ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ Σύγχρονες διεργασίες ιζηματογένεσης στον Αμβρακικό κόλπο με βάση γεωφυσικά και ιζηματολογικά δεδομένα ΑΓΓΕΛΗ ΣΤΡΑΤΟΥΛΑ ΠΑΤΡΑ,2017 Επιτροπή: Γεώργιος Παπαθεοδώρου Μαρία Γεραγά Κων/νος Κουτσικόπουλος Ελένη Παπαευθυμίου «H ΑΝΟΞΙΚΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ: ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ, ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ» που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα GR02 - Ολοκληρωμένη Διαχείριση Θαλάσσιων και Εσωτερικών Υδάτων του ΧΜ ΕΟΧ

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εκπόνηση της παρούσας διπλωματικής εργασίας με τίτλο Σύγχρονες διεργασίες ιζηματογένεσης στον Αμβρακικό κόλπο με βάση γεωφυσικά και ιζηματολογικά δεδομένα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού κύκλου σπουδών Γεωεπιστήμες και Περιβάλλον του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρώνκαι συγκεκριμένα της κατεύθυνσης Περιβαλλοντική Ωκεανογραφία. Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας και η συλλογή των δεδομένων έγινε στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος eea grants με τίτλο «H ΑΝΟΞΙΚΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ: ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ, ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ» που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα GR02 - Ολοκληρωμένη Διαχείριση Θαλάσσιων και Εσωτερικών Υδάτων του ΧΜ ΕΟΧ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή κ. Γεώργιο Παπαθεοδώρου για την συνεργασία, την ανάθεση και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε ώστε να φέρω εις πέρας την παρούσα εργασία. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την κ. Μαρία Γεραγά για την βοήθεια και στήριξη που μου προσέφερε, καθώς και τον κ. Γεώργιο Φερεντίνο, ο οποίος από την αρχή των σπουδών μου με έκανε να μου αρέσει η Θαλάσσια Γεωλογία και να θελήσω στην πορεία να ασχοληθώ με αυτόν τον κλάδο. Στην συνέχεια, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συμφοιτητές μου Αμαλία Πρανδέκου,Αλεξάνδρα Τσιρώνη, Αποστόλη Καράμπαμπα, Δημήτρη Φιλιππάκη, Παναγιώτη Χριστοφή, Παναγιώτη Σιάνη,Ευθυμία Τσίτσου για την βοήθεια που μου προσέφεραν κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού ώστε να μπορέσω να τον βγάλω εις πέραν. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και ειδικά την μητέρα μου για την στήριξη τους όλα αυτά τα χρόνια τόσο συναισθηματική όσο και οικονομική καθώς και την ενθάρρυνση να συνεχίζω για το καλύτερο. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους φίλους μου Χρύσανθο Μποτζιολή για την συνεχή βοήθεια και τις γνώσεις του αλλά και την συμπαράσταση του, καθώς και την Ευαγγελία Χρυσοπούλου, την Ελένη Αλεξανδρή, την Γεωργία Μπάκα,τον Δημήτρη Πρίφτη, την Νόρα Βανταράκη, Μαρία Γιατρά και τον Κων/νο Βασιλόπουλο για την συμπαράσταση και την στήριξη αυτά τα χρόνια αλλά και την ενθάρρυνση να μην το βάζω ποτέ κάτω. 1

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο Αμβρακικός κόλπος βρίσκεται στην Ιόνια ζώνη και αναπτύχθηκε στο Μέσο Τεταρτογενές. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου το ανατολικό τμήμα του κόλπου καταλάμβανε μία λίμνη ενώ το δυτικό παρέμενε χέρσο. Η ακόλουθη άνοδος της στάθμης της θάλασσας πλημύρισε με θαλασσινό νερό τον κόλπο και διαμόρφωσε την σημερινή μορφή του κατά το Ολόκαινο. Η περιορισμένης έκτασης σύνδεση του κόλπου με το Ιόνιο πέλαγος, μέσω των στενών της Πρέβεζας προσδίδει στη μελέτη της θαλάσσιας γεωφυσικής στρωματογραφίας του κόλπου ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η παρούσα διπλωματική εργασία έχει σκοπό τον εντοπισμό και τη διερεύνηση των σταδίων εξέλιξης της παλαιογεωγραφίας του Αμβρακικού κόλπου. Για το σκοπό αυτό συλλέχθηκαν και επεξεργάσθηκαν θαλάσσια γεωφυσικά δεδομένα με τη χρήση τομογράφου υποδομής πυθμένα 3,5 khz από το δυτικό τμήμα του κόλπου. Η συλλογή, επεξεργασία και η ερμηνεία των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με εξειδικευμένα λογισμικά πακέτα και οδήγησε στην κατασκευή παλαιογεωγραφικών χαρτών σε περιβάλλον GIS. Η σύνθεση των αποτελεσμάτων και η σύγκριση τους με προηγούμενες αντίστοιχες εργασίες έδειξαν μια ακολουθία παλαιογεωγραφικών αλλαγών στον κόλπο που απορρέουν άμεσα από τις διακυμάνσεις της στάθμης της θάλασσας και του κλίματος. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν περίπου 55μ χαμηλότερη από τη σημερινή, η περιοχή μελέτης αποτελούσε ένα χερσαίο περιβάλλον. Εκεί αναπτυσσόταν ένα καλά διαμορφωμένο υδρογραφικό δίκτυο το οποίο κατέληγε στην ανατολική πλευρά της περιοχής μελέτης. Η σταδιακή άνοδος της στάθμης της θάλασσας οδήγησε σε προσωρινή πλήρωση των υπαρχόντων καναλιών και στην πρώιμη ανάπτυξη μικρών λεκανών τόσο στα δυτικά όσο και στα ανατολικά της περιοχής μελέτης. Στη συνέχεια διακυμάνσεις της στάθμης της θάλασσας καθώς και των ποτάμιων απορροών αποδίδουν σε μια γενική προέλαση των λεπτόκοκκων ιζημάτων από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Συγκεκριμένα γεγονότα εντοπίζονται στις σεισμικές καταγραφές ως σεισμικές φάσεις με διαφορετικά ακουστικά χαρακτηριστικά που καλύπτουν ολοκληρωτικά ή μερικώς την περιοχή μελέτης και εξελίσσονται είτε σταδιακά είτε ασύμφωνα σε προγενέστερες φάσεις. Η ανώτερη σεισμική ενότητα με βάση τα ακουστικά χαρακτηριστικά της αποδόθηκε ως αποτέλεσμα θαλάσσιας ιζηματογένεσης λόγω της ολοκληρωτικής επίκλυσης της θάλασσας στον κόλπο, η οποία φαίνεται να ολοκληρώθηκε τελικά περίπου στα 6 χιλιάδες χρόνια πριν από σήμερα. Τα δεδομένα της παρούσας διπλωματικής συλλέχθηκαν από το Ε.ΘΑ.ΓΕ.Φ.Ω. κατά τη διάρκεια της εργασίας υπαίθρου του προγράμματος «Η ανοξική ζώνη Αμβρακικού κόλπου: αποτύπωση, επιπτώσεις και διαχείριση», που συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα ΕΟΧ και από το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΣΑΕ 075/8) με υπεύθυνο προγράμματος τον καθηγητή Κ. Κουτσικόπουλο. Η διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών του τμήματος Γεωλογίας της Σχολής Θετικών επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών στην κατεύθυνση Περιβαλλοντική Ωκεανογραφία. 2

4 Πίνακας περιεχομένων ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 Κεφάλαιο Εισαγωγή Περιοχή μελέτης Ωκεανογραφικό καθεστώς Δομή της υδάτινης στήλης στον κόλπο Δομή της υδάτινης στήλης στο στενό της Πρεβέζης Δομή της υδάτινης στήλης στην ανοιχτή θάλασσα Κεφάλαιο Γεωλογία περιοχής Γεωλογικά χαρακτηριστικά Τεκτονική εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή Προαπούλια Ζώνη ή Ζώνη Παξών Ιόνιος Ζώνη ή Αδριατικοϊόνιος Ζώνη Τεκτονική εξέλιξη του κόλπου Κεφάλαιο Μεθοδολογία Εργασίες Πεδίου Τομογράφος υποδομής πυθμένα Τύποι Τομογράφων Υποδομής του Πυθμένα Τομογράφος υποδομής πυθμένα τύπου Chirp Επεξεργασία των δεδομένων Ανάλυση και Ερμηνεία Τομογραφιών Σεισμικών Ανακλάσεων Περιγραφή ακουστικών τύπων στην ερευνητική περιοχή Κεφάλαιο Αποτελέσματα Σεισμοστρωματογραφία Παρουσία καναλιών Φαινόμενο διαπυρισμού Παρουσία ρευστών Πιθανή παρουσία κατολίσθησης Σεισμικές ακολουθίες Στάδιο 1, Sequence Boundary (SB)

5 4.2.2 Στάδιο 2 Ενότητα πλήρωσης καναλιών-incised channel fill (ICF) Στάδιο 3 Ravinement Surface (RS) Στάδιο 4-Trangressive Distal Prodelta (TDP) Στάδιο 5-Μέγιστη πλημμυρική επιφάνεια - Maximum Flooding Surface Ηighstand (υψηλής στάθμης) απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις- highstand distal prodelta deposits Παλαιογεωγραφική εξέλιξη ΟΡΙΟ ΒΑΣΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ (SB) Eνότητα πλήρωσης καναλιών (Incised channel fill, ICF) Διαβρωσιγενής επιφάνεια (RS) Αποθέσεις επίκλησης, απομακρυσμένου προδέλτα (Trangressive Distal Prodelta TDP) Μέγιστη Πλημμυρική Επιφάνεια (Maximum flooding surface, MFS) Ηighstand (υψηλής στάθμης) απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις- highstand distal prodelta deposits Ηighstand (υψηλής στάθμης) απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις HDP Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις-όριο ΗDP1-ΗDP ΗDP2 Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις -Όριο ΗDP 2-ΗDP ΗDP 3-Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις Επιφάνεια πυθμένα Κεφάλαιο ΣΥΖΗΤΗΣΗ Κεφάλαιο Συμπεράσματα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 Κεφάλαιο 1 1.Εισαγωγή 1.1 Περιοχή μελέτης Ο Αμβρακικός κόλπος είναι ένας από τους μεγαλύτερους κλειστούς κόλπους της Ελλάδας. Βρίσκεται βόρεια του νομού Αιτωλοακαρνανίας και νότια της Ηπείρου και επικοινωνεί με το Ιόνιο Πέλαγος μέσω μιας στενής λωρίδας στο Άκτιο. Ο κόλπος πήρε το όνομα του από την αρχαία Αμβρακία, πόλη χτισμένη στον ποταμό Άραχθο, στη θέση της σημερινής Άρτας. Αναπτύσσεται σε μία έκταση 330 km 2 μεταξύ των πόλεων Πρέβεζας και Άρτας και καλύπτεται από δελταϊκές αποθέσεις των ποταμών Λούρου και Άραχθου. Εμπεριέχει μια ημίκλειστη λεκάνη (Αμβρακικός κόλπος) και ένα λιμνοθαλάσσιο σύστημα, το οποίο συνίσταται από είκοσι λιμνοθάλασσες (οι μεγαλύτερες σε έκταση είναι οι Ροδιά, Τσουκαλιό και Λογαρού), η πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται στις βόρειες ακτές του κόλπου. Εικόνα 1.(α),(β) Θέση του Αμβρακικού κόλπου μέσω Google Earth και (γ) περιοχή μελέτης 5

7 Ο Αμβρακικός κόλπος, είναι ένας ημί-κλειστος εγκολπίσκος που έχει μήκος 35km και 6-15km πλάτος. Συνδέεται με το Ιόνιο Πέλαγος μέσω ενός στενού στο Άκτιο που έχει μήκος 6km, 0,8-2km πλάτος και 2-10m βάθος. Το μεγαλύτερο βάθος του κόλπου είναι 65m που είναι στα ανατολικά και οι πιο ρηχές περιοχές τοποθετούνται στο βορειότερο μέρος του. Αυτό συμβαίνει λόγω της παρουσίας μιας μεγάλης προδελταϊκής πλατφόρμας, η οποία προς τη θάλασσα ακολουθείται από μια δελταϊκή κατωφέρεια με σημαντική κλίση που περιορίζεται σε βάθη μεταξύ 10 και 30m. Ο πυθμένας καλύπτεται κυρίως από ανάμεικτη ιλύ, με εξαίρεση τον κόλπο της Πρέβεζας όπου το κυρίαρχο υλικό είναι η αμμούχος ιλύς. Μορφολογικά, χωρίζεται σε δύο μέρη: α) το δυτικό τμήμα: αποτελείται από μικρές λεκάνες με βάθη μικρότερα των 40m και β) το ανατολικό τμήμα: χαρακτηρίζεται από μία βαθιά λεκάνη (έως και 65 m βάθος). Εικόνα 2. Βυθομετρία του Αμβρακικού κόλπου Ο Αμβρακικός κόλπος περιβάλλεται από επιφανειακά εκτιθέμενες βραχώδεις εμφανίσεις του υποβάθρου στα βόρεια και ανατολικά. Στα βόρεια οριοθετείται από τη δελταϊκή πεδιάδα των ποταμών Λούρος και Άραχθος έκτασης 350 km 2 (Poulos and Chronis, 1997) καθώς και συναφών λιμνών. Αυτοί οι ποταμοί παρέχουν το μεγαλύτερο όγκο νερού, ενώ στην διαδικασία συμβάλλουν και πολυάριθμα μικρά ποτάμια και ρέματα. Συγκεκριμένα, η λεκάνη του ποταμού Άραχθου έχει έκταση 1894 km 2 με σχετικά υψηλό επίπεδο βροχόπτωσης και διαβρωσιγενείς κλαστικούς σχηματισμούς, ενώ η λεκάνη του Λούρου είναι 785 km 2 και αποτελείται κυρίως από ανθρακικά πετρώματα. Το ποσοστό νερού που αυτοί προσφέρουν στον κόλπο κάθε χρόνο, ανέρχεται περίπου στα 2002*10 6 m 3 και 609*10 5 m 3, αντίστοιχα (Therianos,1974).Η παροχή ιζήματος από μικρά ποτάμια και εποχιακά ρεύματα που αποστραγγίζουν τα δυτικότερα, νοτιότερα και ανατολικότερα τμήματα του κόλπου είναι περιορισμένη και δε μπορεί να επηρεάσει τη γεωμορφολογική του ανάπτυξη (Mertzanis, 1992). Στον Αμβρακικό περιλαμβάνονται 20 τουλάχιστον ακέραιες λιμνοθάλασσες, αριθμός που δεν συναντάται σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας. Η συνολική έκταση τους ξεπερνάει τα 70 km 2, ενώ οι περισσότερες χωρίζονται από τη θάλασσα με μία μακρόστενη λωρίδα γης. Στο βόρειο τμήμα του κόλπου αναπτύσσεται ένα από τα μεγαλύτερα συστήματα υγροτόπων της Ελλάδας, το οποίο αποτελείται από λιμνοθάλασσες όπως η Ροδιά, το Τσουκαλιό και η Λογαρού καθώς, καλάμια και έλη. Οι περισσότερες εκτενείς λιμνοθάλασσες και αλμυρά έλη βρίσκονται στις βόρειες ακτές του κόλπου, όπου αναπτύσσεται και το διπλό δέλτα των ποταμών Λούρου και Άραχθου. Το τοπίο κυριαρχείται από τρεις βραχώδεις λόφους 6

8 ανάμεσα στις λιμνοθάλασσες και η περιοχή της δελταϊκής πεδιάδας περιβάλλεται από λόφους στα βόρεια και ανατολικά. β α Εικόνα 3. (α) Χάρτης της Ελλάδας και στο κόκκινο κουτί δείχνεται η περιοχή μελέτης (β) χάρτης του Αμβρακικού κόλπου με τις λιμνοθάλασσες και τα δύο κύρια ποτάμια (Avramidis et al. 2013) Η Λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό καταλαμβάνει έκταση περίπου 32 km 2, ενώ η Λογαρού κατά προσέγγιση 28 km². Η Ροδιά χαρακτηρίζεται ως έλος και είναι ένα από τα μεγαλύτερα έλη καλαμιών στη ΝΑ Ευρώπη καλύπτοντας περίπου 27 km². Βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Λούρο και παλαιότερα αποτελούσε τμήμα της πλημμυρικής πεδιάδας και των δελταϊκών παραποτάμων του. Συνολικά οι λιμνοθάλασσες περιβάλλονται από μεγάλες εκτάσεις οι οποίες καλύπτονται από αλμυρά έλη, καλαμιώνες, και υφάλμυρα νερά. Στους ποταμούς Λούρο και Άραχθο διατηρούνται επίσης μικρά εναπομείναντα τμήματα του παρόχθιου δάσους τα οποία καταλαβαίνουν έκταση περίπου 5 km². Πιο αναλυτικά, τα δέλτα των ποταμών Λούρου και Αράχθου βρίσκονταν πολλά χιλιόμετρα νότια της σημερινής τους θέσης. Στην παρακάτω εικόνα βλέπουμε την παλαιογεωγραφική ανακατασκευή του βόρειου περιθωρίου του κόλπου, για έτη ΒΡ και βασίζεται στη στρωματογραφική περιγραφή των πυρήνων και στις δημοσιευμένες πληροφορίες σχετικά με τα ιζήματα θαλάσσης (Poulos et al., 1996). Σε αυτό το χρονικό διάστημα, η θαλάσσια παράβαση μέσα στον κόλπο μετακίνησε την δελταϊκή ακτογραμμή βορειότερα, ενώ τα ενεργά ποτάμια βρίσκονται στις θέσεις Α, Β και Γ. Οι δύο πρώτες (Α και Β) μπορούν να αποδοθούν στους παραποτάμους του ποταμού Αράχθου, ενώ ο τρίτος (Γ) στον ποταμό Λούρο. Η υποχώρηση της ακτογραμμής συνεχίστηκε περίπου 7000 χρόνια BP και ήταν περίπου 300m στα βόρεια της Λιμνοθάλασσας Λογαρού. Πριν από 6000 χρόνια, ο Αμβρακικός Κόλπος παρουσίασε τη μέγιστη επέκτασή του (εικόνα 4β). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου: (α) η ακτογραμμή εκτιμάται ότι είναι περίπου 6,5 km, στα βόρεια του Μύτικα και περίπου 13,5km βόρεια από τα Κορωνήσια (β) το στόμιο του ποταμού Λούρου έχει μετακινηθεί στα ΒΑ (θέση Α), ενώ οι θέσεις Β και Γ υποδεικνύουν το όριο προς το βυθό του δελταϊκού πρίσματος και, ενδεχομένως, δύο στόμια του ποταμού Αράχθου και (γ) οι σημερινοί λόφοι της Σαλαώρας, της Βίγλας και τα Κορωνήσια ήταν νησιά. Μετά από αυτή την περίοδο, φαίνεται ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ήταν πιο αργή, ενώ η ακτογραμμή άρχισε να προχωρεί προς τα νότια στις περιοχές των ενεργών ποταμών. Έτσι, γύρω στα 3700 χρόνια BP το δέλτα του ποταμού Αράχθου ήταν νότια μέχρι τον λόφο Βίγλα και, κατά την περίοδο χρόνια, σχηματίστηκε η λιμνοθάλασσα της Ροδιάς. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η περιοχή στα ανατολικά του λόφου Βίγλας ήταν λιμνοθάλασσα ή / και ένα ρηχό παράκτιο περιβάλλον, ενώ το δέλτα του ποταμού Λούρου ήταν κοντά στο Νέο Κερασσό. Μετά το 7

9 τέλος της Εποχής του Χαλκού ( χρόνια BP) και μέσα σε κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους ( χρόνια BP), ο Άραχθος ποταμός είχε καταφέρει να φτάσει στην ΝΔ περιοχή του λόφου Σαλαώρας, συμβάλλοντας επομένως, στο σχηματισμό της λιμνοθάλασσας του Τσουκαλιού. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο ποταμός Λούρος μετατόπισε το στόμιό του στα βόρεια του λόφου Βίγλα, στην περιοχή Στρογγύλη (θέση Γ, εικόνα 4γ). Μετά από αυτή την περίοδο (περίπου 2000 χρόνια BP), ο ποταμός Άραχθος άρχισε να μετακινεί το στόμιό του από την περιοχή Σαλαώρα (θέση Β) προς την Παλαιομπούκα (τοποθεσία Α). Στοιχεία για την ανατολική μετατόπιση του στομίου του ποταμού Αράχθου και την προσωρινή μεταφορά του στην περιοχή Κορωνήσια παρέχονται επίσης από το Κάστρο του Φιδοκάστρου (το εμπορικό λιμάνι της αρχαίας πόλης Αμβρακίας κατά την κλασική εποχή). Εικόνα 4. Παλαιογεωγραφική αναπαράσταση της δελταϊκής πεδιάδας του Άραχθου και Λούρου ποταμού (α)1000 χρόνια BP (β)6000 χρόνιαbp (γ) 2500 χρόνια BP (δ)1788ad (Poulos et al.2005) Μια νέα εκτροπή του ποταμού Λούρου πραγματοποιήθηκε μέσα στους ρωμαϊκούς χρόνους ( χρόνια μ.χ.). Κατά τη διάρκεια αυτών, το κύριο κανάλι της μετακινήθηκε από τη νότια περιοχή στα βόρεια του, φθάνοντας στη σημερινή του θέση. Επιπλέον, ένας χάρτης που εκδόθηκε από την εταιρεία Barbie du Bocage (1788) δείχνει ότι η διαδρομή του ποταμού Λούρου δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα και το στόμιό του δεν έχει προχωρήσει. Αυτό βέβαια είναι σε σύγκριση με τον ποταμό Άραχθο που εκφορτώνεται προσωρινά σε 2 ή 3 διαφορετικές θέσεις. Περαιτέρω, τα «νησιά φραγμοί» που χωρίζουν τις λιμνοθάλασσες του Τσουκαλιού και της Λογαρού από τον ανοικτό κόλπο, φαίνεται να είναι παρόντα και σχεδόν αμετάβλητα από τα τέλη του 18ου αιώνα. Επιπλέον, ο εμπορικός δρόμος (που κατασκευάστηκε στην αρχαιότητα) που συνδέει τα Κορωνήσια-Φειδόκαστρο και την Άρτα χρησιμοποιήθηκε μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα. Σήμερα, η ενεργή επεξεργασία του ποταμού Αράχθου έχει αντικατασταθεί από υποχώρηση, ακολουθώντας την κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων που διατηρούν το μεγαλύτερο μέρος του φορτίου των ποτάμιων ιζημάτων (Poulos et al., 1997). 8

10 Εικόνα 5. (α) Ποτάμια συστήματα που ρέουν στον κόλπο (β) απλοποιημένη γεωλογία των ποτάμιων λεκανών (after Bonovas and Rondogianni-Tsiambaou, 1983) Ο Αμβρακικός κόλπος έχει υποστεί μεγάλες αλλαγές κατά το Ανώτερο Τεταρτογενές (πριν από περίπου χρόνια) ως αποτέλεσμα των διαβαθμίσεων του επιπέδου της θάλασσας και της νεοτεκτονικής δραστηριότητας (Clews, 1989). Κατά τη διάρκεια των ισοτοπικών σταδίων MIS3, και MIS2, που η στάθμη της θάλασσας ήταν κατά 55 m πιο χαμηλά σε σχέση με τη σημερινή, το δυτικό μέρος του κόλπου είχε αναδυθεί ενώ το ανατολικό ήταν καλυμμένο από μια λίμνη. Επιπλέον, κατά την τελευταία μεταπαγετώδη μεταβατική περίοδο (πριν από 10 ka BP) το θαλασσινό νερό από την ανοιχτή Ιόνια θάλασσα εισήλθε στον κόλπο (Tζιαβός Χ., 1996, Poulos et al., 2005) με αποτέλεσμα την άνοδο του επιπέδου της θάλασσας έως το ca. 2 ka BP. Στα τελευταία 2000 έτη το επίπεδο παραμένει σχετικά σταθερό και κυμαίνεται από 1 έως 2 m (Poulos et al.,2005). Στην παράκτια Ανώτερη Τεταρτογενή ακολουθία οι Poulos et al., 1995 εντόπισαν τρεις κύριες αποθετικές φάσεις: α) την κατώτερη φάση διαβάθμισης της λεκάνης: αποτελείται από κλινοδομές πού αποτέθηκαν κατά τα τέλη της Πλειστοκαινικής περιόδου. β) τα προδελταϊκά ιζήματα: εμφανίζονται σε ένα λιμναίο περιβάλλον κατά την τελευταία παγετώδη μετάβαση (ca ka BP), και γ) την ανώτατη ρηχή θαλάσσια φάση: προήλθε από ταχεία διαβάθμιση των δελταϊκών ιζημάτων του Αράχθου και συσχετίζεται με το ανώτερο σημείο του επιπέδου της θάλασσας κατά το Ολόκαινο (από ca. 6 ka BP μέχρι σήμερα). 1.2 Ωκεανογραφικό καθεστώς Ενώ τα υποξικά και ανοξικά περιβάλλοντα υπήρξαν σε όλη τη γεωλογική περίοδο, έχουν αυξηθεί στην περιοχή των εκβολών και των παράκτιων περιοχών σε παγκόσμια κλίμακα (Diaz και Rosenberg, 2008, Gilbert et al., 2010).Η υπόξια εμφανίζεται σε ποικίλα παράκτια περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένου 9

11 φιόρδ, ανατολικά όρια ορεινών περιοχών, ημί-κλειστων θαλασσών και μεγάλες εκβολές ποταμών. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών έχουν αναφερθεί περισσότερες από 400 υποξικές ζώνες (όταν το DO πέφτει κάτω από> 2mgL -1 ), γνωστές ως "νεκρές ζώνες", σε πολλές περιοχές σε όλο τον κόσμο, καλύπτοντας συνολική έκταση άνω των km 2 (Diaz και Rosenberg, 2008). Ο Κόλπος του Μεξικού, η Μαύρη Θάλασσα, η Βαλτική Θάλασσα, ο κόλπος Chesapeake, ο κόλπος του Τόκιο και η Βόρεια Θάλασσα είναι γνωστές νεκρές ζώνες στον κόσμο (O'Boyle et al., 2009, Wang, 2009). Η εμφάνιση της παράκτιας υπόξιας μπορεί να είναι ένα φυσικό φαινόμενο, επηρεασμένο από τον άνθρωπο ή ως αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ φυσικών και ανθρωπογενών διεργασιών. Στις παράκτιες περιοχές, τα αποτελέσματα της υπόξιας είναι από σύνθετες αλληλεπιδράσεις μεταξύ του κλίματος, του καιρού, της μορφολογίας, της λεκάνης απορροής, τα μοντέλα κυκλοφορίας, του χρόνου κατακράτησης του νερού, τις εισροές γλυκού νερού, της στρωματοποίησης, της ανάμειξης και των θρεπτικών φορτώσεων (Levin et al., 2009, Pena et al., 2010). Ο συνδυασμός αυτών των χαρακτηριστικών έχει οδηγήσει σε στρωματοποίηση της υδάτινης στήλης ή σε σταθερές μάζες νερού κοντά στον πυθμένα που καθίστανται υποξικές όταν αυτές οι μάζες νερού δεν αναμειγνύονται με το πλούσιο οξυγονωμένο επιφανειακό νερό (Diaz, 2001, Wang, 2009). Ο Αμβρακικός κόλπος ύστερα από πολλές έρευνες έχουμε καταλήξει ότι χαρακτηρίζεται από ένα ωκεανογραφικό καθεστώς σαν φιόρδ. Η μορφολογία και οι συνθήκες κυκλοφορίας του νερού κάνει τον Αμβρακικό κόλπο το μοναδικό φιόρδ της Μεσογείου. Τα φιόρδ δημιουργήθηκαν πριν χιλιάδες χρόνια μετά το λιώσιμο των πάγων, όπου το νερό της θάλασσας πλημμύρισε τις κοιλάδες της περιοχής όπου αυτά εμφανίζονται. Η λέξη «φιόρδ» είναι νορβηγική και αναφέρεται σε θαλάσσιους κόλπους, στενούς, βαθείς και επιμήκεις συνήθως με απότομες και βραχώδεις ακτές. Το μήκος μερικών φιόρδ ξεπερνά τα 200m και το βάθος τους τα 1000m. Το ύψος των απόκρημνων ακτών τους φτάνει ως 1000 m. Ο κόλπος χαρακτηρίζεται από μια καλά στρωματοποιημένη δομή δύο στρωμάτων στη στήλη νερού που αποτελείται από ένα επιφανειακό στρώμα και ένα στρώμα πυθμένα που χωρίζονται από ένα ισχυρό πυκνοκλινές. Οι έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι το επιφανειακό στρώμα είναι καλά οξυγονωμένο, ενώ στο πυκνοκλινές, το διαλυμένο οξυγόνο (DO) μειώνεται απότομα και τελικά αποκτά μηδενική τιμή, διαιρώντας έτσι τη στήλη ύδατος σε οξικά, δυσοξικά και ανοξικά περιβάλλοντα. Τα θαλάσσια συστήματα με χαμηλή φυσική ενέργεια (παλιρροϊκή, αιολική ή ρεύματα) και μεγάλη εισροή γλυκού νερού είναι επιρρεπή σε υπόξια (Diaz 2001). Ένας συνδυασμός όλων αυτών των παραγόντων έχει παρατηρηθεί στον Αμβρακικό κόλπο. Το υδροδυναμικό ισοζύγιο αντιπροσωπεύει ένα κυματικό καθεστώς που μπορεί να χαρακτηριστεί περισσότερο ως ήρεμο, λόγω των περιορισμένων κυματικών ρευμάτων (Poulos et al., 1993) και των παλιρροϊκών διακυμάνσεων (<30m) (Tsimplis, 1992). Παρόλο που η υδάτινη κυκλοφορία είναι ασθενής, εμφανίζει μία σύνθετη δομή που εξαρτάται τόσο από την κατεύθυνση των επικρατούντων ανέμων όσο και από την μορφολογία της ακτογραμμής. Επιπλέον, στο ανατολικότερο τμήμα του κόλπου τα επιφανειακά ύδατα κινούνται κυκλικά, με τη φορά του ρολογιού, ενώ στο δυτικότερο τμήμα η ροή έχει διεύθυνση αντίθετη από την προαναφερθείσα (Voutsinou-Taliadouri and Balopoulos, 1991). Στο στενό του Ακτίου παρουσιάζονται έντονα ρεύματα (μέχρι και 1 m/s) με διευθύνσεις που εμφανίζουν εναλλαγές, ανάλογες πάντα με το παλιρροϊκό καθεστώς. Το ωκεανογραφικό καθεστώς στην είσοδο του κόλπου χαρακτηρίζεται από ημι-ημερήσια παλίρροια με μέσο όρο παλίρροιας μόνο 5 cm και μέγιστο καταγραφόμενο εύρος 25 cm (Variagin, 1972). Η υδάτινη στήλη είναι πολύ καλά στρωματοποιημένη κατά τη διάρκεια του έτους με μεγάλη κλίση αλατότητας μεταξύ των 5 και 10m βάθος (Friligos and Koussouris, 1977, Friligos et al., 1997). Το επιφανειακό στρώμα νερού το καλοκαίρι (Ιούλιο) έχει αλατότητα που κυμαίνεται από 31 έως 33 ppt και θερμοκρασία που κυμαίνεται από 23,5 έως 27 C. Το πυθμενικό νερό έχει αλατότητες μεταξύ 37 και 38 ppt (Piper et al., 1982) και θερμοκρασίες μεταξύ 17,3 και 19,0 C. Ο κόλπος χαρακτηρίζεται από υψηλή πρωτογενή παραγωγικότητα με υψηλές πυκνότητες φυτοπλαγκτού μεταξύ 7,5*10 5 και 2,0*10 7 κύτταρα / l (Gotsis Skreta et al., 2000) και υψηλά επίπεδα ευτροφισμού με μέσες ετήσιες συγκεντρώσεις ΡΟ4-Ρ, ΝΗ4-Ν και ΝΟ3-Ν περίπου 0,4, 0,45 και 2,2 mg/ι, αντίστοιχα (Friligos κ.ά., 1997). Επιπλέον, ο Αμβρακικός κόλπος 10

12 περιέχει 3.8, 1.4 και 3.9 φορές περισσότερα ΡΟ4-Ρ, ΝΗ4-Ν και ΝΟ3Ν, αντίστοιχα, από το Ιόνιο και το Αιγαίο (Friligos et al., 1997). Οι Ferentinos et al.2010 παρουσίασαν τα δεδομένα από δύο έρευνες που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του Η έρευνα του Ιουνίου επικεντρώθηκε στη μελέτη της κυκλοφορίας του νερού κατά μήκος του στενού της Πρέβεζας που συνδέει τον κόλπο με την ανοιχτή θάλασσα. Οι μετρήσεις θερμοκρασίας και αλατότητας διεξήχθησαν σε ολόκληρη την υδάτινη στήλη σε συνολικά 25 σταθμούς (εικόνα 6β) και την ίδια περίοδο, πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις ρεύματος σε ένα σταθμό κατά τη διάρκεια ενός παλιρροιακού κύκλου. Η έρευνα του Αυγούστου επικεντρώθηκε στη μελέτη της δομής της υδάτινης στήλης στον κόλπο όπου μελετήθηκαν συνολικά 17 σταθμοί και μετρήθηκαν ταυτόχρονα η θερμοκρασία, η αλατότητα, το διαλυμένο οξυγόνο (DO), το οξειδοαναγωγικό δυναμικό (Eh) και το pη. Και στις δύο έρευνες, μετρήθηκε η αλατότητα χρησιμοποιώντας μια κλίμακα πρακτικής αλατότητας (psu) Επιπλέον, συλλέχθηκαν δώδεκα δείγματα μικρών πυρήνων από τον πυθμένα για τη μελέτη των επικρατουσών συνθηκών στον πυθμένα (εικόνα 6α). α β γ Εικόνα 6. (α) Βυθομετρικός χάρτης του κόλπου και οι σταθμοί δειγματοληψίας (β) βυθομετρικός χάρτης του στενού της Πρέβεζας που συνδέει τον κόλπο με την Ιόνια θάλασσα και η τοποθεσία των σταθμών δειγματοληψίας (γ) η τοποθεσία της περιοχής μελέτης (Ferentinos et al. 2010) Δομή της υδάτινης στήλης στον κόλπο Η μελέτη των κατακόρυφων προφίλ που συλλέχθηκαν στο Στενό, στον κόλπο και στην ανοιχτή θάλασσα δείχνει ότι υπάρχει μια σημαντική μεταβλητότητα στις φυσικές παραμέτρους που χαρακτηρίζουν τις υδατικές μάζες. Τα κατακόρυφα προφίλ στους σταθμούς 9Au και 13Au που παρουσιάζονται στην εικόνα 7α παρουσιάζουν τις γενικές συνθήκες θερμοκρασίας, αλατότητας και πυκνότητας που επικρατούν σε όλη τη στήλη νερού στον κόλπο. Τα κατακόρυφα προφίλ δείχνουν ότι η στήλη νερού χωρίζεται σε δύο μεγάλα στρώματα, ένα υφάλμυρο επιφανειακό στρώμα και ένα αλατούχο στρώμα πυθμένα, τα οποία διαχωρίζονται από ένα ελεγχόμενο αλατούχο ισχυρό πυκνοκλινές (εικόνα 7α).Το επιφανειακό στρώμα είναι ομοιογενές, με θερμοκρασία μεταξύ 29 και 30 C και αλατότητα μεταξύ 32,5 και 33. Το πυθμενικό στρώμα είναι επίσης ομοιογενές, με θερμοκρασία μεταξύ 15 και 16 C και αλατότητα μεταξύ 37 και 39. Το θερμοκλινές 11

13 αναπτύσσεται μεταξύ 8 και 16 μέτρων, ενώ το αλοκλινές είναι απότομο και αναπτύσσεται μεταξύ 8 και 12 μέτρων. Στα ανατολικά και βόρεια τμήματα του κόλπου, στο ανώτατο τμήμα του επιφανειακού στρώματος βάθος μεταξύ 0 και 3 m, αναπτύσσεται ένα χαμηλό στρώμα αλατότητας που φαίνεται να συνδέεται με τις πλούμες του ποταμού Αράχθου. Τα νότια και δυτικά τμήματα του κόλπου δεν επηρεάζονται άμεσα από την εκφορτώσεις των ποταμών. Παρόμοιο καθεστώς κυριαρχεί και το χειμώνα στον κόλπο. Οι μετρήσεις της θερμοκρασίας και της αλατότητας στην υδάτινη στήλη που πραγματοποιήθηκαν από τους Poulos et al. (1998) κοντά στα δέλτα των ποταμών Άραχθου και Λούρου, έδειξαν την ύπαρξη τριών στρωμάτων: (1) ένα επιφανειακό στρώμα πάχους περίπου 3-4 m με αλατότητα από 16 έως 20 ppt που σχετίζεται με εισροές γλυκού νερού, των ποταμών (2) ένα ενδιάμεσο στρώμα βάθους μεταξύ 3 και 14 μέτρων, όπου η θερμοκρασία και η αλατότητα αυξάνονται έντονα και (3) το πυθμενικό στρώμα νερού από βάθη m με μάλλον σταθερή θερμοκρασία και αλατότητα περίπου 37 ppt. Σύμφωνα με τους Poulos et al. (1998), το ενδιάμεσο στρώμα προκύπτει από την ανάμιξη του γλυκού νερού του ανώτερου στρώματος με το αλατούχο στρώμα πυθμένα. Η δομή των δύο στρωμάτων νερού φαίνεται να ελέγχει την κατακόρυφη κατανομή του DO στη στήλη νερού στον κόλπο. Από την παραπάνω εικόνα παρατηρούμε ότι το επιφανειακό στρώμα είναι καλά οξυγονωμένο με συγκέντρωση που κυμαίνεται από 7,5 έως 9 mg / l (εικόνα7β). Η απότομη κορυφή της περιεκτικότητας του DO στο θαλάσσιο νερό που παρατηρείται στο μεσαίο τμήμα του πυκνοκλινούς και δείχνει ότι το DO δεν μπορεί να είναι προσκολλημένο προς τα κάτω διαμέσου της διεπαφής των στρώσεων της επιφάνειας και πυθμένα ή και της πλεονάζουσας παραγωγής οξυγόνου λόγω της φωτοσύνθεσης. Κάτω από τη διεπαφή, η περιεκτικότητα DO μειώνεται συνεχώς φθάνοντας σε συγκέντρωση 2 mg / l και 0 mg / l σε βάθος νερού περίπου 25 m και 34 m κάτω από την επιφάνεια, αντίστοιχα (Εικόνα 7β). Αυτή η απότομη πτώση στις συγκεντρώσεις του Ο2 δείχνει ότι το DO στο κάτω στρώμα καταναλώνεται από τη βυθισμένη οργανική ύλη και δεν μπορεί να αναπληρωθεί λόγω του ισχυρού πυκνοκλινές. Η παραπάνω κατανομή της περιεκτικότητας σε διοξείδιο του άνθρακα στη στήλη ύδατος σε όλο τον κόλπο δείχνει ότι σε βάθος νερού περίπου 25m κάτω από την επιφάνεια, υπάρχει μια ζώνη μεταξύ 7 και 9m πάχος όπου επικρατούν οι δυσοξικές συνθήκες. Οι ανοξικές συνθήκες κυριαρχούν κάτω από αυτή τη ζώνη. Ομοίως, η κατανομή του ph στη στήλη ύδατος ελέγχεται από τη δομή δύο στρωμάτων. Το ρη του επιφανειακού στρώματος είναι ακριβώς πάνω από 8 (εικόνα7β), αντανακλώντας την παρασυρόμενη και συνεπώς την ανάμιξη του εισερχόμενου θαλασσινού νερού στον κόλπο με το επιφανειακό στρώμα. Η ελαφρώς χαμηλότερη τιμή ph στα άνω 2 m πιθανώς σχετίζεται με την επίδραση των εισροών ποταμών, καθώς συμπίπτει με τις χαμηλές τιμές αλατότητας στην επιφάνεια του νερού (εικόνα 7). Κάτω από το αλοκλινές, το ph είναι περίπου 7,6 υποδεικνύοντας ότι το νερό είναι πιο όξινο. Μία παρόμοια μείωση του pη στην οξική / ανοξική διασύνδεση παρατηρήθηκε επίσης σε άλλες ανοξικές λεκάνες (Lewis and Landing, 1991, Balistrieri et al., 1994). Η κατανομή Eh στη στήλη νερού ελέγχεται από την περιεκτικότητα DO στο νερό. Όπου η περιεκτικότητα του DO είναι πάνω από 2 mg / l, το Eh έχει τιμές μεταξύ 20 και 100 mv. Όπου η περιεκτικότητα σε DO μειώνεται κάτω από 2 mg / l, η Eh πέφτει απότομα σε τιμές μεταξύ 100 και <250 mv, σχηματίζοντας οξειδοαναγωγική γραμμή (εικόνα 7β). Η παρουσία της οξειδοαναγωγής οδηγεί στη χημική διαστρωμάτωση της στήλης ύδατος, στην οποία κυριαρχούν οξειδωτικές συνθήκες πάνω από την οξειδοαναγωγική γραμμή, ενώ μειώνονται οι συνθήκες κάτω από αυτό. Επιπλέον, η παρουσία της απότομης γραμμής οξειδοαναγωγής δείχνει ότι σε αυτό το επίπεδο της στήλης ύδατος, επικρατούν σταθερές φυσικές συνθήκες με υψηλή οργανική εισροή και ότι η προσθήκη ή η μετακίνηση των εξαρτημάτων που είναι ευαίσθητα στην οξειδοαναγωγή είναι ταχύτερη από την ομογενοποίηση με κάθετη ανάμιξη. 12

14 α β Εικόνα 7. Κατανομή της θερμοκρασίας, της αλατότητας, της πυκνότητας, του ph,του DO και του Eh (Ferentinos et al. 2010) Δομή της υδάτινης στήλης στο στενό της Πρεβέζης Η διακύμανση της θερμοκρασίας και της αλατότητας σε σχέση με το βάθος κατά μήκος του κεντρικού άξονα των Στενών (εικόνα 8 και 9) οριοθετεί το ωκεανογραφικό καθεστώς που επικρατούσε τον Ιούνιο και τον Αύγουστο. Η κατανομή των φυσικών παραμέτρων με το βάθος δείχνει μια καλή στρωμάτωση και μια στρωματοποιημένη υδάτινη στήλη στο εσωτερικό μέρος των στενών, αποτελούμενη από μια επιφάνεια και ένα στρώμα πυθμένα που διαχωρίζονται από ένα απότομο θερμοκλινές / αλοκλινές (εικόνα 8α). Το επιφανειακό στρώμα εκτείνεται από 0 έως 10 m κάτω από την επιφάνεια και είναι ομοιογενές, με θερμοκρασίες μεταξύ 26 και 28 C και τιμές αλατότητας μεταξύ 33 και 33,5. Το θερμοκλινές και το αλοκλινές εκτείνεται από 10 έως 20 m και από 8 έως 15 m, αντίστοιχα. Χαρακτηρίζονται από μείωση θερμοκρασίας από 26 σε 18 C και αύξηση της αλατότητας από 33 σε 37,5. Το κατώτερο στρώμα εκτείνεται από 15 m έως τον πυθμένα και χαρακτηρίζεται από τιμές θερμοκρασίας και αλατότητας περίπου 17 C και 37,5. 13

15 α β Εικόνα 8. Κατανομή της θερμοκρασίας, της αλατότητας, της πυκνότητας, του ph,του DO και του Eh (Ferentinos et al. 2010) Στο εξωτερικό μέρος των στενών πάνω από την υποθαλάσσια αναβαθμίδα, η παρουσία μιας οριζόντιας κλίσης αλατότητας και πυκνότητας, η οποία εκτείνεται από την επιφάνεια προς τον πυθμένα, υποδηλώνει την ύπαρξη ενός καλά αναπτυγμένου μέσου, λόγω του εκρέοντος υφάλμυρου ύδατος του κόλπου και του εισερχόμενου αλατούχου ανοικτού θαλασσινού νερού (εικόνα 9α,β). Εδώ, κατά μήκος του τεχνητού καναλιού του οποίου το βάθος είναι περίπου 10 μέτρα, το πιο αλατούχο και το πυκνότερο ανοικτό θαλασσινό νερό βυθίζεται κάτω από το βραχώδες εξερχόμενο νερό του κόλπου (εικόνα 9α, β). Η διείσδυση αλατόνερου λόγω της πυκνότητας που αποκτά δεν είναι αρκετά πυκνή για να βυθιστεί και να μετατοπίσει το νερό στο κάτω μέρος. Αντίθετα, η διείσδυση απομακρύνεται από το θαλασσινό νερό καθώς εμβαθύνει και κινείται με βάθος νερού μεταξύ 15 και 25 μέτρων, απομονώνοντας το κάτω στρώμα, το οποίο έτσι παραμένει στάσιμο. Αυτή η ροή κατά μήκος του στενού, όπως υποδεικνύεται από την κατανομή της αλατότητας, επιβεβαιώθηκε από τις τρέχουσες μετρήσεις. Υπάρχει μια εκροή υφάλμυρου νερού στο επιφανειακό στρώμα και μια εισροή αλατούχου νερού στο κάτω στρώμα, επιτυγχάνοντας ταχύτητες μέχρι 60 και 80 cm / s. 14

16 Αμβρακικός Ιόνιο Εικόνα 9. Διαγράμματα αλατότητας-πυκνότητας του κόλπου με την ανοιχτή θάλασσα (Ferentinos et al. 2010) Δομή της υδάτινης στήλης στην ανοιχτή θάλασσα Τα κατακόρυφα προφίλ στο σταθμό 17Au στην ανοιχτή θάλασσα σε απόσταση 2km από την είσοδο του στενού, δείχνουν ότι η δομή της υδάτινης στήλης είναι διαφορετική από εκείνη των Στενών και του κόλπου (Εικόνα 10). Υπάρχει μια δομή δύο στρωμάτων που ελέγχεται κυρίως από τη θερμοκρασία. Η διαφορά της αλατότητας μεταξύ του πάνω και του κάτω στρώματος είναι μόνο 3,0 δείχνοντας ισχυρή ανάμειξη. Η κατανομή DO είναι αναστρέψιμη σε σύγκριση με την κατανομή DO στον κόλπο, με καλά οξυγονωμένο ανώτερο στρώμα με συγκέντρωση DO μεταξύ 9 και 11 mg / l, ενώ το κάτω στρώμα είναι υπερκορεσμένο με τιμές DO που κυμαίνονται από 11 έως 15 mg / l. Ο υπερκορεσμός του οξυγόνου στο κάτω στρώμα προκαλείται πιθανώς από την παραγωγή οξυγόνου λόγω της φωτοσύνθεσης, λόγω της υψηλότερης συγκέντρωσης και της φωτοσυνθετικής δράσης του φυτοπλαγκτού στα βαθύτερα τμήματα της υδάτινης στήλης. Η κατανομή του ph στη στήλη ύδατος ακολουθεί την κατανομή του DO, με το ph να είναι χαμηλότερο στην επιφάνεια και υψηλότερη στο κάτω στρώμα. Οι τιμές Eh είναι θετικές, κυμαίνονται μεταξύ 10 και 35 mv. 15

17 Εικόνα 10. Κατανομή της θερμοκρασίας, της αλατότητας, της πυκνότητας, του ph,του DO και του Eh (Ferentinos et al. 2010) Η μελέτη των μικρών πυρήνων που συλλέχθηκαν στον κόλπο σε βάθη άνω των 30 μέτρων, δείχνει ότι ο πυθμένας του κόλπου καλύπτεται από ομοιόμορφο μαύρο στρώμα αργίλου με πάχος μεταξύ 3 και 10 cm. Η περιεκτικότητα σε άργιλο και λάσπη κυμαίνεται μεταξύ 26 και 33% και από 66 έως 68% αντίστοιχα. Το κλάσμα μεγέθους άμμου σχηματίζει λιγότερο από το 3% των ιζημάτων. Κάτω από το μαύρο στρώμα υπάρχει ένα στρώμα λάσπης το οποίο είναι περισσότερο από 50 cm σε πάχος με περιεκτικότητα σε άργιλο μεταξύ 38 και 46% και περιεκτικότητα σε λάσπη μεταξύ 60 και 68%. Το περιεχόμενο TOC στο επιφανειακό μαύρο στρώμα κυμαίνεται από 5 έως 8,6%. Αντίθετα, η περιεκτικότητα σε TOC στο υπόστρωμα πράσινου σκουριάς είναι μικρότερη από 5,0%. Μια προκαταρκτική εξέταση σχετικά με την παρουσία των μικροαπολιθωμάτων στους πυρήνες έδειξε χαμηλές συσχετίσεις ποικιλιών ειδών που κυριαρχείται από την Ammonia spp., Bulimina Spp., Bolivina spp. και Nonionella spp. στο επιφανειακό στρώμα μαύρης λάσπης. Αυτά τα τάξα, τα οποία χαρακτηρίζουν τα παράκτια και τα εκβολικά περιβάλλοντα, είναι ευρύαλα και ανθεκτικά στα ύδατα με χαμηλά επίπεδα οξυγόνου (Amorosi et al., 2005, Alday et al., 2006). Στην πράσινη στρώση λάσπης, τα βενθονικά μικροαπολιθώματα παρουσιάζουν υψηλότερες τιμές ποικιλομορφίας και κυριαρχούν τα προαναφερθέντα ταξινομικά και τα Miliolidae. Η μελέτη των πυρήνων που συλλέχθηκαν κατά μήκος των στενών της Πρέβεζας και του κόλπου σε βάθη νερού μικρότερα των 30 μέτρων δείχνει ότι το δάπεδο καλύπτεται από καφέ, στρώμα αργίλου άμμου με περιεκτικότητα άμμου μεταξύ 34 και 51%. Το αμμώδες κλάσμα είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου βιογενές και αποτελούσε κατά κύριο λόγο κελύφη μαλάκιων, οστρακοειδών και βενθικών τρηματοφόρων. Το πάχος της επιφανειακής μαύρης λάσπης, που είναι μεταξύ 3 και 10 cm σε σχέση με τους ρυθμούς καθίζησης περίπου 0,35 cm / yr (Tsabaris et al., 2009 και Tsabaris pers. Comm.), υποδηλώνει ότι οι 16

18 ανοξικές συνθήκες εμφανίστηκαν στον κόλπο κατά τα τελευταία 20 έως 30 χρόνια. Αυτό το χρονικό πλαίσιο υποδεικνύεται επίσης από τα αποτελέσματα δύο ερευνών που διεξήχθησαν το 1979 και 1986 από τους Piper et al. (1982) και Τζιάβος και Βουλουμάνος (1994), αντίστοιχα. Και οι δύο μελέτες ανέφεραν ότι τα επιφανειακά ιζήματα ήταν πρασινωπά έως γκρίζα και ότι το βιογενές τμήμα του ιζήματος αποτελείται κυρίως από βενθικά οστρακοειδή και τρηματοφόρα. Οι ανοξικές και δυσόξινες συνθήκες εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια και έχουν προκληθεί από την υπερβολική χρήση των λιπασμάτων, την αύξηση των αποθεμάτων ζώων, την εντατική ιχθυοκαλλιέργεια και τα οικιακά απόβλητα και έχουν δημιουργήσει πολλά προβλήματα στο οικοσύστημα του Αμβρακικού. Η προκαλούμενη ανοξία έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια οικοτόπων για το θαλάσσιο πυθμένα σε μια περιοχή που αποτελεί πάνω από το 50% της συνολικής έκτασης του κόλπου και περίπου 28% του συνολικού όγκου νερού. Oι κύριοι λόγοι για την ανάπτυξη υποξικών-ανοξικών ζωνών στον Αμβρακικό κόλπο είναι: (α) η χαμηλή φυσική ενέργεια κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους (β) το ανάγλυφο του πυθμένα (γ) η διαστρωμάτωση (δ) το φαινόμενο του ευτροφισμού και η αποσύνθεση της οργανικής ύλης Εικόνα 11. Το 50% του πυθμένα και 30% της υδάτινης στήλης σε υπόξια/ανοξία Έτσι, από την συνολική έκταση που καταλαμβάνει ο κόλπος, μια έκταση 87,2 km 2 χαρακτηρίζεται από δυσοξικές συνθήκες και άλλα 130,4 km 2 χαρακτηρίζονται από ανοξικές συνθήκες. Αντίστοιχα, σε συνολικό όγκο 10,4 109 m 3 νερού στον Κόλπο, 7,4 109 m 3 (71,5%) είναι οξυγονωμένα, 1,7 109 m 3 (17%) είναι δυσοξικά και 1,2 109 m 3 (11,5%) είναι ανοξικά. Η λεπτομερής χαρτογράφηση των οξικών / δυσοξικών και δυσοξικών / ανοξικών διεπαφών στη στήλη ύδατος υποδεικνύει ότι κατά τα τελευταία 20 έως 30 χρόνια, παρατηρήθηκε απώλεια βιότοπου στον πυθμένα του κόλπου σε έκταση 217,5 km 2 (δηλ. από το 50% της συνολικής έκτασης του κόλπου). Στη στήλη ύδατος, η απώλεια βιότοπου παρατηρήθηκε σε όγκο νερού 2,9-109m 3 (28,5%) από τα συνολικά 7,4-109m 3, όπου η εξάλειψη της βενθικής πανίδας διαταράσσει τον ιστό τροφής στον κόλπο. Σε μια άλλη έρευνα που πραγματοποίησαν οι Kountoura et al., τα δεδομένα συλλέχθηκαν από 4 διαφορετικές δειγματοληψίες μεταξύ Απριλίου 2009 και Μαρτίου 2010 στον Αμβρακικό Κόλπο. Δείγματα νερού για υδρόθειο συλλέχθηκαν χρησιμοποιώντας έναν δειγματολήπτη ελεύθερης ροής 2,5 λίτρων (HYDRO-BIOS) από τον σταθμό Α8 σε βάθος και βάθος 40m. Από τον σταθμό Α14 σε βάθος 10 m, 17

19 25 m και 50 m και από σταθμό A13 σε βάθος 50m. Οι μετρήσεις των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών του νερού πραγματοποιήθηκαν σε δεκαέξι σταθμούς (εικόνα 12). Η θερμοκρασία του νερού (T), η αλατότητα (S), το pη, το δυναμικό αναγωγής οξείδωσης (ORP) και το διαλυμένο οξυγόνο (DO) προσδιορίστηκαν επί τόπου με τη χρήση φορητού μετρητή (πολλαπλών παραμέτρων TROLL 9500) σε όλους τους σταθμούς σε διάστημα 1m, ενώ η διαφάνεια (Tr) προσδιορίστηκε σε κάθε σταθμό χρησιμοποιώντας δίσκο secchi. Εικόνα 12. Τοποθεσία του Αμβρακικού κόλπου και σταθμοί δειγματοληψίας (Kountoura et al. 2011) Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο κόλπος λαμβάνει εισροές γλυκού νερού από δύο ποτάμια, τον Άραχθο και τον Λούρο. Παρατηρώντας στην εικόνα 13, που δείχνει τα κατακόρυφα προφίλ της θερμοκρασίας, της αλατότητας και της πυκνότητας κατά μήκος του transecta1-a14, είναι σαφώς ορατό ότι η στήλη του νερού διαστρωματώθηκε καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους λόγω αλατότητας ή θερμοκρασίας, με εξαίρεση το φθινόπωρο του Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η μέση τρέχουσα ταχύτητα είναι πολύ χαμηλή (λιγότερο από 0.02ms -1 ) και ότι η διαθέσιμη αιολική ενέργεια δεν είναι πάντα επαρκής για να σπάσει τη στρωματοποίηση, προκαλεί την απομόνωση του βαθύτερου, κάτω στρώματος. Η κατασκευή του φράγματος στον ποταμό Αράχθο το 1981 ήταν ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε σε μια ισχυρότερη και μεγαλύτερη περίοδο διαστρωμάτωσης μέσα στο σύστημα. Πριν από αυτή την ανθρώπινη παρέμβαση, οι μέγιστες απορρίψεις στον Αμβρακικό Κόλπο ήταν μόνο κατά τους τελευταίους μήνες του χειμώνα και της άνοιξης. Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και των αρχών του χειμώνα η στρωματοποίηση ήταν αδύναμη και η ανάμιξη μπορούσε να λάβει χώρα στον συνολικό κόλπο. Από το 1981, ο ποταμός Άραχθος εκβάλλει μεγάλες ποσότητες γλυκού νερού στον κόλπο καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους επιτρέποντας τη διαστρωμάτωση της στήλης νερού το φθινόπωρο ή ακόμα και το χειμώνα. Κατά συνέπεια, απαιτούνται άφθονες παροχές ενέργειας εντός του συστήματος για να αναμιχθεί η στήλη ύδατος και ως εκ τούτου το νερό της βάσης είναι απομονωμένο σχεδόν καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους. Η τοπογραφία του κόλπου είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας, καθιστώντας την περιοχή μελέτης επιρρεπή στην ανάπτυξη και συντήρηση της υποξικής ζώνης (Conley et al., 2002, Wang, 2009, DiMarco et al., 2010). Από την παραπάνω εικόνα μπορεί να παρατηρηθεί ότι τα μεγαλύτερα βάθη του κόλπου βρίσκονται μέσα στην ανατολική περιοχή. Ενώ το μέσο βάθος ολόκληρου του κόλπου είναι περίπου 30m, υπάρχει μια κοιλάδα στην ανατολική περιοχή, με βάθη που κυμαίνονται από 30 έως 63m. Αυτή η βαθιά κοιλότητα απομονώνει μέρος του βυθού, από τα περιβάλλοντα πλούσια που είναι καλά οξυγονωμένα, 18

20 καθιστώντας το ένα μάλλον σταθερό περιβάλλον. Αυτή η κοιλότητα μπορεί να είναι η αιτία της επίμονης υποξικής ζώνης, η οποία είναι εμφανής καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους στην ανατολική πλευρά του σταθμού Α8, ενώ στη δυτική πλευρά εξαρτάται εποχιακά Εικόνα 13. Κατανομή της θερμοκρασίας, της αλατότητας και της πυκνότητας στους σταθμούς δειγματοληψίας (Kountoura et al. 2011) Σύμφωνα με την κατακόρυφη κατανομή του διαλυμένου οξυγόνου, ο Αμβρακικός κόλπος θα μπορούσε να χωριστεί σε δύο διαφορετικές περιοχές: τη ρηχή δυτική και την βαθιά ανατολική. Στο δυτικό τμήμα, τα επίπεδα οξυγόνου μειώθηκαν σε βάθος όλο το χρόνο. Η στήλη του νερού ήταν καλά οξυγονωμένη τόσο κατά τη διάρκεια του χειμώνα όσο και κατά την άνοιξη (Εικόνα 14 α,δ), αφού η ελάχιστη συγκέντρωση διαλελυμένου οξυγόνου ήταν περισσότερο από 3 mg L -1. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η περιοχή έχει ένα μικρό βάθος (<35 m), επιτρέποντας την εύκολη ανάμειξη των νερών με την επιφάνεια ή τα νερά του Ιονίου, όπου οι συγκεντρώσεις οξυγόνου είναι υψηλές. Από την άλλη πλευρά, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, οι υποξικές συνθήκες εμφανίστηκαν κάτω από το βάθος των 17 m και 21 m (Εικόνα 14 β,γ) αντίστοιχα. Ένας πιθανός λόγος για αυτό είναι ότι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού το πυκνοκλινές ήταν πολύ ισχυρό και συνεπώς τα νερά του πυθμένα απομονώθηκαν από τα πλούσια οξυγονωμένα επιφανειακά ύδατα. Όταν συνδυάστηκε με την αποσύνθεση της οργανικής ύλης, αυτό οδήγησε στη μείωση των επιπέδων διαλυμένου οξυγόνου κάτω από 2 mgl -1, αλλά ποτέ δεν ήταν ίση με 0 mg L -1. Στην ανατολική περιοχή, η υδάτινη στήλη αποτελείται από τρία διαφορετικά στρώματα καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους. Στο άνω στρώμα, το οποίο εκτείνεται από την επιφάνεια μέχρι το βάθος των 7 m, τα επίπεδα οξυγόνου ήταν πάντα πάνω από 7,5 mg L -1 και μόνο το καλοκαίρι και το χειμώνα αυξήθηκαν με το βάθος (Εικόνα 14 β, δ). Τα αυξημένα επίπεδα οξυγόνου του επιφανειακού στρώματος είναι που αποδίδονται στην παραγωγή φωτοσυνθετικού οξυγόνου, και το καλοκαίρι και το χειμώνα, κορυφές σε οξυγόνο κοντά 19

21 στα 10m υποδηλώνουν μια υποεπιφανειακή κοινότητα φυτοπλαγκτού. Στο δεύτερο στρώμα, σχηματίστηκε οξυκλίνη μεταξύ των βάθους των 7 m και 20 m και του οξυγόνου οι συγκεντρώσεις μειώθηκαν σε βάθος, ενώ στην τρίτη, η οποία εκτείνεται κάτω από το βάθος των 20 μέτρων, τα επίπεδα οξυγόνου ήταν λιγότερα από 2 mg L -1 καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους. Οι ανοξικές συνθήκες εμφανίστηκαν μόνο το φθινόπωρο σε βαθιά νερά, όταν ένα πυκνοκλινές με ισχυρή αλατότητα μειώνει την κάθετη ανάμιξη και απομονώνει το νερό, επιτρέποντας την επίμονη αποσύνθεση οργανικής ύλης για την πλήρη εξάντληση του οξυγόνου. α β γ δ Εικόνα 14. Κατανομή του διαλελυμένου Οξυγόνου (Kountoura et al.2011) Οι μετρήσεις του υδρόθειου αποκάλυψαν μικρές συγκεντρώσεις στην κεντρική και ανατολική περιοχή του κόλπου σε μεγαλύτερα βάθη. Το σουλφίδιο του υδρογόνου παράγεται μόνο σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από ανοξικές συνθήκες. Οι εποχιακές μετρήσεις ανίχνευαν υδρόθειο μόνο το φθινόπωρο, κάτω από το βάθος των 20 μέτρων, ενώ κατά τις άλλες εποχές ήταν ίση με 0 mg L -1. Οι μέγιστες συγκεντρώσεις ανιχνεύθηκαν στην βαθύτερη ανατολική περιοχή (σταθμοί Α13 και Α14) όπου οι συγκεντρώσεις υδρόθειου ήταν ίσες με 1,6 mg L -1 κοντά στον πυθμένα (σε βάθος 50 m), ενώ στην κεντρική περιοχή (st.a8)κοντά στον πυθμένα (σε βάθος 40 μ.) τη συγκέντρωση υδρόθειου ήταν ίση με 0,8 mg L -1. Εντούτοις και στις δύο περιοχές, σε βάθος 20 m, οι συγκεντρώσεις υδρόθειου κυμαίνονταν από 0,2 mg L -1 έως 0,4 mg L -1. Όλες οι παραπάνω πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι ο Αμβρακικός Κόλπος ήταν εποχικά ανόξιος. Οι συγκρίσεις μεταξύ των προηγουμένων μετρούμενων συγκεντρώσεων διαλυμένου οξυγόνου από το 1987 (Friligos et al., 1989) και από αυτή τη μελέτη αποκαλύπτουν μια αποικοδόμηση του συστήματος σε σχέση με το οξυγόνο. Σύμφωνα με τη μελέτη αυτή, ο κόλπος ήταν εποχιακά υποξικός και οι συγκεντρώσεις του διαλυμένου οξυγόνου μειώθηκαν από δυτικά σε ανατολικά, συμπέρασμα το οποίο επιτεύχθηκε και στην παρούσα μελέτη σύμφωνα με τις μετρήσεις που ελήφθησαν κατά την περίοδο Συγκεκριμένα, το ανώτερο στρώμα ήταν καλά οξυγονωμένο καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους Οι συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου ήταν υψηλές το χειμώνα και την άνοιξη ( mg L -1 ), και έπειτα μειώθηκε το καλοκαίρι φθάνοντας στις ελάχιστες τιμές τους ( mg L -1 ) και αυξήθηκε περαιτέρω το φθινόπωρο. Στο βαθύτερο στρώμα, υπήρχαν διαφορετικές συνθήκες. Την άνοιξη, οι πρώτες υποξικές περιοχές σημειώθηκαν στο ανατολικό τμήμα του κόλπου και ιδιαίτερα μπροστά στον ποταμό Άραχθο, ενώ στο το υπόλοιπο του κόλπου, τα επίπεδα οξυγόνου ήταν υψηλότερα από 2 mg L -1. Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, η υποξική 20

22 ζώνη επεκτάθηκε στην βαθύτερη ανατολική περιοχή και οι συγκεντρώσεις μειώθηκαν φθάνοντας την τιμή των 0,5 mg L -1, ενώ το χειμώνα η υποξική ζώνη εξαφανίστηκε εντελώς, πιθανώς λόγω ανάμιξης, και στο γεγονός ότι το σύνολο κόλπος ήταν καλά οξυγονωμένο, καθώς τα επίπεδα οξυγόνου ήταν υψηλότερα από 2 mg L -1. Είναι εμφανές ότι ο σχηματισμός της υποξικής ζώνης την άνοιξη άρχισε μέσα στην βαθιά ανατολική περιοχή (Εικόνα 15α) όπου τα βαθύτερα νερά απομονώθηκαν καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους και έτσι χαρακτηρίστηκαν από πολύ χαμηλά επίπεδα οξυγόνου (<2mgL> 1). Αυτό πιθανότατα οφείλεται στις απορρίψεις του ποταμού Αράχθου που δημιούργησαν μια ισχυρή αλοκλινή (Εικόνα 13β) στο ανατολικό τμήμα του κόλπου. Όπως φαίνεται στην εικόνα 4α, οι συγκεντρώσεις οξυγόνου αυξήθηκαν από την ανατολή στη δύση, μέχρι το κέντρο του κόλπου (st. Α8). Στο δυτικό τμήμα του κόλπου και μέχρι το στενό, οι συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου ήταν υψηλότερες από 2 mg L -1, και αυτό οφείλεται πιθανότατα στο γεγονός ότι στην περιοχή αυτή οι τρέχουσες ταχύτητες είναι πολύ υψηλές, επιτρέποντας στα ιόνια νερά, πλούσια σε οξυγόνο, να κινούνται κάτω από τα επιφανειακά νερά που φθάνουν περίπου στο κέντρο του κόλπου. Η ηλιακή ακτινοβολία το καλοκαίρι ήταν αρκετά ισχυρή ώστε να δημιουργήσει ένα ισχυρό θερμοκλινές, το οποίο στην ενότητα με τις απορροές των δύο ποταμών οδήγησε σε μια ισχυρή στρωματοποίηση (Εικόνα 13 δ και ε). Καθώς οι συγκεντρώσεις οξυγόνου ήταν μικρότερες από 2 mg L -1, η στήλη νερού δεν μπορούσε να αναμειχθεί, οδηγώντας στην επέκταση της υποξικής ζώνης σε όλο τον κόλπο (Εικόνα 15β). Εικόνα 15. Κατανομή και έκταση της υποξικής ζώνης (Kountoura et al.2011) Στη νοτιοανατολική περιοχή (A12 και A11) μπροστά από τον ποταμό Άραχθο και στη δυτική πλευρά του, υπήρχαν επίπεδα οξυγόνου υψηλότερα από 2 mg L -1, πιθανόν λόγω των υψηλών επιπέδων οξυγόνου στα ποτάμια ύδατα, οδηγώντας έτσι στην αύξηση των συγκεντρώσεων διαλυμένου οξυγόνου. Η δύναμη της στρωματοποίησης διαφέρει μέσα σε ένα χρόνο, όπου ήταν το ισχυρότερο το καλοκαίρι και την άνοιξη και πιο αδύναμο το φθινόπωρο (Εικόνα 13i). Οι υψηλοί άνεμοι του φθινοπώρου, οι μικρές ποσότητες νερού που απορρίπτονται από τους ποταμούς και η χαμηλή ηλιακή ακτινοβολία αντιπροσωπεύουν την ανάμιξη της στήλης ύδατος. Ως αποτέλεσμα, οι συγκεντρώσεις οξυγόνου του φθινοπώρου ήταν υψηλότερες στο κέντρο του κόλπου από ότι ήταν το καλοκαίρι, αλλά παρέμειναν κάτω από την τιμή των 2 mg L -1. Οι συνθήκες το καλοκαίρι διέφεραν κοντά στον πυθμένα, καθώς μετά από μια 21

23 μακρά περίοδο απομόνωσης, οι συγκεντρώσεις οξυγόνου μειώθηκαν οδηγώντας σε μια ανοξική ζώνη που εμφανίζεται στα βαθύτερα νερά, στην ανατολική πλευρά του κόλπου (A14) (εικόνα 15γ). Η διαστρωμάτωση στα τέλη του φθινοπώρου είναι αδύναμη, επιτρέποντας στη στήλη νερού να αναμειχθεί το χειμώνα. Η οξυκλίνη παρατηρήθηκε να είναι απότομη στην ανατολική περιοχή. Στη δυτική περιοχή του κόλπου (έως το τέλος του Α8), τα ύδατα του πυθμένα ξανά ζυγίστηκαν, ενώ στην ανατολική περιοχή τα ύδατα του πυθμένα ήταν υποξικά αλλά όχι ανοξικά, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο κόλπος επέστρεψε στις αρχικές συνθήκες που κυριάρχησαν στην προηγούμενη άνοιξη. Συμπερασματικά, ενώ το δυτικό τμήμα του κόλπου παραμένει το ίδιο όπως ήταν (εποχικά υποξικό), η εποχικά υποξική ανατολική περιοχή έχει μετατραπεί σε εποχιακή ανοξική περιοχή, μια αλλαγή που δείχνει την πιθανή υποβάθμιση της περιβαλλοντικής κατάστασης του κόλπου τα τελευταία 20 χρόνια.η επιφάνεια του Αμβρακικού κόλπου είναι οξυγονωμένη καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους αλλά η υπόλοιπη στήλη του νερού χωρίζεται σε δύο διαφορετικές περιοχές: (1) τη δυτική περιοχή που χαρακτηρίζεται από μια πολύ οξυγονωμένη στήλη νερού από το χειμώνα έως την άνοιξη, αλλά από το καλοκαίρι μέχρι το φθινόπωρο μετατρέπεται σε υποξικό και (2) την βαθύτερη ανατολική περιοχή του κόλπου που είναι υποξική καθ 'όλη τη διάρκεια του έτους και ανοξική κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. 22

24 Κεφάλαιο 2 2. Γεωλογία περιοχής 2.1 Γεωλογικά χαρακτηριστικά Η γεωλογία και η τεκτονική της ευρύτερης περιοχής συνδέονται με τη γένεση και την εξέλιξη του βυθίσματος του Αμβρακικού κόλπου. Η περιοχή του Αμβρακικού αποτελεί τμήμα του τεκτονικού βυθίσματος της Αδριατικοϊονικής ζώνης, που σχηματίστηκε τη γεωλογική περίοδο του Τριαδικού- Ιουρασικού και εξελίχθηκε μέχρι το Τριτογενές (περίοδος 200 εκατομμυρίων χρόνων). Διάφορες τεκτονικές κινήσεις οδήγησαν στο σχηματισμό της σημερινής μορφής του Αμβρακικού ενώ η ιζηματογένεση που έλαβε χώρα κατά την περίοδο αυτή εκπροσωπείται από τη θαλάσσια, τη λιμναία και την ποτάμια φάση. Η περιοχή του Αμβρακικού κόλπου και οι λεκάνες των ποταμών Λούρου και Άραχθου αναπτύσσονται στο δυτικό άκρο των Ελληνίδων οροσειρών. Το σύστημα του Αμβρακικού κόλπου και των περιφερειακών λεκανών βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο τμήμα του στην ισοτοπική ζώνη του Ιονίου, ενώ το ανατολικό του τμήμα αναπτύσσεται στις ισοτοπικές ζώνες Γαββρόβου και Πίνδου. Εικόνα 16. Χάρτης των Γεωτεκτονικών Ενοτήτων της Δυτικής Ελλάδος (Monopolis & Bruneton, 1982) 23

25 Στην περιοχή μελέτης κυριαρχούν τα ιζηματογενή πετρώματα τα οποία προέρχονται από την καθίζηση (ιζηματογένεση) αιωρούμενων σε νερό υλικών, που στη συνέχεια μετατράπηκαν σε συμπαγές σώμα κυρίως μέσω μηχανικών αλλά και χημικό- βιοχημικών διεργασιών. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί που απαντώνται στην ευρύτερη περιοχή από τους παλαιότερους στους νεότερους είναι: -γύψος και λατυποπαγή της τριαδικής περιόδου -ασβεστόλιθοι διαφόρων γεωλογικών περιόδων -φλύσχη -παλαιότερες ή και νεότερες αποθέσεις χειμάρρων και ποταμών (Μερτζάνης, 1995). Ο Τζιαβός (Ωκεανογραφική έρευνα και παλαιογεωγραφική εξέλιξη του Αμβρακικού Κόλπου, 1996 ) εξάγει αξιόλογα συμπεράσματα για την παλαιογραφική εξέλιξη του Αμβρακικού κόλπου. Η λεκάνη του Αμβρακικού κόλπου (τεκτονικό βύθισμα) δημιουργήθηκε κατά το Πλειστόκαινο εξαιτίας της έντονης τεκτονικής δραστηριότητας που λάμβανε χώρα στην περιοχή της δυτικής Ελλάδας. Αποτέλεσμα της Γροιμαλδικής απόσυρσης ήταν η λεκάνη του Αμβρακικού κόλπου, που αρχικά ήταν διαιρεμένη σε δυο υπολεκάνες, να απομονωθεί από το Ιόνιο πέλαγος. Σταδιακά η λεκάνη μετατρέπεται σε λιμνοθάλασσα εξαιτίας των μεγάλων παροχών σε νερό. Ο Αμβρακικός αποκτά το θαλάσσιο χαρακτήρα του περίπου χρόνια πριν από σήμερα όταν θαλάσσιες μάζες εισήλθαν στη λεκάνη του. Τα δέλτα των ποταμών Λούρου και Αράχθου μετατοπίζονται βορειότερα. Η Ολοκαινική επίκληση επηρέασε το δελταϊκό σύστημα του Αράχθου ποταμού με αποτέλεσμα η ακτογραμμή μέσα στα πρώτα 4000 χρόνια να υποχωρήσει προς το βορρά 20km περίπου. Η ιζηματολογική και η γεωμορφολογική εξέλιξη του κόλπου επηρεάστηκε κυρίως από τον τοπικό τεκτονισμό και την εισροή ιζημάτων των δύο κύριων τοπικών ποταμών, του Αράχθου και του Λούρου. Μελέτες σχετικά με την ιζηματολογική εξέλιξη κατά τη διάρκεια του Τεταρτογενές έχουν πραγματοποιηθεί από τους Piper et al. (1982), Kapsimalis et al. (2005), Vött (2007), Anastasakis et al. (2007) και Poulos et al. (2005, 2008). Ο κόλπος σχηματίστηκε στο Μέσο Τεταρτογενές ως αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ μεταβολών της στάθμης της θάλασσας, της τεκτονικής δραστηριότητας και της κατανομής του δέλτα του ποταμού (Anastasakis et al., 2007). Την τελευταία εποχή των παγετώνων κατά τη διάρκεια του MIS3 και του MIS2, όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν πολύ μικρότερη από τη σημερινή της θέση, υπήρχε μια λίμνη στο ανατολικό τμήμα του Αμβρακικού Κόλπου. Το θαλάσσιο νερό από το Ιόνιο πέλαγος εισήλθε στον κόλπο στο τελευταίο στάδιο της τελευταίας μετά την παγετώδη παράβαση (11 ka BP) (Kapsimalis et al., 2005). Τα περιβάλλοντα απόθεσης του κόλπου επηρεάστηκαν από τα δέλτα των ποταμών (Πούλος και Χρόνης, 1997), μία από τις υψηλότερες αποδόσεις ιζημάτων στα ποτάμια της Μεσογείου (Πούλος και Collins, 2002). Η Ολοκαινική παράκτια εξέλιξη του βορειοδυτικού τμήματος του Αμβρακικού κόλπου έχει μελετηθεί από τους Jing και Rapp (2003), οι οποίοι ανέφεραν ότι κατά τη διάρκεια της μέγιστης παραβίασης του Ολοκαίνου η ακτογραμμή ήταν βορειότερα από τη σημερινή της θέση. Η Ολοκαινική εξέλιξη των δελταϊκών περιθωρίων του Αμβρακικού έχει περιγραφεί από τον Poulos et al. (2005). Βασιζόμενοι σε ρηχούς πυρήνες ιζημάτων, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο σχηματισμός του δέλτα είναι αποτέλεσμα της ανύψωσης της στάθμης της θάλασσας, του περιφερειακού τεκτονισμού, της παροχής ποταμιού ιζήματος και των διαφορικών ρυθμών συμπύκνωσης του ιζηματογενούς υλικού. Η λεκάνη αποστράγγισης του ποταμού Λούρου κατέχεται από τα πετρώματα της Ιόνιας ισοπικής ζώνης. Τα πετρώματα αυτά συνίστανται κυρίως από διαφορετικούς τύπους ασβεστόλιθων ηλικίας από το Ιουρασικό μέχρι το Ηώκαινο. Παρών είναι ο φλύσχης της Ιόνιας ζώνης και ιζήματα της Μεσοελληνικής Αύλακας Ακουιτάνιας και Βουρδιγάλιας ηλικίας. Το νότιο άκρο της λεκάνης καλύπτεται από χερσαία Ολοκαινικά κλαστικά ιζήματα και αποτελεί τη δελταϊκή πλατφόρμα του ποταμού Λούρου. Η λεκάνη αποστράγγισης του ποταμού Άραχθου συνίσταται από πετρώματα τριών διαφορετικών ισοπικών ζωνών της Ιόνιας, Γαβρόβου-Τριπόλεως και Πίνδου. Το μεγαλύτερο τμήμα της λεκάνης κατέχεται από φλύσχη της Ιόνιας Ζώνης. Ο φλύσχης της ζώνης Γαβρόβου-Τριπόλεως απαντά στο ανατολικό και ο φλύσχης της ζώνης 24

26 της Πίνδου στο βορειοανατολικό τμήμα. Το υπόλοιπο της λεκάνης καλύπτεται από ασβεστόλιθους διαφόρων τύπων, ηλικίας άνω Κρητιδικού μέχρι και Ηωκαίνου, που ανήκουν στις ζώνες Γαβρόβου- Τριπόλεως και Πίνδου. Κάποιοι οφιόλιθοι απαντούν στο βορειοανατολικό άκρο της λεκάνης αποστράγγισης ενώ τα νότια άκρα της με υψόμετρο μικρότερο των 70m καλύπτονται από χερσαία Ολοκαινικά ιζήματα. Γενικά, η λεκάνη αποστράγγισης του ποταμού Λούρου κατέχεται από ασβεστόλιθους ενώ η λεκάνη αποστράγγισης του ποταμού Άραχθου από φλύσχη. Τα νότια τμήματα και των δύο λεκανών καλύπτονται μεταξύ της ισοϋψούς των 70m και της βόρειας ακτής του κόλπου από χερσαία Ολοκαινικά ιζήματα. Εικόνα 17.Στο σχήμα (α) εμφανίζονται οι τρεις κύριοι ποταμοί που εκβάλλουν στον Αμβρακικό κόλπο και οι λεκάνες αποστράγγισης των ενώ στο (β) παρουσιάζεται απλοποιημένη η γεωλογία των λεκανών αυτών (Bonovas and Rondogianni-Tsambaou, 1983). 2.2 Τεκτονική εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή Ο Αμβρακικός Κόλπος βρίσκεται στην Ιόνια Ζώνη του δυτικού τμήματος του Ελληνικού ορογενούς. Η Ιόνια ζώνη περιλαμβάνει στην ουσία ανθρακικά πετρώματα Μεσοζωϊκής ηλικίας τύπου πλατφόρμας μέχρι λεκάνης που αποτέθηκαν στα περιθώρια της Απούλιας του Πινδικού ωκεανού. Στο πρώιμο Παλαιογενές, ο Πινδικός ωκεανός κλίνει και η προς τα δυτικά κινούμενη επώθηση των καλυμμάτων των Ελληνίδων οδηγεί στον σχηματισμό μιας Ολιγοκαινικής-Μειοκαινικής λεκάνης προχώρας μέσα στην οποία αποτίθεται ο φλύσχης. Στα Ιόνια νησιά η κίνηση της επώθησης συνεχίζεται στο Τεταρτογενές πάνω σε ρήγματα διεύθυνσης N-S της Ιόνιας ζώνης. Σημαντικές αλλαγές στο τεκτονική της δυτικής Ελλάδας έλαβαν χώρα πιθανά ως αποτέλεσμα της προέλασης του ρήγματος της Βόρειας Ανατόλιας. Σήμερα το ρήγμα αυτό έχει σταματήσει πλησίον των ακτών της Ελλαδικής χώρας και κίνηση περαιτέρω προς τα δυτικά προφανώς συνέβη σε μια σειρά από ενεργά κανονικά ρήγματα με διεύθυνση Ε ή ESE στον Παγασητικό Κόλπο, στην τάφρο του Σπερχειού, στο Ευβοϊκό Κόλπο, στον Αμβρακικό Κόλπο και στους Κόλπους Πατραϊκό και Κορινθιακό. 25

27 Εικόνα 18. (α) Χάρτης της δυτικής Ελλάδος που δείχνει τον Αμβρακικό Κόλπο και τις Ελληνίδες Ζώνες (Jacobshagen, 1986). (β) Χάρτης που δείχνει την Νεοτεκτονική της κεντρο-δυτικής Ελλάδος (Haslinger et al., 1999 and Flotte et al., 2005). AG= Τάφρος Αλφειού. EG= Ευβοϊκός Κόλπος. GP= Πατραϊκός Κόλπος. GC= Κορινθιακός Κόλπος. KF= Ρήγμα Κεφαλληνίας. NATF= Βορείου Αιγαίου Λεκανικό ρήγμα. PG= Τάφρος του Παγασητικού. SG= Τάφρος Σπερχειού. Από το μέσο μέχρι το ύστερο Τεταρτογενές εγκάρσια των Ελληνίδων σχηματίζονται τάφροι. Μια τέτοια πολύ σπουδαία τάφρος είναι το σύστημα των Κόλπων του Πατραϊκού και Κορινθιακού. Ρήγματα μέσα στον Κορινθιακό Κόλπο καταλήγουν δυτικά στο ρήγμα της Κατούνας, το οποίο συνδέεται με το ρήγμα μετασχηματισμού της Κεφαλληνίας μέσω της τάφρου Σαλαόρα του Αμβρακικού Κόλπου. Το ρήγμα της Κατούνας καθώς και άλλα οριζόντια ρήγματα παράγουν μια σειρά από υβώματα μέσα στις Α-Δ τάφρους, τα οποία λειτουργούν ως εμπόδια για την ποτάμια ροή και δημιουργούν μεμονωμένες λεκάνες στη διάρκεια παγετο-ευστατικών αλλαγών της στάθμης της θάλασσας Προαπούλια Ζώνη ή Ζώνη Παξών Η Προαπούλια ζώνη είναι η δυτικότερη ενότητα των εξωτερικών Ελληνίδων, η οποία παρουσιάζεται με μορφή υποθαλάσσιας τράπεζας στην περιοχή της Νότιας Ιταλίας και θεωρείται η κατωφέρεια του υβώματος της Απούλιας ζώνης. Οι δομημένες περιοχές από σχηματισμούς της Προαπούλιας ζώνης, είναι οι Παξοί και οι Αντίπαξοι, το δυτικό τμήμα της Λευκάδας, το μεγαλύτερο τμήμα της Κεφαλονιάς, καθώς και σχεδόν ολόκληρο το νησί της Ζακύνθου. Επιπλέον περιοχές, που συναντώνται ίδιοι σχηματισμοί, είναι τα Φιλιατρά, η χερσόνησος της Μάνης μέχρι και το Καστελόριζο και οι γύρω νησίδες Ρω και Στρογγυλή. Το μεγαλύτερο τμήμα της Προαπούλιας ζώνης, η οποία παρεμβάλλεται ανάμεσα στην υποθαλάσσια τράπεζα της Απούλιας ζώνης και στην υποθαλάσσια αύλακα της Ιονίου ζώνης, απαντάται κάτω από τη θάλασσα του Ιονίου. Παράλληλα, στο δυτικό μέρος των νησιών του Ιονίου Πελάγους βρίσκεται το ελληνικό τόξο, με την ελληνική τάφρο, κατά μήκος του οποίου συμβαίνει η καταβύθιση του βόρειου περιθωρίου της Αφρικανικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική, όπως έχει ήδη αναφερθεί. Για την Προαπούλια ζώνη, η κίνηση αυτή σταμάτησε μεταξύ ορίου Μειόκαινου-Πλειόκαινου. Ο εντοπισμός της βεβαιώνεται, καθώς κάτω από τη θάλασσα του Ιονίου βρίσκεται, επίσης, το πέρασμα της Απούλιας ζώνης με την Προαπούλια, το οποίο και θεωρείται κανονικό, λόγω ανυπαρξίας στοιχείων για την υπόσταση μεγάλης τεκτονικής επαφής στο χώρο μεταξύ των δύο ζωνών. Ξεκινώντας από την περίοδο του Μέσου και Ανώτερου Ιουρασικού, η Προαπούλια ζώνη, στρωματογραφικά, αποτελείται από δολομίτες και ασβεστόλιθους, ενώ κατά το Κρητιδικό και Μέσο Μειόκαινο χαρακτηρίζεται από νηρητική ανθρακική ιζηματογένεση με ασβεστόλιθους. Στη συνέχεια, στο Ανώτερο Μειόκαινο ξεκινάει μία κλαστική ιζηματογένεση, απουσία φλύσχη, χαρακτηριστικό το οποίο γίνεται αυτόματα σπουδαίο, καθώς διαφέρει από τα κοινά των υπόλοιπων ζωνών. 26

28 2.2.2 Ιόνιος Ζώνη ή Αδριατικοϊόνιος Ζώνη Η Ιόνιος ζώνη, η οποία ξεκινάει από την Αλβανία, αποτελεί τμήμα των εξωτερικών Ελληνίδων και καταλαμβάνει μεγάλη έκταση στη δυτική ηπειρωτική Ελλάδα, περιλαμβάνοντας το μεγαλύτερο τμήμα της Ηπείρου και την Αιτωλοακαρνανία, εμφανίζεται στην Κέρκυρα, στο μεγαλύτερο τμήμα της Λευκάδας, στην Ιθάκη και στο ανατολικό τμήμα της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου, εκτείνεται ΒΔ της Πελοποννήσου και εμφανίζεται, πλέον μεταμορφωμένη (ενότητα των Plattenkalk), στην ΝΑ Πελοπόννησο και στα νησιά Κρήτη, Κάσο, Κάρπαθο και Ρόδο. Ο J.Aubouin (1959) υποστήριξε πως, η Ιόνιος ζώνη αποτελούσε μία υποθαλάσσια αύλακα, ανάμεσα στο υποθαλάσσιο ύβωμα της Απούλιας-Προαπούλιας ζώνης, δυτικά, και στο ύβωμα της ζώνης Γαβρόβου- Τριπόλεως, ανατολικά, κάτι το οποίο έγινε αποδεκτό. Η Ιόνιος ζώνη, στην περιοχή του Ιονίου Πελάγους, είναι επωθημένη πάνω στην Προαπούλια ζώνη, ενώ στα ανατολικά, η ζώνη της Πίνδου είναι επωθημένη πάνω στην Ιόνιο. Το ανατολικό όριο της Ιονίου ζώνης είναι στην περιοχή της Ηπείρου, εκεί όπου η τεκτονική γραμμή οριοθετεί την επώθηση της ενότητας της Πίνδου πάνω σε αυτή. Αξιοσημείωτο είναι, ότι ανάμεσα στις δύο ζώνες παρεμβάλλεται η ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως, η οποία έχει υπερκεραστεί τεκτονικά από το τεκτονικό κάλυμμα της Πίνδου. Στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας οι σχηματισμοί της Ιονίου ζώνης, ανατολικά, βρίσκονται σε τεκτονική επαφή με τη ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως, ενώ το δυτικό όριο της, όπως αναφέρθηκε, βρίσκεται στην επώθησή της στην Προαπούλια ζώνη. Από την εποχή του Ανώτερου Λιάσιου, που δημιουργήθηκε η υποθαλάσσια αύλακα, η ιζηματογένεση είναι συνεχής, αλλάζοντας βέβαια συνθήκες και από τους εβαπορίτες κατά το Ανώτερο Τριαδικό, τους νηρητικούς ασβεστόλιθους και δολομίτες (ασβεστόλιθοι του Παντοκράτορα) κατά το Λιάσιο και τους πυριτικούς σχιστόλιθους (σχιστόλιθοι με Posidonia) μέχρι πρότινος, ακολουθεί μία πελαγική ιζηματογένεση, με λεπτοπλακώδεις ασβεστόλιθους που περιέχουν ενδιαστρώσεις πυριτιολίθων (ασβεστόλιθοι της Βίγλας). Εξαίρεση αποτελεί η χέρσευση κάποιων τμημάτων της περιοχής κατά το Μέσο- Ανώτερο Ιουρασικό, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση στρωματογραφικής ασυμφωνίας στην ακολουθία των στρωμάτων της. Κατά το Ανώτερο Ηώκαινο αρχίζει η ιζηματογένεση του φλύσχη, μέχρι το Κατώτερο Βουρδιγάλιο, όπου και τελειώνει, ακολουθώντας τα μολασσικά και νεογενή ιζήματα, τα οποία απλώνονται πάνω από τα αλπικά ιζήματα της Ιονίου ζώνης, κατά την περίοδο του Μέσου Μειόκαινου. Λόγω των διαφορών που εμφανίζονται στη στρωματογραφική επαλληλία της Ιονίου ζώνης στην περιοχή της Δυτικής Ελλάδας, κρίθηκε απαραίτητο η ζώνη, από τα δυτικά προς τα ανατολικά, να διαχωρίζεται σε τρεις επιμέρους ζώνες, οι οποίες είναι: α) Εξωτερική Ιόνιος ζώνη: Δυτική Εξωτερική και Ανατολική Εξωτερική Ιόνιος ζώνη β) Κεντρική Ιόνιος ζώνη γ) Ανατολική ή Εσωτερική Ιόνιος ζώνη. Άξιο αναφοράς είναι πως μέχρι την εποχή του Λιάσιου, οι ενότητες Προαπούλιας, Ιονίου και Γαβρόβου-Τριπόλεως συγκροτούσαν μία ενιαία ανθρακική πλατφόρμα, αποτελούμενη από όμοια πετρώματα και φάση. Κατά το Δογγέριο, η περιοχή της Ιονίου ζώνης βάθυνε, ενώ παράλληλα οι ζώνες Παξών και Γαβρόβου-Τριπόλεως συνέχισαν να λαμβάνουν νηρητικά ιζήματα. Αυτό το γεγονός, επιφέρει το ενδεχόμενο να συνέβη κάτι μεγάλης σημασίας στη θάλασσα της Τηθύος, ώστε τη μέχρι τότε ενιαία πλατφόρμα, να τη σπάσει. Η Ιόνιος ζώνη αποτελεί τη μοναδική ζώνη, της οποίας έχουν μεταβληθεί τα βασικά παλαιογεωγραφικά χαρακτηριστικά, δηλαδή όταν η νηρητική διαδέχτηκε την πελαγική ιζηματογένεση, μέσα στο διάστημα που ο αλπικός κύκλος, προορογενετικά εξελισσόταν. Στις Εξωτερικές Ελληνίδες συμπεριλαμβάνονται και οι ζώνες Γαβρόβου-Τριπόλεως, Ωλονού-Πίνδου και Παρνασσού-Γκιώνας. Κυρίαρχο κοινό χαρακτηριστικό των δύο αυτών ζωνών, είναι ότι έχουν υποστεί ένα μόνο ορογενετικό τεκτονισμό κατά το Τριτογενές. Επιπρόσθετα, η Προαπούλια ζώνη και η Ιόνιος ζώνη αντιπροσωπεύουν το λεκανοπέδιο και τη μεταβατική ζώνη (κλιτύς-πλαγιά), αντιστοίχως, στην Απούλια πλατφόρμα, η οποία αποτελεί την ελαφρώς παραμορφωμένη προχώρα των Ελληνίδων (Karakitsios, 2013). Σε τοπική κλίμακα (εκατοντάδες χιλιόμετρα), η αλπική ζώνη μπορεί να θεωρηθεί το όριο της θάλασσας της Τηθύος, ανεστραμμένη από τη σύγκρουση της Απούλιας περιοχής με την Ευρώπη. Σε μικρότερη κλίμακα (δεκάδες χιλιόμετρα), στον ελληνικό χώρο, οι υπολεκάνες του ορίου της θάλασσας της Τηθύος έχουν αναστραφεί, ώστε να δημιουργούν στρώματα επώθησης ή διπλωμένες ζώνες, γνωστές ως Ελληνίδες. 27

29 Επιτόπιες παρατηρήσεις σχετικά με τη σχέση ανάμεσα στην Προαπούλια και την Ιόνιο ζώνη τονίζουν τη στενή σχέση ανάμεσα στις εφιππεύσεις και τις πτυχές των Ελληνίδων και τις περιοχές με έκθεση σε εβαπορίτες, ακόμα κι όταν η ακριβής τοποθεσία της επώθησης είναι ασαφής (Karakitsios, 2013). Εικόνα 19. (α)τεκτονικές πλάκες και παλαιογεωγραφία από τα τέλη της Ιουρασικής περιόδου, της περι-αδριατικής θάλασσας και η διανομή πλατφορμών άνθρακα τύπου Μπαχάμες, περιβαλλόμενων από βαθύτερα λεκανοπέδια (τροποποιημένο από Bernoulli, 2001). (β) Απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης της Δυτικής Ελλάδας: 1) Μετα-αλπικά ιζήματα Νεογενούς και Τεταρτογενούς περιόδου, 2) Μολάσσες Μεσοελληνικής περιόδου, 3) Προαπούλια (Παξών) ζώνη, 4) Ιόνιος ζώνη, 5) Ζώνη Γαβρόβου-Τριπόλεως, 6) Ζώνη Πίνδου, 7) Υποπελαγική ζώνη, 8) Οφιόλιθοι (τροποποιημένο από Karakitsios and Rigakis, 2007) (Karakitsios, 2013) 2.3 Τεκτονική εξέλιξη του κόλπου Σύμφωνα με τους Anastasakis et al. (2007) δύο κύρια τεκτονικά ίχνη είναι ορατά στον Αμβρακικό κόλπο. Το ένα τεκτονικό ίχνος συνίσταται από ρήγματα με διεύθυνση ΒΔ παράλληλα προς τις επιφανειακές εμφανίσεις του υποβάθρου στο δελταϊκό πεδίο. Τα ρήγματα αυτά παρουσιάζουν λόξωση με το αριστερόστροφο οριζόντιας μετατόπισης σύστημα της Κατούνας το οποίο κατά θέσεις επαναδραστηριοποιεί τις επωθήσεις της Ιονίου ζώνης. Επίσης αυτά δείχνουν μετατοπίσεις της τάξεως μέχρι 10m μέσα στην ολοκαινική ιζηματογενή ακολουθία και μεγάλης διάρκεια συνιζηματογενή χαρακτήρα. Ακόμη το βαθύτερο ανατολικό κομμάτι του κόλπου, (βάθη >60m) σχετίζεται με τα ρήγματα διεύθυνσης ΒΔ καθώς και με τα ρήγματα διεύθυνσης Α-Δ. Το δεύτερο τεκτονικό ίχνος δηλώνεται από ενεργά κανονικά ρήγματα διεύθυνσης Α-Δ τα οποία ορίζουν την τάφρο Σαλαόρα, στο βορειοδυτικό τμήμα του κόλπου, με υψηλούς ρυθμούς βύθισης της τάξεως χιλιοστών ανά έτος. Ο ρυθμός βύθισης μεγαλύτερος του 1.5mm/έτος πλησίον του σημερινού στομίου του ποταμού Άραχθου έχει επιβεβαιωθεί και αυτό προτείνει ότι η τάφρος μπορεί να εκτείνεται προς τα ανατολικά κατά προσέγγιση κατά μήκος της δελταϊκής ακτογραμμής. Μια δεύτερη ζώνη υψηλού ρυθμού βύθισης αναπτύσσεται ακριβώς νότια του κύριου βόρειου ρήγματος πάνω στο δελταϊκό πεδίο, όπως δείχνουν δεδομένα από γεωτρήσεις ( Poulos et al., 2005). 28

30 Κεφάλαιο 3 3. Μεθοδολογία 3.1 Εργασίες Πεδίου Η συλλογή των δεδομένων έγινε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος eea grants με τίτλο: η ανοξική ζώνη του Αμβρακικού κόλπου: αποτύπωση, επιπτώσεις και διαχείριση. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με το σκάφος Quartetto, το οποίο είχε τροποποιηθεί κατάλληλα για να ικανοποιήσει τις συγκεκριμένες ανάγκες της έρευνας. Έγινε τον Απρίλιο του 2016 από την ομάδα του εργαστηρίου Ε.ΘΑ.ΓΕ.ΒΩ. Εικόνα 20. Το σκάφος με το οποίο έγινε η έρευνα H έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του τομογράφο υποδομής πυθμένα 3.5 khz τύπου Chirp,με ηχοβολιστή πλευρικής σάρωσης και με το διαφορικό σύστημα προσδιορισμού θέσης (DGPS). Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 64 πορείες καταγραφών από τις οποίες χρησιμοποιήθηκαν οι 25 ενώ το συνολικό τους μήκος είναι 184km. 29

31 α β γ δ ε Εικόνα 21. (α)ηχοβολιστής πλευρικής σάρωσης (β) δειγματοληπτης νερού (γ)τομογράφος υποδομής πυθμένα (δ)μονάδες καταγραφής (ε)πυρηνολήπτης βαρύτητας 30

32 Εικόνα 22. Χάρτης με τις πορείες που πραγματοποιήθηκαν Τομογράφος υποδομής πυθμένα Από το 1950, για τη μελέτη της γεωλογικής υποδομής του πυθμένα χρησιμοποιούνται οι τομογράφοι υποδομής του πυθμένα. Οι τομογράφοι έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως για τον προσδιορισμό του πάχους των επιφανειακών σύγχρονων (χαλαρών) ιζημάτων, τον εντοπισμό ενεργών ρηγμάτων, περιοχών διάβρωσης/απόθεσης, κατολισθητικών φαινομένων, διαπύρων και θυλάκων αέριων υδρογονανθράκων στους πόρους των ιζημάτων και βιογενών συμπαγών σχηματισμών. Επιπλέον χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό της θέσης καλωδίων και αγωγών οι οποίοι βρίσκονται πάνω στον πυθμένα ή είναι θαμμένοι κάτω από αυτόν και γενικώς βρίσκουν εφαρμογή στον εντοπισμό θαμμένων στόχων. Οι τομογράφοι, αποτελούμενοι από τον πομπό, τον ενισχυτή/φίλτρο, τον καταγραφέα και το δέκτη, εκπέμπουν ηχητικά κύματα, τα οποία για να διαπεράσουν τον πυθμένα και να διεισδύσουν στα κατώτερα στρώματα του φλοιού, πρέπει να είναι χαμηλής συχνότητας. Αρχικά, ένα μέρος των ηχητικών κυμάτων ανακλάται από την επιφάνεια του πυθμένα, ενώ το διεισδύον μέρος τους ανακλάται τμηματικά από τα υποεπιφανειακά στρώματα. Το κύμα παράγεται από τον πομπό ως ένας ηχητικός παλμός διάρκειας μερικών msec. Στη συνέχεια, ο ηχητικός παλμός εκπέμπεται διαμέσου των πετρωμάτων, μεταφέροντας ενέργεια. Για κάθε τύπο πετρωμάτων γίνεται λήψη διαφορετικής ανάκλασης, κάνοντας εφικτό το διαχωρισμό των διαφορετικών τύπων. Αυτό συμβαίνει, διότι το ηχητικό κύμα μεταδίδεται με διαφορετική ταχύτητα σε κάθε τύπο πετρωμάτων. Τα επιστρέφοντα ηχητικά κύματα προσλαμβάνονται από το δέκτη, ενισχύονται και καταγράφονται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να σχετίζονται οι ανακλάσεις που προέρχονται από την ίδια ανακλαστική επιφάνεια (Παπαθεοδώρου, 2009). Χάρη στους τομογράφους υποδομής του πυθμένα δημιουργείται μία σεισμική ή ηχητική τομή, αποτέλεσμα των προαναφερθέντων, η οποία με την κατάλληλη ανάλυση και ερμηνεία μας δίνει πληροφορίες που διαφορετικά δε θα μπορούσαν να παρθούν. 31

33 Εικόνα 23. Η διαδικασία εκπομπής-ανάκλασης και λήψης του ακουστικού παλμού Τύποι Τομογράφων Υποδομής του Πυθμένα Η δυνατότητα διείσδυσης και διακριτικότητας του τομογράφου εξαρτάται από την ακουστική διαπερατότητα των ιζηματογενών σχηματισμών της περιοχής και από τον τύπο της ακουστικής πηγής. Η διακριτική ικανότητα του τομογράφου υποδομής πυθμένα είναι η κύρια παράμετρος η οποία ελέγχει την αποτελεσματικότητα του, ιδιαίτερα σε εφαρμογές όπως η αποτύπωση ενδιαιτημάτων του πυθμένα. Οι τομογράφοι υψηλών συχνοτήτων ( khz) διεισδύουν περίπου μέχρι 40 m κάτω από τον πυθμένα και έχουν υψηλή διακριτική ικανότητα της τάξης των 50 cm. Στην περίπτωση που ο πυθμένας συνίσταται από σκληρό γεωλογικό υπόβαθρο, η διείσδυση των ηχητικών κυμάτων περιορίζεται σημαντικά. Οι τύποι των τομογράφων υποδομής του πυθμένα εμφανίζουν συγκεκριμένη διακριτική ικανότητα, όπως αντίστοιχα παρουσιάζουν και συγκεκριμένη διεισδυτικότητα. Λόγω αυτών, των δύο κύριων χαρακτηριστικών των τομογράφων, ο ιδανικός τομογράφος, που να παρέχει εξαιρετικά μεγάλη διακριτική ικανότητα και ταυτοχρόνως υψηλή διεισδυτική ικανότητα, δεν υπάρχει. Οι τύποι των τομογράφων υποδομής του πυθμένα διακρίνονται σε: α) Τομογράφους μεγάλης διακριτικής και μικρής διεισδυτικής ικανότητας (Pinger, Boomer) και β) Τομογράφους μικρής διακριτικής και μεγάλης διεισδυτικής ικανότητας (Sparker, Airgun). Όσον αφορά την υψηλή διακριτική ικανότητα, χρήζει ελάχιστης διάρκειας και κατά συνέπεια μήκους παλμού και ο πομπός είναι απαραίτητο να μεταδίδει κύματα με υψηλή κύρια συχνότητα. Ως διακριτική ικανότητα προσδιορίζεται η ελάχιστη απόσταση μεταξύ δύο στρωμάτων και δύο σημείων σε ένα επίπεδο, κατακόρυφη και οριζόντια διακριτική ικανότητα αντίστοιχα, με αποτέλεσμα να αποδίδονται και να αποτυπώνονται ως δύο. Αντιθέτως, η υψηλή διεισδυτικότητα απαιτεί μετάδοση κυμάτων χαμηλής συχνότητας. Διαφορετικά, τα κύματα απορροφώνται από τα ιζήματα, όπως και αποσβένουν λόγω του διασκορπισμού της ενέργειάς τους, κάτι το οποίο συμβαίνει στα κύματα υψηλών συχνοτήτων. Ικανότητα διείσδυσης είναι η δυνατότητα του ήχου να διεισδύει στα υποκείμενα στρώματα Τομογράφος υποδομής πυθμένα τύπου Chirp Το σύστημα τομογράφου υποδομής πυθμένα που χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα έρευνα είναι τύπου Chirp και αποτελείται από: ημιπλωτή συστοιχία 4 πομποδεκτών O.R.E model 138C, στεγανό δοχείο ψηφιακής επεξεργασίας σήματος (Digital profiler electronics bottle), πλωτό υδρόφωνο μικρού μήκους, 32

34 ψηφιακή καταγραφική μονάδα συλλογής και επεξεργασίας του σεισμικού σήματος GEOPULSE model 5430P της Kongsberg β γ α Εικόνα 24.Τομογράφος υποδομής πυθμένα:(α) Η ημιπλωτή συστοιχία 4 πομποδεκτών O.R.E model 138C, (β) η συσκευή επεξεργασίας σήματος και, (γ) το υδρόφωνο Το πλεονέκτημα του συγκεκριμένου τύπου Τομογράφου Υποδομής Πυθμένα έγκειται στην δυνατότητα να εκπέμπει ένα παλμό που αποτελείται από κύματα διαφορετικής συχνότητας με το εύρος των συχνοτήτων να είναι μεταξύ 0.5kHz και 13.5kHz συνδυάζοντας έτσι την μεγαλύτερη διείσδυση που προσφέρουν οι χαμηλές συχνότητες με την υψηλή διακριτική ικανότητα που προσφέρουν οι υψηλές συχνότητες. Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα της συλλογής δεδομένων τόσο από τους πομποδέκτες όσο και από το υδρόφωνο ταυτόχρονα η ξεχωριστά. Τα δεδομένα υψηλής ανάλυσης συλλέχθηκαν με το ψηφιακό σύστημα καταγραφής και επεξεργασίας ακουστικών κυμάτων SonarWiz της Chesapeake Technology Inc. Η ψηφιακή καταγραφική μονάδα πραγματοποιεί εξειδικευμένη επεξεργασία και συνέλιξη του πολυσυχνοτικού ακουστικού σήματος που λαμβάνεται από τον ακουστικό πομποδέκτη και καταχωρεί τελικά την προκύπτουσα πληροφορία σε ψηφιακά αρχεία τύπου *.sgy. Τα αρχεία αυτά παρέχουν τα εξής κύρια επίπεδα πληροφορίας: 1) την ακουστική ανακλαστικότητα (σε db με ύψος πληροφορίας 24 bits) του κάθε ακουστικού παλμού, συναρτήσει του βάθους από την επιφάνεια της θάλασσας, και 2) τις γεωγραφικές συντεταγμένες του κάθε παλμού από το GPS. α 33

35 β γ δ ε Εικόνα 25. (α), (β), (γ), (δ) και (ε) μονάδα ενίσχυσης, καταγραφής και επεξεργασίας 34

36 3.2 Επεξεργασία των δεδομένων Τα ψηφιακά αρχεία που συλλέγει η καταγραφική μονάδα του τομογράφου υποδομής πυθμένα, φιλτράρονται με την χρήση του λογισμικού SB-Interpreter. Από αυτό παράγονται γεωαναφερμένες bitmap εικόνες 256 αποχρώσεων (8-bit). Έπειτα ψηφιοποιούνται οι ανακλαστήρες με σκοπό των προσδιορισμό του πάχους των στρωματογραφικών ενοτήτων όπου στη συνέχεια δημιουργήσαμε τους πίνακες με X Y Z (γεωγραφικό μήκος, γεωγραφικό πλάτος και το βάθος ή το πάχος). Από τα αποτελέσματα αυτά και μετά από επεξεργασία τους στο ArcMap 10.1 GIS και στο Surfer, προκύπτουν χάρτες παλαιοβυθομετρίας και ισοπαχών. Η ερμηνεία και ο προσδιορισμός της στρωματογραφίας στις γεωακουστικές τομογραφίες βασίσθηκε στον καθορισμό του ακουστικού ή σεισμικού χαρακτήρα των σεισμικών ανακλάσεων. α β γ 35

37 δ ε Εικόνα 26.(α) το πρόγραμμα SB Inteprenter (β) πίνακες X Y Z(XY είναι οι συντεταγμένες και Z το βάθος ή το πάχος),(γ) Surfer όπου περάσαμε όλους τους πίνακες (δ)arc Map 10,1 GIS (ε) Surfer για τις ισοϋψείς 3.3 Ανάλυση και Ερμηνεία Τομογραφιών Σεισμικών Ανακλάσεων Η τομογραφία βασίζεται στην καταγραφή των ηχητικών κυμάτων που ανακλώνται στην επιφάνεια του πυθμένα και στα κατώτερα στρώματά του. Μέσα από την τομογραφία υπολογίζεται το βάθος, το οποίο σχετίζεται άμεσα με το χρόνο. Ως σεισμική ανάκλαση ορίζεται η καταγραφή αυτή και για να ερμηνευτεί μια τομογραφία είναι απαραίτητη η αναγνώριση των σεισμικών ανακλάσεων που προέρχονται από υπαρκτές 36

38 επιφάνειες μεταβολής της πυκνότητας, δηλαδή το ηχητικό κύμα να έχει ακολουθήσει τη σωστή διαδρομή πομπός - πυθμένας (επιφάνεια και υποστρώματα) - δέκτης. Παρ όλα αυτά, υπάρχουν ηχητικά φαινόμενα τα οποία προκαλούν παραμόρφωση στην εγγύτητα των πληροφοριών που δέχεται ο καταγραφέας, με αποτέλεσμα οι σεισμικές ανακλάσεις να μην ανταποκρίνονται σε επιφάνειες υπαρκτές. Κάποια από αυτά τα φαινόμενα είναι οι ψευδανακλάσεις του πυθμένα, οι υπερβολικές ανακλάσεις και οι συγκλινικές δομές. Στην περίπτωση της ψευδανάκλασης η καταγραφή του πυθμένα και των κατώτερων στρωμάτων γίνεται σε διπλάσια χρονοαπόσταση από τις πραγματικές ανακλάσεις. Αυτό το φαινόμενο συμβαίνει, όταν η διείσδυση του τομογράφου είναι μεγαλύτερη από το βάθος του νερού. Μια άλλη μορφή ψευδανάκλασης είναι η ανάκλαση που συμβαίνει από ένα αντικείμενο που βρίσκεται στην επιφάνεια του πυθμένα, το οποίο δημιουργεί απότομη κλίση στην επιφάνεια και έχει ως αποτέλεσμα σεισμική ανάκλαση υπερβολικής μορφής. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο να είναι μία φυσική μεταβολή της κλίσης του πυθμένα. Σε αυτήν την περίπτωση, το μοναδικό πραγματικό σημείο είναι η κορυφή της. Η καταγραφή συγκλινικών δομών με τη μορφή διάταξης παπιγιόν συμβαίνει όταν η καμπυλότητα του σύγκλινου, που έχει σχηματιστεί στην επιφάνεια του πυθμένα ή/και στα κατώτερα στρώματά του, είναι μεγαλύτερη του ηχητικού κύματος που προσπίπτει και έχει ως συνέπεια να ανακλάται σε περισσότερα από ένα σημεία. Τότε, το πραγματικό βάθος του κεντρικού σημείου εντοπίζεται στην κορυφή της υποεπιφανειακής υπερβολικής ανάκλασης. Τα κύρια χαρακτηριστικά που παρατηρούνται σε μία τομογραφία σεισμικών ανακλάσεων είναι το εύρος, η σαφήνεια, η συνέχεια και η συχνότητα εμφάνισης, (Damuth, 1980) όπου το καθένα διαχωρίζεται σε δύο κατηγορίες: εύρος: παρατεταμένες - μη παρατεταμένες σαφήνεια: σαφείς - ασαφείς συνέχεια: συνεχείς - ασυνεχείς συχνότητα: υψηλή - χαμηλή και προδίδουν σημαντικά χαρακτηριστικά του πυθμένα και των κατώτερων στρωμάτων του, σχετικά με την παρουσία ρευστών, το διαχωρισμό των επιφανειών, τις διεργασίες ιζηματογένεσης και το πάχος των στρωμάτων. Εικόνα 27. Χαρακτηριστικά των σεισμικών ανακλάσεων: α) εύρος, β) σαφήνεια, γ) συνέχεια, δ) συχνότητα (Παπαθεοδώρου, 2009). Σε μια τομογραφία, τμήματα όμοιων σεισμικών ανακλάσεων, των οποίων τα χαρακτηριστικά διαφοροποιούνται από παρακείμενες ομάδες ανακλάσεων, αποτελούν τις σεισμικές φάσεις. Οι σεισμικές φάσεις χωρίζονται σε στρωσιγενείς και μη στρωσιγενείς, εκ των οποίων οι πρώτες διακρίνονται σε απλές, προσχωσιγενείς και σύνθετες, ενώ οι δεύτερες σε χαοτικές και διαφανείς. Ο διαχωρισμός των στρωσιγενών φάσεων συνεχίζεται με τις απλές να ταξινομούνται σε παράλληλες, υποπαράλληλες και αποκλίνουσες, οι 37

39 προσχωσιγενείς σε σιγμοειδείς, πλάγιες, συνδυαστικές και ζωνώδεις, ενώ οι σύνθετες σε λοφοειδείς, καμπυλωτές και παραμορφωμένες. Εικόνα 28. Απλές στρωσιγενείς φάσεις: α) παράλληλες, β) υποπαράλληλες, γ) αποκλίνουσες (Παπαθεοδώρου, 2009). Εικόνα 29. Προσχωσιγενείς στρωσιγενείς φάσεις: α) σιγμοειδείς, β) πλάγιες εφαπτομενικές, γ) πλάγιες παράλληλες, δ) συνδυαστικές (σιγμοειδείς-πλάγιες), ε) ζωνώδεις (Παπαθεοδώρου, 2009). 38

40 Εικόνα 30. Σύνθετες στρωσιγενείς φάσεις: α) λοφοειδείς, β) καμπυλωτές, γ) παραμορφωμένες (Παπαθεοδώρου, 2009). Οι ενότητες σύμφωνων ανακλάσεων οριοθετούνται από επιφάνειες ασυνέχειας και ερμηνεύονται σαν ανεξάρτητες ακολουθίες απόθεσης ιζημάτων. Πιο συγκεκριμένα, ως σεισμική ακολουθία ορίζεται μία ανεξάρτητη ακολουθία απόθεσης ιζημάτων και μία σχετικά σύμφωνη ακολουθία ανακλάσεων που έχουν κοινή γενετική προέλευση και οριοθετείται άνω και κάτω από επιφάνειες ασυνέχειας με χαρακτηριστικές καταλήξεις των ανακλάσεων σε αυτές. Οι τύποι των καταλήξεων των σεισμικών ανακλάσεων είναι η διαβρωσιγενής αποκοπή, η επικάλυψη κορυφής και η επικάλυψη βάσης. Η διαβρωσιγενής αποκοπή είναι το εμφανέστερο κριτήριο αναγνώρισης του ανώτερου ορίου της σεισμικής ακολουθίας, με την προϋπόθεση απόθεσης ιζημάτων και απομάκρυνσής τους, μετέπειτα. Μερικές φορές η επιφάνεια διάβρωσης δημιουργεί έναν έντονο συνεχή ανακλαστήρα, ενώ άλλες φορές διακρίνεται μόνο από τις καταλήξεις. Επιπροσθέτως, διαβρωσιγενής ή τεκτονική αποκοπή είναι η πλευρική κατάληξη και αποκοπή των ιζηματογενών στρώσεων από διάβρωση ή τεκτονικές κινήσεις. Εν αντιθέσει, η επικάλυψη κορυφής, η κατάληξη των ιζηματογενών στρώσεων στα ανώτερα όρια της ακολουθίας, είναι παράγωγο μη απόθεσης ιζημάτων και ενδεχομένως μικρής σπουδαιότητας διάβρωσης. Η ορθή επικάλυψη και η ανάστροφη επικάλυψη υπάγονται στην επικάλυψη βάσης, στην κατάληξη των ιζηματογενών στρώσεων στα κατώτερα όρια της ακολουθίας, εκ των οποίων η πρώτη αποδίδεται σαν απόθεση οριζοντίων παράλληλων στρωμάτων σε πρωτογενώς κεκλιμένη επιφάνεια ή κεκλιμένων παράλληλων στρωμάτων σε επιφάνεια μεγαλύτερης κλίσης. Όσον αφορά τη δεύτερη, κεκλιμένοι ορίζοντες στρωμάτων καταλήγουν προς τα κάτω σε μία πρωτογενώς κεκλιμένη ή οριζόντια επιφάνεια. Ωστόσο, οι δύο αυτές κατηγορίες, δύσκολα διακρίνονται και γι αυτόν το λόγο συνηθίζεται να αναφέρεται ο χαρακτηρισμός φαινόμενη ορθή επικάλυψη. Επιπλέον, συμφωνία είναι η επιφάνεια που διαχωρίζει νεότερες από παλαιότερες ιζηματογενείς στρώσεις κατά μήκος της οποίας δεν υπάρχουν ενδείξεις διάβρωσης ή μη απόθεσης και δεν παρατηρείται εμφανές στρωματογραφικό κενό, ενώ ασυμφωνία είναι η επιφάνεια διάβρωσης ή μη απόθεσης που διαχωρίζει νεότερες από παλαιότερες ιζηματογενείς στρώσεις σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή της στρωματογραφικής ενότητας. Ως στρωματογραφικό κενό, ορίζεται το συνολικό διάστημα του γεωλογικού χρόνου που δεν αντιπροσωπεύεται από τις αντίστοιχες ιζηματογενείς στρώσεις σε κάποια συγκεκριμένη περιοχή της στρωματογραφικής ακολουθίας. 39

41 3.3.1 Περιγραφή ακουστικών τύπων στην ερευνητική περιοχή Στην περιοχή μελέτης παρατηρούμε 11 ακουστικούς τύπους. Ο χάρτης και η περιγραφή τους δίνεται παρακάτω. Εικόνα 31. Χάρτης ακουστικών τύπων Ο Ακουστικός τύπος 1 βρίσκεται κυρίως κεντρικά, ανατολικά και λίγο προς τα δυτικά. Χωρίζεται σε 4 σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη, σαφής με ασαφείς υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι ακουστικά διαφανής με κάποιες ασαφείς κατά τόπους σαφής, μη παρατεταμένες υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Η τρίτη είναι ακουστικά διαφανής με κάποιες εσωτερικές ανακλάσεις που είναι μη παρατεταμένες, συνεχείς ανακλάσεις και η τέταρτη είναι συνεχής, ημιπαρεταμένη με έντονες υποεπιφανειακές ανακλάσεις. 40

42 ΒΑ ΒΔ 100m Εικόνα 32. Τομογραφία όπου δείχνεται ο Ακουστικός τύπος 1 Ο ακουστικός τύπος 2 βρίσκεται βόρεια της περιοχής μελέτης μας. Χωρίζεται σε 4 σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με υποεπιφανειακές ανακλάσεις οι οποίες είναι ασαφείς. Η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι κατά τόπους ακουστικά διαφανής και στη συνέχεια γίνεται ασαφής, με ασυνεχείς εσωτερικές ανακλάσεις, μη παρατεταμένες. Η τρίτη είναι ακουστικά διαφανής με κάποιες ασαφείς εσωτερικές ανακλάσεις. Η τέταρτη αποτελεί το ακουστικό υπόβαθρο το οποίο είναι ακουστικά διαφανές χωρίς υποεπιφανειακές ανακλάσεις. ΒΑ ΒΔ 100m Εικόνα 33. Τομογραφία όπου δείχνεται ο Ακουστικός τύπος 2 Ο ακουστικός τύπος 3 βρίσκεται στο βορειοανατολικό και βορειοδυτικό κομμάτι της ερευνητικής μας περιοχής. Χωρίζεται σε τρείς σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση η οποία είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με έντονες υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ασυνεχείς κατά τόπους συνεχείς, ασαφείς κατά τόπους σαφείς και ημιπαρατεταμένες. Η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι ακουστικά διαφανείς με κάποιες έντονες εσωτερικές ανακλάσεις, οι οποίες είναι συνεχείς 41

43 κατά τόπους ασυνεχείς, μη παρατεταμένες και σαφείς κατά τόπους ασαφείς. Η τρίτη είναι συνεχής, μη παρατεταμένη με έντονες υποεπιφανειακές ανακλάσεις, που είναι συνεχείς κατά τόπους ασυνεχείς. Β ΒΔ 403m Εικόνα 34. Τομογραφία όπου δείχνεται ο Ακουστικός Τύπος 3 Ο ακουστικός τύπος 4 βρίσκεται ΝΝΑ-Ν-ΝΔ-Δ. Χωρίζεται σε δύο σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση, η οποία είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με παρουσία αχνών υποεπιφανειακών ανακλάσεων. Οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ασυνεχείς, σαφείς κατά τόπους ασαφείς, μη παρατεταμένες. Η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι ακουστικά διαφανής. Δ ΝΝΑ 458m Εικόνα 35. Τομογραφία όπου δείχνεται ο Ακουστικός Τύπος 4. 42

44 Ο ακουστικός τύπος 5 βρίσκεται κυρίως στα δυτικά και στο στενό στο Άκτιο. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με αχνές έως ασαφείς υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Δ Δ 280m Εικόνα 36. Τομογραφία όπου δείχνεται ο Ακουστικός Τύπος 5 Ο Ακουστικός τύπος 6 βρίσκεται στα δυτικά της περιοχής μελέτης. Χωρίζεται σε δύο σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με έντονες υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ασυνεχείς, ασαφείς κατά τόπους σαφείς, ημιπαρατεταμένες και η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι χαοτικής μορφής. Α Δ 205m Εικόνα 37. Τομογραφία όπου δείχνεται ο Ακουστικός Τύπος 6. : 43

45 Ο ακουστικός τύπος 7 βρίσκεται στο βόρειο, βορειοδυτικό και στο δυτικό κομμάτι του κόλπου. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη, σαφής και οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ακουστικά διαφανείς. Β Ν 225m Εικόνα 38. Τομογραφία όπου φαίνεται ο Ακουστικός Τύπος 7. Ο ακουστικός τύπος 8 παρατηρείται σχεδόν σε όλο τον κόλπο. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη, σαφής με υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ασαφείς, ασυνεχείς, μη παρατεταμένες. Ν ΝΔ 105m Εικόνα 39.Τομογραφία όπου παρατηρείται ο Ακουστικός Τύπος 8. 44

46 Ο ακουστικός τύπος 9 παρατηρείται στη δυτική πλευρά του κόλπου. Χωρίζεται σε τέσσερις σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με αχνές υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι χαοτικής μορφής. Η τρίτη είναι σαφής κατά τόπους ασαφής, συνεχής κατά τόπους ασυνεχής με αχνές υποεπιφανειακές ανακλάσεις και η τέταρτη είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη, σαφής με αχνές υπο-επιφανειακές ανακλάσεις. ΝΔ Ν 110m Εικόνα 40. Τομογραφία όπου παρατηρούμε τον Ακουστικό Τύπο 9 Ο ακουστικός τύπος 10 βρίσκεται νότια και νοτιοανατολικά της ερευνητικής περιοχής. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με έντονες υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ασυνεχείς και ασαφείς. Ν ΝΔ 94m Εικόνα 41. Τομογραφία όπου παρατηρούμε τον Ακουστικό Τύπο

47 Ο ακουστικός τύπος 11 βρίσκεται ανατολικά και νότιο-ανατολικά του κόλπου. Χωρίζεται σε 6 σεισμικές ακολουθίες. Η επιφανειακή ανάκλαση είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη, σαφής με αχνές υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Η δεύτερη σεισμική ακολουθία είναι σαφής, ημιπαρατεταμένη και συνέχης ενώ η υποεπιφανειακή ανάκλαση είναι ακουστικά διαφανής. Η τρίτη είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής με ασθενείς υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Η τέταρτη, είναι συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής ενώ οι υποεπιφανειακές ανακλάσεις είναι ασθενείς. Η πέμπτη παρατηρούμε ότι είναι συνεχής, παρατεταμένη και σαφής με έντονες υποεπιφανειακές ανακλάσεις, οι οποίες είναι συνεχείς, παρατεταμένες και σαφείς. Η έκτη σεισμική ακολουθία αποτελεί το ακουστικό υπόβαθρο, το οποίο στην οροφή είναι συνεχής, παρατεταμένη και σαφής με ασαφείς υποεπιφανειακές ανακλάσεις. Εικόνα 42. Τομογραφία όπου παρατηρούμε τον Ακουστικό Τύπο

48 Κεφάλαιο 4 4.Αποτελέσματα 4.1 Σεισμοστρωματογραφία Παρουσία καναλιών Οι παρακάτω σεισμοστρωματογραφικές τομές είναι υψηλής διακριτικής ικανότητας και τις συναντάμε στην περιοχή μελέτης μας. Στις παρακάτω εικόνες παρατηρούμε τα κανάλια σχήματος U και V. ΝΝΑ Δ 370m V κανάλια ΝΝΑ Δ 470m U κανάλια Εικόνα 43. Τομογραφίες με την παρουσία V-U σχήματος κανάλια Φαινόμενο διαπυρισμού Παράλληλα, στην περιοχή μελέτης μας έχουμε εντοπίσει και το φαινόμενο του διαπυρισμού. Οι αλατούχοι κ οι λασπούχοι δόμοι είναι αποτέλεσμα της ανοδικής κίνησης αλατούχων και λασπούχων αποθέσεων λόγω της διαφορικής φόρτισης των υπερκείμενων στρωμάτων. Η ανοδική κίνηση των δόμων προκαλεί αναθόλωση των υπερκείμενων αποθέσεων, δημιουργεί ενεργά ρήγματα και συχνά προκαλεί βαρυτικές μετακινήσεις των ιζημάτων (εικόνα 45). Τα φαινόμενα του διαπυρισμού στη δυτική Ελλάδα σχετίζονται με Τριαδικούς εβαπορίτες. 47

49 Εικόνα 44. Βυθομετρικός χάρτης όπου με κόκκινο παρατηρούμε το φαινόμενο του διαπυρισμού. Β Ν Δ ΒΔ D D 225m 93m Εικόνα 45. Παρουσία διάπυρων 48

50 4.1.3 Παρουσία ρευστών Στον Αμβρακικό κόλπο, έχουμε έντονη παρουσία συγκέντρωσης αέριων υδρογονανθράκων στα ιζήματα που έχουν εντοπιστεί στο όριο Πλειστόκαινου/Ολόκαινου (Papatheodorou et al., 1993). Θαμμένοι κρατήρες διαφυγής ρευστών στον ορίζοντα συγκέντρωσης αέριων υδρογονανθράκων έχουν καταγραφεί στο κεντρικό τμήμα (Papatheodorou et al., 1993) αλλά και στο δυτικό τμήμα του κόλπου. Θύλακες αερίων (gas pockets), πλούμες αερίων (gas plumes) και αναθολώσεις ιζημάτων στα επιφανειακά Ολοκαινικά ιζήματα συνοδευόμενα από αναθολώσεις του πυθμένα και διαφυγές αερίων στην υδάτινη στήλη που μεταναστεύουν κυρίως κατά μήκος των επιπέδων των ρηγμάτων δείχνουν συνεχή/ασυνεχή διαφυγή ρευστών από τον πυθμένα (Papatheodorou et al., 1993). Έχουμε τη παρουσία σεισμοκονιασμένης ζώνης (Acoustic turbid zone ATZ), έντονων ανακλάσεων (enhanced reflectors ER) και θυλάκων αερίων (gas pockets GP), χαρακτηριστικών ανώμαλων ακουστικών χαρακτήρων, οι οποίοι αποτελούν άμεσες και έμμεσες αποδείξεις για την παρουσία αερίων υδρογονανθράκων στους πόρους των ιζημάτων. Η στρωματογραφική θέση των έντονων ανακλάσεων (ER) σε επάλληλες σεισμικές ανακλάσεις δηλώνει τη μετανάστευση των αερίων από την κατώτερη σεισμοκονιασμένη ακολουθία προς την ανώτερη ακολουθία. BA NA B N 102m 205m α β BBA BBΔ ΒΑ ΒΔ 100m γ 102m δ 49

51 ΒΑ ΒΔ 208m ε ΒΔ ΒΑ Β Ν 205m στ 103 ζ Εικόνα 46. Τομογραφίες όπου παρατηρούμε την παρουσία αερίων (α) έντονες ανακλάσεις ER (β)διαφυγή αερίου με έντονες ανακλάσεις και παραμόρφωση των στρωμάτων (γ) θύλακες αερίων (δ) αναθόλωση του πυθμένα λόγω της μετανάστευσης αερίων προς τα πάνω (ε) σεισμοκονιασμένη ζώνη ATZ (στ) αναθόλωση του πυθμένα λόγω παρουσία αερίων (ζ) πλούμες 50

52 Στον παρακάτω χάρτη παρατηρούμε την έντονη παρουσία των αέριων υδρογονανθράκων σε όλη την ερευνητική περιοχή αλλά κυρίως στην δυτική πλευρά.η κατανομή τους δείχνεται με κόκκινο χρώμα. Εικόνα 47. Χάρτης με την παρουσία αερίων στην περιοχή 51

53 4.1.4 Πιθανή παρουσία κατολίσθησης Στην παρακάτω τομογραφία παρατηρούμε ότι οι σεισμικές ανακλάσεις είναι χαοτικής μορφής, συνεχείς και παρουσιάζουν μεταξύ τους ασυμφωνίες. Σεισμικές ανακλάσεις αυτής της μορφής υποδηλώνουν είτε ιζηματογενή απόθεση που έγινε σε περιβάλλοντα υψηλής ενέργειας, είτε ιζηματογενή απόθεση κάτω από κανονικές συνθήκες, αλλά τα στρώματα που αποτέθηκαν κάτω από τις συνθήκες αυτές παραμορφώθηκαν αργότερα από άλλους παράγοντες π.χ. κατολίσθηση. ΝA B Ν 110m Εικόνα 48. Στα αριστερά παρατηρούμε την τομογραφία με την παρουσία κατολίσθησης και στα δεξιά τον βυθομετρικός χάρτη όπου με κόκκινο δείχνεται η κατολίσθηση 52

54 4.2 Σεισμικές ακολουθίες Στάδιο 1, Sequence Boundary (SB) Την SB ακολουθία την παρατηρούμε σε όλες τις πορείες της συγκεκριμένης περιοχής, όπου είναι μια δυνατή και συνεχόμενη ανάκλαση και αποτελεί το ακουστικό υπόβαθρο και χωρίζει δύο διαφορετικές σεισμικές ακολουθίες, την ανώτερη (US) και την κατώτερη σεισμική ακολουθία (AB) (Kapsimalis et al. 2005). Η ανώτερη σεισμική ακολουθία είναι ένα ιζηματογενές κάλυμμα με μέγιστο πάχος περίπου τα 45m και πολύπλοκη εσωτερική δομή (χωρίζεται σε δυο υπο-ενότητες) και την κατώτερη ακολουθία η οποία έχει ασαφείς εσωτερικές ανακλάσεις οι οποίες τοπικά παραμορφώνονται ή/και ρηγματώνονται και διαβρώνεται στην οροφή της. Η SB ακολουθία ερμηνεύεται σαν χερσαία διάβρωση κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο. Το μέγιστο βάθος είναι περίπου στα 68m και παρατηρείται στο νοτιοανατολικό μέρος ενώ το μικρότερο είναι περίπου στα 9m. Στις παρακάτω εικόνες, παρατηρούμε δύο τομογραφίες όπου με κόκκινο χρώμα είναι η SB ακολουθία. Η σεισμική αυτή ακολουθία είναι σαφής κατά τόπους ασαφής, συνεχής κατά τόπους ασυνεχής, ημι-παρατεταμένη κ κατά τόπους με υποεπιφανειακές έντονες ανακλάσεις. Ν ΒΑ US AB SB 110m ΒΔ ΒΑ SB 205m Εικόνα 49. Με κόκκινο χρώμα δείχνεται η σεισμική ανάκλαση SB 53

55 4.2.2 Στάδιο 2 Ενότητα πλήρωσης καναλιών-incised channel fill (ICF) Το ICF είναι μια στρωματοποιημένη ενότητα η οποία είναι γεμάτη από πολλά κανάλια σχήματος U και V και χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενες ασθενείς και ισχυρές ανακλάσεις. Κάποια από αυτά είναι βαθειά, φαρδιά και αλλά είναι ρηχά.(kapsimalis et al. 2005). Χαρακτηρίζεται από εναλλαγές στρώσεων μάλλον χονδρόκοκκου υλικού των οποίων το πάχος αυξάνεται προς τα ανατολικά και πιθανά προέρχεται από χειμάριες αποθέσεις (Tziavos,1996).Το πάχος του είναι ποικίλο με μέγιστο να είναι περίπου στα 21m στο κεντρικό κομμάτι του κόλπου και το μικρότερο 0,021m. Στη συνέχεια, παρατηρούμε δυο τομογραφίες όπου βλέπουμε ότι το ICF να είναι καλά στρωματοποιημένο, πράγμα που σημαίνει ότι το περιβάλλον απόθεσης ήταν ήρεμο και πιθανά λιμναίο. Οι ανακλάσεις σε κάποιες τομογραφίες είναι σαφείς, συνεχείς, ημιπαρατεταμένες ενώ σε κάποιες άλλες ασαφής, ασυνεχής και μη παρατεταμένες. Το πάνω μέρος είναι διαβρωμένο και καλύπτεται απ την RS επιφάνεια, η οποία δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της αύξησης του επιπέδου της θάλασσας. Α ΒΔ A ICF ICF 92m Β Ν ICF 105m Εικόνα 50. Με κίτρινο χρώμα δείχνετε το ICF ενώ με κόκκινο η SB ακολουθία 54

56 4.2.3 Στάδιο 3 Ravinement Surface (RS) Η RS βρίσκεται ασύμφωνα πάνω από την ενότητα ICF και αποτελείται από μικρά πακέτα δυνατών και υποπαράλληλων ανακλάσεων. Εμφανίζεται σαν μια ημιπαρατεταμένη και συνεχής ανάκλαση και εντοπίζεται συνήθως σε βάθη ανάμεσα σε 46 και 53 m bpsl.η ασυμφωνία αυτή δημιουργείται από την διάβρωση μετώπου ακτής, η οποία συνέβη κατά τη διάρκεια της αύξησης του επιπέδου της θάλασσας (Kapsimalis et al.2005). Τα ιζήματα από την επιφάνεια του πυθμένα μέχρι αυτή την επιφάνεια είναι χαλαρά λεπτόκοκκα ιζήματα της τάξης της ιλυαργίλου αλλά αποτελείται κ από εναλλαγές αδρομερέστερου υλικού που πιθανά προέρχεται από τις εξάρσεις των ποταμών (Tziavos,1996). Ν ΒΑ 214m Εικόνα 51. Με πορτοκαλί χρώμα φαίνεται η RS επιφάνεια Στάδιο 4-Trangressive Distal Prodelta (TDP) Η TDP επιφάνεια είναι αποθέσεις επίκλησης, απομακρυσμένου προδέλτα και είναι ακουστικά διαφανείς με κάποιες ασθενείς εσωτερικές ανακλάσεις. Σχηματίστηκε πιθανά με την είσοδο του δέλτα ποταμού που έπεφτε προς τη λεκάνη κατά τη διάρκεια της τελευταίας θαλάσσιας παράβασης το 9-6 ka. και το υλικό απόθεσης είναι λεπτόκοκκο. Ν ΒΑ 214m TDP Εικόνα 52. Εμφάνιση TDP 55

57 4.2.5 Στάδιο 5-Μέγιστη πλημμυρική επιφάνεια - Maximum Flooding Surface Αντιπροσωπεύει τη μετάβαση από την επίκληση της θάλασσας σε αποθέσεις highstand (υψηλότερη στάθμη της θάλασσας). Είναι ισχυρή, σαφής και συνεχής ανάκλαση. Αποτελεί τη βάση για τις αποθέσεις απομακρυσμένου προδέλτα (HDP). ΝΑ Β Β ΝΔ 100m MFS MFS Εικόνα 53. Με πράσινο χρώμα φαίνεται η MFS Ηighstand (υψηλής στάθμης) απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις- highstand distal prodelta deposits Ακουστικά διαφανείς ενότητες που διακόπτονται από λίγες ανακλάσεις μέτριας έντασης. Το πάχος τους είναι πάνω από 20 m. Το στάδιο αυτό σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια του Ολοκαίνου. Το μέγιστο βάθος μπορεί να φτάσει τα 47m.Στην τομογραφία παρατηρούμε ότι είναι μια διαφανής μονάδα. Διακρίνεται σε τρεις υπο-ενότητες : HDP1: με εσωτερικές ασθενείς σεισμικές ανακλάσεις HDP2: σχεδόν ακουστικά διαφανής HDP3: σχεδόν ακουστικά διαφανής Ν ΒΑ HDP 3 214m HDP 1 HDP 2 Εικόνα 54. Εμφάνιση HDP1,HDP2 και HDP3 56

58 Στη συνέχεια παρατηρούμε highstand δελταϊκές σφήνες (highstand deltaic wedge) που πιθανά προέρχονται από τις αποθέσεις του ποταμού Λούρου όπου πιθανά βρίσκονται στο τελείωμα τους λόγω του μικρού τους πάχους. Ν ΒΑ 214m Εικόνα 55. Εμφάνιση δελταϊκής σφήνας 4.3 Παλαιογεωγραφική εξέλιξη ΟΡΙΟ ΒΑΣΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ (SB) Στον παρακάτω βυθομετρικό χάρτη παρατηρούμε την παλαιογεωγραφία του ακουστικού υποβάθρου. Η SB ακολουθία δείχνει έναν ισχυρό διαβρωτικό χαρακτήρα, παρουσιάζοντας έτσι ένα εκτεταμένο υδρογραφικό δίκτυο. Στο δυτικό Αμβρακικό κόλπο, κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο όπου η στάθμη της θάλασσας ήταν 55m χαμηλότερη σε σχέση με την σημερινή μορφή, παρατηρείται ένα καλά διαμορφωμένο υδρογραφικό δίκτυο, το οποίο φαίνεται ότι κατέληγε στην ανατολική πλευρά της περιοχής μελέτης. Πιο συγκεκριμένα, η αρίθμηση του υδρογραφικού δικτύου γίνεται σύμφωνα με τον Horton όπου οι μικρότεροι κλάδοι χαρακτηρίζονται σαν 1 ης τάξης ενώ κλάδοι που συγκεντρώνουν νερό κλάδων 1 ης τάξης ονομάζονται 2 ης τάξης σε όλο τους το μήκος κλπ. Στην περίπτωση του Αμβρακικού κόλπου μιλάμε για 3 ης τάξης υδρογραφικό δίκτυο, το οποίο είναι δενδριτικής μορφής. Η ηλικία πιθανολογείται 50-11ka πριν από σήμερα. Β Ν 225m Εικόνα 56. Με κόκκινο φαίνεται η SB ακολουθία 57

59 Εικόνα 57. Παλαιογεωγραφία της περιοχής μελέτης 58

60 α β γ Εικόνα 58.(α)Εμφάνιση υδρογραφικού δικτύου (β) εμφάνιση υδρογραφικού δικτύου σύμφωνα με τον Kapsimalis et al (γ) ισόχρονος χάρτης ισοϋψών ανά 5ms της SB ακολουθίας, με πιο έντονο δείχνονται οι κοιλάδες και τα παλαιοποτάμια Eνότητα πλήρωσης καναλιών (Incised channel fill, ICF) Το ICF είναι μια στρωματοποιημένη ενότητα η οποία είναι γεμάτη από πολλά κανάλια σχήματος U και V και χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενος ασθενείς και ισχυρές ανακλάσεις. Κάποια από αυτά είναι βαθειά, φαρδιά και αλλά είναι ρηχά.(kapsimalis et al.2005). Χαρακτηρίζεται από εναλλαγές στρώσεων μάλλον χονδρόκοκκου υλικού των οποίων το πάχος αυξάνεται προς τα ανατολικά και πιθανά προέρχεται από χειμάριες αποθέσεις (Tziavos,1996).Το πάχος του είναι ποικίλο με μέγιστο να είναι περίπου στα 21m στο κεντρικό κομμάτι του κόλπου και το μικρότερο 0,021m. Η απόθεση αρχίζει με την είσοδο του θαλασσινού νερού στο κόλπο περίπου το 11ka. Τοπικά, το πάνω μέρος του ICF υπέρκεινται ασύμφωνα από μικρά πακέτα από δυνατές και υποπαράλληλες ανακλάσεις (πιθανά λασπούχα άμμος). Τα ανώτερα όρια του ICF είναι διαβρωμένα και συσχετίζονται με την διαβρωσιγενή επιφάνεια RS. 59

61 ΒΑ ΒΔ 150m Εικόνα 59. Πλήρωση U καναλιών Εικόνα 60.Χάρτης ισοπαχών της ενότητας ICF 60

62 4.3.3Διαβρωσιγενής επιφάνεια (RS) Η ασυμφωνία αυτή δημιουργείται από την διάβρωση μετώπου ακτής η οποία συνέβη κατά τη διάρκεια της αύξησης του επιπέδου της θάλασσας (Kapsimalis et al.2005). Το πάχος φτάνει μέχρι τα 18m περίπου και με τάση αποσφήνωσης προς τη δυτική πλευρά. Η ηλικία αυτής της επιφάνειας είναι ~10-9ka πριν από σήμερα. ΒΑ Β Β ΝΔ 100m RS Εικόνα 61. Τομογραφία όπου δείχνεται η RS επιφάνεια Εικόνα 62. Βυθομετρικός χάρτης RS επιφάνειας 61

63 4.3.4 Αποθέσεις επίκλησης, απομακρυσμένου προδέλτα (Trangressive Distal Prodelta TDP) Σχηματίστηκε πιθανά με την είσοδο του δέλτα ποταμού που έπεφτε προς τη λεκάνη κατά τη διάρκεια της τελευταίας θαλάσσιας παράβασης το ~9-6 ka.στη δυτική πλευρά παρατηρούμε αυξημένο το πάχος των ιζημάτων. Στον Αμβρακικό κόλπο η TDP επιφάνεια επικαλύπτει τμήματα της SB,ICF, BSC και LDW. Ν ΒΑ 216m TDP Εικόνα 63. Εμφάνιση TDP ενότητας Εικόνα 64. Χάρτης ισοπαχών της TDP ενότητας 62

64 4.3.5 Μέγιστη Πλημμυρική Επιφάνεια (Maximum flooding surface, MFS) Η μετάβαση από αποθέσεις επίκλησης σε αποθέσεις high-stand χαρακτηρίζονται από μέγιστη πλημμυρική επιφάνεια, η οποία στην περίπτωση του Αμβρακικού κόλπου είναι συγχρονισμένη με την μέγιστη στάθμη της θάλασσας περίπου το 6ka. Το MFS αναγνωρίζεται σαν ένας δυνατός ανακλαστήρας που βρίσκεται στη βάση του HDP. Συνήθως παρουσιάζεται σε βάθη που κυμαίνονται από 10-50m bp. Επιπλέον, χερσαίες και υπεράκτιες μετατοπίσεις των εκβολών των ποταμών, σύμφωνα με τις αλλαγές του επιπέδου της θάλασσας και την αύξηση του δέλτα, συνδέονται με το σχηματισμό του TDP και HDP αντίστοιχα. (Kapsimalis et al.2005). Την ίδια χρονική περίοδο τα ποτάμιο Λούρος και Άραχθος προσφέρουν ιζήματα από το βόρειο περιθώριο του κόλπου, σχηματίζοντας σταδιακά το δελταϊκό Ολακαινικό σύμπλεγμα (Poulos et al., 1995, Tziavos, 1996). Παράλληλα λεπτόκοκκο υλικό συσσωρεύεται στα βαθύτερα τμήματα του κόλπου σχηματίζοντας έτσι την HDP επιφάνεια. ΝΑ Β Β ΝΔ 100m MFS Εικόνα 65. Εμφάνιση MFS 63

65 Εικόνα 66. Βυθομετρικός χάρτης της MFS Ηighstand (υψηλής στάθμης) απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις- highstand distal prodelta deposits Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει το ανώτατο επιφανειακό στρώμα των ιζημάτων, εμφανίζεται με έναν ακουστικά διαφανή χαρακτήρα, ο οποίος υποδηλώνει χαλαρά λεπτόκοκκα ιζήματα της τάξης της ιλυαργίλου καθώς και από ενδιάμεσα στρώματα αμμώδους λάσπης που προέρχονται από παράκτιες πηγές. Από το 6-4ka έχουμε την συνεχή απόθεση λεπτόκοκκου υλικού από τους ποταμούς με αποτέλεσμα τη δημιουργία HDP. Παρατηρείται σε όλη την περιοχή μελέτης και το πάχος μέχρι τα βαθύτερα στρώματα φτάνει περίπου τα 25m και με τάση αποσφήνωσης προς τα δυτικά. Το φαινόμενο αυτό, πρέπει να οφείλεται σε δύο παράγοντες. Αφ ενός στην αυξημένη τροφοδοσία με ιζήματα του Λούρου και αφ ετέρου στην εντονότερη παρουσία θαλάσσιων ρευμάτων στη δυτική πλευρά του όρμου. Η ομοιομορφία της ενότητας αυτής διακόπτεται από ασυνεχείς και λεπτές στρώσεις αδρομερέστερου υλικού, το οποίο μάλλον προέρχεται από εξάρσεις ποταμών. Σε γενικές γραμμές η ενότητα αυτή έχει αποτεθεί σε περιβάλλον χαμηλής δυναμικής ενέργειας.(τζιάβος 1996). Τα ιζήματα της ενότητας αυτής έχουν αποτεθεί κατά το Ανώτερο Ολόκαινο. Διακρίνεται σε τρεις υπο-ενότητες : HDP1: με εσωτερικές ασθενείς σεισμικές ανακλάσεις (κατώτερη) HDP2: σχεδόν ακουστικά διαφανής (μεσαία) HDP3: σχεδόν ακουστικά διαφανής (ανώτερη) Από το 4-3ka, η ακτογραμμή μετακινήθηκε προς τα νότια εξαιτίας των ποταμών, όπου συνεχίζουμε να έχουμε την παρουσία της HDP επιφάνειας αλλά και την απόθεση των διαδοχικών δελταϊκών σφηνών. Ένα μέρος των δελταϊκών σφηνών υπάρχει και βόρεια στην περιοχή μελέτης μας, αλλά η εμφάνισή τους είναι τόσο μικρή που πιθανά βρίσκεται στο τελείωμα τους. 64

66 Ν ΒΑ 214m Εικόνα 67. Τομογραφία όπου με κίτρινο δείχνονται οι δελταϊκές σφήνες Ηighstand (υψηλής στάθμης) απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις HDP 1 Η HDP1 είναι η βάση του HDP, η οποία έχει διαφανή ακουστικό χαρακτήρα με κάποιες ασθενείς εσωτερικές ανακλάσεις. Πιθανά αποτελείται από λεπτόκοκκο υλικό και παρατηρείται σε όλη την περιοχή μελέτης αλλά κυρίως το μεγαλύτερο πάχος βρίσκεται στον κόλπο της Πρεβέζης και έπειτα προς τα νότια της περιοχής μας (εικόνα 69). Αυτό φαίνεται και από τον χάρτη των ισοπαχών. Η ηλικία απόθεσης πιθανολογείται στα 6-4ka πριν από σήμερα. Το 6ka, η HDP1επιφάνεια έχει καλύψει όλο τον κόλπο σύμφωνα με τους Kapsimalis et al τα οποία συμπίπτουν και με τα δικά μας δεδομένα. ΝΔ Β Β ΝΑ 100m HDP 1 Εικόνα 68. Εμφάνιση HDP1 65

67 Εικόνα 69. Χάρτης ισοπαχών της HDP1 ενότητας Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις-όριο ΗDP1-ΗDP2 Το όριο του ΗDP 1-ΗDP 2 είναι η βάση του HDP 2. Είναι μια συνεχής, ημιπαρατεταμένη και σαφής ανάκλαση. Κυμαίνεται σε βάθη 10-47m. Η ηλικία απόθεσης πιθανολογείται το 6-4ka. ΝΑ Β Β ΝΔ 100m Όριο HDP 1 -HDP 2 Εικόνα 70. Με κόκκινο χρώμα δείχνεται το όριο ΗDP1-ΗDP2 66

68 Εικόνα 71. Βυθομετρικός χάρτης του ορίου ΗDP1-ΗDP ΗDP2 Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις Η HDP2 είναι η βάση του HDP3, η οποία έχει διαφανή ακουστικό χαρακτήρα με κάποιες ασθενείς εσωτερικές ανακλάσεις. Πιθανά αποτελείται από λεπτόκοκκο υλικό και παρατηρείται σε όλη την περιοχή μελέτης. Το μεγαλύτερο πάχος βρίσκεται στα βορειοδυτικά, κεντρικά και βορειοανατολικά της περιοχής μας. Αυτό φαίνεται και από τον χάρτη των ισοπαχών, ο οποίος μας δείχνει ότι το πάχος αυξάνεται απότομα και προς τα κεντρικά και προς τα βορειοανατολικά σε σχέση με τον HDP1. Αυτό πιθανά συμβαίνει λόγω της αυξημένης χειμάρριας δράσης από τον ποταμό Λούρο, αλλά και από την μετακίνηση των εκβολών των ποταμών προς τα βόρεια. Η ηλικία πιθανολογείται 6-4ka πριν από σήμερα. 67

69 Β Ν 105m HDP 2 Εικόνα 72. Με πράσινο χρώμα φαίνεται το HDP2 Εικόνα 73.Χάρτης ισοπαχών HDP2 68

70 Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις -Όριο ΗDP 2-ΗDP 3 Το όριο του ΗDP2-ΗDP3 είναι η βάση του HDP3. Είναι μια συνεχής κατά τόπους ασυνεχής ανάκλαση, μη παρατεταμένη και σαφής κατά τόπους ασαφής ανάκλαση. Κυμαίνεται σε βάθη από 8-40m. Ο βυθομετρικός χάρτης μας δείχνει ότι η βυθομετρία του ορίου αυτού μοιάζει πολύ με την σημερινή βυθομετρία. Η ηλικία πιθανολογείται στο 4 ka πριν από σήμερα. Β Ν 105m Εικόνα 74.Με μωβ χρώμα HDP2-HDP3 Εικόνα 75.Βυθομετρικός χάρτης ορίου HDP2-HDP3 69

71 ΗDP 3-Highstand απομακρυσμένες προδελταϊκές αποθέσεις Η HDP3 είναι η βάση του σημερινού πυθμένα, η οποία έχει διαφανή ακουστικό χαρακτήρα με κάποιες ασθενείς εσωτερικές ανακλάσεις. Πιθανά αποτελείται από λεπτόκοκκο υλικό και παρατηρείται σε όλη την περιοχή μελέτης. Το μεγαλύτερο πάχος βρίσκεται στα βορειοδυτικά, ανατολικά και βορειοανατολικά της περιοχής μας. Αυτό φαίνεται και από τον χάρτη των ισοπαχών, ο οποίος μας δείχνει επίσης ότι δεν υπάρχουν τεράστιες αλλαγές σε σχέση με τον χάρτη του HDP2 και αυτό συμβαίνει εξαιτίας της υποχώρησης των ποταμών προς τα βόρεια. B N 105m Εικόνα 76.Τομογραφία όπου παρατηρούμε την HDP3 ενότητα Εικόνα 77. Χάρτης ισοπαχών HDP3 ενότητας 70

72 4.3.7 Επιφάνεια πυθμένα Στην παρακάτω τομογραφία με κόκκινο χρώμα παρατηρούμε την επιφάνεια του πυθμένα καθώς και την σημερινή βυθομετρία που έγινε περίπου στα 2kaBP. Από τότε μέχρι σήμερα δεν έχουν υπάρξει σημαντικές αλλαγές στον κόλπο. ΝΑ Β 370m Εικόνα 78. Επιφάνεια του πυθμένα Εικόνα 79. Σημερινή βυθομετρία 71

73 Κεφάλαιο 5 5.ΣΥΖΗΤΗΣΗ Ο Αμβρακικός κόλπος έχει υποστεί εκτεταμένες γεωμορφολογικές αλλαγές κατά τη διάρκεια του Κατώτερου Τεταρτογενούς, που προκαλούνται από τις διακυμάνσεις του επιπέδου της θάλασσας, την νεοτεκτονική δραστηριότητα και στις διαδικασίες ανάπτυξης των δέλτα ποταμών. Λόγω της γεωμετρίας της λεκάνης, τα ιζήματα συνδέονται με ποτάμιες προελεύσεις, τα οποία παγιδεύτηκαν στο εσωτερικό του κόλπου, σχηματίζοντας μια παχιά αποθετική ακολουθία. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας παλινδρόμησης, όταν το επίπεδο της θάλασσας ήταν χαμηλότερο κατά ~55m, ο κόλπος ήταν απομονωμένος από την Ιόνια θάλασσα. Στην εικόνα 82 βλέπουμε αναλυτικά την παλαιογεωγραφική εξέλιξη της περιοχής μελέτης. Η ερμηνεία των σεισμικών δεδομένων, μας δείχνει ότι στην περιοχή μελέτης, η SB ακολουθία αντιπροσωπεύει το ακουστικό υπόβαθρο και ερμηνεύεται σαν αποτέλεσμα της χερσαίας διάβρωσης κατά τη διάρκεια της τελευταίας παγετώδους περιόδου. Οι Poulos et al. 1995, έχουν ερμηνεύσει την SB ως βάση αποθέσεων Ολοκαίνου καθώς και την αποθετική ακολουθία AB, σαν ιζήματα Πλειστοκαινικής ηλικίας. Από το πυκνό δίκτυο των δεδομένων μας βλέπουμε ότι το μέγιστο βάθος είναι περίπου στα 65m (εικόνα 82α) το οποίο έρχεται σε διαφωνία με Kapsimalis et al όπου τοποθετεί το μέγιστο βάθος στα 55m στον κόλπο της Πρεβέζης, αλλά ερχόμαστε σε συμφωνία ότι ο Αμβρακικός κόλπος αναδύθηκε κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο. Σύμφωνα με τις ευστατικές καμπύλες που παρέχονται από Shackleton (1987), Fairbanks (1989) and Bard et al. (1990) σε παγκόσμια κλίμακα και Lambeck (1996) and Perissoratis and Conispoliatis (2003) σε τοπική κλίμακα, η εμφάνιση του κόλπου ίσως συνέβη το 50ka BP.(εικόνα 80) Εικόνα 80. Εκτίμηση της ευσταθούς μεταβολής της στάθμης της θάλασσας (διακεκομμένη καμπύλη) για τα τελευταία 150 ka, με βάση γεωμορφολογικά δεδομένα και δεδομένα ισότοπου οξυγόνου (από τον Shackleton, 1987). Η διακεκομμένη καμπύλη αντιπροσωπεύει την προβλεπόμενη διακύμανση της στάθμης της θάλασσας για την ενδοχώρα της Πάρου, που βρίσκεται στο κεντρικό Αιγαίο (από τον Lambeck, 1996). Η συμπαγής καμπύλη δείχνει την προβλεπόμενη αλλαγή της στάθμης της θάλασσας στον Αμβρακικό κόλπο, που εξάγεται από μοντέλα ευστασίας και παγο -υδροισοστασία για τα τελευταία 18 ka (από τον Lambeck, 1996). LGM, Last Glacial Maximum; L.Ig, Last Interglacial; S, Saalian Glacial;W,Weichselian or Mousterian; H, Holocene. 72

74 Αρχικά, στο δυτικό μέρος και πιο συγκεκριμένα στην περιοχή μελέτης μας από το ka πριν από σήμερα, η SB ακολουθία δείχνει έναν ισχυρό διαβρωτικό χαρακτήρα, παρουσιάζοντας ένα εκτεταμένο υδρογραφικό σύστημα το οποίο φαίνεται να καταλήγει προς τα ανατολικά (εικόνα 82α) ενώ παράλληλα στην ανατολική πλευρά του κόλπου έχουμε τη δημιουργία μιας παλαιολίμνης, η οποία δέχεται γλυκό νερό και ιζήματα. Την ίδια χρονική περίοδο στην παλαιολίμνη, μια λεπτή ενότητα από λεπτόκοκκες αποθέσεις συσσωρεύεται στα βαθύτερα μέρη και μια δελταϊκή σφήνα σχηματίζεται από ένα μικρό ποτάμι που πιθανά είναι ένας παραπόταμος από το κύριο ποτάμι (εικόνα 80β). Στα 11ka BP έχουμε την είσοδο του θαλασσινού νερού στον κόλπο από το στενό στο Άκτιο και τα ιζήματα άρχισαν να αποτίθενται στα κανάλια, στις κοιλότητες αλλά και στο μέρος του διαβρωμένου στρώματος, στο δυτικό και στο κεντρικό τμήμα του κόλπου (εικόνα 81γ). Ωστόσο το θαλασσινό νερό μπήκε στην παλαιολίμνη πολύ αργότερα, όταν το επίπεδο της θάλασσας έφτασε περίπου τα ~50m. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, στο δυτικό τμήμα του Κόλπου, φτωχά στρωμένα από λεπτόκοκκη άμμο και λάσπη από τις εκβολές των ποταμών γέμισαν τις προϋπάρχουσες εγχάρακτες κοιλάδες που πλακοστρώθηκαν πιθανά από ποτάμιο χονδρόκοκκο υλικό. Ωστόσο, οι επακόλουθες επιταχύνσεις της αύξησης της στάθμης των υδάτων οδήγησαν σε γρήγορη μετακίνηση προς την ξηρά της ακτογραμμής, η οποία προκάλεσε την αποκοπή των ανώτατων επιφανειών ICF και BSC. Την ίδια περίοδο, όλα τα ποτάμια προμήθευαν πολύ λεπτόκοκκο υλικό στον βυθισμένο κόλπο δημιουργώντας την TDP επιφάνεια. Στον Αμβρακικό κόλπο η TDP επιφάνεια επικαλύπτει τμήματα της SB,ICF, BSC και LDW. Στο ανατολικό τμήμα έχουμε την δημιουργία ταρατσών με μικρή εμφάνιση δελταϊκών σφηνών και τις αποθέσεις επίκλησης απομακρυσμένου προδέλτα (εικόνα 81γ). Αποθέσεις επίκλησης απομακρυσμένου προδέλτα και τη δημιουργία δελταϊκών σφηνών έχουμε και στο κεντρικό τμήμα του κόλπου. Στη συνέχεια κατά την περίοδο 11-9ka ο κόλπος χαρακτηρίζεται από αύξηση του επιπέδου της θάλασσας με πολλά σταματημένα γεγονότα. Η διαδικασία αυτή αποδεικνύεται από την παρουσία των θαμμένων ταρατσών που διατηρούνται στο ανατολικό περιθώριο του κόλπου σε βάθος νερού 40-50m. Την ίδια περίοδο μια δελταϊκή σφήνα με δύο λοβούς άρχιζε να σχηματίζεται στο ανατολικό μέρος του κόλπου ενώ παράλληλα οι αποθέσεις επίκλησης απομακρυσμένου προδέλτα έχουν καλύψει όλο τον κόλπο που έρχεται σε συμφωνία και με τα δικά μας δεδομένα στην περιοχή μελέτης. Το 6ka έχουμε την μέγιστη πλημμυρική επιφάνεια η οποία είναι συγχρονισμένη με τη μέγιστη στάθμη της θάλασσας. Επιπλέον, χερσαίες και υπεράκτιες μετατοπίσεις των εκβολών των ποταμών, σύμφωνα με τις αλλαγές του επιπέδου της θάλασσας και την αύξηση του δέλτα, συνδέονται με το σχηματισμό του TDP και HDP. Την ίδια χρονική περίοδο τα ποτάμια Λούρος και Άραχθος προσφέρουν ιζήματα από το βόρειο περιθώριο του κόλπου, σχηματίζοντας σταδιακά το δελταϊκό Ολακαινικό σύμπλεγμα (Poulos et al., 1995, Tziavos, 1996). Παράλληλα λεπτόκοκκο υλικό συσσωρεύεται στα βαθύτερα τμήματα του κόλπου σχηματίζοντας έτσι την HDP επιφάνεια. Από το 6-4ka έχουμε την συνεχή απόθεση λεπτόκοκκου υλικού από τους ποταμούς με αποτέλεσμα τη δημιουργία HDP. Το 6ka (εικόνα 81ε) η HDP επιφάνεια έχει καλύψει όλο τον κόλπο σύμφωνα με τους Kapsimalis et al και η στάθμη της θάλασσας έφτασε στo σημερινό επίπεδο πράγμα που συμπίπτει και με τα δικά μας δεδομένα (εικόνα 82ε). Επίσης, τα στόμια των κύριων ποταμών υποχώρησαν προς τα βόρεια περίπου 15km από την προηγούμενη τους θέση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Άραχθος και Λούρος ποταμοί διαχωρίζονται και τα στόμια τους μετακινούνται ανεξάρτητα προς τα ΒΑ και BΔ αντίστοιχα. Παρόλα αυτά, λεπτόκοκκα ιζήματα που προέρχονται από αυτά τα ποτάμια, έφτασαν στον κόλπο και σχηματίστηκαν στον ανώτερο τμήμα της TDP επιφάνειας, δημιουργώντας έτσι την HDP επιφάνεια. Από το 3-4ka, η ακτογραμμή μετακινήθηκε προς τα νότια εξαιτίας των ποταμών, όπου συνεχίζουμε να έχουμε την παρουσία της HDP επιφάνειας αλλά και την απόθεση από τρεις διαδοχικές δελταϊκές σφήνες. Αντανακλώντας έτσι τις αλλαγές στη θέση των εκβολών του ποταμού. Η πιο πρόσφατη σφήνα, σχηματίστηκε στο ανατολικό κομμάτι του κόλπου που αντιστοιχεί στις σύγχρονες δελταϊκές αποθέσεις του ποταμού Άραχθου. Τέλος η εικόνα 82 (στ) μας δείχνει την βυθομετρία όπως είναι σήμερα. 73

75 Εικόνα 81.(α-b) (50ka BP η στάθμη της θάλασσας ήταν 55m χαμηλότερη).στο δυτικό μέρος του κόλπου αναπτύσσεται ένα εκτεταμένο υδρογραφικό δίκτυο ενώ στο ανατολικό μέρος του κόλπου παρατηρείται μία λίμνη c) στα 11ka BP, το θαλασσινό νερό άρχισε να μπαίνει στον κόλπο από το στενό στο Άκτιο και τα ιζήματα άρχισαν να αποτίθενται στα κανάλια και στις κοιλότητες στο δυτικό και στο κεντρικό και ανατολικό τμήμα του κόλπου σχηματίζονται δελταϊκές σφήνες d) Από 10-9 ka μία δελταϊκή σφήνα με δύο λοβούς και ταράτσες σχηματίστηκαν στο ανατολικό μέρος e) Το 6ka, η στάθμη της θάλασσας έφτασε στo σημερινό επίπεδο. Τα στόμια των κύριων ποταμών υποχώρησαν προς τα βόρεια f) Από το 3-4ka, η ακτογραμμή μετακινήθηκε προς τα νότια εξαιτίας των ποταμών (Kapsimalis et al. 2005) 74

76 50-11ka 10-9ka 6ka α β γ 6-4ka 6-4ka Today δ ε στ Εικόνα 82. Παλαιογεωγραφική εξέλιξη του κόλπου από το παλαιότερο προς το νεότερο (α) κατά τη διάρκεια του τελευταίου παγετώνα όταν το επίπεδο ης θάλασσας ήταν 55m χαμηλότερο όπου παρατηρούμε ένα δίκτυο από κανάλια, (β) έχουμε την πλήρωση των καναλιών (γ) είσοδος λεπτόκοκκου υλικού από το δέλτα των ποταμών. (δ) έχουμε τη μέγιστη πλημμυρική επιφάνεια όπου έχουμε κ μεγάλη αύξηση του επιπέδου της θάλασσας (ε) παρουσία της HDP επιφάνειας (στ) ο κόλπος στη σημερινή του μορφή. Επίσης, οι Papatheodorou et al., 1993 είχαν εντοπίσει την παρουσία αερίων στο ανατολικό μέρος του κόλπου στην περιοχή την Αμφιλοχίας, και από την μελέτη των σεισμικών δεδομένων μας παρατηρούμε ότι και στον κόλπο της Πρεβέζης έχουμε έντονη παρουσία ρευστών. Τοπική ανύψωση έχει αναγνωριστεί σε ευρείες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας (π.χ. Pirozzali, 1996), μερικές από τις οποίες συνδέονται με τη διαπυρική κίνηση των εβαποριτών στη ζώνη του Ιονίου (π.χ. Stiros, 2005). αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι ο κόλπος του Αμβρακικού έχει κάποια ανύψωση. Από την μελέτη όμως των σεισμικών δεδομένων μας έχουμε εντοπίσει την παρουσία αλατούχων δόμων. 75