ΠΑΙΔΕΙΑ. Καινοτομία στην Εκπαίδευση Δράσεις για Κοινωνική Δικαιοσύνη και Εκπαίδευση

Transcript

1 ΠΑΙΔΕΙΑ Καινοτομία στην Εκπαίδευση Δράσεις για Κοινωνική Δικαιοσύνη και Εκπαίδευση Είναι προφανές ότι στην σημερινή εποχή όπου η γνωστική περιοχή της «πολυπλοκότητας» έχει έρθει στο προσκήνιο, παραδοσιακές γνωστικές περιοχές «αγωνίζονται» να κατανοήσουν τα προβλήματα που εμφανίζονται για επίλυση προβλημάτων της έρευνας και της βιομηχανίας. Θεωρείται επίσης ότι οι πολιτικοί επίσης αγωνιούν καθώς δεν μπορούν να δώσουν απλές λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα. Ως αποτέλεσμα έχει αναπτυχθεί έντονο ενδιαφέρον στις επιστημονικές κοινότητες και στα ιδρύματα χρηματοδότησης της έρευνας για να αναπτυχθούν τρόποι «ολοκληρωμένων» ερευνητικών αποτελεσμάτων, σπάζοντας με αυτό τον τρόπο τις μεθοδολογικές και επιστημολογικές παραδοχές μιας μεμονωμένης γνωστικής περιοχής. Στην εκπαιδευτική κοινότητα τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται επίσης μεγάλη συζήτηση σε διεθνές επίπεδο για την κοινωνική δικαιοσύνη στην εκπαίδευση ή «social justice in education» και τις παραμέτρους της εκπαιδευτικής πολιτικής που συνδέονται με αυτήν. Η κοινωνική δικαιοσύνη στην εκπαίδευση έχει ως βασικές συνιστώσες την παροχή ίσων ευκαιριών «παιδείας» σε όλους τους μαθητές ανεξάρτητα από το κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό και μορφωτικό υπόβαθρο από το οποίο προέρχονται και επιπλέον την ανάπτυξη μοντέλων εκπαίδευσης που θα περιλαμβάνουν γνώσεις και καινοτόμες δεξιότητες σχετικές με την σύγχρονη αγορά εργασίας ώστε να υλοποιηθεί ουσιαστικά η κοινωνική δικαιοσύνη. Για να απαντηθούν τα δυο παραπάνω ζητήματα της εκπαιδευτικής και ερευνητικής πολιτικής, στις Η.Π.Α και την Ευρώπη εμφανίσθηκαν και υιοθετήθηκαν δυο όροι, το STEM

2 και η Υπολογιστική σκέψη ως βασικοί άξονες της εκπαιδευτικής πολιτικής αλλά και της ανάγκης της οικονομίας για νέα δεξιότητες των αποφοίτων των σχολείων και των Α.Ε.Ι. Την τελευταία δεκαετία περίπου έχει εμφανισθεί η τάση της «ολοκληρωμένης» διδασκαλίας των γνωστικών περιοχών των Επιστημών, της Υπολογιστικής Επιστήμης, της Τεχνολογίας, της Επιστήμης των Μηχανικών και των Μαθηματικών, όπου αυτή η ολοκλήρωση καλείται STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) ενώ πρόσφατα υιοθετήθηκε και η ένταξη της τέχνης με αποτέλεσμα να καταλήξουμε στο STEAM(A=art). Στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: Developing Computational Thinking in Compulsory Education,2016 ( nkreport.pdf), προτείνεται η εισαγωγή του υπολογιστικού τρόπου σκέψης στην υποχρεωτική εκπαίδευση, ακριβώς για να αλλάξουν τα αναλυτικά προγράμματα προς την κατεύθυνση αυτή ώστε να εφοδιασθούν με νέες καινοτόμες δεξιότητες οι μαθητές για να μπορέσουν να ενταχθούν στην νέα οικονομία της γνώσης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το report του Department of Education των Η.Π.Α. ( η εργασία με τη μεγαλύτερη ζήτηση είναι αυτή του Biomedical Engineer (62%) για να ακολουθήσει η Ιατρική με 36% και ο αναλυτής πληροφοριακών συστημάτων με 32%. Η κοινωνική δικαιοσύνη έχει οδηγήσει επίσης πολλές χώρες(π.χ. Μ. Βρετανία) στην ανάπτυξη προγραμμάτων STEM σε υποβαθμισμένες περιοχές. Προτάσεις σε σύνδεση με τις παραπάνω διαπιστώσεις 1. Νέα αναλυτικά προγράμματα στην υποχρεωτική εκπαίδευση και στα ΑΕΙ που να ολοκληρώνουν το STEM και την Υπολογιστική Σκέψη 2. Ειδική μέριμνα για τις μονογονεϊκές, σε δομές προσχολικής εκπαίδευσης. 3. Τον αναπροσανατολισμό του προγράμματος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση με έμφαση στη γλώσσα και την κριτική σκέψη και με μείωση της ύλης και εισαγωγής της πρωτοβουλίας «μια ώρα κώδικα». 4. Επαναφορά και επέκταση του θεσμού του ολοήμερου δημοτικού σχολείου 5. Προγράμματα από το ΕΣΠΑ για το STEM σε υποβαθμισμένες περιοχές για να αντιμετωπισθεί με ουσιαστικό τρόπο η κοινωνική ανισότητα 6. Σύνδεση των αναλυτικών προγραμμάτων-υποχρεωτικής εκπαίδευσης και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την επιχειρηματικότητα όπου τον κυρίαρχο λόγο θα έχει το ΑΕΙ 7. Δημιουργία μεταπτυχιακών προγραμμάτων που να συνδέουν το STEM με τις επιχειρήσεις 8. Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στο STEM με αναλυτικό πρόγραμμα που θα καθορισθεί σε συνεργασία με ΑΕΙ 9. Μοριοδότηση των επιμορφωτικών δράσεων από ΑΕΙ με πιστωτικές μονάδες(ects) οι οποίες μπορούν να αναγνωρίζονται π.χ. για την εκπόνηση μεταπτυχιακών σπουδών. Προϋπόθεση η διαφανής διαδικασία πιστοποίησης αυτών των σεμιναρίων

3 10. Δημιουργία STEM κέντρων ανά περιοχή κατά αντιστοιχία με τα ΕΚΦΕ 11. Δημιουργία πρότυπων σχολείων και στην επαγγελματική εκπαίδευση 12. Ειδική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της Τεχνικής Εκπαίδευσης στην μεθοδολογία STEM λόγω της ιδιαίτερης φύσης των γνωστικών αντικειμένων της Τεχνικής Εκπαίδευσης. 13. Αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων της Τεχνολογικής Εκπαίδευσης 14. Εισαγωγή στα Πανεπιστήμια με ένα σύστημα εξετάσεων που θα εξετάζονται οι μαθητές στα ειδικά γνωστικά αντικείμενα (π.χ. Αρχαία, Μαθηματικά, Γλώσσα, Φυσική) και σε ένα επιπλέον μάθημα που θα συνδυάζει τις αρχές της Υπολογιστικής σκέψης και του STEM, καθώς αυτά διατρέχουν όλες τις γνωστικές περιοχές σε συμφωνία με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 15. Αυτονομία των ΑΕΙ στην ίδρυση ΠΜΣ 16. Δημιουργία βάσης δεδομένων για μαθητεία και πρακτική άσκηση φοιτητών σε σύνδεση με επιχειρήσεις από το εσωτερικό και το εξωτερικό σύμφωνα με διεθνείς πρακτικές για την βοήθεια των φοιτητών 17. Η Τριτοβάθμια εκπαίδευση ως θερμοκοιτίδα για παραγωγή έρευνας και γνώσης και τα ΑΕΙ ως κοινότητες ανταλλαγής ιδεών και προώθησης της κοινωνικής και επιστημονικής σκέψης, αποδεσμευμένα από την κομματική κηδεμονία 18. Ουσιαστική αυτονομία των ΑΕΙ με τη μεταφορά των περισσότερων αρμοδιοτήτων του Υπουργείου Παιδείας στους εσωτερικούς τους κανονισμούς. 19. Μετά από αλλαγή του Συντάγματος, τη δυνατότητα ίδρυσης Μη Κρατικών Πανεπιστημίων, στο ενιαίο πλαίσιο και κανόνων για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. 20. Δυνατότητα καθιέρωσης και άμεσης προώθησης των ξενόγλωσσων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών. Εκπαίδευση Ενηλίκων Η εκπαίδευση ενηλίκων αποτελεί βασική συνιστώσα της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διά βίου μάθηση. Έχει καθοριστική σημασία για την απασχολησιμότητα, την ανταγωνιστικότητα, την κοινωνική ένταξη και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Στόχος της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι να παρέχονται δυνατότητες μάθησης σε όλους τους ενήλικες, καθ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ιδίως στα άτομα που υφίστανται τις συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού και που χρειάζονται περισσότερο τόσο γενική εκπαίδευση ενηλίκων όσο και συνεχιζόμενη επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.

4 Η ζήτηση για εκπαίδευση ενηλίκων αυξάνεται συνεχώς τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Για τον λόγο αυτό, απαραίτητη είναι η θεσμοθέτηση και ανάπτυξη συστημάτων εκπαίδευσης ενηλίκων τα οποία να χαρακτηρίζονται από ευελιξία, υψηλή ποιότητα, άριστη διδασκαλία, συμμετοχή των τοπικών αρχών, των εργοδοτών, των κοινωνικών εταίρων και των πολιτιστικών οργανώσεων. Προτεραιότητες της Δημοκρατικής Ευθύνης στο πεδίο της Εκπαίδευσης Ενηλίκων για το διάστημα είναι οι εξής: Διαχείριση: συνοχή της εκπαίδευσης των ενηλίκων με άλλους τομείς πολιτικής, βελτίωση του συντονισμού, της αποτελεσματικότητας και της ανταπόκρισης στις ανάγκες της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος αύξηση, ενδεχομένως, των ιδιωτικών και δημόσιων επενδύσεων. Προσφορά και ανταπόκριση: σημαντική αύξηση της προσφοράς ποιοτικής εκπαίδευσης ενηλίκων, ιδίως όσον αφορά τις γνώσεις γραφής, ανάγνωσης, αριθμητικής και τις ψηφιακές δεξιότητες μέσα από την καθιέρωση αποτελεσματικών στρατηγικών ενημέρωσης, καθοδήγησης και παροχής κινήτρων με στόχο τη συμμετοχή σε δράσεις Δια Βίου Μάθησης των ομάδων εκείνων που έχουν περισσότερο ανάγκη. Ευελιξία και πρόσβαση: ευρύτερη πρόσβαση χάρη στην αύξηση των δυνατοτήτων μάθησης στον χώρο εργασίας και στην αποτελεσματική χρήση των ΤΠΕ, παροχή δεύτερης ευκαιρίας σε όσους δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για την απρόσκοπτη ένταξη τους στο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον. Ποιότητα: βελτίωση της διασφάλισης της ποιότητας των προγραμμάτων εκπαίδευσης ενηλίκων, στο πλαίσιο βελτίωσης του συστήματος πιστοποίησης των εκπαιδευτών ενηλίκων, σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση ολοκληρωμένου συστημάτων σχεδιασμού, υλοποίησης και αξιολόγησης προγραμμάτων και δράσεων εκπαίδευσης ενηλίκων. Η Τεχνική/Επαγγελματική Εκπαίδευση Η τεχνική εκπαίδευση στην Ελλάδα δυσκολεύεται να βρει τη φυσιογνωμία της στη χώρα μας, κάτι που φαίνεται από τις αναρίθμητες μεταρρυθμίσεις που έγιναν στο πλαίσιο της αναβάθμισης της. Η εκπαίδευση δεν έχει μεσοπρόθεσμο κόστος/απόδοση και το προϊόν της δεν μπορεί να αποτιμάται

5 στενά στον ορίζοντα μόνο των ετών που προσφέρεται στον μαθητή. Η απόδοση της χρηματοδότησης της έρχεται μετά από χρόνια μέσα από την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της προόδου σε μια χώρα. Το στρατηγικό πλαίσιο ανάπτυξης της δεν πρέπει να έχει μεσοπρόθεσμο στόχο αλλά ορίζοντα 20ετίας όπως συμβαίνει στις οικονομικά προηγμένες χώρες. Τα πειράματα και οι συχνές αλλαγές πλήττουν την αξιοπιστία των εκπαιδευτικών μας συστημάτων τα οποία αποτυγχάνουν τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί άμεσα στην χώρα μας όμως είναι «τι Τεχνική Εκπαίδευση θέλουμε στην Ελλάδα». Θέλουμε ένα σχολείο που να εκπαιδεύει τους μαθητές μας σε ένα μελλοντικό επάγγελμα στην αγορά εργασίας στο τοπικό πρωτίστως αλλά και το διεθνές περιβάλλον, ένα σχολείο για τη πλειοψηφία των μαθητών μας που θα τους επιτρέψει τη σωστή τους νοητική ανάπτυξη και τη δυνατότητα να διεκδικήσουν τους στόχους τους στο μέλλον; Δυστυχώς οι όποιες συζητήσεις έως τώρα έχουν έλλειμα πλήρους καταγραφής των στοιχείων και των βέλτιστων πρακτικών-προσαρμοσμένων- στην ελληνική κουλτούρα και πραγματικότητα. Η εισαγωγή της τεχνολογίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση γίνεται χωρίς αναφορά σε διεθνή στοιχεία και τάσεις-π.χ. την εισαγωγή της υπολογιστικής σκέψης(βλέπε π.χ. συνεργασία της Google με ιδρύματα για την Τεχνολογία). Και όμως η τεχνολογία είναι βασική συνιστώσα του STEM το οποίο εφαρμόζεται διεθνώς πια και στην χώρα μας υλοποιείται από ορισμένα μόνο μεταπτυχιακά χωρίς όπως ξεκάθαρη εκπαιδευτική πολιτική και οδηγίες από τους επίσημους φορείς. Η τεχνολογία δεν έχει δυστυχώς ακόμα καταφέρει να θεωρείται ισότιμο μάθημα με τα γενικά μαθήματα, με ευθύνη της πολιτείας επιμένοντας στο να μην θεσμοθετεί εργαστήριο τεχνολογίας στους χώρους του γυμνασίου όπως έχει φυσικά κάνει με το εργαστήριο φυσικών επιστημών και πληροφορικής. Αντίστοιχο έλλειμα για την τεχνολογία παρατηρείται και στο Λύκειο. Το μεγάλο πλεονέκτημα της Τεχνικής/Επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι συνδυασμός λόγου και πράξης, με αποτέλεσμα την κατάκτηση της γνώσης αναπτύσσοντας παράλληλα τη δημιουργικότητα των μαθητών. Δεν είναι ένα σχολείο για τους λίγους αλλά ένα σχολείο για τους πολλούς οι οποίοι θα βγουν στην αγορά εργασίας μη έχοντας απωλέσει τη δημιουργικότητα τους.

6 Η ορθολογική ανάπτυξη της Τεχνικής/Επαγγελματικής εκπαίδευσης και η καθιέρωση της ως βασική επιλογή σχολείου για τους μαθητές μας στη χώρα θα δώσει το έναυσμα στην επιχειρηματικότητα και την καινοτομία, θα κινητοποιήσει την αγορά και θα συμβάλλει στην έξοδο της χώρας από τη κρίση ακολουθώντας το μοντέλο χωρών με ισχυρές οικονομίες και ανεπτυγμένη την τεχνική/ επαγγελματική εκπαίδευση. Χρειάζεται επομένως σωστός σχεδιασμός για την εισαγωγή της Τεχνολογίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση, και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών της Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στην Τεχνολογία, και στα υπόλοιπα μαθήματα, καθώς η μέχρι τώρα επιμόρφωση έχει εστιασθεί στο Γενικό Λύκειο. Εισαγωγή στα ΑΕΙ. Το μέχρι τώρα σύστημα εισαγωγής είναι αδιάβλητο και όχι αναγκαστικά κακό. Οι όποιες κατηγορίες για αυτό δεν αποδεικνύονται εύκολα αφού οι απόφοιτοι των Πανεπιστημίων μας είναι πολύ καλοί επιστήμονες και πολλοί διαπρέπουν στο εξωτερικό. Τα θέματα των εισαγωγικών εξετάσεων είναι σύνθετα και εκτός από ελάχιστες περιπτώσεις- αξιολογούν την αναλυτική-συνθετική και κριτική σκέψη. Ωστόσο οι σύγχρονες εξελίξεις για το STEM και την Υπολογιστική σκέψη απαιτούν έναν άλλο προσανατολισμό αξιολόγησης. Το σοβαρό πρόβλημα της υποβάθμισης του Λυκείου ιδιαίτερα στην τελευταία τάξη και των φροντιστηρίων εισαγωγής, μοναδικό φαινόμενο στην Ευρώπη, πρέπει να αντιμετωπισθεί με προσεκτικά κατάλληλο σχεδιασμό.. Η πρότασή μας είναι για να μην αυξηθεί το χάσμα με τα άλλα προηγμένα κράτη- η συνέχιση της εξέτασης στα βασικά μαθήματα προσανατολισμού αλλά η εισαγωγή ενός επιπλέον μαθήματος, το οποίο μπορεί να καλείται π.χ. «Θεωρία της Γνώσης», «Τρόποι Σκέψης» κλπ και το οποίο θα απευθύνεται σε όλες τις ομάδες προσανατολισμού.