ο τρίμηνο Q1 10 δείκτης έλλειψης εργατικού δυναμικού Q1 14Q1 13Q1 12Q1 4 09Q1 2 10Q1 ποσοστό ανεργίας (%) 0 6,5 7,5 8,5 9,5 10,5 11,5 Πηγή: Eurostat Σημείωση: Ως ΔΕΕΔ (κάθετος άξονας) νοείται «ο δείκτης έλλειψης εργατικού δυναμικού», που προέρχεται από τα αποτελέσματα έρευνας για τις επιχειρήσεις της ΕΕ (% των μεταποιητικών επιχειρήσεων που θεωρούν την έλλειψη εργατικού δυναμικού παράγοντα περιορισμού της παραγωγής) Ως ΠΑ νοείται το «ποσοστό ανεργίας». Ο αυξανόμενος αριθμός των ανέργων κατά τη διάρκεια της κρίσης, το αυξανόμενο ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων και η επακόλουθη μείωση της αποτελεσματικότητας σχετικά με την αντιστοίχιση των θέσεων εργασίας, δημιουργούν σοβαρές προκλήσεις στις ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας (ΕΠΑΕ) και στις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης (ΔΥΑ). Η κινητικότητα του εργατικού δυναμικού στο εσωτερικό της ΕΕ παραμένει περιορισμένη, ειδικά αν συγκριθεί με το συνολικό μέγεθος της αγοράς εργασίας της ΕΕ. Ενώ ένας στους τέσσερις πολίτες της ΕΕ δηλώνουν ότι θα εξέταζαν το ενδεχόμενο να εργαστούν σε μια άλλη χώρα της ΕΕ την επόμενη δεκαετία, έως το 2013 μόνο το 3,3% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού κατοικούσε σε άλλο κράτος μέλος. Οι διαφορές μεταξύ των χωρών είναι ωστόσο αρκετά μεγάλες (διάγραμμα 6). Λόγω των σημαντικών διαφορών στα ποσοστά ανεργίας μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ, ο αυξανόμενος αριθμός των ατόμων που επιθυμούν να μετακινηθούν σε άλλη χώρα μεταφράστηκε εν μέρει σε αύξηση της κινητικότητας από το 2011, αλλά μόνο σε περιορισμένο βαθμό και όχι όσο θα χρειαζόταν για να λειτουργήσει

14 πραγματικά εξισορροπητικά για την καταπολέμηση των τεράστιων ανισορροπιών στις αγορές εργασίας της ΕΕ. 9 Διάγραμμα 6: Ποσοστό κινητικότητας ανά κράτος μέλος και ανά έτη διαμονής, Πάνω από 10 έτη Από 5 έως 10 έτη Λιγότερο από 5 έτη LV LT RO CY BG LU PL EE SK HU PT IE EL NL AT HR BE CZ DK IT FI ES FR SE DE UK Πηγή: "Key Features", ΓΔ EMPL Σημειώσεις: Το ποσοστό κινητικότητας αντιστοιχεί στον αριθμό των πολιτών σε ενεργό ηλικία που ζουν σε άλλο κράτος μέλος το 2013, ως ποσοστό του ενεργού πληθυσμού της χώρας της οποίας είναι υπήκοοι. Τα αριθμητικά στοιχεία για τη Μάλτα και τη Σλοβενία είναι πολύ μικρά για να είναι αξιόπιστα. Τα αριθμητικά στοιχεία για την Κύπρο, τη Δανία, την Εσθονία, τη Φινλανδία, το Λουξεμβούργο και τη Σουηδία δεν είναι αξιόπιστα λόγω του μικρού μεγέθους του δείγματος. Απαιτείται περαιτέρω βελτίωση της προσφοράς δεξιοτήτων. Πολλές εξελίξεις, ιδίως η παγκοσμιοποίηση και οι τεχνολογικές αλλαγές (που έχουν ως επίκεντρο τις δεξιότητες), οδήγησαν σε σταδιακές αλλαγές στη ζήτηση εργατικού δυναμικού. Υπήρξε επίσης αλλαγή στη σχετική σημασία των διαφόρων τύπων δεξιοτήτων, με αποτέλεσμα οι δεξιότητες που σχετίζονται με τον τομέα των ΤΠΕ και τις μη τεχνικές δεξιότητες (soft skills), όπως οι επικοινωνιακές δεξιότητες, να καθίστανται πιο σημαντικές για ένα μεγάλο αριθμό επαγγελμάτων. Μολονότι με την πάροδο του χρόνου, έχουν αυξηθεί τα μέσα επίπεδα εκπαίδευσης, οι δεξιότητες που διαθέτουν οι εργαζόμενοι δεν εξελίχθηκαν ανάλογα με τη ζήτηση δεξιοτήτων. Λόγω των αλλαγών που σημειώθηκαν στη σχετική ζήτηση και προσφορά δεξιοτήτων, οι εργαζόμενοι με υψηλό επίπεδο ειδίκευσης έχουν περισσότερες ευκαιρίες να βρουν απασχόληση από ό,τι οι εργαζόμενοι με μέσο και χαμηλό επίπεδο ειδίκευσης. Οι προβλέψεις για την αγορά εργασίας επιβεβαιώνουν την εν λόγω τάση και για τα επόμενα χρόνια Για περαιτέρω ανάλυση, βλέπε "Key Features", ΓΔ EMPL. Για παράδειγμα η έρευνα του Cedefop για τη μελλοντική προσφορά και ζήτηση δεξιοτήτων στην Ευρώπη

15 Το αναπτυξιακό δυναμικό και η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης απειλούνται από διαρθρωτικές αδυναμίες στη δεξαμενή δεξιοτήτων της. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία 11 περίπου το 20% του ενεργού πληθυσμού έχουν μόνο πολύ χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων, και σε ορισμένες χώρες (Ισπανία και Ιταλία) το ποσοστό αυτό είναι ακόμη υψηλότερο. Μόνο λίγες χώρες (Εσθονία, Φινλανδία, Κάτω Χώρες, Σουηδία) διαθέτουν υψηλό ποσοστό ατόμων με πολύ καλό επίπεδο δεξιοτήτων, ενώ οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν προσεγγίζουν τα επίπεδα των χωρών με κορυφαίες επιδόσεις εκτός Ευρώπης (όπως η Ιαπωνία ή η Αυστραλία). Τα στοιχεία για τις κρατικές δαπάνες επιβεβαιώνουν τον αυξανόμενο κίνδυνο επενδυτικών κενών σε ανθρώπινο κεφάλαιο. Η Ευρώπη δεν πραγματοποιεί αποτελεσματικές επενδύσεις στην εκπαίδευση και στην απόκτηση δεξιοτήτων, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο την ανταγωνιστική της θέση σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο, καθώς και την απασχολησιμότητα του εργατικού της δυναμικού. Δεκαεννέα κράτη μέλη έχουν μειώσει τις δαπάνες για την εκπαίδευση σε απόλυτους όρους και 14 κράτη μέλη έχουν μειώσει το σχετικό ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύουν στην εκπαίδευση. Η εξέλιξη των μισθών έχει αρχίσει να καλύπτει τις ανάγκες επανεξισορρόπησης. Την περίοδο πριν ξεσπάσει η κρίση, σε πολλά κράτη μέλη σημειώθηκε σημαντική αύξηση του ονομαστικού ανά μονάδα κόστους εργασίας, κυρίως δε στη Λετονία, στη Ρουμανία και σε μικρότερο βαθμό στην Εσθονία, στη Λιθουανία, στη Βουλγαρία και στην Ιρλανδία (διάγραμμα 7). Σε απάντηση στην κρίση, από το 2009 και ύστερα η εξέλιξη του ονομαστικού ανά μονάδα κόστους εργασίας στις εν λόγω χώρες ήταν πολύ πιο συγκρατημένη, με εξαίρεση τη Βουλγαρία, ενώ στην Ιρλανδία, τη Λιθουανία και τη Λετονία ήταν αρνητική και μόλις λίγο πάνω από το μηδέν στη Ρουμανία. Το ονομαστικό ανά μονάδα κόστος εργασίας μειώθηκε και στην Ελλάδα και στην Ισπανία μετά την κρίση, ύστερα από τις αυξήσεις που σημειώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Η εικόνα της Γερμανίας είναι διαφορετική, επειδή πρόκειται για το μοναδικό κράτος μέλος στο οποίο το ονομαστικό ανά μονάδα κόστος εργασίας μειώθηκε (αν και λίγο) προ κρίσης, και αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια. Συγκρατημένη εξέλιξη του ονομαστικού ανά μονάδα κόστους εργασίας (πιο έντονη προ κρίσης) καταγράφηκε και στο Βέλγιο, στη Σουηδία, στις Κάτω Χώρες, στην Αυστρία και στη Φινλανδία συγκεκριμένα. Η αντιστροφή της υπάρχουσας κατάστασης στα «προβληματικά» κράτη μέλη, αφενός, και στις χώρες με «πλεόνασμα», αφετέρου, ήταν παράγοντες που στήριξαν την εξωτερική επανεξισορρόπηση, που ήταν αναγκαία ειδικά εντός της ευρωζώνης. 11 «Future Skills Supply and Demand in Europe». Τον Οκτώβριο του 2013, ο ΟΟΣΑ και η Επιτροπή δημοσίευσαν τα αποτελέσματα μιας νέας έρευνας για τις δεξιότητες των ενηλίκων "Survey on Adult Skills (PIAAC)", Ευρωπαϊκή Επιτροπή, OΟΣΑ.

16 Είναι σημαντικό η εξέλιξη των μισθών να συνεχίσει να είναι συνεπής με την ανάγκη προσαρμογής των εξωτερικών ανισορροπιών και μείωσης της ανεργίας και να συμβαδίσει με τα κέρδη της παραγωγικότητας σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Εφόσον συνεχιστεί η κατάσταση αυτή, οι πρόσφατες αυξήσεις των μισθών στις χώρες με πλεόνασμα ενδέχεται να ενισχύσουν γενικά τη συνολική ανεπαρκή ζήτηση. 12 Διάγραμμα 7: Εξέλιξη του ονομαστικού ανά μονάδα κόστους εργασίας στην ΕΕ των 28, μέσες σε ετήσια βάση αλλαγές, και Πηγή: Eurostat, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL Η μείωση του ανά μονάδα κόστους εργασίας και η συγκράτηση των μισθών συνέβαλαν μόνο με αργούς ρυθμούς και ανεπαρκώς στη μείωση των τιμών. Αυτή η ανεπαρκής μετακύλιση μπορεί, εν μέρει, να εξηγηθεί από την ταυτόχρονη αύξηση των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών λόγω της δημοσιονομικής εξυγίανσης. 13 Οι μειώσεις του ονομαστικού ανά μονάδα κόστους εργασίας σε συνδυασμό με τις ανελαστικές τιμές είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθούν τα ποσοστά εισοδήματος από την εργασία σε διάφορα κράτη μέλη, ιδίως στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Ιρλανδία και στην Πορτογαλία. Η απορρέουσα αύξηση των περιθωρίων κέρδους δεν έχει συνοδευτεί πλήρως από αύξηση των επενδύσεων. Η φορολογική επιβάρυνση παραμένει υψηλή σε πολλά κράτη μέλη. Η υψηλή και σε ορισμένες περιπτώσεις αυξανόμενη φορολογική επιβάρυνση, ιδίως για τους χαμηλόμισθους ή για όσους συνεισφέρουν δεύτερο εισόδημα σε ένα νοικοκυριό, εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα για ένα σημαντικό αριθμό κρατών μελών. Για παράδειγμα, στην περίπτωση των χαμηλόμισθων (67% του μέσου μισθού), η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης στο διάστημα 2008 και 2010 στις περισσότερες χώρες ακολουθήθηκε από αύξηση κατά τη Βλ. π.χ. "Is Aggregate Demand Wage-Led or Profit-Led? National and Global Effects", International Labour Office, Conditions of Work and Employment Series No. 40, Γενεύη, Βλ. Τριμηνιαία έκθεση για την ευρωζώνη, "Quarterly Report on the Euro Area", Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τόμος 12, τεύχος 3, 2013.

17 διάρκεια των επόμενων τριών ετών σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη. Τα επίπεδα του 2013 κυμάνθηκαν από 20% ή και λιγότερο στη Μάλτα (2012) και στην Ιρλανδία, έως πάνω από 45% στο Bέλγιο, στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην Ουγγαρία. Οι αλλαγές στη συνολική φορολογική επιβάρυνση προκλήθηκαν κυρίως από τον ΦΕΦΠ (Φόρο Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων), όπου διαπιστώθηκαν αυξήσεις σε 15 από 21 κράτη μέλη (διάγραμμα 8). Οι αυξήσεις του ΦΕΦΠ (τουλάχιστον για το συγκεκριμένο είδος νοικοκυριού και σε ποσοστό 67% του μέσου μισθού) ήταν ιδιαίτερα υψηλές στην περίπτωση της Πορτογαλίας και τη Ουγγαρίας, ενώ σημειώθηκε αρκετά σημαντική μείωση του ΦΕΦΠ στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα. Αν συνυπολογιστούν το ΦΕΦΠ και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης των εργαζομένων, η επιβάρυνση των μισθωτών αυξήθηκε σε 10 κράτη μέλη, ενώ στην περίπτωση των εργοδοτών οι αυξήσεις των φορολογικών επιβαρύνσεων ήταν πιο περιορισμένες (σε 3 χώρες αυξήθηκαν οι φορολογικές επιβαρύνσεις). Συνολικά, το επίπεδο των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης των εργοδοτών έχει παραμείνει σχετικά σταθερό στα περισσότερα κράτη μέλη, με λίγες εξαιρέσεις: στην Πολωνία και στη Σλοβακία καταγράφηκαν σχετικά μεγάλες αυξήσεις, ενώ ταυτόχρονα το επίπεδο μειώθηκε αισθητά στη Γαλλία. Διάγραμμα 8: Μεταβολή μεταξύ 2011 και 2013 της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης κατά συνιστώσα (67% του μέσου μισθού, άγαμοι εργαζόμενοι, άνευ τέκνου) ΚΕ εργοδότη ΚΕ εργαζομένου ΦΕΦΠ φορολογική επιβάρυνση UK EL FR NL DE BE CZ DK EE SI SE IT ES LU AT FI IE PL SK PT HU Πηγή: Βάση δεδομένων της Eυρωπαϊκής Επιτροπής-ΟΟΣΑ σχετικά με φόρους και παροχές Σημείωση: Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για χώρες που δεν συμμετέχουν στον ΟΟΣΑ (Βουλγαρία, Κύπρος, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα και Ρουμανία).

18 Η καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας αποτελεί πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη. Η αδήλωτη εργασία αφορά πληθώρα δραστηριοτήτων και εκτείνεται από την αδήλωτη εργασία σε νόμιμες επιχειρήσεις έως την παράνομη εργασία από αυτοαπασχολούμενους, δεν περιλαμβάνει όμως όσους συμμετέχουν στην παράνομη διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών. Η αδήλωτη εργασία έχει ορισμένες αρνητικές πτυχές Από μακροοικονομική άποψη, μειώνει τα φορολογικά έσοδα (φόρος εισοδήματος και ΦΠΑ) και υπονομεύει τη χρηματοδότηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Από μικροοικονομική άποψη, η αδήλωτη εργασία και άλλες άτυπες μορφές απασχόλησης, όπως η ψευδοαυταπασχόληση, τείνουν να στρεβλώνουν τον θεμιτό ανταγωνισμό μεταξύ των εταιρειών, διευκολύνοντας το κοινωνικό ντάμπινγκ και αναστέλλοντας τη δημιουργία κανονικής απασχόλησης με πλήρη κοινωνική προστασία. Προκαλεί επίσης παραγωγική ανεπάρκεια, δεδομένου ότι οι άτυπες επιχειρήσεις αποφεύγουν κατά κανόνα να προσφεύγουν σε επίσημες υπηρεσίες και επίσημες εισροές (π.χ. πίστωση) και δεν αναπτύσσονται περαιτέρω. Αν και δεν είναι άμεσα διαθέσιμα απολύτως αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με την έκταση της παραοικονομίας και της αδήλωτης εργασίας, ανεπεξέργαστα στοιχεία καταδεικνύουν ότι το ζήτημα αυτό αποτελεί πρόκληση σε ορισμένα κράτη μέλη 14. Επιπλέον, η έκταση της αδήλωτης εργασίας μπορεί να αυξηθεί λόγω διαφόρων κοινωνικοοικονομικών τάσεων, όπως η τομεακή ανακατονομή και διεθνοποίηση της οικονομίας, η μείωση των πρότυπων μορφών εργασίας και τα κοινωνικά προβλήματα σε ορισμένα κράτη μέλη. Ενώ οι οικονομικές εξελίξεις κατά κανόνα επηρεάζουν τα διάφορα τμήματα του πληθυσμού κατά διαφορετικούς τρόπους, τα επίπεδα της ανισότητας αυξήθηκαν σε πολλά κράτη μέλη. Ενώ κατά μέσο όρο ο λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος S80/S20 15 παρέμεινε σταθερός κατά μέσο όρο στην ΕΕ στο διάστημα μεταξύ 2008 και 2013, παρατηρείται ευρύς κατακερματισμός και αυξανόμενη απόκλιση των ανισοτήτων μεταξύ κρατών μελών (διάγραμμα 9). Η ανισότητα έχει αυξηθεί στα περισσότερα από τα κράτη μέλη της Νότιας Ευρώπης (Ισπανία, Eλλάδα, Iταλία, Κύπρος), καθώς και στην Κροατία, την Eσθονία, τη Δανία, την Ουγγαρία και σε μικρότερο βαθμό στην Ιρλανδία και στην Αυστρία. Παρά τις πρόσφατες βελτιώσεις, η ανισότητα εξακολουθεί να προκαλεί ανησυχία στη Βλ. Eurofound (2013), 'Tackling undeclared work in 27 European Union Member States and Norway: Approaches and Measures Since 2008' Eurofound Dublin Hazans, M. (2011), "Informal Workers Across Europe", Research Paper 5912, World Bank, Washington DC. Ο λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος S80/S20 είναι ένα μέτρο της ανισότητας στην κατανομή του εισοδήματος. Υπολογίζεται ως το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το υψηλότερο εισόδημα (ανώτερο πεμπτημόριο) προς το εισόδημα που λαμβάνει το 20% του πληθυσμού με το χαμηλότερο εισόδημα (κατώτερο πεμπτημόριο). Όλα τα εισοδήματα καταγράφονται ως ισοδύναμα διαθέσιμα εισοδήματα.

19 Βουλγαρία, στην Ελλάδα, στη Λετονία, στη Ρουμανία, στην Ισπανία και στη Λιθουανία (βλέπε επίσης διάγραμμα V στο κεφάλαιο 3). Διάγραμμα 9: Ανισότητα κατανομής εισοδήματος (S80/S20 λόγος πεμπτημορίων εισοδήματος), Πηγή: Eurostat, (EΕ-SILC) με αναφορά στο εισοδηματικό έτος Σημείωση: * - δεδομένα 2011 (δεν είναι ακόμη διαθέσιμα δεδομένα για το 2012 για το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σουηδία, το ΗΒ). Το ποσοστό των ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε σημαντικά, και οι διαφορές μεταξύ κρατών μελών αυξάνονται. Από την αρχή της κρίσης το 2008 έως το 2012, ο αριθμός των Ευρωπαίων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού αυξήθηκε στον ανησυχητικό αριθμό των 8,7 εκατομμυρίων (με εξαίρεση την Κροατία), που αντιστοιχούσε στο 25,1% του πληθυσμού της ΕΕ των 28 το 2012 (διάγραμμα 10). Διάγραμμα 10: Εξέλιξη στο ποσοστό του πληθυσμού που διατρέχει κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE)

20 Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC) με αναφορά στο εισοδηματικό έτος Σημείωση: * - δεδομένα 2011 (δεν υπάρχουν δεδομένα για το 2012 για το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, τις Κάτω Χώρες, την Πορτογαλία, τη Ρουμανία, τη Σουηδία, το ΗΒ). Η εξέλιξη των επιπέδων φτώχειας ποικίλλει αισθητά ανάλογα με τις ηλικιακές ομάδες. Συνολικά, ο ενεργός πληθυσμός υπέστη τις μεγαλύτερες συνέπειες της κρίσης (διάγραμμα 11 επίσης διάγραμμα IV στο κεφάλαιο 3), κυρίως λόγω της αύξησης των επιπέδων ανεργίας ή των νοικοκυριών με χαμηλή ένταση εργασίας και της φτώχειας «εντός της εργασίας». Το 2012, περίπου 50 εκατομμύρια άτομα σε ενεργό ηλικία ζούσαν με λιγότερο από το 60% του εθνικού διάμεσου ισοδύναμου εισοδήματος στην ΕΕ των 28 και 31,8 εκατομμύρια (έναντι 31,5 το 2013) αντιμετώπιζαν σοβαρές στερήσεις σε υλικά αγαθά. Το 10,9% του πληθυσμού ηλικίας ετών ζούσε σε νοικοκυριό χωρίς κανέναν απασχολούμενο το Διάγραμμα 11: Εξέλιξη των ποσοστών κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (AROPE) από το 2005 στην ΕΕ των 28, όσον αφορά τον συνολικό πληθυσμό, τα παιδιά, τον ενεργό πληθυσμό και τους ηλικιωμένους Σύνολο Παιδιά (0-17) Εργάσιμη ηλικία (18-64) Ηλικιωμένοι (65+) Πηγή: Eurostat, EU-SILC. Σημείωση. Μέσος όρος ΕΕ-27 για την περίοδο Μέσος όρος ΕΕ-28 για την περίοδο Τα δεδομένα SILC 2103 δεν είναι ακόμη διαθέσιμα. Τα ηλικιωμένα άτομα (65+) έχουν θιγεί σχετικά λιγότερο, καθώς ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού που διατρέχουν μειώθηκε στα περισσότερα κράτη μέλη: οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι πιο ευάλωτες στη φτώχεια των ηλικιωμένων από ό,τι οι άνδρες. Ωστόσο, αυτές οι σχετικές βελτιώσεις δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα κάποια αλλαγή στην κατάσταση του πραγματικού εισοδήματος των ηλικιωμένων ατόμων, αλλά

21 οφείλονται κυρίως στο γεγονός ότι οι συντάξεις έχουν παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητες, ενώ τα εισοδηματικά επίπεδα του ενεργού πληθυσμού έχουν μείνει στάσιμα ή έχουν μειωθεί. Από το 2008 τα παιδιά αντιμετωπίζουν αυξανόμενο κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς η κατάσταση των γονιών τους (επί το πλείστον σε ενεργό ηλικία) έχει επιδεινωθεί. Η κατάσταση αυτή αφορά περισσότερα από 20 κράτη μέλη έναντι του 2008, με τα μονογονικά νοικοκυριά να αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού (EΕ των 28: 47,8% το 2012), ποσοστό διπλάσιο από εκείνο των οικογενειών με δύο ενήλικες (24,4%). Παρατηρείται ότι ο σημαντικά υψηλότερος κίνδυνος φτώχειας μεταξύ των μονογονικών νοικοκυριών υπάρχει σε όλα τα κράτη μέλη και κυμαίνεται από 35% στη Σλοβενία, τη Φινλανδία και τη Δανία έως 78% στη Βουλγαρία. Ομοίως, οι οικογένειες με τρία ή περισσότερα παιδιά αντιμετωπίζουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (ΕΕ των 28: 30,9%) σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό. Οι άνδρες που βρίσκονται σε ενεργό ηλικία έχουν πληγεί πιο άμεσα από την επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας κατά την περίοδο της κρίσης. Ωστόσο, οι γυναίκες εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο (συνεχιζόμενης) φτώχειας ή αποκλεισμού από τους άνδρες, λόγω των περιόδων αδράνειας για λόγους υγείας και της (οικειοθελούς ή μη οικειοθελούς) μερικής απασχόλησης. Ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού το 2012 ήταν πολύ υψηλότερος (48,9 %) για τους υπηκόους τρίτων χωρών (ηλικίας ετών) από ό,τι για τους ημεδαπούς (24,3 %) αύξηση που υπερβαίνει τις 3 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2012 και Στην ΕΕ κατά μέσο όρο, η ανάπτυξη του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (ΑΔΕΝ) βελτιώθηκε σε πραγματικούς όρους μέχρι το τέλος του 2013, έπειτα από σχεδόν τέσσερα έτη αδιάκοπης μείωσης (βλ. και το κεφάλαιο 3 για λεπτομερέστερη ανάλυση της ανάπτυξης του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών). Ο λόγος της βελτίωσης αυτής ήταν η αύξηση των εσόδων της αγοράς (αποζημίωση υπαλλήλων, αποζημίωση αυτοαπασχολούμενων και εισοδήματα από ακίνητη ιδιοκτησία), σε συνδυασμό με την αύξηση των κοινωνικών παροχών που μεταφέρθηκαν στα νοικοκυριά 16. Μένει να αποδειχθεί αν η βελτίωση του 2013 θα διατηρηθεί, καθώς η δημιουργία θέσεων απασχόλησης εξακολουθεί να είναι υποτονική, ο αντίκτυπος των 16 Βλ. περισσότερες λεπτομέρειες στην Τριμηνιαία επισκόπηση για την κατάσταση της απασχόλησης και την κοινωνική κατάσταση στην ΕΕ, του Ιουνίου 2014.

22 συστημάτων φορολογικών ελαφρύνσεων περιορισμένος και τα πιο πρόσφατα στοιχεία του 2014 δείχνουν περαιτέρω πτώση (διάγραμμα 12). Διάγραμμα 12: Συμβολή επιμέρους στοιχείων στην εξέλιξη του ακαθάριστου διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών (ΑΔΕΝ) 6 EU Αποζημίωση υπαλλήλων % μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q Αποζημίωση αυτοαπασχολούμενων Καθαρό εισόδημα περιουσίας Καθαρές κοινωνικές παροχές Καθαρές κοινωνικές εισφορές Καθαρές λοιπές τρέχουσες μεταβιβάσεις Φορολογία εισοδήματος, πλούτου (αρνητική) Πραγματικό ΑΔΕΝ Πραγματικό ΑΕΠ Πηγή: Eurostat - Τομεακοί λογαριασμοί Οι επιπτώσεις της κατανομής των αλλαγών στα συστήματα φόρων και παροχών κατά τα τελευταία έτη διέφεραν σημαντικά μεταξύ των χωρών 17. Ανάλογα με τον σχεδιασμό τους, οι αλλαγές στα συστήματα φόρων και παροχών επηρέασαν με διαφορετικό τρόπο τα νοικοκυριά με υψηλό και χαμηλό εισόδημα. Σε μερικές χώρες, οι αρνητικές επιπτώσεις άσκησαν επιπλέον πιέσεις στο βιοτικό επίπεδο, ιδίως σε νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα. Άλλα κράτη μέλη, εστιάζοντας πιο προσεκτικά στο κατανεμητικό προφίλ των αλλαγών τους στα συστήματα φόρων και παροχών, κατάφεραν να αποτρέψουν δυσανάλογο πλήγμα των νοικοκυριών με χαμηλό εισόδημα. Οι εν λόγω διαφορές των επιπτώσεων κατανομής σημειώθηκαν ανεξάρτητα από τις διαφορές στο συνολικό μέγεθος των προσαρμογών. Συνολικά, έπειτα από μια κορύφωση το 2009, τα ποσοστά αύξησης των κοινωνικών δαπανών είναι αρνητικά από το 2011 και εξής. Κατά την αρχική φάση της κρίσης (μέχρι το 2009), η αύξηση των κοινωνικών δαπανών προήλθε κυρίως από τις δαπάνες της ανεργίας, αλλά και, σε μικρότερο βαθμό, από άλλες λειτουργίες (ιδίως τις συντάξεις και την υγεία). Η αύξηση των κοινωνικών δαπανών αποδυναμώθηκε το 2010, γεγονός που αντικατοπτρίζει έναν 17 Εργασιακή και κοινωνική κατάσταση στην ΕΕ - Τριμηνιαία επισκόπηση - Μάρτιος Συμπλήρωμα για τις τάσεις των κοινωνικών δαπανών (2014).

23 συνδυασμό της λήξης μέτρων παροχής δημοσιονομικών κινήτρων και την τυπική οδό της σταδιακής κατάργησης της αυτόματης σταθεροποίησης στις χώρες όπου παρατηρείται ανάκαμψη. Από το 2011, οι κοινωνικές δαπάνες, ιδίως με παροχές σε είδος και υπηρεσίες, μειώθηκαν, παρά την περαιτέρω επιδείνωση των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών (διάγραμμα 13) 18. Διάγραμμα 13: Συμβολή στην αύξηση των πραγματικών δημόσιων κοινωνικών δαπανών στην ΕΕ σε παροχές σε μετρητά και σε είδος ( ) 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% σε είδος μετρητά -1% -2% EU-27 Πηγή: Εθνικοί λογαριασμοί, υπολογισμοί της ΓΔ EMPL Η δομή των δαπανών κοινωνικής προστασίας έχει επίσης τροποποιηθεί από την κρίση. Μεταξύ του 2007 και του 2011, οι (πραγματικές) δαπάνες κοινωνικής προστασίας ανά κάτοικο αυξήθηκαν κατά 8 τοις εκατό στην ΕΕ των 27 (Διάγραμμα 14). Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στους τομείς των συντάξεων (η αύξηση των παροχών προς ηλικιωμένους και επιζώντες αντιπροσωπεύει το 44 % της συνολικής αύξησης) και της υγείας και αναπηρίας (32 %). Ως εκ τούτου, οι διαφορές μεταξύ των κρατών μελών είναι σημαντικές, καθώς μεταξύ των ετών η αύξηση των συνολικών δαπανών κοινωνικής προστασίας ανά κάτοικο ήταν κάτω του 5 % σε τέσσερα κράτη μέλη, ενώ οι αυξήσεις υπερέβησαν το 15 % σε επτά κράτη μέλη. Διάγραμμα 14: Μεταβολές στις δαπάνες κοινωνικής προστασίας ανά κάτοικο μεταξύ ανά λειτουργία κοινωνικής προστασίας Σημείωση: συμβολή ανά λειτουργία στη συνολική αύξηση των κοινωνικών δαπανών (ανά κάτοικο σε σταθερές τιμές 2005) Πηγή: ΕΣΣΚΟΠ 18 Βλ. Τριμηνιαία επισκόπηση της εργασιακής και κοινωνικής κατάστασης στην ΕΕ, Μάρτιος Η ανάλυση δείχνει ότι η προσαρμογή προς τα κάτω των κοινωνικών δαπανών που παρατηρείται από το 2011 εμφανίζεται εντονότερα σε σύγκριση με παρόμοια περιστατικά ύφεσης κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών.

24 Μεταβολή στις (κατά κεφαλήν) δαπάνες κοινωνικής προστασίας % 40% 30% 20% 10% 0% -10% HU EL SE UK IT DK AT FR PT DE EU-27 CZ LT FI LU SI BE NL MT LV ES CY EE SK PL RO BG IE Υγεία & αναπηρία Γήρας & επιζώντες Οικογένεια/παιδιά Ανεργία Κοινωνικός αποκλεισμός & στέγαση Σε ορισμένα κράτη μέλη, τα άτομα με χαμηλό εισόδημα και σε ευάλωτη κατάσταση συνέχισαν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Ενώ κατά το διάστημα 2008 έως 2012 για την ΕΕ των 27 συνολικά το ποσοστό των ατόμων στην κοόρτη φτωχότερων εισοδημάτων που ανέφεραν μη καλυπτόμενες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης παρουσίασε μέτρια αύξηση, καταγράφηκαν σημαντικές αυξήσεις σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα (βλ. διάγραμμα 15). Το υψηλότερο επίπεδο μη καλυπτόμενων αναγκών υγειονομικής περίθαλψης το 2012 αναφέρθηκε στη Λετονία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Ενώ η ανώτατη μείωση ήταν στη Βουλγαρία (-11,4 ποσοστιαίες μονάδες από το 2008 έως το 2012), το ποσοστό ατόμων με μη καλυπτόμενες ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης το 2012 παρέμεινε σημαντικό (16,9 %). Διάγραμμα 15: Μη καλυπτόμενη ανάγκη υγειονομικής περίθαλψης, κατώτερο πεμπτημόριο εισοδήματος, Μεταβολη σε πμ % SI* NL AT* ES LU* MT DK CZ UK IE* SE LT DE SK BE* FR PT EU -EU - CY FI HU HR EE PL EL IT RO BG LV Μεταβολή ( ) 2012 (*-2011) 0

25 Πηγή: Eurostat, Στατιστικές της ΕΕ για το εισόδημα και τις συνθήκες διαβίωσης (EΕ-SILC) Σημείωση: Μη καλυπτόμενη ανάγκη υγειονομικής περίθαλψης: πολύ ακριβή, πολύ μακριά ή κατάλογος αναμονής. * - στοιχεία του 2011 (τα στοιχεία για το 2012 δεν είναι διαθέσιμα για το Βέλγιο, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και την Αυστρία τα στοιχεία για το 2008 δεν είναι διαθέσιμα για την Κροατία και την ΕΕ των 28).

26 2. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ: ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αυτή η ενότητα 19 παρουσιάζει μια επισκόπηση των μεταρρυθμίσεων και των μέτρων που θεσπίστηκαν από τα κράτη μέλη κατά τους τελευταίους 12 μήνες. Οι κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση 20 παρέχουν σταθερή καθοδήγηση πολιτικής στα κράτη μέλη όσον αφορά τον τρόπο ανταπόκρισης στις προκλήσεις της απασχόλησης και στις κοινωνικές προκλήσεις στο πλαίσιο των σημερινών τάσεων, με σκοπό την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (όπως παρουσιάζεται στην ενότητα 1). Η ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης του 2014 καθορίζει τις προτεραιότητες και την καθοδήγηση πολιτικής για τα κράτη μέλη που υποβάλλουν τα εθνικά τους μεταρρυθμιστικά προγράμματα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου Τα εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα αναθεωρήθηκαν αναλόγως και το Συμβούλιο, βάσει των προτάσεων της Επιτροπής, εξέδωσε ειδικές ανά χώρα συστάσεις. Οι επιτροπές απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας αναθεωρούν τις επιδόσεις και την πρόοδο των κρατών μελών όσον αφορά την αντιμετώπιση των σχετικών προκλήσεων μέσω της εφαρμογής του δείκτη επιδόσεων απασχόλησης (ΔΕΑ) και του δείκτη επιδόσεων για την κοινωνική προστασία (ΔΕΚΠ). Οι μετέπειτα μεταρρυθμίσεις πολιτικής θα αξιολογηθούν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στηρίζει τις προσπάθειες επίτευξης των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» μέσω δράσεων καταπολέμησης της ανεργίας, με ιδιαίτερη έμφαση στους νέους, προσφέροντας θέσεις πρακτικής άσκησης και μαθητείας, με σκοπό την επανεκπαίδευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων, και υποστηρίζοντας εκπαιδευτικές δράσεις για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και την προώθηση της ανάπτυξης διοικητικών ικανοτήτων. Για την προγραμματική περίοδο , η στενή ευθυγράμμιση του ΕΚΤ και των άλλων ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων με τις προτεραιότητες πολιτικής της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», καθώς και η Αυτή η ενότητα παρέχει μια ενημέρωση για την κατάσταση όπως παρουσιάστηκε στην προηγούμενη κοινή έκθεση για την απασχόληση και, λόγω περιορισμένου χώρου, δεν είναι εξαντλητική και δεν αποσκοπεί στην παράθεση όλων των μεταρρυθμίσεων και των μέτρων πολιτικής. Κατά κανόνα, η έκθεση δεν καλύπτει μέτρα που έχουν απλώς ανακοινωθεί αλλά δεν έχουν υποβληθεί στο Κοινοβούλιο για έκδοση ή συλλογική διαπραγμάτευση με τους κοινωνικούς εταίρους. Απόφαση 2010/707/ΕΕ του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2012, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών.