Λέξεις κλειδιά: σαπωνοποίηση, πείραμα, διαθεµατικότητα, διερευνητική µάθηση, ADDIE, STE(A)M, σχολική επιχειρηματικότητα, οικολογική συνείδηση.

Transcript

1 «Καίμε λάδια» και δεν τα πετάμε Μετατρέπουμε τηγανέλαια σε αρωματικά σαπούνια, STE(Α)M άροντας!!! (Δίνουμε νόημα στην ανακύκλωση. Κάνουμε τα άχρηστα, χρήσιμα!) Περίληψη Το προτεινόμενο διδακτικό σενάριο απευθύνεται, κυρίως, σε μαθητές των τελευταίων τάξεων του δημοτικού σχολείου (Δ, Ε & Στ), αλλά θα μπορούσε να εφαρμοστεί -προσαρμοσμένο ανάλογα- και σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου. Είναι διάρκειας 6 διδακτικών δίωρων, υλοποιείται με βάση το διδακτικό μοντέλο ADDIE και χωρίζεται σε δύο μέρη: α) Στην παραγωγή αρωματικών σαπουνιών (με τη χρήση τηγανέλαιων που συγκέντρωσαν οι μαθητές-τριες στο πλαίσιο της συμμετοχής τους σε εκτεταμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης που εφαρμόζουμε στο σχολείο μας τα τελευταία χρόνια) σε συνεργασία με το ΕΚΦΕ Ιωαννίνων και το πρόγραμμα "Herbarium" του ΠΤΝ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, με σαφή προσανατολισμό στη «διδασκαλία μέσω STE(A)M» µέσα από δραστηριότητες διερευνητικής µάθησης, ακολουθώντας μια διεπιστημονική και διαθεματική προσέγγιση, με ενεργή συμμετοχή των μαθητών που διευκολύνει τη συνεργασία, τη δημιουργικότητα και τελικά την εξέλιξη των μαθητών στον γνωστικό, τον ψυχοκινητικό και τον συναισθηματικό τομέα. β) Στη διάθεση των παραχθέντων σαπουνιών στην τοπική κοινωνία μέσα από μια πρωτόλεια επαφή των μαθητών-τριών με τη σχολική/μαθητική επιχειρηματικότητα και στόχο τη συγκέντρωση ποσού που θα διατεθεί για φιλανθρωπικό σκοπό, αλλά ταυτόχρονα και την ενημέρωση των κατοίκων για τη σημασία της ανακύκλωσης των τηγανέλαιων και την παρότρυνσή τους να εφαρμόσουν διευρυμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης για την προστασία του περιβάλλοντος και τη μείωση των παραγόμενων απορριμμάτων των νοικοκυριών της περιοχής, σε απόλυτη συμφωνία με τη φιλοσοφία του «Ανοιχτού Σχολείου» και πλήρη αρμονία με τους Παγκόσμιους Στόχους για τη βιώσιμη ανάπτυξη. (στόχος Έως το 2030, βελτίωση της ποιότητας του νερού, μέσω της μείωσης της ρύπανσης, της εξάλειψης των απορρίψεων, της ελαχιστοποίησης της απελευθέρωσης επικίνδυνων χημικών και υλικών, της μείωσης, κατά το ήμισυ, του ποσοστού των ανεπεξέργαστων υγρών αποβλήτων, καθώς και της σημαντικής αύξησης της ανακύκλωσης και της ασφαλούς επαναχρησιμοποίησης του νερού σε παγκόσμιο επίπεδο.) [συνημμένο_0] Λέξεις κλειδιά: σαπωνοποίηση, πείραμα, διαθεµατικότητα, διερευνητική µάθηση, ADDIE, STE(A)M, σχολική επιχειρηματικότητα, οικολογική συνείδηση. Εισαγωγή Στις μέρες μας, η εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί για εκπαιδευτικούς και εκπαιδευόμενους το πιο επίπονο και δύσκολο κομμάτι ώστε να επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό η μετάδοση αλλά κυρίως η κατανόηση της νέας γνώσης και η σύνδεσή της με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και την αγορά εργασίας.

2 Οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές εκπαιδευτικές μεθόδους, δεν αντιμετωπίζουν τον εκπαιδευόμενο ως έναν απλό «καταναλωτή» έτοιμων γνώσεων που του παρέχονται από τον εκπαιδευτή, αλλά τον εμπλέκουν ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία και τον καθιστούν ερευνητή και παραγωγό της γνώσης. Ο όρος "εκπαίδευση STEM" αναφέρεται στη διδασκαλία και τη μάθηση με ενεργή συμμετοχή των μαθητών στους τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (Science, Technology, Engineering and Mathematics), ενώ εσχάτως έχει προστεθεί και ο τομέας της τέχνης/αrt STE(A)M. Η δημιουργική εμπλοκή στην ανακάλυψη της λύσης είναι ο καλύτερος τρόπος απορρόφησης της γνώσης. Γι αυτόν τον λόγο γίνεται προσπάθεια ένταξης των επιστημών αυτών στην εκπαίδευση από τις πρώτες σχολικές τάξεις. Με το STE(A)M επιχειρείται ο μετασχηματισμός από το επίπεδο της παραδοσιακής δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας στη διδασκαλία όπου κυρίαρχο ρόλο θα διαδραματίζει η επίλυση αυθεντικών προβλημάτων και η ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση. Το STE(A)M παρέχει ευκαιρίες για την ανάπτυξη δεξιοτήτων, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να απαντούν σε ερωτήματα και να εμπλέκονται σε παιγνιώδεις δραστηριότητες με θέματα την επιστήμη, τα μαθηματικά, τη μηχανική, την τεχνολογία αλλά και τις τέχνες μέσα από μια Διεπιστημονική Προσέγγιση της γνώσης. Το προτεινόμενο σενάριο είναι σχεδιασμένο σύμφωνα με τις αρχές της προσέγγισης STE(A)M στην εκπαίδευση. Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός Μοντέλο ADDIE Το ADDIE είναι ένα πλαίσιο Διδακτικού Σχεδιασμού που χρησιμοποιείται σε ευρεία κλίμακα στον τομέα του Social Marketing αλλά βρίσκει εφαρμογή και στην εκπαίδευση ή και συνδυαστικά (σύμφωνα με το «Μοντέλο Συστημικού Διδακτικού Σχεδιασμού» που προτείνουν οι Μοσχοπούλου και Φύκαρης, 2014). Το όνομά του είναι ένα αρκτικόλεξο των πέντε φάσεων υλοποίησής του (Zehra & Edward, Davis, 2013): Analysis (Ανάλυση) Design (Σχεδιασμός) Development (Ανάπτυξη) Implementation (Εκτέλεση) Evaluation (Εκτίμηση/Αξιολόγηση) Ως «Διδακτικός Σχεδιασμός» καθορίζεται, κατά τον Carr-Chellman (2011, σ.54), «η διαδικασία ή μια σειρά προτεινόμενων βημάτων που οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν στην προσπάθειά τους να σχεδιάσουν, να εφαρμόσουν και να αξιολογήσουν τη διδασκαλία τους». Μπορεί, με άλλα λόγια, να συμβάλει στην αξιοποίηση οποιουδήποτε διαθέσιμου μέσου στον εκπαιδευτικό, ώστε να βοηθήσει τους μαθητές να επιτύχουν συγκεκριμένα μαθησιακά αποτελέσματα. Ο εκπαιδευτικός εστιάζει στις ανάγκες και στις δυνατότητες των μαθητών. (Μοσχοπούλου, Φύκαρης, 2014)

3 Ο «διδακτικός σχεδιασμός» αποτελεί μια συστηματική και στοχαστική διαδικασία, στην οποία λαμβάνονται υπόψη βασικές αρχές, αξιώματα, θεωρητικές παραδοχές και επιστημονικά δεδομένα της διδασκαλίας και μάθησης. Βασίζεται στη θεωρία του εποικοδομισμού, όπως υποστηρίζεται τόσο από τον Piaget, όσο και από τον Vygotsky, αναδεικνύοντας ως κυρίαρχη την έννοια της «αλληλεπίδρασης». Χαρακτηρίζεται από ευελιξία και «ανοικτότητα» (openness), αξιοποιεί τον διάλογο και τη συνεργασία, δίνοντας τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να επαναπροσδιορίσει, να προσαρμόσει, να αναδιαμορφώσει ή να βελτιστοποιήσει ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών, αλλά και τις γενικότερες διδακτικές απαιτήσεις. Δεν ενδιαφέρει η γνώση καθαυτή αλλά η διαδικασία αυτοπραγμάτωσης και «διανοητικής ενηλικίωσης» του μαθητή. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά η οντότητα και η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού (Φύκαρης, 2015). ANALYSIS (ανάλυση) DESIGN (σχεδιασμός) DEVELOPMENT (ανάπτυξη) IMPLEMENTATION (εκτέλεση) EVALUATION (εκτίμηση / αξιολόγηση) Η φάση της «Ανάλυσης» (ANALYSIS) αποσαφηνίζει τις εκπαιδευτικές ανάγκες, τα εκπαιδευτικά προβλήματα και τους εκπαιδευτικούς στόχους και προσδιορίζει το μαθησιακό περιβάλλον και τις υπάρχουσες γνώσεις και δεξιότητες των μαθητών. Η «Ανάλυση Υπάρχουσας Κατάστασης» (Kotler & Lee, 2008), συνιστά την ευκαιρία οργάνωσης της αλληλεπίδρασης μεταξύ των σχετικών μεταβλητών. Οι μεταβλητές της διδακτικής πράξης διακρίνονται σε παραμέτρους μικροπεριβάλλοντος και μακροπεριβάλλοντος. Στο Μικροπεριβάλλον περιέχονται: το Σχολικό Εγχειρίδιο, το Αναλυτικό Πρόγραμμα σε συνδυασμό με το Ωρολόγιο Πρόγραμμα και το Βιβλίο του Δασκάλου, το μαθησιακό περιβάλλον της τάξης και ο εκπαιδευτικός ενώ οι μεταβλητές του μακροπεριβάλλοντος εντοπίζονται εκτός της τάξης εστιάζοντας στο κοινωνικό- πολιτισμικό περιβάλλον, στο πολιτικο- νομικό περιβάλλον, στο οικονομικό περιβάλλον, στο τεχνολογικό

4 περιβάλλον, στο περιβαλλοντικό περιβάλλον και στο οικογενειακό περιβάλλον. («Μοντέλο Συστημικού Διδακτικού Σχεδιασμού» Μοσχοπούλου, Φύκαρης, 2014) Η φάση του «Σχεδιασμού» (DESIGN) ασχολείται με τους σκοπούς μάθησης, την εκτίμηση, τα εργαλεία, τις ασκήσεις, το περιεχόμενο, την ανάλυση του αντικειμένου του θέματος, το σχεδιασμό του μαθήματος και την επιλογή της εκπαιδευτικής στρατηγικής και των μέσων που θα χρησιμοποιηθούν. Συγκεκριμενοποιείται η διδακτική ενότητα και ακολουθεί ο ακριβής προσδιορισμός της διδακτικής μεθοδολογίας, των διδακτικών τεχνικών, των διδακτικών ενεργειών και των μαθητικών δραστηριοτήτων προώθησης της επιχειρούμενης προσπάθειας. Δεν παραλείπεται η επιλογή του χώρου διεξαγωγής της διδασκαλίας, ο προσδιορισμός όσων εποπτικών μέσων θα έχουν αναδειχθεί ως απαραίτητα για την πραγματοποίηση της διδακτικής πράξης και η εκτίμηση του πιθανού ψυχολογικού, πνευματικού και χρονικού κόστους. Είναι, μάλιστα, μια ευκαιρία κατανομής του διδακτικού χρόνου στο προκαθορισμένο διάστημα. Στο τέλος ορίζεται ο τρόπος αξιολόγησης του βαθμού επίτευξης των στόχων εκ μέρους των μαθητών. (Μοσχοπούλου, Φύκαρης, 2014) Το στάδιο της «Ανάπτυξης» (DEVELOPMENT) απευθύνεται στην προετοιμασία των εποπτικών μέσων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν, την ανάπτυξη περιεχομένου και την παραγωγή του κατάλληλου εκπαιδευτικού υποστηρικτικού υλικού. Η «Εφαρμογή» (IMPLEMENTATION) είναι η πραγματοποίηση όσων αποφάσεων έχουν ήδη ληφθεί στο στάδιο του «Σχεδιασμού». Η «Αξιολόγηση» (EVALUATION) είναι το τελευταίο στάδιο του διδακτικού Μοντέλου ADDIE. Η αξιολόγηση αποτελείται από 2 φάσεις: τη Διαμορφωτική αξιολόγηση (Formative evaluation) η οποία λαμβάνει χώρα σε κάθε στάδιο της διαδικασίας και την Αθροιστική ή τελική αξιολόγηση (Summative evaluation) η οποία αποτελεί στοχευμένη δράση μετά το τέλος του κύκλου ανάπτυξης και εφαρμογής.

5 Φάση 1 (Ανάλυση) Στόχοι εκπαιδευτικής διαδικασίας και αξιολόγηση υπόβαθρου των εκπαιδευόμενων [Στη φάση της Ανάλυσης διευκρινίζεται το διδακτικό πρόβλημα, οι διδακτικοί στόχοι και σκοποί, και περιγράφεται το μαθησιακό περιβάλλον. Επίσης αναγνωρίζονται τα χαρακτηριστικά των μαθητευόμενων, η προϋπάρχουσα γνώση τους και οι δεξιότητες που έχουν αποκτήσει. (Βασιλείου, blogs.sch.gr/billbas/ )] Θεωρούμε πως το εκπαιδευτικό και γνωστικό υπόβαθρο των εκπαιδευόμενων έγκειται στα πλαίσια του επιπέδου της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και ειδικότερα των τάξεων Δ, Ε & Στ. Η πρόταση αφορά στην παραγωγή αρωματικών σαπουνιών με χρήση τηγανέλαιων και άπτεται της ύλης των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών του Νέου Σχολείου. Εφαρμόστηκε στο Ε 1 του 7/θ Δημοτικού Σχολείου Σταυρακίου (5 κορίτσια & 8 αγόρια). Διδακτικοί στόχοι: οι μαθητές να είναι ικανοί: να διακρίνουν τα διαλύματα από τα μίγματα, να διακρίνουν τις έννοιες: απόβαρο καθαρό βάρος μεικτό βάρος, να κατανοήσουν τις έννοιες: μάζα βάρος όγκος, αλκαλικότητα και ph, να υπολογίζουν αναλογίες υλικών και ποσοστά, να υπολογίζουν εμβαδόν επιφάνειας, να κάνουν πράξεις και να χωρίζουν επιφάνεια σε ίσα μέρη, να συμπληρώνουν πίνακες, να χειρίζονται ψηφιακό θερμόμετρο, ψηφιακή ζυγαριά, ηλεκτρικό αναδευτήρα, ph μετρικές ταινίες, να χρησιμοποιούν τα εργαλεία τεχνολογίας Excel, Power Point,Ζωγραφική, CmapTools, να εργάζονται σε ομάδες, να καταρτίζουν ένα σχέδιο δράσης σε ολομέλεια και να το παρουσιάζουν στην τάξη, να κατανοήσουν την πειραματική διαδικασία και να την εφαρμόσουν στην πράξη παίρνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης και προστασίας, ακολουθώντας τα στάδια που προτείνονται στον Δεκάλογο του καλού Πειραματιστή (Φυσικά Ε Δημοτικού, σελ ) να περιγράφουν, να σχεδιάζουν και να εκτελούν απλά πειράματα, να υπολογίζουν κόστη ζημίες και κέρδη, να σχεδιάζουν και να αναπτύσσουν ένα στοιχειώδες επιχειρηματικό πλάνο, να δομούν, να αναπτύσσουν, να υποστηρίζουν και να αξιολογούν τις προτάσεις τους, να αντιληφθούν τη σημασία της ανακύκλωσης των τηγανέλαιων για την προστασία του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη και να την εφαρμόσουν στη ζωή τους. να αποκτήσουν οικολογική συνείδηση και να γίνουν ενεργοί πολίτες Η στοχοθεσία έχει προσδιοριστεί με βάση την Αναθεωρημένη Ταξινομία των Στόχων του Bloom, λαμβάνοντας υπόψη πως η ταξινομία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τμήμα μιας ολιστικής προσέγγισης μάθησης και ανάπτυξης, παρά ως ένα γραμμικό πρότυπο.

6 Ο Benjamin Bloom (1956) προσδιόρισε τρεις περιοχές διδακτικών στόχων: Γνωστική Περιοχή: διανοητικές δεξιότητες Συναισθηματική Περιοχή: ανάπτυξη μέσω συναισθημάτων ή συγκινησιακών περιοχών Ψυχοκινητική Περιοχή: χειρωνακτικές ή φυσικές δεξιότητες Οι στόχοι της εκπαιδευτικής διαδικασίας διακρίνονται στους τομείς: γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων, ενώ θα πρέπει να είναι SMART: Specific Ακριβείς / Measurable Μετρήσιμοι / Acceptable - Αποδεκτοί / Realistic - Ρεαλιστικοί / Extending - Επεκτάσιμοι / Rewarding Ανταποδοτικοί. Στον γνωστικό τομέα στοχεύουμε, οι μαθητές να: Εμβαθύνουν σε έννοιες και όρους ήδη γνωστούς Διατυπώνουν σωστά έννοιες και όρους της Φυσικής Εξηγούν και να ερμηνεύουν φυσικά φαινόμενα που σχετίζονται με την αποκτηθείσα γνώση και να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς τους στηριγμένοι σε νόμους της Φυσικής Επαληθεύουν την ισχύ των νόμων της Φυσικής μέσα από πειραματικές διαδικασίες Συσχετίζουν τη θεωρία με την πράξη Προβλέπουν την εξέλιξη ενός πειράματος ή ενός φυσικού φαινομένου Η ανάπτυξη δεξιοτήτων των μαθητών αφορά στη(ν): Κριτική σκέψη, την επίλυση προβλημάτων (problem solving), τη διαδικασία της ανάλυσης και της σύνθεσης και την εύρεση εναλλακτικών λύσεων Συνεργατικότητα / Συλλογικότητα Ερευνητική διαδικασία και χρήση ψηφιακών εργαλείων Εξαγωγή συμπερασμάτων από την πειραματική διαδικασία Ανάπτυξη της δεξιότητας αξιολόγησης και αυτοαξιολόγησης Επίσης, επιθυμούμε να παρακινήσουμε τους μαθητές να: Πειραματίζονται Εφαρμόζουν τη γνώση στην πειραματική διαδικασία Ανακαλύπτουν γνώση μέσα από τα πειράματα και τις προσωπικές τους εμπειρίες Συνεργάζονται στα πλαίσια εργασιών Αναπτύσσουν συνεργατικές δεξιότητες Στον ψυχοκινητικό τομέα στοχεύουμε οι μαθητές να: Συμμετέχουν σε συλλογικές δραστηριότητες Συζητούν Συνεργάζονται Οργανώνουν την εξέλιξη μιας ομαδικής δραστηριότητας Παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους

7 Στον συναισθηματικό τομέα οι μαθητές επιδιώκουμε: Να αποδέχονται επαρκώς τεκμηριωμένες απόψεις Να αμφισβητούν ή να απορρίπτουν απόψεις μη τεκμηριωμένες Να αντιπαραβάλλουν τις απόψεις τους μ αυτές των συμμαθητών τους ή ακόμα και του εκπαιδευτικού τους και να υπερασπίζονται τις απόψεις τους με επιστημονικά τεκμηριωμένα επιχειρήματα Να αποδέχονται το λάθος και να το αξιοποιούν μαθαίνοντας μέσα απ αυτό Να απολαμβάνουν και να χαίρονται τη διαδικασία συμμετοχής και συνδημιουργίας Φάση 2 (Σχεδιασμός) Θεωρίες μάθησης και τρόπος εφαρμογής τους υλικά και διαδικασίες [Στη φάση Σχεδιασμού σχεδιάζονται οι ρόλοι, τα εργαλεία αξιολόγησης, οι ασκήσεις, το περιεχόμενο που θα χρησιμοποιηθεί για να πετύχει τους μαθησιακούς στόχους, η ροή των δραστηριοτήτων και η επιλογή των μέσων, με τρόπο συστηματικό (οργανωμένο με βάση συγκεκριμένες στρατηγικές) και λεπτομερή.] Για την υλοποίηση του σεναρίου εφαρμόζεται η θεωρία της διερευνητικής-ανακαλυπτικής μάθησης. Η διερευνητική μάθηση (inquiry-based learning) στηρίζεται κυρίως στις αναζητήσεις, απορίες και ερωτήσεις των µαθητών παρά στην παρουσίαση της διδακτέας ύλης από τον εκπαιδευτικό. Στόχος της διερευνητικής μάθησης είναι η μετατόπιση του βάρους της διδασκαλίας στη διδακτική διαδικασία με διερευνητικές μεθόδους ώστε ο μαθητής να εμπλακεί προσωπικά στη γνωστική διαδικασία και «να μάθει πώς να μαθαίνει μόνος του». Σε ένα µάθηµα µε διερευνητική-ανακαλυπτική κατεύθυνση ο εκπαιδευτικός (στην ιδανική περίπτωση οι ίδιοι οι µαθητές) διαπιστώνει ένα πρόβληµα που αποτελεί και την αφόρμηση ώστε η τάξη να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο ζήτημα (στην περίπτωσή μας αφόρμηση ήταν η πληροφορία πως: «ένα λίτρο λαδιού μολύνει σχεδόν ένα εκατομμύριο λίτρα νερού, ποσότητα η οποία είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες σε νερό ενός σπιτιού για 14 χρόνια!»), διατυπώνει τον προβληµατισµό του (γιατί άραγε να συµβαίνει αυτό;), προσπαθεί να γίνει ο προβληµατισµός του κοινός προβληµατισµός όλης της τάξης, και στη συνέχεια όλοι µαζί αναζητούν τη λύση στο πρόβληµα (τι μπορεί να γίνει για να λυθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα;). Έτσι οδηγούμαστε στην απόφαση να μετατρέψουμε τα άχρηστα τηγανόλαδα σε χρήσιμα, αρωματικά σαπούνια και να προστατέψουμε με τον τρόπο αυτό το περιβάλλον. Επιπροσθέτως, χρησιμοποιείται το πείραμα ως επιστημονική μέθοδος. Οι μαθητές εργάζονται με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών και οδηγούνται σε διαθεματική και διεπιστημονική εξακτίνωση του θέματος, δηλαδή σε «διαδικασία επιλογής και καταγραφής των παραμέτρων που θα μελετηθούν» (Ματσαγγούρας, 2003). Η καταγραφή αυτή παίρνει τη μορφή «αραχνογράμματος». Αξιοποιείται η εργασία σε ομάδες και η εργασία σε ολομέλεια. Αρχικά, οι μαθητές είναι χωρισμένοι σε ομάδες των 4-5 παιδιών (εδώ έχουμε δύο ομάδες, μία των 6 και μία των 7 ατόμων), ανομοιογενείς ως προς το φύλο και τις ικανότητες και εναλλάσσονται στους ρόλους τους. Οι ομάδες στη συνέχεια παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους στην ολομέλεια, δηλ. στο σύνολο της τάξης. Ως διδακτικές τεχνικές αξιοποιούνται ο εννοιολογικός χάρτης και το σχέδιο δράσης. Ιδιαίτερα τονίζεται η χρήση τεχνολογικών εργαλείων πληροφορικής.

8 Σε κάθε στάδιο εκτελείται διαμορφωτική αξιολόγηση για ανατροφοδότηση και επανακαθορισμό της διαδικασίας και στη λήξη υπάρχει τελική αξιολόγηση του έργου. Ο Boud (1995) υποστηρίζει ότι η κάθε αξιολόγηση περιλαμβάνει δύο αλληλένδετες δράσεις: 1. Τη γνώση και κατανόηση των στόχων και των κριτηρίων βάσει των οποίων θα κριθεί η επίτευξη των στόχων για κάθε έργο 2. Την ικανότητα να κάνει κρίσεις για το αν το έργο πληροί τα κριτήρια ή όχι Φάση 3 (Ανάπτυξη) Προετοιμασία εποπτικών μέσων και υλικοτεχνικού εξοπλισμού υλικά και διαδικασίες [Στη φάση της Ανάπτυξης δημιουργείται και συγκεντρώνεται το διδακτικό περιεχόμενο που έχει αποφασιστεί στην προηγούμενη φάση. Εφαρμόζονται τεχνολογικά μέσα υποστήριξης της διδασκαλίας και γίνεται δοκιμή της λειτουργίας τους, ώστε να υπάρξει ανατροφοδότηση και τροποποιήσεις πριν να χρησιμοποιηθούν στη διδασκαλία.] Επειδή η διαδικασία παρασκευής σαπουνιών με ψυχρή μέθοδο, η οποία επιλέχτηκε, ενέχει αρκετούς κινδύνους, προτιμήθηκε για την ασφάλεια των μαθητών, η μέθοδος της πειραματικής επίδειξης με επιμέρους και κατά περίπτωση συμμετοχή τους. Η συμμετοχή των μαθητών στην προετοιμασία αλλά και στα μετέπειτα στάδια ήταν συνεχής, σύμφωνα και με τη φιλοσοφία του STE(Α)M. Με τη διδασκαλία STE(Α)M δημιουργούνται οι κατάλληλες εκπαιδευτικές συνθήκες, ώστε η μάθηση να γίνεται παιχνίδι και δημιουργία και οι μαθητές να αποκτούν ένα υψηλό επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες μιας κοινωνίας πολύπλοκης και εξαρτημένης από τις επιστήμες και την τεχνολογία. Να γίνουν, δηλαδή, «επιστημονικά εγγράμματοι» πολίτες. Αποτέλεσμα όλης της εκπαίδευσης STE(Α)M είναι οι μαθητές όχι μόνο να επιτυγχάνουν υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις, αλλά να αποκτούν και μια υπεύθυνη και θετική στάση ζωής. Σ αυτό βοήθησε η εξοικείωσή τους με το συγκεκριμένο τρόπο εργασίας, μιας και συμμετέχουν σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα etwinning με προσανατολισμό στο STEM με τίτλο: «Από το Σταυράκι στο Κίτι μέσω STEM (προσεγγίζοντας τη γνώση με τη μέθοδο STEM)». Τα περισσότερα από τα υλικά που είναι απαραίτητα υπάρχουν στο σχολείο. Τα υπόλοιπα διέθεσε ο υπεύθυνος του ΕΚΦΕ Ιωαννίνων κος Νίκος Κολιός, ο οποίος και πραγματοποίησε το θεωρητικό αλλά και πρακτικό μέρος του project: «παρασκευή αρωματικών σαπουνιών από τηγανέλαια». Φάση 4 (Εφαρμογή) [Στη φάση της Εφαρμογής υλοποιείται η διδακτική παρέμβαση όπως έχει σχεδιαστεί] Α μέρος (4 δίωρα/8 διδακτικές ώρες) 1 η ώρα Οι μαθητές ενημερώνονται πως: «ένα λίτρο λαδιού μολύνει σχεδόν ένα εκατομμύριο λίτρα νερού, ποσότητα η οποία είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες σε νερό ενός σπιτιού για 14 χρόνια»!

9 Η εντυπωσιακή αυτή πληροφορία είναι η αφορμή για να τεθεί το ερώτημα: «Τι κάνουμε μετά τη χρήση του το λάδι που χρησιμοποιούμε για το τηγάνισμα;» και αφορά ένα πραγματικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας. Οι απαντήσεις, προφανώς, είναι πολύ αόριστες και συγκεχυμένες. Έτσι αποφασίζεται να διεξαχθεί μια σύντομη έρευνα στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον των μαθητών. Δημιουργείται ένα απλό ερωτηματολόγιο/φύλλο εργασίας το οποίο θα πρέπει να συμπληρώσουν και να φέρουν την επόμενη μέρα. [συνημμένο_1] 2 η ώρα Τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με το μη χρήσιμο λάδι συγκεντρώνονται και μετά από μια σύντομη ανάλυση διαπιστώνεται πως η πλειοψηφία πιστεύει ότι αφού προέρχεται από "βρώσιμο" φυτικό λάδι (ελιάς ή σπορέλαιο) είναι "αγνό" προϊόν και επομένως δεν μολύνει, δηλαδή δεν αποτελεί "ρύπο" κι έτσι το χρησιμοποιημένο λάδι απορρίπτεται στην αποχέτευση ή στους κάδους των σκουπιδιών. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών και τη διαδικασία του αραχνογράμματος προχωρούν και με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού- στη διαπίστωση πως «θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν τα άχρηστα τηγανέλαια που χρησιμοποίησαν στο σπίτι τους και να παρασκευάσουν με αυτά χρήσιμα (αρωματικά) σαπούνια» και δημιουργούν και σχετική αφίσα. [συνημμένο_2] Οι απόψεις και οι προβληματισμοί των μαθητών καταγράφονται σε ημιδομημένο Εννοιολογικό Χάρτη που δημιουργείται με το εργαλείο Cmap Tools ( cmaptools/). Ο χάρτης αυτός συμπληρώνεται σε όλη την πορεία εξέλιξης του σεναρίου μέχρι και το τελικό στάδιο της Αξιολόγησης. (Εναλλακτικά ο χάρτης ιδεών μπορεί να δημιουργηθεί σε χαρτί του μέτρου, στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης, και να συμπληρώνεται ή να τροποποιείται κατάλληλα). [συνημμένο_3] Στο πλαίσιο της εφαρμογής της «αντίστροφης τάξης»* δίνεται στους μαθητές για να μελετήσουν στο σπίτι τους έντυπο υλικό σχετικά με την ανακύκλωση τηγανέλαιων και τους ζητείται να πραγματοποιήσουν έρευνα στο διαδίκτυο αναζητώντας πληροφορίες ή να επισκεφτούν την ιστοσελίδα: ώστε να καταγράψουν τα υλικά που χρειάζονται καθώς και τη διαδικασία παρασκευής σαπουνιού με την ψυχρή μέθοδο. Επίσης μπορούν να παρακολουθήσουν και το βίντεο με τίτλο: «Φτιάξε αγνό σπιτικό σαπούνι - ψυχρή μέθοδος» στη διεύθυνση: και το βίντεο: «Υγρό σαπούνι από χρησιμοποιημένα λάδια» στη διεύθυνση: και να εντοπίσουν τις διαφορές ανάμεσα στις δύο περιπτώσεις παρασκευής σαπουνιού * Η αντίστροφη τάξη (flipped classroom) αποτελεί ένα νέο εκπαιδευτικό μοντέλο το οποίο ξεφεύγει από την παραδοσιακή μορφή της διδασκαλίας που όλοι έχουμε στο μυαλό μας. Η βασική διαφορά ανάμεσα στην αντίστροφη τάξη και στην παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας είναι ότι μεταφερόμαστε από την παράδοση του μαθήματος με διάλεξη

10 (lecture) στην δραστηριότητα (activity) και με το ρόλο του εκπαιδευτικού να αλλάζει από διδάσκων (lecturer instructor) σε καθοδηγητή και μέντορα (mentor) των μαθητών για να διεκπεραιώσουν τις εργασίες τους (homework). 3 η ώρα Οι ομάδες παρουσιάζουν στην ολομέλεια της τάξης τα απαραίτητα υλικά για την παρασκευή πλάκας σαπουνιού καθώς και τη διαδικασία που απαιτείται και καταλήγουν στη συνταγή που θα εφαρμοστεί. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στα μέτρα προφύλαξης και στα εργαλεία που θα χρειαστούν. Επίσης οι ομάδες, έπειτα από σύντομη συζήτηση, καταγράφουν σε γενικές γραμμές πώς φαντάζονται ότι θα εξελιχθεί το πρόγραμμα και τι αναμένουν απ αυτό, ώστε να το διασταυρώσουν στη λήξη του. Στους μαθητές δίδεται ημιδομημένο φύλλο εργασίας στο Excel [συνημμένο_4] στο οποίο συμπληρώνουν τα υλικά και τις αντίστοιχες ποσότητες της συνταγής, ενώ δημιουργούν και τα σχετικά διαγράμματα (Technology). Γίνεται συζήτηση για τις αναλογίες και τα ανάλογα ποσά και ζητείται από τους μαθητές να υπολογίσουν τα υλικά (νερό, καυστική σόδα, αρωματικά έλαια, φυσικές χρωστικές ουσίες) που θα χρειαστούν για μεγαλύτερες ποσότητες λαδιού (Maths). Κάθε ομάδα ανακοινώνει τα αποτελέσματά της και γίνεται μια σύντομη συζήτηση και ανατροφοδοτική αξιολόγηση της ως τώρα πορείας του project. Στη συνέχεια οι ομάδες καταρτίζουν ένα σχέδιο δράσης σε ολομέλεια και καταγράφουν τα υλικά που θα χρειαστούν, τις αντίστοιχες ποσότητες, τα απαραίτητα εργαλεία, τους ενδεχόμενους κινδύνους και τις δυσκολίες του εγχειρήματος και τον τρόπο που θα αντιμετωπιστούν, τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας, τον χώρο διεξαγωγής της διαδικασίας. (Εngineering) [συνημμένο_5] Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα πως πρόκειται για μια σύνθετη και λίαν επικίνδυνη διαδικασία και για τον λόγο αυτό ζητείται η βοήθεια των ειδικών του ΕΚΦΕ Ιωαννίνων. 4 η, 5 η & 6 η ώρες Οι μαθητές έχουν ήδη συγκεντρώσει τηγανέλαια που έφεραν από το σπίτι τους και συμμετέχουν ενεργά στην προετοιμασία του πειράματος ακολουθώντας το σχέδιο εργασίας που έχουν καταρτίσει και κάνουν τις αναγκαίες υποθέσεις τις οποίες θα επαληθεύσουν στη συνέχεια. Με την καθοδήγηση και τη βοήθεια του υπεύθυνου από το ΕΚΦΕ Ιωαννίνων ξεχωρίζουν τα είδη λαδιού και κρατούν μόνο το ελαιόλαδο, το οποίο φιλτράρουν με τη μέθοδο της διήθησης. (Εngineering) Ζυγίζουν τα υλικά με τη χρήση ψηφιακής ζυγαριάς (Technology) και εφαρμόζουν την προϋπάρχουσα γνώση σχετικά τις έννοιες απόβαρο, καθαρό και μεικτό βάρος. (Maths) Αποσαφηνίζουν βιωματικά και επιστημονικά τις έννοιες μάζα βάρος όγκος (Science) και κρατούν σημειώσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας έχοντας και ως σημείο αναφοράς τον "Δεκάλογο του Καλού Πειραματιστή". [συνημμένο_6]

11 Έπειτα από μια σύντομη θεωρητική εισήγηση, ο υπεύθυνος του ΕΚΦΕ κος Νίκος Κολιός εκτελεί τη διαδικασία με πειραματική επίδειξη εξηγώντας λεπτομερώς όλα τα στάδια υλοποίησης. Το σαπούνι που παρασκευάζεται τοποθετείται σε μεγάλα ορθογώνια καλούπια αφού πρώτα μετρηθεί το ph με τις ειδικές ταινίες μέτρησης και διαπιστωθεί πως βρίσκεται στο κατάλληλο στάδιο, ενώ παίρνονται όλες οι απαραίτητες προφυλάξεις και τα μέτρα ασφαλείας που απαιτούνται. Οι μαθητές παρατηρούν και καταγράφουν τις αλλαγές που επισυμβαίνουν στη φυσική κατάσταση και στα φυσικά χαρακτηριστικά του υλικού το οποίο αρχίζει να στερεοποιείται. Μετά από λεπτά το μείγμα έχει σχεδόν πήξει. Γίνεται αναφορά στις φυσικές καταστάσεις των σωμάτων καθώς και στις μετατροπές τους, τα φαινόμενα της τήξης και της πήξης και στις καταστάσεις της ύλης. Παράλληλα, αξιοποιούνται και συμπληρώνονται τα σχετικά φύλλα εργασίας. [συνημμένο_6α] Το σαπούνι αποθηκεύεται σε ασφαλές μέρος και επισημαίνεται η καυστικότητα που αυτό έχει. Το σαπούνι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί πριν «ωριμάσει» και περάσουν τουλάχιστον τρεις μήνες, επειδή είναι πολύ καυστικό και άρα επικίνδυνο. 7 η & 8 η ώρες Η πρώτη φάση ολοκληρώνεται με τον τεμαχισμό του σαπουνιού (που βρίσκεται στις ορθογώνιες φόρμες) και τη διαίρεσή του σε ισομεγέθη κομμάτια. Αξιοποιούνται οι έννοιες: μήκος, πλάτος, ύψος, εμβαδόν και όγκος και οι μαθητές χρησιμοποιούν τα δεδομένα που συλλέγουν με μετρήσεις για να υπολογίσουν τον αριθμό των σαπουνιών που θα παραχθούν. Τέλος, τεμαχίζονται τα σαπούνια που αποθηκεύονται σε ασφαλές μέρος μέχρι να καταστούν κατάλληλα για χρήση. Προσοχή!!! Τα σαπούνια μας δεν είναι ακόμα έτοιμα προς χρήση. Τα αφήνουμε σε ένα ασφαλές και καλά αεριζόμενο σημείο. Πιθανόν να υπάρχει έντονη μυρωδιά τις πρώτες μέρες. Όσο περνάει ο καιρός βλέπουμε τα σαπούνια να καλύπτονται από μια λευκή πούδρα. Δεν είναι τίποτα άλλο από απλή και όχι καυστική σόδα πλέον. Μετά από 2 έως 3 μήνες περίπου, έχει κατέβει αρκετά το pη του σαπουνιού και μπορούμε να δούμε τον πρώτο τους αφρό. Να σημειωθεί ότι όσο περνάει ο καιρός τόσο καλύτερο και ασφαλές γίνεται για το δέρμα. Ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια με την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης και στη συνέχεια αξιολόγηση της μέχρι τώρα διαδικασίας, εξάγονται συμπεράσματα και γίνονται προτάσεις.

12 Β μέρος (2 δίωρα / 4 διδακτικές ώρες) Μετά το τέλος του Α μέρους και αφού έχει παρέλθει τουλάχιστον ένα τρίμηνο από τη διαδικασία της σαπωνοποίησης περνάμε στο Β μέρος όπου τίθεται το ερώτημα: «τι θα μπορούσαμε να κάνουμε τα σαπούνια που φτιάξαμε;» (Προφανώς το ερώτημα αυτό έχει τεθεί και στα πρώτα στάδια του project σε θεωρητικό επίπεδο και τώρα επανέρχεται σε επίπεδο πρακτικό). 9 η & 10 η ώρες Η ολομέλεια της τάξης συζητά και, αφού κατατεθούν διάφορες προτάσεις, καταλήγει στην απόφαση τα σαπούνια που έχουν παραχθεί να συσκευαστούν και να πωληθούν. Τα χρήματα που θα συγκεντρωθούν θα διατεθούν για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Στόχος είναι να έρθουν οι μαθητές/-τριες σε μια πρωτόλεια επαφή με την επιχειρηματικότητα και να γνωρίσουν ακροθιγώς τα βασικά στάδιά της. Οι ομάδες πληροφορούνται για το πρόγραμμα «Εικονική Επιχείρηση» του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων/Junior Achievement Greece που είναι υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων και ενημερώνονται στα βασικά σημεία γύρω από την επιχειρηματικότητα από τον εκπαιδευτικό της τάξης. Στη συνέχεια καταγράφουν, συμπληρώνοντας on line σε ένα διάγραμμα ( τα στάδια της διαδικασίας (συσκευασία, ετικετοποίηση, προμήθεια απαραίτητων υλικών, κοστολόγηση, προβολή/διαφήμιση, διάθεση). Στο τέλος ετοιμάζουν ένα σχέδιο δράσης το οποίο θα ακολουθήσουν και στο τέλος θα αξιολογήσουν. [συνημμένο_7] 11 η & 12 η ώρες Οι μαθητές, σε συνεργασία και με τον εκπαιδευτικό της τάξης και τους εκπαιδευτικούς των καλλιτεχνικών, των ξένων γλωσσών και της Πληροφορικής, ετοιμάζουν ετικέτες για τα προϊόντα τους και αφίσες/πόστερ με τα οποία θα τα διαφημίσουν/προβάλλουν. Παράλληλα ξεκινούν μια καμπάνια ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας για την αναγκαιότητα και τα οφέλη από την ανακύκλωση χρησιμοποιημένων λαδιών. Αξιοποιήθηκαν τα σχετικά κεφάλαια από τα μαθήματα της Γλώσσας( ενότητα 1, ο φίλος μας το περιβάλλον / ενότητα 15, ΜΜΕ & διαφημίσεις), των Αγγλικών (unit 5 Ready for Action / Environmental projects) και των Εικαστικών (το περιβάλλον, σελ ) ώστε οι δράσεις να εναρμονιστούν με την ύλη και το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων της τάξης ενώ δίδεται και η διάσταση της τέχνης/art ως απαραίτητο στοιχείο του STEM και μετεξέλιξή του σε STEAM. Σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς της Μουσικής και της Γυμναστικής οι μαθητές/- τριες ετοιμάζουν τραγουδάκια για να τα χρησιμοποιήσουν ως σποτάκια διαφήμισης τα οποία δραματοποιούν προσθέτοντας χορογραφίες. Τέλος, δημιουργούν παιχνίδια ( διώξε τα μικρόβια, πρόσεξε μην σου πέσει το σαπούνι, κυνηγητό σε ζευγάρια) που παίζουν στην αυλή του σχολείου. [συνημμένο_8] [διαφημιστικό σποτάκι]

13 Σημείωση: Επειδή στην πορεία προέκυψαν κάποια ζητήματα (νομικής & φορολογικής φύσης), αποφασίστηκε τα σαπούνια να μην πωληθούν τελικά αλλά να διατεθούν δωρεάν στην τοπική κοινωνία ως μέρος μιας καμπάνιας ενημέρωσης για την κοινωνική σημασία και τα περιβαλλοντικά οφέλη της ανακύκλωσης των χρησιμοποιημένων λαδιών. Τα χρήματα που προσφέρθηκαν από τους συμπολίτες μας με μορφή οικονομικής ενίσχυσης, διατέθηκαν στην ΕΛΕΠΑΠ Ιωαννίνων. Επέκταση 1. Ως αφόρμηση προβάλλεται το βίντεο σε μορφή animation με τίτλο «Τηγανοκίνηση - Το ημερολόγιο μιας μαθήτριας!», το οποίο χρησιμοποιεί το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου για την ευαισθητοποίηση των μαθητών στην ανακύκλωση τηγανέλαιων. Επίσης δίνεται στους μαθητές το φυλλάδιο, σε ηλεκτρονική μορφή, για την ανακύκλωση του λαδιού: Ζητείται από τους μαθητές να προτείνουν τρόπους ανακύκλωσης και αξιοποίησης των τηγανέλαιων που αποτελούν μια πολύ σημαντική πηγή μόλυνσης του περιβάλλοντος. Έπειτα από συζήτηση, εξάγεται το συμπέρασμα πως η μετατροπή των τηγανέλαιων σε βιοντήζελ αποτελεί την προσφορότερη και αποδοτικότερη μέθοδο ανακύκλωσης, με μεγάλα περιβαλλοντικά οφέλη, που συμβαδίζει με το πνεύμα της αειφόρου ανάπτυξης. Αποφασίζεται από τους μαθητές στο πλαίσιο της ενεργού πολιτειότητας και μέσα από το πρόγραμμα «ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ ΚΑΙ ΔΡΩ» στο οποίο συμμετέχουν, να ετοιμάσουν και να στείλουν μια επιστολή στον δήμαρχο Ιωαννιτών και στο δημοτικό συμβούλιο προτείνοντας να ξεκινήσει ο δήμος μας ένα πρόγραμμα ανακύκλωσης τηγανέλαιων και να παράξει βιοκαύσιμα που θα τα αξιοποιήσει για τη θέρμανση των σχολείων. [συνημμένο_9] 2. Οι μαθητές, έχοντας πλέον τη σχετική εμπειρία και τις απαραίτητες γνώσεις και θέλοντας να αξιοποιήσουν τα αρωματικά φυτά που έχουν φυτέψει στα παρτέρια της αυλής του σχολείου και στον σχολικό κήπο, πρότειναν για την επόμενη σχολική χρονιά να ασχοληθούν με το τρίπτυχο: Απόσταξη - Εκχύλιση Κηραλοιφές. 3. Γνωρίζοντας το εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «Μαθαίνοντας επιστήμη μέσα από το θέατρο» εκδήλωσαν για την επόμενη σχολική χρονιά την επιθυμία να δραματοποιήσουν και να παρουσιάσουν τη διαδικασία σαπωνοποίησης με τηγανέλαια που υλοποίησαν την τρέχουσα σχολική χρονιά σε μια προσπάθεια να παντρέψουν την Επιστήμη και την Τέχνη με έναν ευφάνταστο και δημιουργικό τρόπο. 4. Η τοπική κοινωνία, έπειτα από την ενημέρωση που έκαναν οι μαθητές, σε μεγάλο βαθμό ανταποκρίθηκε ενώ διαπιστώθηκαν προβλήματα ως προς την υλοποίηση της δράσης ανακύκλωσης. Για τον λόγο αυτό συνεργαστήκαμε με την ενορία Σταυρακίου και δρομολογήσαμε την κατασκευή ολοκληρωμένης γωνιάς ανακύκλωσης που θα περιλαμβάνει και την ανακύκλωση χρησιμοποιημένων λαδιών. [συνημμένο_10], [συνημμένο_10α]

14 Φάση 5 (Αξιολόγηση) [Στη φάση της Αξιολόγησης αποτιμάται διαμορφωτικά (κατά τη διάρκεια της διαδικασίας) και αθροιστικά (στο τέλος της διαδικασίας) η επίτευξη των αρχικών διδακτικών στόχων και η επιτυχία της όλης διαδικασίας και γίνονται προτάσεις για βελτίωση και αναθεώρηση ορισμένων στοιχείων.] Το πείραμα της σαπωνοποίησης προσεγγίστηκε με εγκάρσια δια-επιστημονικότητα βασισμένο στις αρχές του STEAM και συνδυάστηκε με τα περιβαλλοντικά προγράμματα που υλοποιούνται από την τάξη. [συνημμένο_11], [συνημμένο_11α], [συνημμένο_11β] Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής οι μαθητές είδαν και συζήτησαν πάνω σε εκπαιδευτικά βίντεο. Ήρθαν σε επαφή με τις έννοιες βάρος, απόβαρο, αναλογία, τήξη, πήξη, μείγματα, διαλύματα, ρη, αλκαλικότητα, καθώς και με τις διαδικασίες του ζυγίσματος, της μέτρησης θερμοκρασίας, της ανάδευσης, της ομογενοποίησης. Τις έννοιες αυτές επεξεργάστηκαν ανάλογα με το γνωστικό τους επίπεδο. Επίσης, χρησιμοποίησαν όργανα και εργαλεία (ψηφιακό θερμόμετρο, ψηφιακή ζυγαριά, ηλεκτρικό αναδευτήρα), συμπλήρωσαν πίνακες με αριθμητικά δεδομένα και έλυσαν προβλήματα αναλογίας. Μέσω του διαθεματικού αυτού σχεδίου εργασίας οι μαθητές αντιμετωπίζουν τη γνώση μέσα σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο συμμετέχοντας ενεργά στη μάθηση και αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τις τεχνολογίες πληροφορικής στην εκπαίδευση. Κατά την υλοποίηση ενός προγράμματος η αξιολόγηση θεωρείται αναγκαία, διότι μέσω αυτής αφενός εκτιμάται η αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής πρακτικής, και αφετέρου, επιδιώκεται η συνεχής βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. [συνημμένο_12] Στο συγκεκριμένο διδακτικό σενάριο ακολουθείται η διαμορφωτική αξιολόγηση για διαμορφωτικό και όχι συγκριτικό σκοπό. Γιατί αυτοαξιολόγηση; Μέσω αυτής ο μαθητής: Καθίσταται υπεύθυνος για τη μάθησή του Είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα επόμενα βήματα στη μαθησιακή διαδικασία Αισθάνεται ασφαλής να κάνει λάθη Αυξάνει την αυτοεκτίμησή του και γίνεται πιο θετικός Συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της μάθησης Γίνεται πιο ανεξάρτητος Αναπτύσσει εσωτερικά κίνητρα/ θέτει πιο υψηλούς στόχους για τον εαυτό του Σύμφωνα με αυτή τη μορφή αξιολόγησης το project αξιολογείται καθ όλη τη διάρκειά του. Κύριος στόχος της διαμορφωτικής αξιολόγησης είναι «να εντοπίζω τα λάθη μου και να τα διορθώνω, να εντοπίζω πού χρειάζομαι βοήθεια την οποία αναζητώ και λαμβάνω» ώστε να βοηθηθούν μαθητής και εκπαιδευτικός στο να οργανώσουν το είδος της μάθησης που οδηγεί το μαθητή σε επαρκή κατοχή του θέματος αλλά και τον εκπαιδευτικό να προσαρμόσει ανάλογα τον τρόπο με τον οποίο θα βοηθήσει τους μαθητές του. Έχει, βασικά, πληροφοριακό χαρακτήρα και αποσκοπεί στον έλεγχο της πορείας του μαθητή προς την επίτευξη συγκεκριμένου εκπαιδευτικού στόχου. Από τον έλεγχο αυτό προκύπτουν οι απαραίτητες πληροφορίες που απαιτούνται για την τροποποίηση του προγράμματος ή των μεθόδων διδασκαλίας. Η επίδοση του μαθητή δεν βαθμολογείται, υπάρχει μόνο

15 ένδειξη για επαρκή ή ανεπαρκή επίτευξη του στόχου. Επίσης πραγματοποιείται αξιολόγηση της διαδικασίας (με φύλλο αξιολόγησης) και δίνεται η δυνατότητα στον μαθητή να εκφράσει ελεύθερα την άποψή του σχετικά με το πώς εξελίχθηκε το πρόγραμμα και αν ήταν αντάξιο των προσδοκιών του. [συνημμένο_13] Επίσης μπορεί να κάνει προτάσεις και να θέσει τη θεματολογία για επόμενα προγράμματα. [συνημμένο_13α] Τέλος αξιολογείται ο τρόπος εργασίας και το επίπεδο συνεργασίας και επικοινωνίας της ομάδας [συνημμένο_14], ενώ κάθε μέλος της, κάνει την αυτοαξιολόγησή του συμπληρώνοντας σχετικό φυλλάδιο. [συνημμένο_14α] Συµπεράσµατα: Παρουσιάστηκε ένα σενάριο διαθεµατικότητας µε διεπιστημονικό τρόπο και έµφαση στη σύνδεση εννοιών και πρακτικών από τα πεδία των Φυσικών Επιστημών, των Μαθηµατικών και της Τεχνολογίας µέσα από ένα ρεαλιστικό πρόβληµα που αφορά στην παγκόσµια κοινότητα. Με τις δραστηριότητες που αναφέραµε αναλυτικά, προσπαθήσαµε να αξιοποιήσουμε τη μέθοδο STEAM όπου: η Επιστήμη (Science) ενθαρρύνει τα παιδιά να στοχάζονται και να περιεργάζονται τον κόσμο γύρω τους με άξονα την περιέργεια που είναι η κινητήριος δύναμη της δημιουργίας. η Τεχνολογία (Technology) ενισχύει την κριτική σκέψη και τον διαφορετικό τρόπο επίλυσης προβλημάτων, οξύνει την παρατηρητικότητα, προωθεί την ανάπτυξη της τεχνολογικής γνώσης και την ενίσχυση της σχολικής επίδοσης. η Μηχανική (Engineering) με σχέδια, κατασκευές και εφευρέσεις που για να υλοποιηθούν χρειάζονται τεχνική & γνώσεις σε μια διαδικασία «δημιουργικού χτισίματος» βοηθάει το παιδί να ενστερνιστεί την άποψη πως: «αν μπορείς να το φανταστείς, τότε μπορείς και να το φτιάξεις!». η τέχνη (Art) που με τις πολλές μορφές και εκφάνσεις της, συνδέει στέρεα και δημιουργικά όλα τα επίπεδα της γνώσης και αποτελεί επιπλέον κίνητρο για τους μαθητές να εμπλακούν ενεργά και να εκφραστούν δημιουργικά. τα Μαθηματικά (Mathematics) όπου η δημιουργική εμπλοκή στην ανακάλυψη της λύσης είναι ο καλύτερος τρόπος απορρόφησης της γνώσης και βρίσκει εφαρμογή & πράξη σε πραγματικά προβλήματα της καθημερινότητας. καταδεικνύοντας πως (πολύ συχνά) άστοχα ταυτίζεται το STEM με τη ρομποτική που αποτελεί μία μόνο πλευρά του. Κοινή παραδοχή για όλες τις οµάδες µαθητών ήταν ότι η ανακαλυπτική/διερευνητική μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε και η διαθεµατική αντιµετώπιση του ζητήματος με σύνδεση των Φυσικών Επιστηµών και των Μαθηµατικών µε την καθηµερινότητα µέσω της Τεχνολογίας, τους ενεργοποίησε περισσότερο, ενώ η ενεργός εµπλοκή τους στη διδακτική διαδικασία είχε ως αποτέλεσµα να µαθαίνουν ευκολότερα και µε πιο «διασκεδαστικό» και «παιγνιώδη» τρόπο. Διατηρούμε έτσι ζωντανή τη διάθεσή τους για ανακάλυψη και δημιουργία, εστιάζοντας στην κριτική σκέψη και εργαζόμαστε αναδεικνύοντας τις ειδικές δεξιότητες των μαθητών.

16 Θεωρούµε ότι διδασκαλίες αυτής της µορφής ενεργοποιούν τους µαθητές να χρησιµοποιήσουν τις γνώσεις τους για να επιλύσουν ένα πρόβληµα, να συνδιαλέγονται µε τα µέλη της οµάδας εξηγώντας στους άλλους τις σκέψεις τους, να µιλούν για µαθηµατικές έννοιες και φαινόµενα, να αναστοχάζονται πάνω στη διαδικασία και τα αποτελέσµατα και να διαπιστώνουν συνδέσεις ανάµεσα στα µαθήµατα του αναλυτικού προγράµµατος, της καθηµερινότητας και γενικότερων προβληµάτων που αφορούν στην ανθρωπότητα ολόκληρη και να μετεξελίσσονται σε ενεργοί πολίτες και πολίτες του κόσμου. Τέλος, σηµαντική ήταν για τους εκπαιδευτικούς η εµπειρία της διαθεµατικής προσέγγισης του θέµατος και η ανάπτυξη συνεργατικού πνεύματος και ομαδικού κλίματος για την επαγγελµατική τους βελτίωση. Συνεργαστήκαμε με: ΕΚΦΕ Ιωαννίνων Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δήμος Ιωαννιτών Ενορία Σταυρακίου Ιωαννίνων ΝΟΙΑΖΟΜΑΙ & ΔΡΩ Νηπιαγωγείο & Γυμνάσιο Σταυρακίου Γονείς των μαθητών Αναφορές: Ανακαλυπτική-διερευνητική µέθοδος διδασκαλίας, µία σύντοµη παρουσίαση, [Χρήστος Γκοτζαρίδης Σχολικός Σύµβουλος ΠΕ4] Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός - Xρήση του μοντέλου ADDIE, 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο- Διδακτική της Πληροφορικής, [Κανάκη Καλλιόπη, Ορφανάκης Βασίλειος, Στρατάκη Άννα] «Μοντέλο Συστημικού Διδακτικού Σχεδιασμού»: Μια διαφοροποιημένη διδακτική δυνατότητα με αξιοποίηση δεδομένων social marketing, [Μοσχοπούλου Αικατερίνη, Φύκαρης Ιωάννης] Φτιάχνουμε το δικό μας σαπούνι: Σενάριο διδασκαλίας σχεδιασμένο με τις αρχές STEM - Πρακτικά 9th CIE2017, [Α. Τσίγκου, Ε. Ντούμα] Αυτοαξιολόγηση του μαθητή: Βήματα και στρατηγικές για αποτελεσματική εφαρμογή [Μαργαρίτα Χριστοφορίδου] el.wikipedia.org

17 Συνεργάστηκαν οι εκπαιδευτικοί: Χριστόφορος Πουλίζος (ΠΕ 70) Ελένη Αγγέλη (ΠΕ 70) Βασίλειος Παπαδόπουλος (ΠΕ 19) Ευθαλία Μπόζιου (ΠΕ 06) Ευδοξία Αδάμου (ΠΕ 11) Μαλαματένια Λίζου (ΠΕ 16.01) Κωνσταντίνα Πορίκη (ΠΕ 07) Ευχαριστίες: Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε για τη βοήθεια και τη συμπαράστασή τους τους: Ευδοξία Σακελλαροπούλου (σχολική σύμβουλο 5 ης εκπ/κής περ. Ιωαννίνων) Νικόλαο Κολιό (τέως υπεύθυνο για την ΠΕ στο ΕΚΦΕ Ιωαννίνων) Βασίλειο Ράπτη (τέως διευθυντή του 7/θ Δημοτικού Σχολείου Σταυρακίου) Ορέστη Τζίμα (εκπαιδευτικό πληροφορικής, ΚΕΠΛΗΝΕΤ Ιωαννίνων)