Προς έναν αειφόρο ευρωπαϊκό κλάδο οίνου

Transcript

1 European Ευρωπαϊκή Commission Επιτροπή Προς έναν αειφόρο ευρωπαϊκό κλάδο οίνου Πίνακας περιεχομένων Πρόλογος 1. Ποιές επιλογές υπάρχουν για τη μεταρρύθμιση του κλάδου του οίνου 2. Σαφέστερη, απλούστερη, διαφανέστερη και αποτελεσματικότερη πολιτική ποιότητας των οίνων 3. Μεγαλύτερη ευελιξία στις οινολογικές πρακτικές 4. Το διεθνές εμπόριο οίνου 5. Παραγωγή και κατανάλωση οίνου στα κράτη μέλη 6. Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής οινοποιίας Ιούνης

2 Πρόλογος Πιστεύω ότι τα ευρωπαϊκά κρασιά είναι τα καλύτερα στον κόσμο. Τα κρασιά μας είναι φημισμένα σε όλο τον κόσμο για την ποιότητά τους, τη μακραίωνη παράδοση που συνδέεται με αυτά και για τα όμορφα τοπία των περιοχών που τα παράγουν. Ο κλάδος οινοποιίας διαθέτει μεγάλο δυναμικό ανάπτυξης, που δεν πρέπει να αφήσουμε ανεκμετάλλευτο. Η Ευρώπη κατέχει την πρώτη θέση στις εισαγωγές και τις εξαγωγές οίνων, με μεγάλη διαφορά. Παρόλο, όμως, που κατέχουμε τη θέση αυτή εδώ και πολλά χρόνια, δεν μπορούμε να θεωρούμε δεδομένο ότι αυτό δεν θα αλλάξει ποτέ. Παρά την εκπληκτική γνώση και εμπειρία και τη σκληρή εργασία που έφεραν την επιτυχία και την αναγνώριση των ευρωπαϊκών οίνων, δεν βαίνουν όλα καλώς στον κλάδο της ευρωπαϊκής οινοποιίας. Αν και οι εξαγωγές μας αυξάνονται, οι εξαγωγές κρασιών του «Νέου Κόσμου» αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό, κατακτώντας ακόμη και μεγάλα τμήματα των ευρωπαϊκών αγορών οίνου. Σε χώρες όπου ολοένα και περισσότεροι ανακαλύπτουν την απόλαυση που προσφέρει το κρασί, δεν κατακτούμε αρκετά σημαντικό τμήμα αυτών των αναπτυσσόμενων αγορών. Ταυτόχρονα, στην Ευρώπη παραμένουν αδιάθετες μεγάλες ποσότητες κρασιού, με αποτέλεσμα να ξοδεύονται σημαντικά ποσά περίπου μισό δισεκ. ευρώ ετησίως για μέτρα διάθεσης, αποθήκευσης και απόσταξης των πλεονασμάτων προς αλκοόλη. Τα χρήματα αυτά θα έπρεπε να διατίθενται για τη βελτίωση της ισορροπίας της αγοράς, την προαγωγή της ποιότητας και την προώθηση των πωλήσεων ευρωπαϊκών οίνων. Παράλληλα, οι ευρωπαίοι οινοπαραγωγοί βλέπουν τη δραστηριότητά τους να παραλύει λόγω υπερβολικά πολύπλοκων κανόνων και μιας επισήμανσης που προκαλεί σύγχυση. Πιστεύω ότι είναι ξεκάθαρο τι πρέπει να γίνει. Πρέπει: 1. Να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των οινοπαραγωγών της ΕΕ, να ενισχυθεί η φήμη των οίνων ποιότητας της ΕΕ ως των καλύτερων στον κόσμο, να ανακτηθούν παλιές αγορές και να κατακτηθούν νέες, στην ΕΕ και παγκοσμίως 2. Να θεσπιστεί ένα καθεστώς για τον οίνο με σαφείς, απλούς και αποτελεσματικούς κανόνες, που να εξασφαλίζουν την ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης 3. Να θεσπιστεί ένα καθεστώς για τον οίνο το οποίο να διαφυλάσσει τις καλύτερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής οινοπαραγωγής και να ενισχύει τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό ιστό πολλών αγροτικών περιοχών. Δεν πρεσβεύω την περικοπή των κονδυλίων για τον οίνο. Πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται τα κονδύλια αυτά με πιο έξυπνο τρόπο. Πρέπει να είμαστε τολμηροί και δημιουργικοί. Γι αυτό και ξεκινώ τη συζήτηση για το μέλλον του κλάδου οινοποιίας. Καλώ όλους τους παράγοντες καλλιεργητές, οινοπαραγωγούς, πωλητές λιανικής, εξαγωγείς, εισαγωγείς, καταναλωτές και πολιτικούς να συζητήσουμε μαζί πώς θα παραμείνει ο κλάδος του οίνου ο καλύτερος και ο πιο επιτυχημένος στον κόσμο. Μόνο αφού θα έχει διεξαχθεί αυτή η εκτενής συζήτηση, θα καταθέσω νομοθετικές προτάσεις, στα τέλη του έτους ή στις αρχές του επόμενου. Είναι μεγάλη ευκαιρία δεν πρέπει να την χάσουμε. Γι αυτό, συνεχίστε να διαβάζετε τα επόμενα... Mariann Fischer Boel, Επίτροπος, αρμόδια για την γεωργία και την αγροτική ανάπτυξη 2

3 Ευρωπαϊκή Επιτροπή 1 Ποιές επιλογές υπάρχουν για την μεταρρύθμιση του κλάδου του οίνου Είναι επείγον να μεταρρυθμιστεί σε βάθος η Κοινή Οργάνωση Αγοράς Οίνου (ΚΟΑ Οίνου) αναδεικνύοντας τα πλεονεκτήματά της, που είναι σημαντικά, και απαλείφοντας τις αδυναμίες της, που από σημειακές έχουν μεταβληθεί σε διαρθρωτικές. Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΟΑ ΟΙΝΟΥ: ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΧΑΣΕΙ ΤΗ ΣΥΝΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΠΙΑ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Έως τώρα οι διαδοχικές προσαρμογές της ΚΟΑ Οίνου είχαν πυροσβεστικό χαρακτήρα, αντιμετωπίζοντας μόνο τις κατεπείγουσες ανάγκες, χωρίς να αφιερώνεται ο απαραίτητος χρόνος για σφαιρική ανάλυση των προβλημάτων και μακρόπνοο προγραμματισμό. Συστηματική προσφυγή στην απόσταξη κρίσης, απουσία θαρραλέας πολιτικής εκριζώσεων, υπερβολικά συχνός εμπλουτισμός των οίνων, συγκεχυμένοι κανόνες επισήμανσης και, μερικές φορές, άκαμπτες οινολογικές πρακτικές: αυτό το συνοθύλευμα διάσπαρτων μέτρων πρέπει να επανεξεταστεί. Όσο για τον προϋπολογισμό, αντί να αποτελεί μοχλό για την αποτελεσματική αναδιάρθρωση του κλάδου, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για τη χρηματοδότηση βραχύβιων μέτρων περιορισμένης εμβέλειας. Το σημερινό σύστημα δεν επιτρέπει σημαντική και διαρκή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των παραγωγών. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΑ ΟΙΝΟΥ Οι στόχοι επικεντρώνονται στην ανάγκη να στρέψει ο κλάδος την προσοχή του στην ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα, με γνώμονα τις ανάγκες της αγοράς και τις προσδοκίες των καταναλωτών. Επιδιώκεται επομένως: (1) Να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των οινοπαραγωγών, να εδραιωθεί ακόμη περισσότερο η φήμη των ευρωπαϊκών οίνων ποιότητας ως των καλύτερων στον κόσμο, να ανακτηθούν ορισμένα μερίδια αγοράς και να κατακτηθούν νέα στην Ευρώπη και παγκοσμίως. (2) Να συσταθεί ένα κοινοτικό καθεστώς με κανόνες απλούς, σαφείς και αποτελεσματικούς, που να εξασφαλίζουν την ισορροπία της προσφοράς με τη ζήτηση. (3) Να συσταθεί ένα καθεστώς το οποίο να προστατεύει τις καλύτερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής αμπελοοινικής παραγωγής και να ενισχύει τον κοινωνικό και περιβαλλοντικό ρόλο της σε πολλές αγροτικές περιοχές. ΕΞΕΤΑΣΤΗΚΑΝ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ: Για να διορθωθούν οι δυσλειτουργίες της ΚΟΑ οίνου και να οικοδομηθεί μια κοινή οργάνωση αγοράς αποτελεσματική σε βάθος χρόνου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε τέσσερις δυνατότητες επιλογής: επιλογή 1 : διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης με περιορισμένες μόνο προσαρμογές, επιλογή 2 : ριζική μεταρρύθμιση της ΚΟΑ οίνου, επιλογή 3 : ενσωμάτωση της ΚΟΑ οίνου στο μοντέλο της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ, επιλογή 4 : κατάργηση των ρυθμίσεων στην αγορά οίνου. Οι επιπτώσεις καθεμίας από τις επιλογές αυτές στην ισορροπία της αγοράς, στο εισόδημα των παραγωγών, στην ανάπτυξη των περιοχών οινοπαραγωγής, στο δημοσιονομικό κόστος, στο περιβάλλον κ.λπ. αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης επιπτώσεων, την οποία δημοσίευσε η Επιτροπή για να στηρίξει τις προτάσεις της. Στη βάση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης (επιλογή 1), η πλήρης ενσωμάτωση της ΚΟΑ οίνου στο μοντέλο της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ (επιλογή 3) και η κατάργηση των ρυθμίσεων στην αγορά οίνου (επιλογή 4) δεν αποτελούν την ενδεδειγμένη απάντηση. 1

4 ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 1, 3 ET 4 ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΗΝ ΕΝΔΕΔΕΙΓΜΕΝΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Η Επιτροπή θεωρεί την επιλογή 1 (διατήρηση της υπάρχουσας κατάστασης) εντελώς ακατάλληλη, γιατί δεν είναι ικανή ούτε να εξαλείψει τα πλεονάσματα ούτε να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητα. Τη διαπίστωση αυτή συμμερίζονται οι εκπρόσωποι του κλάδου του οίνου, οι οποίοι είναι πεπεισμένοι ότι χρειάζεται ουσιαστική μεταρρύθμιση. Η επιλογή 3 πλήρης ενσωμάτωση της ΚΟΑ οίνου στη μεταρρυθμισμένη ΚΓΠ θα προσέφερε διάφορα πλεονεκτήματα που εξουδετερώνονται όμως από σοβαρές οικονομικές και τεχνικές δυσκολίες: Βασικά πλεονεκτήματα θα ήταν η ένταξη των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων στο σύστημα της ενιαίας ενίσχυσης ανά εκμετάλλευση, ακρογωνιαίο λίθο της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ. Το σύστημα αυτό όπου οι κοινοτικές ενισχύσεις έχουν αποσυνδεθεί από την παραγωγή προσφέρει μεγάλη ευελιξία, ιδίως στους γεωργούς που επιθυμούν να στραφούν σε άλλες γεωργικές παραγωγές ή αγροτικές δραστηριότητες. Η επιλογή αυτή θα παρουσίαζε τα εξής προβλήματα: καθώς δεν επιτρέπει τον γρήγορο έλεγχο της προσφοράς, οι πιέσεις στις τιμές σε ορισμένες περιοχές θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην αγορά. Επιπλέον, λαμβάνοντας υπόψη τον διαθέσιμο προϋπολογισμό, το ύψος των αποσυνδεδεμένων ενισχύσεων που θα καταβάλλονταν στους παραγωγούς θα ήταν στις περισσότερες περιπτώσεις ανεπαρκές. Η πλήρης κατάργηση των ρυθμίσεων στην αγορά του οίνου (επιλογή 4) θα είχε καταστροφικές επιπτώσεις στον κλάδο, με μαζική εξαφάνιση της παραγωγής στις περιφέρειες όπου η αμπελουργική παραγωγή είναι συχνά η μόνη ικανή να εξασφαλίσει την απασχόληση στις αγροτικές περιοχές και τη διατήρηση του φυσικού χώρου. ΣΑΦΗΣ ΠΡΟΤΙΜΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΡΙΖΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΑ ΟΙΝΟΥ (ΕΠΙΛΟΓΗ 2) Η σαφής προτίμηση για την επιλογή αυτή οφείλεται στη σημαντική υποβάθμιση του κλάδου, αλλά εξηγείται επίσης και με τη βούληση της Επιτροπής να χρησιμοποιήσει τον προϋπολογισμό για τον οίνο ως οικονομικό μοχλό και όχι ως κοινωνικό παυσίπονο. Αυτή η μεταβολή στην δημοσιονομική προσέγγιση είναι καθοριστική για να γίνουν κατανοητά ο ενεργητικός χαρακτήρας της μεταρρύθμισης και η επιτακτική ανάγκη να επανεξισορροπηθεί η αγορά σε μεσοπρόθεσμη βάση. Στην πράξη, η επιλογή 2 έχει μελετηθεί για δύο παραλλαγές (παραλλαγή A και παραλλαγή B) οι οποίες θα πρέπει να συζητηθούν μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών: Μεταρρύθμιση σε ένα στάδιο (παραλλαγή A): Χαρακτηριστική διαφορά της από την παραλλαγή B είναι η ταχεία κατάργηση των δικαιωμάτων φύτευσης και του προγράμματος εκρίζωσης. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, το καθεστώς των δικαιωμάτων φύτευσης λήγει την 1η Αυγούστου Προτείνεται η ταυτόχρονη κατάργηση του προγράμματος εκρίζωσης. Οι παραγωγοί θα έχουν το δικαίωμα να προχωρήσουν σε εκριζώσεις επωμιζόμενοι το κόστος. Οι υποβαλλόμενες σε εκρίζωση εκτάσεις θα εντάσσονται στο σύστημα ενιαίας ενίσχυσης. Τα κράτη μέλη ωστόσο θα μπορούσαν να διατηρήσουν το δικαίωμα να περιορίσουν τις εκτάσεις παραγωγής οίνου με γεωγραφική ένδειξη. Οι υπόλοιπες προτάσεις αυτής της παραλλαγής είναι συγκρίσιμες με αυτές της παραλλαγής δύο σταδίων. Μεταρρύθμιση σε δύο στάδια (παραλλαγή B): Η παραλλαγή B περιλαμβάνει δύο στάδια: κατ αρχάς, ταχεία εξυγίανση της αγοράς με ένα πρόγραμμα εθελούσιας εκρίζωσης, κατόπιν αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας. 2

5 Για να καταστεί δυνατή αυτή η εξυγίανση, προτείνεται να δοθεί στους λιγότερο αποτελεσματικούς παραγωγούς ισχυρό οικονομικό κίνητρο ώστε να προχωρήσουν σε εκρίζωση, με πριμοδότηση εκρίζωσης πιο ελκυστική από αυτήν που προτείνεται σήμερα. Για να παρακινηθούν να το πράξουν το ταχύτερο, το προτεινόμενο ποσό θα ελαττώνεται προοδευτικά. Λαμβάνοντας υπόψη τις προβλέψεις όσον αφορά την εξέλιξη της αγοράς, στόχος είναι να εκριζωθούν εκτάρια εντός πενταετίας με προϋπολογισμό 2,4 δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα κράτη μέλη δεν θα έχουν τη δυνατότητα να θέσουν περιορισμούς στην εφαρμογή του καθεστώτος αυτού στην επικράτειά τους και η απόφαση εκρίζωσης θα λαμβάνεται μόνο από τους παραγωγούς. Όσο για τις εκτάσεις που θα ελευθερώνονται, θα είναι αυτομάτως επιλέξιμες για το σύστημα της ενιαίας ενίσχυσης. ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΛΛΑΓΩΝ A ΚΑΙ B Κατάργηση των προγραμμάτων απόσταξης και των λοιπών ενισχύσεων στην παραγωγή Καθώς ο στόχος της μεταρρύθμισης είναι η εξισορρόπηση της αγοράς, προβλέπεται η κατάργηση όλων των ενισχύσεων που συνδέονται με τα πλεονάσματα και δεν έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές: Αποστάξεις Ενισχύσεις αποθεματοποίησης Ενισχύσεις για τη χρησιμοποίηση των γλευκών και, εκ παραλλήλου, απαγόρευση της γλύκανσης Καθιέρωση εθνικών κονδυλίων Για να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη μέλη να χρηματοδοτήσουν τα μέτρα που είναι αναγκαία για τον εκσυγχρονισμό της αμπελουργίας τους και λαμβανομένων υπόψη των διαφορετικών αναγκών κάθε περιφέρειας, προτείνεται να διατεθεί σε κάθε κράτος μέλος ένα εθνικό κονδύλι, βασισμένο σε αντικειμενικά κριτήρια. Το κράτος μέλος θα μπορεί να το χρησιμοποιήσει βάσει καταλόγου μέτρων όπως, για παράδειγμα, πρόγραμμα αναδιάρθρωσης παρόμοιο με αυτό που ισχύει σήμερα και μέτρα διαχείρισης της κρίσης. Προώθηση της αξιοποίησης των μέτρων αγροτικής ανάπτυξης Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης προβλέπουν πολυάριθμα μέτρα που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για τον εκσυγχρονισμό του αμπελουργικού κλάδου : Οι αμπελοκαλλιεργητές που επιθυμούν να αποσυρθούν οριστικά και να μεταβιβάσουν την εκμετάλλευσή τους σε άλλο γεωργό θα μπορούσαν να επωφεληθούν από την ενίσχυση για πρόωρη συνταξιοδότηση που προβλέπεται ήδη και να λάβουν έως ευρώ ετησίως, με ανώτατο όριο τα ευρώ για 15 χρόνια υπάρχουν επίσης διαθέσιμες ενισχύσεις για την εγκατάσταση νέων γεωργών. Στο πλαίσιο των γεωργο-περιβαλλοντικών μέτρων, θα ήταν δυνατόν να χορηγηθεί μέγιστο ποσό 900 ευρώ ανά εκτάριο για περίοδο 5 έως 7 ετών ως συμβολή στη βελτίωση του τοπίου και τη διατήρηση της κληρονομιάς. Οι αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις καθώς και οι επιχειρήσεις μεταποίησης και εμπορίας οίνου θα μπορούσαν να επωφεληθούν από ενισχύσεις για επενδύσεις με σκοπό τον εκσυγχρονισμό τους. Απλούστερα πρότυπα ποιότητας, επισήμανση και οινολογικές πρακτικές και, άρα, αποτελεσματικότερα: Προτείνεται η εναρμόνιση του κανονιστικού πλαισίου για την ποιότητα των οίνων με τις οριζόντιες διατάξεις που ισχύουν στην Ένωση (Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις / ΠΓΕ και Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης / ΠΟΠ), με πλήρη τήρηση των κανόνων του ΠΟΕ Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτείνει μεταρρύθμιση της υφιστάμενης ταξινόμησης (επιτραπέζιοι οίνοι και οίνοι ποιότητας) για να την προσαρμόσει στην πραγματικότητα της αγοράς. Προτείνει την ταξινόμηση των οίνων σε δύο κατηγορίες: η πρώτη, «Οίνοι γεωγραφικής ένδειξης», θα συγκεντρώνει τους οίνους ποιότητας και τους σημερινούς επιτραπέζιους οίνους με γεωγραφική ένδειξη. Η δεύτερη κατηγορία, «Οίνοι χωρίς γεωγραφική ένδειξη» θα περιλαμβάνει τους σημερινούς επιτραπέζιους οίνους που δεν φέρουν γεωγραφική ένδειξη Οι οινολογικές πρακτικές που είναι αποδεκτές σε διεθνές επίπεδο από τον Διεθνή Οργανισμό Αμπέλου και Οίνου προτείνεται να γίνονται δεκτές, μετά από 3

6 επιλογή από την Επιτροπή, για τους κοινοτικούς παραγωγούς προκειμένου να εξασφαλιστούν η ταχύτερη επικαιροποίηση των πρακτικών και η άμεση εφαρμογή των τεχνικών εξελίξεων σε αυτό το πεδίο Για να εξασφαλιστεί η ενημέρωση των καταναλωτών με διαφάνεια, προτείνεται η απλοποίηση των κανόνων επισήμανσης Τέλος, η Επιτροπή επιθυμεί να δοθεί η δυνατότητα στους αμπελοκαλλιεργητές να παράγουν αρκετούς οίνους από εκλεκτές ποικιλίες οιναμπέλου, χαρακτηριστικό των οίνων του «Νέου Κόσμου», ώστε να ανταποκριθούν καλύτερα σε αυτόν τον τύπο ζήτησης, επιτρέποντας την αναγραφή της ποικιλίας στην ετικέτα των οίνων χωρίς γεωγραφική ένδειξη. Καλύτερη πλαισίωση του εμπλουτισμού Η Επιτροπή συστήνει να απαγορευθεί η προσθήκη ζάχαρης (γλύκανση) και να θεσπιστεί αυστηρότερη νομοθεσία όσον αφορά τη χρήση συμπυκνωμένων γλευκών για τον εμπλουτισμό. Με τον τρόπο αυτό θα καταργούνταν η σημερινή ενίσχυση για τα γλεύκη, ενώ θα επιβαλλόταν ανώτατο όριο εμπλουτισμού 2%, πλην της ζώνης Γ (Ισπανία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Ιταλία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Ελλάδα, Κύπρος και Μάλτα καθώς και ορισμένα τμήματα της Γαλλίας), όπου το όριο αυτό θα ήταν 1%. Όλες αυτές οι επιλογές θα αποτελέσουν φυσικά αντικείμενο διαβουλεύσεων με τους επαγγελματικούς κύκλους και διεξοδικών συζητήσεων με το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα άλλα όργανα, πριν εγκρίνει η Επιτροπή την νομοθετική της πρόταση. 4

7 European Ευρωπαϊκή Commission Επιτροπή 2 Σαφέστερη, απλούστερη, διαφανέστερη και αποτελεσματικότερη πολιτική ποιότητας των οίνων ΘΕΣΠΙΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΟΙΝΩΝ Η κοινοτική νομοθεσία σχετικά με την ποιότητα των οίνων αφορά την παραγωγή και την επισήμανση. Με την πολιτική της ΕΕ για την ποιότητα των οίνων επιδιώκεται: Να διατηρηθεί το υψηλό ποιοτικό επίπεδο των οίνων ποιότητας που παράγονται εντός καθορισμένης περιοχής (v.q.p.r.d., 40% των οίνων που παράγονται στην ΕΕ), Να ενθαρρυνθεί η ισόρροπη παραγωγή των οίνων ποιότητας, Να καθοριστούν συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού στην ΕΕ. ΑΠΛΟΥΣΤΕΡΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Ο κοινοτικός ορισμός είναι: «Οίνος ποιότητας παραγόμενος εντός καθορισμένης περιοχής». Αυτός ο ορισμός αντανακλά τις διαφορετικές αντιλήψεις για τον οίνο στην Κοινότητα: Σε χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Ουγγαρία η έννοια «ποιότητα» είναι πιο σημαντική από την προέλευση, Στη Νότια Ευρώπη (π.χ. Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία) ο κλάδος του οίνου είναι δομημένος με βάση τη γεωγραφική προέλευση. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΟΙΝΩΝ Η ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία για τον κλάδο οίνου είναι πολύπλοκη και ταυτοχρόνως παρουσιάζει ορισμένες ελλείψεις: Διαφέρει από την υφιστάμενη κοινοτική νομοθεσία για την προστατευόμενη ονομασία προέλευσης και την προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη άλλων προϊόντων, πλην του οίνου και των αλκοολούχων ποτών, με αποτέλεσμα να προκαλείται σύγχυση Πρέπει να επικαιροποιηθεί υπό το φως της συμφωνίας του ΠΟΕ για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (συμφωνία TRIPS). Άλλα προβλήματα αφορούν την έννοια του οίνου «v.q.p.r.d.»: Δεν υπάρχει ορισμός της «ποιότητας» σε διεθνές επίπεδο. Στην ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία δεν υπάρχει αναφορά στην έννοια «γεωγραφική ένδειξη», όπως αυτή ορίζεται στη συμφωνία TRIPS του ΠΟΕ. Ο αριθμός οίνων ποιότητας αυξάνεται, δημιουργώντας μεγαλύτερη σύγχυση στους καταναλωτές. ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει: (1) Σαφή διάκριση μεταξύ των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των κανόνων επισήμανσης. Θα συσταθεί μητρώο γεωγραφικών ενδείξεων, με βάση δύο κατηγορίες: «οίνοι με γεωγραφική ένδειξη» και «οίνοι χωρίς γεωγραφική ένδειξη». (2) Βελτίωση των ποιοτικών ελέγχων μέσω της ενίσχυσης του ρόλου των οργανώσεων του κλάδου στις διαδικασίες χαρακτηρισμού και αποχαρακτηρισμού των οίνων και στις ρυθμίσεις για την οινοπαραγωγή. (3) Διευκόλυνση της παραγωγής «οίνων από εκλεκτές ποικιλίες» (vins de cépage), παραγόμενων από μία ποικιλία ή με ανάμιξη δύο ή περισσότερων ποικιλιών. Αυτό θα βοηθούσε στο να αντισταθμιστεί η επιθετική πολιτική προώθησης στην αγορά αυτών των οίνων, την οποία ακολουθούν οι τρίτες χώρες. 1

8 ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΚΑΙ ΑΠΛΟΥΣΤΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΟΙΝΩΝ Το ισχύον σύστημα υφίσταται τις συνέπειες του ανταγωνισμού από τους «οίνους του Νέου Κόσμου» Το κοινοτικό σύστημα επισήμανσης των οίνων παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά: Η επισήμανση διαφέρει μεταξύ διαφορετικών τύπων οίνων καθώς και μεταξύ επιτραπέζιων οίνων, επιτραπέζιων οίνων με γεωγραφική ένδειξη και οίνων v.q.p.r.d.. Οι αναγραφόμενες ενδείξεις υποδιαιρούνται σε δύο κύριες κατηγορίες υποχρεωτικές και προαιρετικές ενδείξεις- αποτελώντας ένα άκαμπτο σύστημα για ορισμένους παραγωγούς. Οι κανόνες επισήμανσης περιορίζουν αυστηρά τα στοιχεία που μπορούν να αναγράφονται στην ετικέτα. Για παράδειγμα, η ποικιλία αμπέλου και το έτος συγκομιδής μπορούν να αναφέρονται μόνο στις ετικέτες των οίνων v.q.p.r.d. και των επιτραπέζιων οίνων με γεωγραφική ένδειξη. Το σύστημα διέπεται από αυστηρές ρυθμίσεις ώστε δεν επιτρέπεται να αναγράφονται πολλά στοιχεία, ιδίως στις ετικέτες των επιτραπέζιων οίνων. Η ισχύουσα νομοθεσία για τα εμπορικά σήματα πρέπει να επανεξεταστεί. Επιβάλλεται η μεταρρύθμιση του ισχύοντος συστήματος επισήμανσης των ευρωπαϊκών οίνων. Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τις ακόλουθες αλλαγές: Εναρμόνιση των νομικών μέσων, με αναφορά στους οριζόντιους κανόνες και με την ανάπτυξη της Κοινής Οργάνωσης Αγοράς (ΚΟΑ), ως μοναδικού εργαλείου που θα καλύπτει όλους τους οίνους. Βελτίωση του κοινοτικού συστήματος οίνων ποιότητας, με βάση τη συμφωνία TRIPS, ώστε: να επιτραπεί η χρήση ορισμένων ιδιαίτερων ενδείξεων, όπως η ποικιλία αμπέλου και το έτος συγκομιδής για όλους τους οίνους. να εναρμονιστούν οι παραδοσιακοί όροι και ορισμοί, ώστε να αποφευχθούν οι ασυμφωνίες μεταξύ κρατών μελών. να μην απαγορεύεται, εξ ορισμού, η χρήση εμπορικών σημάτων. να τροποποιηθεί το γλωσσικό καθεστώς του κλάδου οίνου. Το άνισο αυτό σύστημα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην κοινοτική αγορά οίνου: Η μαζική αύξηση του αριθμού των οίνων που θεωρούνται οίνοι v.q.p.r.d. ή επιτραπέζιοι οίνοι με γεωγραφική ένδειξη έχει υποβαθμίσει την αξία του συστήματος οίνων ποιότητας και την αξιοπιστία της ετικέτας. Οι τρίτες χώρες δημιούργησαν γεωγραφικές ενδείξεις, ώστε να έχουν δικαίωμα να αναγράφουν προαιρετικές ενδείξεις στους οίνους που διαθέτουν στην κοινοτική αγορά. Η κοινοτική παραγωγή «οίνων από εκλεκτές ποικιλίες» είναι περιορισμένη, καθώς δεν επιτρέπεται η ανάμιξη οίνων της ίδιας ποικιλίας, αλλά διαφορετικής προέλευσης. Αυτό μειώνει την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. 2

9 Ευρωπαϊκή Επιτροπή 3 Μεγαλύτερη ευελιξία στις οινολογικές πρακτικές Σύγχρονοι θετικοί κατάλογοι οινολογικών πρακτικών Οινολογικές πρακτικές είναι οι τεχνικές πρακτικές που επιτρέπεται να ακολουθούνται στην παραγωγή του οίνου από σταφύλια. Χαρακτηρίζονται από: δεσμευτικούς κανόνες για τον ορισμό της ορθής τεχνικής πρακτικής και των επιτρεπόμενων κατεργασιών, θετικούς καταλόγους επιτρεπόμενων πρακτικών. Οι πρακτικές που δεν περιλαμβάνονται στους θετικούς καταλόγους ή στη νομοθεσία απαγορεύονται και η χρήση τους θεωρείται απάτη. Στόχοι και λειτουργία της ισχύουσας νομοθεσίας για τις οινολογικές πρακτικές Η κοινοτική νομοθεσία έχει στόχο: τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων την εξασφάλιση της συμμόρφωσης του προϊόντος με τη νομοθεσία την προστασία των καταναλωτών από απάτες την προστασία της υγείας των καταναλωτών. Όλοι οι οίνοι στην Κοινότητα παράγονται με τις ίδιες πρακτικές. Τα κράτη μέλη ωστόσο μπορούν να εφαρμόζουν αυστηρότερους κανόνες για τους οίνους ποιότητας και για τους οίνους καθορισμένης γεωγραφικής προέλευσης. Εφαρμόζεται ένας απλός κανόνας για να αποφασιστεί αν μια οινολογική πρακτική μπορεί να εγκριθεί: «Οι επιτρεπόμενες οινολογικές πρακτικές και επεξεργασίες μπορούν να χρησιμοποιούνται μόνο για την επίτευξη καλής οινοποίησης, συντήρησης και βελτίωσης των προϊόντων». Οι κανόνες αυτοί εφαρμόζονται επίσης στους οίνους που παράγονται προς εξαγωγή και στους οίνους που εισάγονται από τρίτες χώρες, με εξαίρεση ορισμένες ειδικές παρεκκλίσεις, όπως οι προβλεπόμενες στις διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ και την Αυστραλία οι οποίες έχουν εγκριθεί από το Συμβούλιο. Προς την προσαρμογή στην τεχνική πρόοδο Προκειμένου να ενσωματωθούν οι νέες οινολογικές μέθοδοι και τεχνικές, η Επιτροπή προβλέπει την πειραματική εφαρμογή μη επιτρεπόμενων νέων πρακτικών για περιορισμένη χρονική περίοδο τριών ετών. Η ταχύτερη αποδοχή των νέων πρακτικών θα επέτρεπε στους ευρωπαίους παραγωγούς να καταστούν ανταγωνιστικότεροι ως προς τις τρίτες χώρες. Για να επιταχυνθεί η διαδικασία αποδοχής των πρακτικών αυτών, η Επιτροπή προτείνει να περάσει από το Συμβούλιο στην Επιτροπή η εξουσία: να εγκρίνει νέες οινολογικές πρακτικές ή να τροποποιεί τις υφιστάμενες να αναγνωρίζει πρακτικές αποδεκτές από τον Διεθνή Οργανισμό Οίνου και Αμπέλου (OIV) να επιλέγει μεταξύ αυτών των πρακτικών και να τις ενσωματώνει στους κοινοτικούς κανονισμούς να καταργήσει διάφορα όρια που δεν έχουν θέση στη σύγχρονη οινολογία. Το ζήτημα του εμπλουτισμού των οίνων Ο εμπλουτισμός των οίνων χρησιμοποιείται για να αυξηθεί ο φυσικός αλκοολικός τίτλος κατ όγκο του οίνου. Η χρήση του εμπλουτισμού ποικίλλει στα διάφορα κράτη μέλη. Εμπλουτισμός των οίνων: μπορεί να επιτευχθεί με την προσθήκη ζάχαρης (γλύκανση) πριν από τη διεργασία ζύμωσης, αλλά δεν αποτελεί συνιστώμενη οινολογική πρακτική με βάση τους κανόνες του OIV και, επομένως, απαγορεύεται σε πολλές τρίτες χώρες οινοπαραγωγής (Αργεντινή, Αυστραλία, Χιλή, Καλιφόρνια). μπορεί επίσης να επιτευχθεί με την προσθήκη συμπυκνωμένων γλευκών. 1

10 μπορεί να αυξήσει τον αλκοολικό τίτλο ενός οίνου κατά 1-3%. ρυθμίζεται νομοθετικά αναλόγως της γεωγραφικής περιοχής παραγωγής. Οι παραγωγοί συχνά καταφεύγουν στον εμπλουτισμό για να αυξήσουν τον όγκο του παραγόμενου οίνου. Αυξάνουν την απόδοση σε οίνο χαμηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλη και κατόπιν χρησιμοποιούν τον εμπλουτισμό για να αυξήσουν τον αλκοολικό τίτλο. Τμήμα αυτών των προϊόντων μέτριας ποιότητας παραμένουν αδιάθετα και πρέπει να αποθηκεύονται ή να υποβάλλονται σε απόσταξη με υψηλό κόστος. Οι προτιμήσεις των καταναλωτών Οι σημερινές έρευνες δείχνουν ότι οι καταναλωτές προτιμούν φρουτώδεις οίνους χαμηλής αλκοολικής περιεκτικότητας. Πολλά κράτη μέλη διενήργησαν πειράματα μείωσης του αλκοολικού τίτλου των οίνων. Οι νέοι καταναλωτές, χωρίς πείρα, δεν έχουν επίγνωση ότι για την παραγωγή ενός οίνου ποιότητας απαιτείται υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλη. Η ιδέα αυτή συνταιριάζει με την ιδέα για περιορισμό της αλκοολικής περιεκτικότητα των οίνων για λόγους δημόσιας ασφάλειας. τρόπο υψηλότερη περιεκτικότητα των σταφυλιών σε σάκχαρα. Προς τον ορθολογικό εμπλουτισμό: με την κατάργηση των ενισχύσεων για τα γλεύκη. με την απαγόρευση της χρήσης σακχαρόζης (δεν αποτελεί σταφυλοσάκχαρο). με τον καθορισμό ανώτατου ορίου εμπλουτισμού 2%, πλην της ζώνης Γ (Ισπανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ουγγαρία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Κύπρος και Μάλτα και ορισμένα τμήματα της Γαλλίας), όπου το όριο είναι 1%. Τα μέτρα αυτά θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της ανεξέλεγκτης χρήσης γλεύκους για εμπλουτισμό, την αποκατάσταση της ποιοτικής εικόνας των κοινοτικών οίνων, τη διεύρυνση των αγορών για τα συμπυκνωμένα γλεύκη, την ενίσχυση της φήμης των κοινοτικών οίνων ποιότητας και την απλούστευση των κανόνων για τους καταναλωτές και τους παραγωγούς. Επανεξέταση και περιορισμός του εμπλουτισμού Οι υποχρεωτικοί κανόνες και όροι εμπλουτισμού πρέπει να περιοριστούν και να ευθυγραμμιστούν με τις διεθνώς αποδεκτές πρακτικές. Αυτές οι διεθνείς πρακτικές δεν αναγνωρίζουν τον εμπλουτισμό (ή γλύκανση) ως «ορθή», δηλαδή θεμιτή, οινολογική πρακτική. Οι κανόνες πρέπει να αναθεωρηθούν ριζικά για τους οίνους της ΕΕ, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των πλεονασμάτων και να επιτευχθεί ο στόχος να ανταγωνιστούν τους λεγόμενους «οίνους του Νέου Κόσμου». Οι πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις προσφέρουν τη δυνατότητα πολύ καλύτερης αξιολόγησης του σωστού βαθμού ωρίμανσης των σταφυλιών για τη συγκομιδή. Αυτό σημαίνει ότι επιτυγχάνεται με φυσικό 2

11 Ευρωπαϊκή Επιτροπή 4 Το διεθνές εμπόριο οίνου Ο ευρωπαϊκός αμπελουργικός κλάδος κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως: πρώτη θέση στην παγκόσμια παραγωγή με έκταση αμπελώνων μεγαλύτερη του 45% και μερίδιο 60% της παγκόσμιας παραγωγής, πρώτη θέση στην κατανάλωση με ποσοστό 60% της παγκόσμιας κατανάλωσης, πρώτη θέση στις εξαγωγές και στις εισαγωγές. Η παγκόσμια παραγωγή οίνου : οι ανταγωνιστές της ΕΕ κερδίζουν έδαφος Η αμπελοκαλλιέργεια συναντάται σε όλες τις ηπείρους. Η γενική τάση την τελευταία εικοσαετία είναι η μείωση των αμπελώνων, με υποχώρηση κατά 11% την περίοδο Η συνολική ελάττωση οφείλεται σε δύο χωριστές και αντίθετες καταστάσεις : στην Ευρωπαϊκή Ένωση σημειώνεται περιορισμένη αλλά σταθερή πτώση (ελάττωση από 49% σε 46,6%), ενώ αναπτύσσεται ραγδαία η παραγωγική ικανότητα των κύριων ανταγωνιστών της : ΗΠΑ : + 26%, Χιλή : + 48%, Αυστραλία: + 169%, Νέα Ζηλανδία : + 240%. Η παγκόσμια παραγωγή οίνου κυμαίνεται, ανάλογα με τα έτη, μεταξύ 260 και 295 εκατομ. εκατόλιτρων, με σαφή τάση μείωσης. Κατανομή των εκτάσεων αμπέλου στον κόσμο 10% 5% 4% 2% 20% 12% ΕΥΡΩΠΗ των 25 ΑΜΕΡΙΚΗ Βουλγαρία+Ρουμανία ΑΦΡΙΚΗ 47% Πηγή: OIV (Διεθνής οργανισμός Οίνου και Αμπέλου) ΩΚΕΑΝΙΑ ΑΣΙΑ Διάφορα 1

12 Εξέλιξη της παγκόσμιας παραγωγής και της παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15* και κατόπιν των 25 κρατών μελών τόνοι ΕΕ 25 ΕΕ 15 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ 0 * Νέος υπολογισμός για την ΕΕ-15 για όλα τα έτη Οι κυριότερες οινοπαραγωγοί χώρες παγκοσμίως 1000 τόνοι Γαλλία Ιταλία Ισπανία ΗΠΑ Αργεντινή Κίνα Αυστραλία Γερμανία Νότια Αφρική Πορτογαλία Χιλή Ρουμανία Ουγγαρία Ελλάδα Ρωσική Συν. Πηγή: FAO Μέσος όρος 2000/2002 (Συνολική ποσότητα παγκοσμίως: 28 εκατομ. τόνοι) Μέσος όρος 1996/1998 (Συνολική ποσότητα παγκοσμίως: 27 εκατομ. τόνοι)

13 Παρουσιάζει ενδιαφέρον η εξέταση των στοιχείων για τους παραγωγούς που κατέχουν τις 15 πρώτες θέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο: Η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία διατηρούν τη δεσπόζουσα θέση τους (οι τρεις αυτές χώρες μαζί παράγουν περισσότερο από το 50% της παγκόσμιας παραγωγής), με ελαφρά υποχώρηση της Γαλλίας και της Ιταλίας κατά την τελευταία δεκαετία, αντισταθμιζόμενη από μεγάλη άνοδο της Ισπανίας. Οι «οίνοι του Νέου Κόσμου» σημειώνουν εντυπωσιακή άνοδο με τις ΗΠΑ, την Αργεντινή, την Αυστραλία, την Νότιο Αφρική και τη Χιλή. Ας σημειωθεί, τέλος, η παρουσία στο Top 15 της Ρουμανίας, η οποία πρόκειται να γίνει μέλος της Ένωσης, μαζί με τη Βουλγαρία, καθώς οι δύο αυτές χώρες αποτελούν σημαντικούς παραγωγούς. Γενική πτώση της κατανάλωσης και παγκόσμια πλεονάσματα, με ελπιδοφόρες όμως προοπτικές Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (OIV) η παγκόσμια κατανάλωση εκτιμάται σε 228 εκατομ. εκατόλιτρα, ποσότητα που αντιπροσωπεύει σημαντική πτώση σε σχέση με τις ανώτατες ποσότητες που είχαν επιτευχθεί κατά τη δεκαετία του 70. Στην πραγματικότητα, η εξέλιξη της παγκόσμιας κατανάλωσης χαρακτηρίζεται από μεγάλες αντιθέσεις. Στην Ένωση, η κατανάλωση μειώθηκε κατά 15 εκατομ. εκατόλιτρα (11%) την περίοδο , λόγω σημαντικής κάμψης της κατανάλωσης στη Νότια Ευρώπη, η οποία, την ίδια περίοδο, αντισταθμίστηκε από την εμφάνιση νέων γενεών καταναλωτών στις χώρες της Βόρειας και Ανατολικής Ευρώπης. Ομοίως, η κατανάλωση αυξάνεται σε πολλές χώρες, ιδίως στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα. Εξέλιξη της κατανάλωσης οίνου στην ΕΕ των 15 μεταξύ των ετών 1984 και % 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% SE 20% 0% -20% -40% Πηγή : Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης) 3

14 Τέλος, οι προοπτικές όσον αφορά την παγκόσμια κατανάλωση για τα επόμενα έτη φαίνονται ανοδικές. Παρόλα αυτά, η παγκόσμια αγορά του οίνου δεν παρουσιάζει σήμερα ισορροπία, λόγω διαρθρωτικών πλεονασμάτων. Κατά μέσο όρο, τα τελευταία έτη, η προσφορά υπερβαίνει τη ζήτηση κατά +/- 30 εκατομ. εκατόλιτρα (δηλαδή 12% της παραγωγής), ποσότητα σημαντική, ακόμη και αν ένα τμήμα των πλεονασμάτων χρησιμεύει για την κάλυψη των αναγκών της βιομηχανίας οινοπνευματωδών ποτών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέχει ηγετική θέση στις εξαγωγές οίνου Με εξαγωγές αξίας πάνω από 15 δισεκ. ευρώ, ο οίνος αντιπροσωπεύει το 3,5% του παγκόσμιου εμπορίου γεωργικών προϊόντων και τροφίμων. Κατ όγκο (μη συμπεριλαμβανόμενου του ενδοκοινοτικού εμπορίου), οι παγκόσμιες εξαγωγές ανέρχονται σε +/- 33 εκατομ. εκατόλιτρα, δηλαδή υπερβαίνουν το 10% της παγκόσμιας παραγωγής. Ενώ διατηρεί σαφώς την ηγετική της θέση στην εξαγωγική αγορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση διαπιστώνει ότι αρχίζουν να την πλησιάζουν οι παραγωγοί του Νέου Κόσμου. Οι τέσσερις βασικοί ανταγωνιστές της έχουν σημειώσει θεαματική άνοδο στις εξαγωγές τους: Νότιος Αφρική (+ 770 %), Αυστραλία (+ 500 %), Χιλή (+ 270 %) και Ηνωμένες Πολιτείες (+ 160 %). Οι κυριότεροι εξαγωγείς οίνου παγκοσμίως (σε 1000 τόνους) Γαλλία Ιταλία Ισπανία Αυστραλία ΗΠΑ Χιλή Γερμανία Πορτογαλία Νότια Αφρική Μολδαβία Αργεντινή Βουλγαρία Ουγγαρία FYRΟΜ Αυστρία Ρουμανία Ελλάδα Μέσος όρος. 2001/03 Μέσος όρος. 1991/93 Πηγή: FAO 4

15 Η Ένωση θα γίνει καθαρός εισαγωγέας; Ο ακόλουθος πίνακας είναι πιο παραστατικός από κάθε περιγραφή και δείχνει σαφώς την εκρηκτική αύξηση των εισαγωγών οίνου του Νέου Κόσμου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνολικά, ανεξαρτήτως προέλευσης, οι ευρωπαϊκές εισαγωγές οίνου το 2005 προσεγγίζουν τα 12 εκατομ. εκατόλιτρα, ποσότητα συγκρίσιμη με τα 13 εκατομ. εκατόλιτρα των εξαγωγών. Με βάση την υπόθεση ότι θα εξακολουθήσει η διείσδυση των οίνων του Νέου Κόσμου, η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει να περάσει, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, από τη θέση του καθαρού εξαγωγέα, που ιστορικά κατέχει, στη θέση του καθαρού εισαγωγέα κατ όγκο. Ωστόσο, κατά το έτος 2005, η μέση τιμή των οίνων που εξήγαγε η Ένωση (351 ευρώ/εκατόλιτρο) υπερέβαινε κατά πολύ τη μέση τιμή των οίνων που εισήγαγε (207 ευρώ/εκατόλιτρο), με αποτέλεσμα το καθαρό εμπορικό ισοζύγιο της Ένωσης για τον αμπελοοινικό κλάδο να παρουσιάζει σημαντικό πλεόνασμα, με αρκετά σταθερό θετικό υπόλοιπο, ανερχόμενο σε +/- 2 δισεκατομ. ευρώ ετησίως. Εισαγωγές και εξαγωγές οίνων μεταξύ της ΕΕ των 25 και των τρίτων χωρών (1000 εκατόλιτρα) Πηγή: Eurostat Εξαγωγές Εισαγωγές 5

16 Ευρωπαϊκή Επιτροπή 5 Παραγωγή και κατανάλωση οίνου στα κράτη μέλη Η ευρωπαϊκή αμπελοκαλλιέργεια ασκείται υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες σε κάθε κράτος μέλος, όσον αφορά το μέγεθος των αμπελώνων ή τους παραγόμενους οίνους ή ακόμη τις οινολογικές πρακτικές που προσιδιάζουν στις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες κάθε τόπου, παντού όμως αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Συνολικά, ο οίνος αποτελεί μία από τις πρώτες γεωργικές παραγωγές στην Ευρώπη των 15, αλλά και στην Ευρώπη των 25, με τριπλάσια συνεισφορά από αυτή του ζαχαρότευτλου, δυόμιση φορές μεγαλύτερη από αυτή του ελαιολάδου και ελάχιστα μικρότερη από αυτή του σίτου! Είναι προφανής επομένως η σημασία του οίνου για την ευρωπαϊκή οικονομία και τις ευρωπαϊκές αξίες. Μερίδιο (%) του οίνου στη γεωργική παραγωγή: ΕΕ-25 και κυριότερα οινοπαραγωγά κράτη μέλη Στατιστικές παραγωγής που διαφέρουν αισθητά σε όγκο και αξία Από την κατανομή των αμπελώνων και της παραγωγής σε όγκο και σε αξία μεταξύ των κυριότερων οινοπαραγωγών κρατών μελών προκύπτουν σημαντικές αποκλίσεις: Μερίδιο των κρατών μελών στην οινοπαραγωγή κατ όγκο (ΕΕ- 25) μέσος όρος περιόδου EE CZ DE EL ES FR IT LU HU AT PT SI Οίνοι 5,3 0,6 2,7 0,5 3,1 12,9 10,7 11,3 5,1 8,9 8,6 8,1 Ελαιόλαδο 2,2 13,3 7,2 4,9 1,3 Σιτάρι 6,7 15,9 9,5 5,2 3,8 9,0 4,7 4,0 8,7 4,5 1,8 2,7 2,0% 2,5% 1,4% 4,0% 5,3% 0,6% 0,3% 0,2% 0,2% 0,1% Ζαχαρό- 1,7 4,6 3,0 0,8 0,9 1,7 0,9 1,9 2,3 0,5 0,8 τευτλα 30,6% Πηγή: Eurostat Οικονομικοί λογαριασμοί της γεωργίας Η αμπελοκαλλιέργεια αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική δραστηριότητα, ιδίως στις χώρες της Νότιας Ευρώπης: Το μερίδιο του οίνου στη συνολική γεωργική παραγωγή υπερβαίνει το 10% στη Γαλλία και την Ιταλία. Παρόλο που ο οίνος αντιπροσωπεύει μόνο το 3,1% της συνολικής γεωργικής παραγωγής της, η Ισπανία στην πραγματικότητα είναι η τρίτη μεγάλη χώρα παραγωγής, με ποσοστό μεγαλύτερο του 20% της κοινοτικής οινοπαραγωγής. Το Λουξεμβούργο κατατάσσεται στους μεγάλους παραγωγούς ως προς το μερίδιο του οίνου στο σύνολο της γεωργικής παραγωγής του (11,3%), όπως και η Αυστρία (8,9%). 24,2% ES IT EL HU PT DE 28,5% FR AT CZ, SK, CY, LU SI Πηγή: Eurostat 1

17 Μερίδιο των κρατών μελών στην οινοπαραγωγή κατ αξία (EE-25) μέσος όρος περιόδου ,9% 0,3% 2,7% 0,5% 1,1% 0,1% 0,1% 6,6% 0,1% 0,2% ES IT EL FR HU PT DE AT 7,6% 48,0% CZ, SK, CY, LU SI 25,8% Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης με βάση τις ανακοινώσεις των ΚΜ Κατά την τελευταία πενταετία, η παραγωγή της ΕΕ των 25 ανήλθε, κατά μέσο όρο, σε 178 εκατομ. εκατόλιτρα αξίας 16,1 δισεκ. ευρώ. Με την προσεχή προσχώρηση της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, η παραγωγή θα αυξηθεί κατά 7 εκατομ. εκατόλιτρα περίπου. Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγóς, με μέση παραγωγή 55 εκατομ. εκατόλιτρα, η οποία αντιπροσωπεύει το 30,6% της συνολικής παραγωγής της Ένωσης. Χάρη στα «εκλεκτά των εκλεκτών» κρασιά της (grands crus), η αξία της παραγωγής της (7,7 δισεκ. ευρώ), από μόνη της καλύπτει, σε αξία, το 50% της οινοπαραγωγής της ΕΕ των 25. Η παραγωγή της ΕΕ σε αριθμούς Αριθμός Κράτη μέλη εκμεταλλεύσεων με σε % αμπελώνα (2003) Επιφάνεια του αμπελώνα (2004/05) Οινοπαραγωγή (μέσος όρος ) Αξία παραγωγής (μέσος όρος ) Μοναδιαία (μέσος όρος ) 1000 εκτάρια % 1000 εκατόλιτρα % εκατ. % /εκατόλιτρο Γαλλία , , ,0 141 Ιταλία , , ,8 82 Ισπανία , , ,6 28 Γερμανία , , ,9 117 Πορτογαλία , , ,9 147 Ουγγαρία , , ,1 40 Ελλάδα , ,0 46 0,3 13 Αυστρία , , ,7 171 Σλοβενία , ,6 82 0,1 82 Τσεχική Δημ ,4 12 0, ,3 21 0,1 40 Σλοβακία ,4 17 0, ,2 δ.υ. δ.υ. Κύπρος ,8 12 0, ,2 17,0 0,1 40,0 Λουξεμβούργο 370 0,0 1,3 0, ,1 28,0 0,2 200,0 Μάλτα ,3 0,6 0,0 67 0,0 δ.υ. δ.υ. Άλλα 320 0,0 0,7 0,0 17 0,0 δ.υ. δ.υ. Σύνολο ΕΕ Σημ. Τα στοιχεία και οι μέσοι όροι που υπολογίστηκαν βασίζονται στα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία. δ.υ.=δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης, Eurostat, Ανακοινώσεις των KM. 2

18 Η Ιταλία ακολουθεί τη Γαλλία με 51 εκατομμύρια εκατόλιτρα περίπου (28,5% της Ένωσης) αξίας 4,2 δισεκ. ευρώ (25,8% του συνόλου της ΕΕ). Η Ισπανία, τρίτος παραγωγός στην Ευρώπη, παράγει ετησίως 43 εκατομ. εκατόλιτρα (23,2%), αλλά η αξία τους είναι αρκετά χαμηλή (1,2 δισεκ. ευρώ, δηλ. 7,6%). Η παραγωγή της Γερμανίας σε αξία προσεγγίζει αυτή της Ισπανίας (1,1 δισεκ. ευρώ) παρά τους σημαντικά χαμηλότερους όγκους παραγωγής (περίπου 10 εκατομ. εκατόλιτρα). Η Πορτογαλία παράγει περίπου 7,2 εκατομ. εκατόλιτρα οίνου αξίας σχεδόν 1 δισεκ. ευρώ, χάρη σε οίνους υψηλής αξίας, όπως το Porto. Ακολουθούν η Ουγγαρία (4,5 εκατομ. εκατόλιτρα, 181 εκατομ. ευρώ), η Ελλάδα (3,6 εκατομ. εκατόλιτρα, 46 εκατομ. ευρώ ) και η Αυστρία (2,5 εκατομ. εκατόλιτρα, 437 εκατομ. ευρώ). Τέλος, ακολουθούν άλλοι μικρότεροι παραγωγοί όπως η Σλοβενία (1 εκατομ. εκατόλιτρα), η Τσεχία ( εκατόλιτρα), η Σλοβακία ( εκατόλιτρα), η Κύπρος ( εκατόλιτρα), το Λουξεμβούργο ( εκατόλιτρα) και η Μάλτα ( εκατό λιτρα). Περισσότερες από 1,5 εκατομμύρια αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση! Με 1,6 εκατομμύρια αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις, η αμπελοκαλλιέργεια καλύπτει περίπου 3,4 εκατομ. εκτάρια στην Ευρώπη των 25. Η μέση έκταση των αμπελώνων ανά εκμετάλλευση είναι περίπου δύο εκτάρια, αν και η πλειοψηφία των αμπελουργών καλλιεργούν αμπελώνες μικρότερους του ενός εκταρίου. «Οίνοι ποιότητας» και «επιτραπέζιοι οίνοι» Οι οίνοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες, αναλόγως του τύπου του παραγόμενου οίνου. Περίπου το 40% της έκτασης αφορά τους επιτραπέζιους οίνους και το 60% τους οίνους «v.q.p.r.d.» (οίνοι ποιότητας που έχουν παραχθεί εντός καθορισμένης περιοχής). Η κατανομή αυτή ποικίλλει αισθητά μεταξύ των κρατών μελών, ιδίως ανάλογα με τον χαρακτηρισμό των οίνων που έχει θεσπιστεί σε εθνικό επίπεδο. Ορισμένα κράτη μέλη θεωρούν σχεδόν το σύνολο της παραγωγής τους ως οίνους ποιότητας. Κατανομή των εκτάσεων αναλόγως του τύπου οίνου Οίνοι ποιότητας Λοιποί οίνοι 100% 80% 60% 40% 20% 0% DE LU AT SI CZ HU SK FR PT ES IT EL CY MT UK Πηγή: Eurostat 3

19 Ισχυρή ειδίκευση των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων Μερίδιο των αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων που παρήγαγαν αποκλειστικά οίνο το 1990 και το 2003(%) Από τα στατιστικά στοιχεία προκύπτουν μεγάλες διαφορές στην ειδίκευση από χώρα σε χώρα, που εντείνεται με την πάροδο του χρόνου, σε όλες τις χώρες, χωρίς εξαίρεση. Η εξέλιξη αυτή δείχνει την απαίτηση των αμπελουργών να ασκούν το επάγγελμά τους με αυξανόμενο επαγγελματισμό. Το έτος 2003, το ποσοστό ειδικευμένων αμπελουργικών εκμεταλλεύσεων στο Λουξεμβούργο, τη Γαλλία και τη Γερμανία ήταν μεγαλύτερο από 70%. 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Πηγή: Eurostat Μια σημαντική πηγή απασχόλησης Σε σύγκριση με τις άλλες καλλιέργειες, η αμπελοκαλλιέργεια απαιτεί σημαντικό εργατικό δυναμικό. Κατά μέσο όρο, ο αριθμός μονάδων ετήσιας εργασίας (UTA) ανά εκτάριο αμπέλου στην ΕΕ είναι υπερδιπλάσιος από τον απαιτούμενο για το σύνολο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (0,12 έναντι 0,05). Συνολικά, οι αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις απασχολούν περισσότερα από άτομα σε ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης. Προσθέτοντας σε αυτό τον αριθμό τους υπόλοιπους συντελεστές του κλάδου στα προγενέστερα και μεταγενέστερα στάδια της παραγωγής, η συνολική απασχόληση που δημιουργεί η αμπελουργική δραστηριότητα βρίσκεται σε πολύ υψηλότερα επίπεδα. δυναμικό: παραγωγούς, δηλαδή το 32% του ευρωπαϊκού συνόλου, ακολουθούμενη από την Πορτογαλία ( εργαζόμενοι - 18%). Από κοινού, τα δύο αυτά κράτη μέλη απασχολούν το ήμισυ του εργατικού δυναμικού. Η Γαλλία και η Ισπανία απασχολούν το 13% και το 10%, αντιστοίχως, του ευρωπαϊκού συνόλου. Η οικογενειακή εργασία κυριαρχεί (77% του συνόλου των απασχολούμενων), παρόλο που η μισθωτή εργασία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη Γαλλία, την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό μεγαλύτερο του 40% της απασχόλησης στον κλάδο. Ο αριθμός των απασχολούμενων αντιστοιχεί στο 15% περίπου του συνόλου των μονάδων ετήσιας εργασίας στη γεωργία. Η Ιταλία απασχολεί το μεγαλύτερο 4

20 Σημαντικές διαφορές εισοδημάτων Εξέλιξη των εισοδημάτων ανά εκμετάλλευση Αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις Σύνολο γεωργικών εκμεταλλεύσεων Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης - RICA Στην Ένωση, οι ειδικευμένες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις είχαν σταθερά υψηλότερα εισοδήματα από τον μέσο όρο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, από το Ο μέσος όρος των εισοδημάτων στην Κοινότητα αυξανόταν σταθερά την περίοδο Η θετική αυτή στάση ωστόσο αναστράφηκε απότομα και το μέσο εισόδημα ανά εκμετάλλευση μειώθηκε κατά 12% μεταξύ 1999 και μεγάλες διαφορές εισοδήματος σημειώνονται επίσης μεταξύ των παραγωγών οίνων ποιότητας και επιτραπέζιων οίνων, καθώς οι πρώτοι εμφανίζουν οικονομικά αποτελέσματα συστηματικά ανώτερα από τους δεύτερους (πλην της Ελλάδας). Με βάση την απογραφείσα κατάσταση το 2003, τα εισοδήματα του αμπελουργικού κλάδου εμφανίζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ περιοχών και μεταξύ παραγόμενων οίνων: οι παραγωγοί της Γαλλίας και του Λουξεμβούργου έχουν μέσο εισόδημα σαφώς ανώτερο του κοινοτικού μέσου όρου, ενώ στην Ισπανία, και ακόμη περισσότερο στην Ελλάδα και την Πορτογαλία, οι παραγωγοί έχουν πολύ χαμηλό μέσο εισόδημα. 5

21 Μέσα εισοδήματα των ευρωπαίων αμπελουργών αναλόγως του τύπου οίνου το Μέσος όρος ΕΕ-15 (ειδικευμένες γεωργικές εκμεταλλεύσεις) Επιτραπέζιοι Ποιότητας Πηγή: ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης - RICA 6

22 European Ευρωπαϊκή Commission Επιτροπή 6 Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής οινοποιίας ΕΠΕΙΓΕΙ Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΓΟΡΑΣ (ΚΟΑ) ΟΙΝΟΥ; Απ ό,τι φαίνεται, ναι. Πολλοί δείκτες εκπέμπουν σήμα κινδύνου: ελάττωση της κατανάλωσης, έντονη αύξηση των εισαγωγών, σε σημείο που η Ένωση θα γίνει σύντομα καθαρός εισαγωγέας οίνου κατ όγκο, διαρθρωτικά πλεονάσματα, συστηματική απόσταξη, μείωση του εισοδήματος. Αν η ΚΟΑ οίνου δεν τροποποιηθεί ριζικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, υπάρχει φόβος να βυθιστεί σε ανεπανόρθωτη κρίση. Πρέπει να εξοπλιστεί ο κλάδος για να κατακτήσει όλο το μερίδιο της παγκόσμιας αγοράς οίνου που του αναλογεί και να επανακτήσει τους ευρωπαίους καταναλωτές. Γι αυτό θα πρέπει τα προϊόντα να προσφέρονται στους καταναλωτές με πιο εύληπτο τρόπο, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τη θεμιτή τους απαίτηση για διαφάνεια και πληροφόρηση. Η προσεχής διεύρυνση της Ένωσης με την προσχώρηση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, δύο σημαντικών χωρών οινοπαραγωγής, ενισχύει τον επείγοντα χαρακτήρα της μεταρρύθμισης. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟΥ ΟΙΝΟΥ; Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέχει αδιαμφισβήτητα ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά: πρώτη στην παραγωγή, πρώτη στην κατανάλωση, πρώτη στις εξαγωγές και πρώτη στις εισαγωγές. Η αντικειμενική ανάλυση του αμπελοοινικού κλάδου, ωστόσο, οδηγεί σε ένα αξιοπερίεργο παράδοξο, καθώς τα δυνατά και τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες του συνυπάρχουν σε μόνιμη βάση. Πλεονεκτήματα είναι οι χιλιόχρονες παραδόσεις και τεχνογνωσία που εγγυώνται προϊόντα υψηλής ποιότητας, οι πολυάριθμες αγροτικές εκμεταλλεύσεις, περισσότερες από ενάμιση εκατομμύριο, που προσφέρουν εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στις αγροτικές περιοχές, η αισθητική συμβολή της αμπελοκαλλιέργειας στην ύπαιθρο και η προβολή επαρχιών. Τα πλεονεκτήματα του κλάδου οινοποιίας είναι σημαντικά, αρκεί να ξεπεραστούν οι αδυναμίες του. ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ ΤΗΣ; Κατ αρχάς, μια αγορά χωρίς διαρθρωτική ισορροπία, με πολλούς οίνους χωρίς προοπτικές διάθεσης, που οδηγούν σε πτώση των εισοδημάτων των οινοκαλλιεργητών και απαιτούν αποθεματοποίηση και καταστροφή με απόσταξη. Αυτό το διαρθρωτικό πλεόνασμα εξηγείται από την έλλειψη προσαρμογής μέρους της παραγωγής σε μια αγορά του οίνου σε πλήρη εξέλιξη. Ακόμη και αν πολλοί παραγωγοί, που είναι πρωτοπόροι από τεχνική άποψη και ανοικτοί στα μηνύματα των καταναλωτών, είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικοί, η συνολική ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών οίνων φθίνει όλο και περισσότερο σε σύγκριση με τους «οίνους του Νέου Κόσμου», που κρίνονται ως πιο σταθεροί και σαφώς πιο προσαρμοσμένοι στις προτιμήσεις τμήματος των καταναλωτών, τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως. ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ, ΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ Η ΕΠΤΡΟΠΗ; Για να επιλυθούν σύντομα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος και να αποκτήσει τα αναγκαία εφόδια για να ενισχυθεί η ηγετική του θέση στην παγκόσμια αγορά, η Επιτροπή προτείνει να τροποποιηθεί ριζικά το καθεστώς ενισχύσεων της ευρωπαϊκής αμπελουργίας. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να ενισχυθούν τα μέτρα που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά, να εισαχθούν νέα μέτρα, να απλουστευθούν ορισμένα και να καταργηθούν αυτά που έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικά. 1

23 Τα μέτρα που πρέπει να διατηρηθούν και να επαυξηθούν είναι η ενίσχυση για αναδιάρθρωση και τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης. Για να ληφθεί καλύτερα υπόψη η ποικιλομορφία των καταστάσεων, θα προταθούν εθνικά κονδύλια, τα οποία θα επιτρέπουν στα κράτη μέλη να χρηματοδοτήσουν τα καταλληλότερα κατά την κρίση τους μέτρα. Το σύνολο των ρυθμίσεων (σχετικά με τις οινολογικές πρακτικές, τον χαρακτηρισμό των οίνων, την επισήμανση) θα πρέπει να απλουστευθούν, να εκσυγχρονιστούν και να αποσαφηνιστούν, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των καταναλωτών. Όλα τα μέτρα που αφορούν την αγορά (αποστάξεις, ιδιωτική αποθεματοποίηση και ενίσχυση για τη χρήση γλευκών) έχουν, έως τώρα, απορροφήσει σημαντικό τμήμα του προϋπολογισμού για τον κλάδο, χωρίς ωστόσο να του επιτρέψουν την αναγκαία ποσοτική και ποιοτική προσαρμογή. Τα μέτρα αυτά πρέπει να καταργηθούν. Τέλος, για να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των οίνων μας, είναι σκόπιμο να καταργηθούν, το συντομότερο, οι περιοριστικοί όροι που επιβάλλονται στην παραγωγή, οι οποίοι εξάλλου δεν ισχύουν για τους ανταγωνιστές μας, ιδίως το περιοριστικό καθεστώς των δικαιωμάτων φύτευσης και της απαγόρευσης νέων φυτεύσεων. Η Επιτροπή ωστόσο προτείνει μια εναλλακτική επιλογή, σύμφωνα με την οποία το καθεστώς αυτό θα διατηρηθεί προσωρινά για να επιτρέψει την εφαρμογή ενός φιλόδοξου προγράμματος εθελούσιας εκρίζωσης, ώστε να καταστεί δυνατή η απαραίτητη διαρθρωτική προσαρμογή του κλάδου. ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΛΥΨΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ; Η Επιτροπή συστήνει να χορηγηθούν εθνικά κονδύλια για την ενίσχυση της «επικουρικότητας», δηλαδή για την καλύτερη προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες. Σύμφωνα με την πρόταση, κάθε κράτος μέλος θα έχει τη δυνατότητα να καταρτίζει ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις δικές του ανάγκες, εντός του πλαισίου ευελιξίας που θα έχει καθοριστεί από τη νέα ΚΟΑ οίνου. Τα κονδύλια αυτά θα χρησιμοποιηθούν ιδίως για την κατάλληλη διαχείριση των καταστάσεων κρίσης ή των καιρικών φαινομένων. Επιπλέον, οι ενισχύσεις για αναδιάρθρωση θα αποτελέσουν τμήμα των προγραμμάτων που θα έχει εγκρίνει κάθε κράτος μέλος. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΟΥΝ ΟΙ ΟΙΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ; Για να μπορούν να συναγωνιστούν τους παραγωγούς των τρίτων χωρών με ίσους όρους, θα πρέπει να επιτραπεί στους παραγωγούς της Κοινότητας η χρήση των οινολογικών πρακτικών που είναι αποδεκτές σε διεθνές επίπεδο από το Διεθνή Οργανισμό Αμπέλου και Οίνου, με τη δυνατότητα να επιβάλλονται ορισμένοι περιορισμοί για τους οίνους ποιότητας, ώστε να διατηρήσουν την ιδιαιτερότητα και την αυθεντικότητά τους. Προτείνεται να εμπίπτει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Επιτροπής η διαδικασία έγκρισης των οινολογικών πρακτικών, προκειμένου να εξασφαλιστούν η ταχύτερη επικαιροποίηση των πρακτικών και η άμεση εφαρμογή των τεχνικών εξελίξεων στο πεδίο αυτό. Η ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΖΑΧΑΡΗΣ (ΓΛΥΚΑΝΣΗ) Η ΑΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΘΑ ΕΞΑΛΕΙΦΘΟΥΝ; Ο εμπλουτισμός με προσθήκη ζάχαρης ζαχαρότευτλων (γλύκανση) και ο εμπλουτισμός με προσθήκη συμπυκνωμένου γλεύκους σταφυλιών είναι δύο τεχνικές για την αύξηση του αλκοολικού βαθμού των οίνων. Η προσθήκη συμπυκνωμένου γλεύκους, η οποία χρησιμοποιείται στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, είναι ακριβότερη από τη γλύκανση, για το λόγο αυτό η χρησιμοποίηση γλευκών επιδοτείται από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Με αποτέλεσμα να παρατηρείται τριπλή στρέβλωση: να επιβαρύνεται σημαντικά ο προϋπολογισμός, να επεκτείνεται άσκοπα ο εμπλουτισμός σε περιοχές που δεν τον εφάρμοζαν προηγουμένως και να αποτελεί η επιδότηση κίνητρο για την αύξηση των αποδόσεων. Τα μέτρα που προτείνει η ανακοίνωση είναι πολύ απλά : κατάργηση της ενίσχυσης για τη χρησιμοποίηση των γλευκών σε συνδυασμό με απαγόρευση του εμπλουτισμού με ζάχαρη. Τα μέτρα αυτά θα ανακόψουν την υπερβολική χρήση των μεθόδων εμπλουτισμού και 2

24 θα επιτρέψει την καλύτερη ανταπόκριση στη ζήτηση των καταναλωτών για οίνους με λιγότερη αλκοόλη. Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΥΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ; Όχι, γιατί έχουν ήδη καταβληθεί πολλές προσπάθειες για τη συμμόρφωση του ισχύοντος καθεστώτος με τις διεθνείς μας υποχρεώσεις. Εντούτοις, η προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και ορισμένοι κανόνες επισήμανσης πρέπει να αναθεωρηθούν για να προσαρμοστούν στους κανόνες του ΠΟΕ. ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΝΑ ΠΕΡΙΛΗΦΘΕΙ Ο ΟΙΝΟΣ ΣΤΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΜΕΝΗ ΚΓΠ; Κατά τη γνώμη της Επιτροπής, είναι αναγκαίο να μεταρρυθμιστεί η ΚΟΑ οίνου, λαμβάνοντας υπόψη τους γενικούς στόχους της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ κατά την περίοδο , ιδίως την απαίτηση για καλύτερο προσανατολισμό προς την αγορά. Δεν είναι ωστόσο απαραίτητο να εφαρμοστούν στον οίνο όλα ανεξαιρέτως τα μέσα της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ. Η κυριότερη καινοτομία της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ είναι η εφαρμογή του καθεστώτος της ενιαίας αποσυνδεδεμένης ενίσχυσης, δηλαδή της ενίσχυσης που δεν εξαρτάται από την παραγωγή, το οποίο συνδυάζει το διπλό πλεονέκτημα της πλήρους ευελιξίας στην επιλογή της παραγωγής και της πλήρους συμμόρφωσης με τους κανόνες του ΠΟΕ (πράσινη δέσμη μέτρων). Ένα τέτοιο καθεστώς θα ήταν πολύ δύσκολο να εγκαθιδρυθεί για την υποστήριξη της αμπελοκαλλιέργειας. Είναι ωστόσο δυνατό να εφαρμοστούν ορισμένες άλλες διατάξεις της μεταρρυθμισμένης ΚΓΠ, όπως η υποχρέωση για μεγαλύτερη προστασία του περιβάλλοντος και για πληρέστερη συνεκτίμηση των αναγκών αγροτικής ανάπτυξης των αμπελουργικών περιοχών. ΠΟΙΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝΤΑΙ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΜΠΕΛΟΟΙΝΙΚΟ ΚΛΑΔΟ; Κατά το 2005 οι συνολικές δαπάνες έφτασαν τα 1,269 δις ευρώ τα οποία διανεμήθηκαν ως εξής: 35% αντιπροσώπευσαν δαπάνες σχετικές με το πρόγραμμα αναδιάρθρωσης που ξεκίνησε το 2000 (446 εκατ. ευρώ κατά τη διάρκεια του 2005), 63% δαπανήθηκε για μέτρα παρέμβασης στην αγορά: 40% αντιστοιχούν στις άμεσες και έμμεσες δαπάνες για διάφορες μορφές απόσταξης και για τη δημόσια αποθεματοποίηση (506 εκατ. ευρώ), ενίσχυση για τη χρήση γλευκών που χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό του κρασιού που αντιστοιχεί στο 16% (198 εκατ. ευρώ), ενίσχυση για ιδιωτική αποθεματοποίηση οίνου και γλευκών (5%, που αντιστοιχεί σε 70 εκατ. ευρώ) και επιστροφές κατά την εξαγωγή (1%, ή 17 εκατ. ευρώ). Το κόστος για την οριστική εκρίζωση αμπελώνων αντιπροσώπευσε μόνο 31 εκατ. ευρώ (το 1993 το αντίστοιχο κόστος υπερέβη τα 400 εκατ. ευρώ), λιγότερο από το 2% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ για τον αμπελοοινικό τομέα. Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΙΝΟ ΘΑ ΜΕΙΩΘΕΙ Η ΘΑ ΑΥΞΗΘΕΙ; Στόχος της Επιτροπής δεν είναι να κάνει οικονομίες, αλλά να χρησιμοποιήσει καλύτερα τον διαθέσιμο προϋπολογισμό. Η μεταρρύθμιση της ΚΟΑ οίνου θα είναι ουδέτερη από δημοσιονομική σκοπιά. Η χρησιμοποίηση των κονδυλίων, αντιθέτως, θα τροποποιηθεί ριζικά: θα καταργηθούν τα κονδύλια για την απόσταξη και τη χρησιμοποίηση των γλευκών οι ενισχύσεις θα επικεντρωθούν στην αναδιάρθρωση του κλάδου με σκοπό να αποτελέσουν μοχλό για τον εκσυγχρονισμό του. Σήμερα, αναλόγως των ετών, οι δαπάνες για τον κλάδο του οίνου αντιστοιχούν σε ποσοστό μεταξύ 2,5 και 5,5% του προϋπολογισμού για τις ενισχύσεις που χορηγούνται σε όλους τους παραγωγούς και για όλα τα προϊόντα. Ο προϋπολογισμός της ΚΟΑ οίνου για το 2005 ανέρχεται 3