! І С І MEGA ЖАРЫЛҚАУ ПАЙ САЙ ЕМЕС АНА БЕСІК ЖЫРЫН АЙТПАЙДЫ. on the web УСІН. Пол да? м йіз JASQAZAQ. Газет 2005 жылдың 7 қаңтарынан шыға бастады

Transcript

1 33 (605) 19 тмыз ҰЛТТЫҚ АПТАЛЫҚ Гзет 2005 жылдың 7 қңтрынн шығ бстды vk.com.jasqazaq Jasqazaq 2016 жыл Жс қзқ ДАРАБОЗ Қ А З А Қ Л БҰ! І С І Ң Ж Ң І Н І Л ОВ: УСІН Л р я и н Д 2 JASQAZAQ.KZ JASQAZAQ. KZ ПАЙ САЙ МС on the web MEGA ЖАРЫЛҚАУ АНА БСІК ЖЫРЫН АЙТПАЙДЫ 5 WRGD\ N] БИРЖАМТР МҰНАЙ (brent) 9,80 DOLLAR 339 ҚЫ Ы ЗЫҚТАР Н ҚЫ ЗЫҚСТА БІЗДІҢ СҰХБАТ БІЗГ ЖАНЫ АШЫМАЙДЫ, й е ц и Пол д? й м йіз EURO 385 РУБЛЬ 5,35 ( 2- ) Қзқтың киелі жеріне келіп, нәпқ туып жүріп, неге ор қзды? Неге шынйы әріптестік жұмысқ кіріспейді? Жолын жөндеп берсін. Мектеп құрылысын тслыссын. Қзіргідей көзқрспен лысқ брмйды. Кейбір жерлерде ор қзғнд зирттың үстінен өткен дейді. Бұл д жергілікті хлықтың ызсын тудырды. ( 3- )

2 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл 2 ww 168 САҒАТ Билік Кездесу брысынд мемлекет бсшылры екіжқты ынтымқтстықтың кең уқымды мәселелерін тлқылды. Сондйқ ңірлік және хлықрлық күн тәртібіндегі зекті мәселелер ж нінде пікір лмсты. Нұрсұлтн Нзрбев пен Влдимир Путин G20, ТМД мемлекеттері бсшылрының кеңесі және Қзқстн-Ресей ңіррлық ынтымқтстық форумы ясынд тетін лдғы кездесулерге дйындық брысын АПТАНЫҢ АЙТАРЫ Л МАҚТАНЫШЫ ҚЫЗЫҚСТАН ҚЫЗЫҚТАРЫ Эльмир СЫЗДЫҚОВА, Рио Олимпидсының қол жүлдегері: «Олимпидғ брғн спортшының бәрі жеңімпз тнғысы келеді. Алтынды көксеп брды. Менің де чемпион болғым келді. Өкінішке қрй, бұйырмды. Мғн сенім ртқн жнкүйерлеріме лғысым шексіз» *** Ольг РЫПАКОВА, Рио Олимпидсының қол жүлдегері: «Мен осы жеңісіме де ризмын. жыл бойы дйындлғн еңбегім қтлды. Мен жүлдегермін» қрстырды. Мемлекет бсшысы Сочи қлсын шқырғны үшін В.Путинге лғыс йтып, оның Ресей ңірлерін дмыту жолындғы қжырлы еңбегін тп тті. лбсы «Біздің қрымқтынсымыз сяси тұрғыдн д, экономиклық тұрғыдн д үлгі етуге лйық деп снймын. Осы жылдры Қзқстн мен Ресейдің 6 мың бірлескен кәсіпорны құрылып, интегрциямыздың мірде нқты іске сқнын к рсетті. Алдғы Қзқстн-Ресей ңіррлық ынтымқтстық форумын үлкен үміт ртмын. Оның экономиклық тұрғыдн мңызды кездесу екенін білемін. Осығн орй к птеген жоблр әзірленуде. Біздің міндетіміз осындй қиын жғдйд әрдйым бірге болу және Полицей, мүйіз қйд? Бтыс Қзқстн облысының тәртіп сқшысы өткен жылы брконьерлерден тәркіленген қбөкеннің 100 мүйізінен йырылып қлды. ӨРКНИТТІ ТҮРД ШШІЛДІ Сөз-жебе «Біз қзір бсқ қоғмд өмір сүреміз. штеңені жсыру мүмкін емес. Интернет, әлеуметтік желі ресми билік оргндрын қрғнд әлдеқйд жылдм нзр удрды. Бүгінде біз осындй бәсекелі күресте ұтылып келеміз. Сондықтн брлығы әлеуметтік желілер мен интернетте жұмыс жсуды үйренуі тиіс» Блбқшғ 6 млрд теңге Күдіктілерден тәркіленген 19 мүйіздің, іс бойынш тек 9 қлғн. Бұл турлы time.kz хбрлйды. Қлғн мүйіздің қйд екені белгісіз. Ал тәртіп сқшысы кінәсін мойындмй, бұл іске қтысты мәлімдеме беруден бс тртты. Сот брысынд, оның кінәсі толықтй дәлелденіп, екі жрым жылғ бс бостндығынн йырылды. Сонымен қтр мүлкі тәркіленіп, мір бойын мемлекеттік қызметтен шеттетілді. бір-бірімізге к мектесу. Қзқстн мен Ресей сенімді к рші әрі әріптес болып снлды. Брлық мәселені ркениетті елдердегі үлгі бойынш шешеді. Ресейдің Түркиямен қрым-қтынсы жқсрып келе жтқнын қуныштымын, деді. з кезегінде В.Путин «Біз к птеген жылдр бойы бірегей ынтымқтстық қрым-қтынсымыз бен зр ісқимылымыз орныққн достс Түркиямен толық формттғы қрым-қтынсты қлыпқ келтіруге риясыз ұмтылыс жсп отырмыз», деп тп тті. Бұдн б лек, Ресей президенті екі ел рсындғы стртегиялық серіктестіктің брлық бғыт бойынш тбысты дмып келе жтқнын нзр удрды. akorda.kz Дриғ НАЗАРБАВА, ҚР Премьер-Министрінің орынбсры: Бл болшқ Білім және ғылым министрі рлн Сғдиев блбқшлрғ бюджеттен қосымш 6 миллирд теңге бөлуді сұрды. Министрдің йтуынш, мектепке дейінгі жеке ұйымдрдың сны он есе скен. Шммен 2200 блбқшғ к бейген. Бұл «Блпн» бғдрлмсының рқсынд жүзеге сырылып отыр..сғдиев «Биыл біз тғы қосымш 30 мың орындық блбқшғ 6 миллирд теңге б луді сұрймыз», деді. Сондй-қ министр жеке блбқшлрғ мемлекеттік тпсырыс мерзімін, бір жылғ емес ұзқ уқытқ жсу мәселесінің қрстырылып жтқнын д йтты. Бұл з кезегінде инвесторлрды жігерлендіруге септігін тигізбек. Ал министрліктің мқсты блбқшғ кезекке тұру мәселесін толығымен шешу. леумет. t 0 MEGAжрылқу Сонымен, Бірыңғй зейнетқы жинқту қорынн лынғн 15 млрд теңге ойынсуық ортлығын слуғ жұмслды. Осы птд Астнд Қзқстн Дму бнкінің т рғсы Болт Жәмішев бспс з мәслихтын ткізіп, «бұл, тіпті тиімді инвестиция», деп спндғы йды қолымызғ ұсттты. стеріңізде болс, зейнетқы қорындғы қржттың ЭКСПО умғындғы құрылыс нысндрын жұмслтыны жұрттың шуын келтірді. Оны Б.Жәмішев те біледі. Ал «ЭКСПО» турлы қйтқйт йт беру қисынсыз. Слынып жтқн бспн, ойын-суық ортлықтры ЭКСПО нысны емес. Бұл үлкен туристік жоб», деді. Жлпы осындй түсініксіз жйттрдың кесірінен соңғы кезде қрпйым хлық ЭКСПО-ны бүкіл қржтты қылғытып жұттын, блшғның несібесіне де ортқтсудн жүзі жнбйтын жеті бсты тойымсыз ңеш кейпінде к ретін болды. Бұғн кім кінәлі? Қит етсе, «ЭКСПО» деп жлултып, к рмені сүйкімсіз етіп к рсетудің стрынд қндй сяст бр? Ол жғы белгісіз. Белгілісі қрпйым хлықтың зейнетқы қорынд жинлғн қшсы жеке бизнеске жұмслтыны. Бір кездері Мәжіліс депутты Нұртй Сбилиянов судсттықпен йнлыстын МГА ортлықтрғ субсидия б луді тоқттуды сұрды. Соғн қрмстн кәсіпкер, Нұрлн Смғұловтың тғы бір жеке бизнесіне қржы сұрп отыр. Астндғы Mega Silk Way ойын-суық ортлығының құрылысын бітіру үшін бр-жоғы 15 млрд теңге керек екен. Оны «Бәйтерек Девелопмент» холдингі лды. Ал «Бәйтеректің» қйдн лтынын здеріңіз де білесіздер. «Бәйтерек» демекші, жуырд ғн гзетімізге сұхбт берген Мәжіліс депутты Омрхн ксікбев тлғн холдинг Айтрым бр Айдр ӘЛІБАВ, қржы српшысы: Мектепке жол Туғнд бр-жоғы бір келіге жетпеген қыздр бүгінде т-нсының қолқнты. almaty.tv хбрлуынш, т рт қызғ әжесі Бекйш, Жнйш, Нұрйш және Гүлйш деп т қойғн. Т ртемнің әкесі сентй қырур қржтты тиімсіз пйдлнғнын йтты. лімізге сырттн әлеуетті инвестор іздеудің орнын, қрызғ белшесінен бтқнын нқты снмен келтірді. Ал Ұлттық Бнк т рғсы Днияр Ақышев үнсіз. Үндемегені қолдғны м? Зейнеткерлер қшсының қйдғы бір «Суд, ойынсуық ортлығын» слуғ жұмслғнын қлмйды. Бірқ слымшының келісімін сұрп жтқн ешкім жоқ. Экономист Азмт Жолдсбеков зейнетқы жинғы мемлекетке емес, хлыққ тиесілі. Сондықтн жинлғн қржыны қлй пйдлну керектігін хлық шешуі керек деп есептейді. «Қртйғнд ол қшғ ешкім сенім ртып, иегі қышымуы үшін осы кезге дейінгі жинқтлғн қшның қйд жұмслғны турлы жриялу керек шығр» деді ол әлеуметтік желіде шынып. Ал Болт Жәмішев з әрекетін екінші деңгейлі бнктер уқымды жобны қржылндыр лмғндықтн, осы мәселемен йнлысуды ж н к рдік деп түсіндіреді. Оның йтуынш, қрыз 15 жылғ лынғн. Бнк Бірыңғй жинқту зейнетқы қорынн несиені 15 пйызғ лып, кционерлік қоғмғ 16,5 пйыздн беріп отыр. Бнк т рғсы «Менің ойымш, бұл сенім ртуғ болтын қржы слымы. Зейнетқы қорындғы қржы инвестиция болуы тиіс. гер инвестициялық кіріс келтірілмесе, онд қш құнсызднды», деп с зін түйіндеді. Бірқ бізде ненің қлй құнсызднтынын уқыт дәлелдеп жүр. Ждыр ШАМҰРАТОВА, журнлист «Зейнетқы қорынн бөлініп жтқн 15 млрд теңге ел экономиксының дмуын ешқндй мңызы жоқ құрылыс ныснын бөлінуде. Менің шық қпрт көздерінен түсінгенім, «Бәйтерек» Ұлттық бсқру холдингі болмс оның бір бөлімі, Қзқстн Дму бнкіне брды. Бнк оны қолдп, қржы удрды. Ал қржы ретінде жұмслғн зейнетқы ктивтері EXPO умғындғы ел экономиксының дмуын мңызы жоқ жекеменшік суд ойын-суық ортлығын слуғ жұмслуд. Мен бұл инвестицияның мңызын түсінбедім» Төрт Айш мектепке брды Алмтылық төртем биыл лғш рет мектеп тблдырығын ттйды. Қзіргі тңд олрғ жнжқтн қолду көрсетіліп, оқуғ қжетті құрлсймндрмен қмтмсыз етілуде. Қпрдың йтуынш, қыздрының киім-кешегі дйындп, тіпті құжттрын 137-ші Мғжн Жұмбев тындғы мектепке тпсырып қойыпты. Олр енді бір мектепте әрі бір сыныпт оқиды.

3 Біздің сұхбт (Бсы 1-бетте) Жс қзқ: Айдос міроллұлы, Жер комиссиясының соңғы отырысынд Ақмол облысындғы неміс кәсіпкері Роберт Шумхердің 67 шқырым жерді қзып тстғны турлы ой қозғдыңыз. Түсінуімізше, бұл мәселемен қзіргі тңд Ауыл шрушылығы министрлігі йнлысып жтыр. Осы птд сол неміс кәсіпкерінің бір топ кілі бспс з мәслихтын ткізіп, не үшін ор қзғнын түсіндіріпті. Олрдың йтуынш, жергілікті брымтшылрдн қорғну үшін осындй шр қолдныпты. Бұғн қтысты Сіз не йтсыз? Айдос Срым: Біріншіден, бұл қзқ жері. кіншіден, біздің ббмызд қзып тсту деген дәстүр болмғн. Жн-жқтн ор қз беру экологияғ д зиян. йткені жел тұрып, жуын жус, жер құнрлығы шйылып кетеді. Осы әрекетінен-қ оның жерге деген қрымқтынсын к ріп отырмыз. Шын мәнінде, жны шитын дм олй істемейді. ртеңгі жғдйды ойлп отырғн жоқ. Бүгінгі нәпқсын туып қлс болды. Ұрпғымызғ не қлды? Жердің німділігі сқтл м? деген сияқты мәселені ойлйтын дмғ ұқсмйды. Жс қзқ: Жергілікті тұрғынды брымтшылр деп йыптп отыр. Айдос Срым: Жұртпен келісімге келіп жұмыс істеуге болды. Алмты облысынд тлй қлтлы змтты білеміз. Ор қзбй-қ, керісінше жғдйын жсп, тіршілігін жүргізіп отыр. лімізде қнш дмның жері бр. Олрдың бәрі қзып тстс, несі қлды. Шетелдік змт осынш жерді қлй иеленді? Ол кезінде зғнтй ғн жерге иелік еткен. Кейін бәрінің кциясын стып лғн деседі. Қорғлжын қорығының қсынд екен. Ол жерде «Қызыл кітпқ» енген түрлі құстр бр. Бұл мәселе бойынш Ауыл шрушылығы вице-министрі рлн Ныснбев, прокурордың бс к мекшісімен с йлестім. Қзір тергеу жұмыстры жүргізіліп жтыр. Прокуртур 19 тмыз күні тергеу нәтижесін йтды. Мен хбрлсып біліп, сіздерге де хбр беремін. Жс қзқ: Роберт Шумхердің нқты қнш жері бр? Немен йнлыстынын зерттедіңіздер ме? Айдос Срым: 28 мың гектр жері бр. кімдіктен құжтын лдырдық. Суреттері де бр. Құжтқ қрсң, йнлыспйтын шрусы жоқ. Негізі, шетелден инвестор келсе, тың идеямен, соңғы үлгідегі техниксымен келеді деді. Ал Шумхердің әдісі ортғсырлық технология. Кезінде феодлдр жерін қоршп «Шумхер болшғын ойлу керек. Бл-шғсының, ұрпғының. Қрш-қрш оқиғсы қйтлнуы мүмкін. Ашыққн, зрдп шеккен дм кез келген қдмғ бруы ықтимл». Сясттнушы, жер комиссиясының мүшесі Айдос Срым гзетімізге берген сұхбтынд осындй ойымен бөлісті. жттын. Бірқ Англия сияқты лпуыт елдер шрушылығы министрлігі мұндй әдістің қйд пртыны кезінде бстн жнынн «Агрокешен сясты» кешкен. Шумхер болшғын ойлу керек. деген комиссия құрылғн болтын. Бл-шғсының, ұрпғының. Қрш-қрш Менің білуімше, зңнмны оқиғсы қйтлнуы мүмкін. Ашыққн, зрдп дярлуғ қтысты жұмысты шеккен дм кез келген қдмғ бруы ықтимл. сол комиссия тқрды. Алйд Комиссия құрмынд болғн змттрмен бсқ д кешенді жұмыстр с йлескенімізде, олр д бсынд қиындық бр еді. Соның брлығын болғнын йтды. Ш бін отп, қорсын ртеп Жер комиссиясымен келісіп кетіп жтыпты. Бірқ кейін жергілікті тұрғындр отырып жсу керек еді. Оны нәпқсын бірлесіп жұмыс істегенде тбтынын шенеуніктерге тпсырып отыр. түсінген. Осылй ымырғ келіп, Шумхер де БІЗГ ЖАНЫ АШЫМАЙДЫ жұмыс істесе, ешкім оның шру қожлығын тиісе қоймс. Қзқтың киелі жеріне келіп, нәпқ туып жүріп, неге хлықты жу снйды? Неге ор қзды? Неге шынйы әріптестік жұмысқ кіріспейді? Жолын ж ндеп берсін. Мектеп құрылысын тслыссын. Қзіргідей к зқрспен лысқ брмйды. Кейбір жерлерде ор қзғнд зирттың үстінен ткен дейді. Бұл д жергілікті хлықтың ызсын тудырды. Осыдн кейін жергілікті тұрғын оны жу снйды. Жс қзқ: Комиссияның жұмысы яқтлды. К ңіл толды м? Айдос Срым: Ауыл Роберт Шумхер Осы жерде қтелік жіберген сияқты. Негізі, жұмысымызғ к ңіліміз толды. Жс қзқ: Кейбіреулер ұлтшылдрдың үкіметпен бірлесе жұмыс істеуін стқындыққ блп отыр. Осығн қтысты не йтр едіңіз? Айдос Срым: Бүгінгі күнге дейін шенеуніктерде менмендік бсым болды. «Біз жқсы білеміз, түсінеміз» деген срынд әңгіме йттын. Осы комиссияның отырысы к п 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл ҚОҒАМ 3 Айдос САРЫМ мәселенің бетін шты. Бұл жерде ешкім ұтылғн жоқ. Керісінше бірқтр ұсыныс йтылып, тлй мәселенің түйіні шешілді. Ақмол облысының зінен жерге қтысты қндй проблемлр к терілді. Осындй жұмысты бсқ д слд жүргізуге болтынын к зіміз жетті. Қоғммен, үкіметпен жұмыс істеудің еш йыбы жоқ. Ал стқындық мәселесіне келетін болсқ, әр дмның з ойы, қиялы болды. Ұлтшылдрдың рсынд д әсіреоппозицияшылр бр. «Үкіметпен ешқшн, еш уқытт мәмілеге келуге болмйды. Бірігіп жұмыс істеу, мәмілеге келу қылмыс. Бұл үкіметті тек қирту керек. Сол кезде ғн мқст орындлды», деп жүрген змттрғ мәселенің шешілгені қжет емес. Шынын келгенде, хлықтың, қоғмның мәселесін шешу бәріміздің түпкілікті мқстымыз. Комиссия жұмысы соның дәлелі. Бірлесіп жұмыс істегеніміздің рқсынд нәтижеге қол жеткіздік. Шетелдегі к птеген змттың қиялы орындлмды. «Берекесі қшды, әлсірейді» деп отырғндрғ нқты жуп берілген сияқты. Қзқ ерекше ұлт екенін, қиын қысту кезде бірігіп, мәселе шеше лтынын дәлелдеді. Бірқ тғы бір пт жұмыс істеп, 50 time.kz б лімнен тұртын құжт әзірлеп соғн қол қойып кету керек еді. ртең зңнм дйындғнд шикілік болмуы үшін. Менің ойымш, шекрдн шқырымғ дейін жер жлғ мүлдем берілмеу керек. ртең үкімет шқырым деп бекітсе, тғы әңгіме шығуы мүмкін. Осындй мәселе к п. гер де соның бәрін бірден реттеп лс, лдғы уқытт мәселе туындмйды. Сұхбттсқн лдос ӨМІРЗАҚҰЛЫ Мәселе Жер комиссиясы уыл шрушылығы жерлерінің пйдлнылуы турлы мәліметтерді толықтыру мқстынд қолдныстғы морторий мерзімін бес жылғ дейін ұзртуды ұсынды. Сонымен не керек, үш й бойы бірнеше өңірді рлп шыққн комиссия өз жұмысын яқтды. Десек те, комиссияның жсғн жұмысы мен оның соңғы шешімі әлеуметтік желіде әлі де болс қызу тлқылнуд. Көпшілік қуым жерді жлғ немесе стуғ 5 жыл морторий жриялнғнын қунышты болс, кейбір змттр «комиссия жұмысынд ұлтшыл змттр ештеңе жсғн жоқ» деп сынп жтыр. АЙЫПТАУШЫЛАРДЫ АЙТАРЫ Н? Шын мәнісінде, ұлтшылдрды йыптуғ соңғы шыққн нәтиже себеп болып отырғн жоқ. Жұмыс тобы бстлмй тұрып Үкіметтің жнынн құрылғн Жер комиссиясын сын йтушылр болғн еді. йтпесе, Мұхтр Шхнов бстғн, Айдос Срым қоштғн комиссия қырур жұмыс жсды. Десек те, Мұхтр Тйжнды йыптп, оның ТАҚЫРЫПҚА ТҰЗДЫҚ Дос КӨШІМ, сясткер: Комиссияның жерді жекеменшікке беруге 5 жыл морторий жриялу ұлтшылдрдың жеңісі болды деп есептеймін. гер комиссияд ұлтшыл змттр болмс хлықтың мүддесіне қйшы шешім шығып кетуі әбден мүмкін еді. Сондықтн д мен жер мәселесінде «ұлтшылдр жеңіске жетті» деп ойлймын. Себебі біз әу бст жер мәселесін бір жқты шешеміз, не болмс 5 жылғ морторий жриялтуғ күш слмыз деп лдымызғ мқст қойдық. Сол мқстымызғ жеттік. Ал кейбіреулердің «жер мәселесі бойынш йыптлғн змттрды құтқрып қл лмды», деп бізді йыптуы дұрыс емес. Өйткені, біз әр комиссия отырысынд Мкс Боқев пен Тлғт Аянның мәселесін көтеріп отырдық. Сондықтн д хлық лдынд рымыз тз деп нық сеніммен йт лмын. кемшілігін йтып жтқн змттр д жоқ емес. Мәселен, Геройхн Қыстубев Мұхтр Тйжнның хлық пен Президентке лғыс йтқнын «жғымпздық» деп бғлп отыр. Бір қызығы, соңғы кездері Г.Қыстубев пен М.Тйжн бірін-бірі қрлуды әдетке йнлдырып лды. Кімнің қ, кімнің қр екенін уқыт к рсетеді. Сондй-қ белгілі сясткер Зәуреш Бттлов «билік з йтқнымен жүретін дмдрды тңдп лды», деп сын йтып жтыр. Біздің ойымызш, Мұхтр Шхнов, Орзәлі Сәбден, Дос К шім, Айдос Срым, Жнұзқ кім сынды қйрткерлер Бттлов йтқндй биліктің йтқнымен жүріп, йдуын к не қоятын змттр емес. Себебі ты тлғн тұлғлр зінің кім екенін жер комиссиясынн бұрын д сн мәрте дәлелдеген болтын. Сондықтн д Зәуреш Бттловның «билік з йтқнымен жүретін дмдрды тңдп лды» деп қр спнды т ндіруі қисынсыз. Сондй-қ ол қоғмдық ұйымдр мен бсқ д қызығушылық білдірген змттр комиссия жұмысын қтыс лмғнын йтды. Шын мәнісінде, сясткердің бұл пікірімен келісу қиын. зінен бстп, ЖСДП т рғсы Жрмхн Тұяқбйғ дейін жер комиссиясының мүшесі болды. Алйд пртия бсшысы бірде-бір рет жиынғ қтысқн жоқ. Ал зін «ЖСДП кілімін» деп тныстырғн Серікбй лібев сутты ұсыныс жсудың орнын пртияның быройын йрндй т кті. Жлпы, Серікбй лібев сияқты кез келген дмның комиссия отырысын қтысып, пікір білдіруіне мүмкіндігі «ЛТШЫЛДАРДЫ КІН ЛАУ НГІЗСІЗ» болды. Сондықтн д Зәуреш Бттловның қоғмдық ұйымдр мен қызығушылық тнытқн змттр комиссия жұмысын қтыс лмды деген сыны негізсіз. АЛАШТЫ ӨЗІ ЫМЫРАҒА БАРДЫ Біздің кейбір змттр үкіметпен келісімге келіп, жұмыс жсуғ әрекет еткен змттрды сынп жтды. Ал кезінде Алш рыстры «здері жек к рген» (Ә.Бөкейхнның сөзі СЖ) бірқ «мойындғн» Кеңес үкіметімен ымырлсып жұмыс жсғн болтын. Бір қызығы, белсенді змттрымыз Тәуелсіз елдің Үкіметімен бір үстелге отырып жұмыс жсуғ әрекет етсе, оны стқындық деп есептейтін жндр бршылық. гер лштықтр 1919 жылдн кейін большевиктерге кпелеп, к рпені тс бүркеніп жтып лғнд, біз әлі күнге дейін Ресейдің бодны болып отыртын едік. йткені, лшордшылр Алмты қлсы қиын жғдйд қлғннн кейін Кеңес үкіметін млсыздн мойындп, Қзқ елінің шекрсын зңдстырып лды. Бұл бір. кіншіден, олр сяси тәсілді тиімді пйдлнып Кеңес үкіметінің мүмкіндіктерін қзқ хлқының суттндыру мен мәдениетін к теруге бұр білді. Келісейік, келіспейік, жер комиссиясы билік пен ұлтшылдрдың ымырлсып жұмыс жсй лтынын дәлелдеді. Оның үстіне комиссия отырыстрынд бұғн дейін биік мінберден йтылмғн ткір пікірлер йтылды. Мыслы, жиындрд жер мәселесінен б лек тіл, білім беру, дін мәселесі сынды к птеген проблем ортғ слынды. ң бстысы, жер мәселесі хлықтың мүддесіне сй шешілді. Сондықтн д йыптушылрдың сыны Алш рыстрын йыптғн змттр сияқты қисынсыз болып қлды. Мұны бізге Алш трихы дәлелдеп берді. Серік ЖОЛДАСБАЙ, журнлист Социлистiк REALIZM Орқ пен блғ әлі тұр Суретті түсірген Тлғт ЖАНЫСБАЙ

4 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл «ЖАС ҚАЗАҚ» КОНФРНЦИЯСЫ КӨКШТАУ Өзге өңірді қйдм, солтүстіктегі т төбеліндей шғын уылдрдың тғдыры қыл үстінде тұр. Кешегі ит бсын іркіт төгілген кеңес змнынд д көсегесі көгергені шмлы еді. Онд д болшғы жоқ деген желеумен тлй уылдр трп кеткен. Қзір жұрты ғн жтыр. Өтпелі кезеңнің өкпек желі де тлй елді мекенді жұтып қойды. ндігі жерде Алштың лтын бесігі уылдрды сқтп қлу мңызды мәселеге йнлып отыр. Осы мәселеге орй «Жс қзқ» гзеті өткізген конференцияғ Жқсылық Ақтн, Асылбек смғмбетов, Совет Блтбев тәрізді ел қсқлдрымен бірге облыстық мәслихттың депутты Нртй Ысққов қтысып, өз ойын ортғ слды. Жс қзқ: К біміздің уылғ ұзқ уқыт т ізін сл лмй жүретініміз рс. Сіздер, уылды еске лып, жиі брып тұрсыздр м? Жқсылық Ақтн: Біздің уыл қлдн 35 шқырым жерде. Бүгінде уылд 15 үй түтін түтетіп отыр. Мл шрушылығын дмытып, 680 жылқы, 560 қр мл және қой-ешкі сіреді. Снын йтып отырғным, осынш млғ жйылтын жер керек. Ауыл тұрғындры млдың қыстық зығын жину мен жздық жйылым жғынн тршылық к рмеуі керек. Ал қзір ол жерге сырттн келген инвесторлр иелік етуде. Олр жерін жыртып, егінін егіп з қлтсының қмын ойлйды. Қрпйым хлыққ тек жер үлесі үшін пйын ғн береді. Онысы үшін олрды кінәлй д лмйсың. Бір отбсынд 5 дм болс, ол үйге 1,5 тонн стық беріледі. Біздің уылд солй. Бсқ уылдың егін егетін дмдры елдің млының снын есепке лып, олрғ қнш жер керектігін қдғлйды. Жс қзқ: Нртй Жұмтйұлы, пй турлы толығырқ йтып берсеңіз. Ол неге әр уылд әртүрлі? Нртй Ысққов: 2003 жылы қңтрдың бірінен бстп күшіне енген зң бойынш хлық зіне тиесілі жерді белгілі бір жупкершілігі шектеулі серіктестікке беріп, жерден лғн німінің үлескері болды. Мыслы, 10 миллион теңге тбыс тпқн болс, слық т легеннен кейінгі қлғн қржының 20 пйыздйын жер иелеріне б лініп берілуі керек. Бірқ ол әлі орындлып жтқн жоқ. Жұртқ егін бітік шықс д, ншр шықс д, жыл сйын бірдей м лшерде пй беріледі. Ал пйдың зң жүзінде қнш берілуі керектігін ешкім есептемейді. Ол үшін пйдың әр жылғы үлесін есептейтін рнйы тексеру комиссиясы құрылуы керек. Ол комиссия серіктестіктің шығыны мен кірісін тексергені ж н. Қзіргі жсп жтқндры хлықты лду. Мыслы, «Зеренді-Астық» жупкершілігі шектеулі серіктестігі үлкен холдингтың құрмын кіреді. Ол холдинг бұлрғ жнр-жғрмйын беріп, керек-жрғымен қмтмсыз етеді. Бірқ мұның бәрін қымбт бғмен жсғндықтн, серіктестіктің тбысын зйтып отыр. Сондықтн, пйдың м лшері әр жерде әртүрлі. Осыны бір жобғ келтіру керек. Зеренді уднынд пйды біркелкі қылып, бір гектр егістікке 0-50 келі рпдн берілсін деп келіскен едік. Бұл хлықтың бұрынғы лып жүргенінен едәуір жоғры десек те, здық етеді. Пйдың әр жерде әртүрлі болуы жер к леміне бйлнысты. Айтлық, жылдры уыл шрушылық жерлері жекешелендірілгенде жерді совхоз хлқының снын бйлнысты б лді. Сондықтн, жер к лемі бірыңғй емес. Сры зек уылының жері з, хлқы к п болуын бйлнысты лтын пйы д т мен. Бұрын жұрттың к бі жерін «ҚзЭкспортАстық Холдингі» кционерлік қоғмы сияқты ірі холдингтерге беруге тырыстын. Ол холдингтердің пйы д жоғры, экономиксы д жқсы еді. Бүгінгі күні олрдн г рі жекеменшік жер иелерінің жғдйы жқсы. Зеренді уднынд 10 мың гектрғ дейін егін егетін дмдр бр. Болшқт холдингтерге қрғн уылдрдың тұрмысынн жеке кәсіпкерлерге қрғн уылдрдың жғдйы жқсы болуы мүмкін. Жері үшін пй лтын Зеренді мен Сндықту удндры ғн. Зеренді уднының 5 пйызы және Сндықту уднының 69 пйызы үлескерлердің жері болып есептеледі. Бсқ удндрд пйдың мәселесі мүлде жоқ деуге болды. Жердің бәрі не жекеменшікке тіп кеткен, не болмс мемлекет қруын лынғн. Сосын үлескерлік жерлер қзіргі күні те тиімсіз. Мыслы, бнктен несие лғың келсе, әр жер иесінің қолын жинуың керек. Кейбір жер иелері уылдрынн к шіп кеткен. Олрды бсқ қллрдн іздеп жүріп, қол қойдырып, не үшін несие лғлы жүргеніңді йтып, түсіндіруің керек. Ауыл тұрғындры үшін ең бзлы кәсіпкерлікті дмыту. сіресе, шғын уылдрғ кәсіпкерлікпен йнлысқн ж н. Соның ішінде мл шрушылығын дмыту керек. Мен уылғ брғн сйын тұрғындрдың жғдйы келсе, қлғ к шіп кеткісі келетінін к рем. Бәрі тек қржы жинп лып, кетуге дйын тұрды. «АУЫЛЫМ АЛТЫН БСІК БОЛМАЙ ТҰР» Жс қзқ: Кейбір дмдрдың туып- скен уылын тстп, үдере к шудің сыры неде? Нртй Ысққов: Бәрінің рмны қлғ бру. йткені қлд брлық жғдй жслғн. От жқпйды, су тсымйды, тіпті кірдің суын д т кпейді. Бірқ уылдғы үйіне су тртып, қлдғыдй жғдй жсп луғ д мүмкіндік бр. Бәрінде болмс д, бірзының соғн жғдйы жетеді. Мен Сәкен Сейфуллин уылының бір жігітіне «Сенің жғдйың бр ғой. Үйіңді ж ндеп л. Қлдғы менің үйім мен сенің үйіңнің еш йырмсы болмйды. Осыны сен бстп уылдстрың үлгі к рсетші» деп қыл йттым. Міне, енді оғн қрп уылдың бсқ тұрғындры д үйлерін ж ндеп, ішіне су тртып, кнлизция қзып, з жғдйын жсп жтыр. Бұл жқсы емес пе? Ауылд тұрды м, оның үйі ншр болуы керек, суды сырттн тсуы ПАЙ керек деген түсінік болму керек. здері содн қжығн. Ал жғдйын қлдғыдй жсп луғ бр қоймйды. Бұл бірінші мәселе болс, екінші мәселе уыл мен қлның рсындғы жолдың ншрлығы. кі ортд жүру қиямет. Мыслы, Омбы қлсының тұрғындры 0 шқырым жердегі жнғ жйлы, усы тз сяжйд тұрды. Жұмысын еш кедергісіз брып келеді. Ал мын тұрғн Бірлестік, Сәкен Сейфуллин уылдры шқырымд орнлсқн. Нртй ЫСҚАҚОВ: «Жұртқ егін бітік шықс д, ншр шықс д жыл сйын бірдей мөлшерде пй беріледі. Ал пйдың зң жүзінде қнш берілуі керектігін ешкім есептемейді» Біздің жолмен күн сйын қтынп к ріңіз. зіңіз қинлып, к лігіңіз қирйды. Бғдрлмлрдың зі қл хлқын негізделіп жслғн сияқты. Қзір к птеген жқсыжқсы мемлекеттік бғдрлмлр бр. ттең, солрдың дені қл хлқының ғн жғдйы үшін жұмыс істеп тұр. Мәселен, тұрғын үй коммунлдық слсын жңғырту бғдрлмсы қлдғы ескі үйлерді қйт ж ндеу үшін үй иесіне ешқндй девльвциясыз жылғ қржылй к мек береді. Осындй бғдрлмлр уыл тұрғындрын д керек. Олр д үйін ж ндеп лсын, жғдйын жқсртсын. Ауыл тұрғындры үшін «Жұмыспен қмту 2020» бғдрлмсы бойынш несие беріліп жтыр. Бстпқыд 3 миллион теңге еді. Қзір оның д қшсы зйып қлды. Бірқ соны лғнш жұрттың діңкесі құриды. Ол үшін кепілдік керек. шқндй млмүлкің болмс, оны д л лмйсың. гер несиені лу жолдрын жеңілдетіп, ол дм мл сіріп, үйін жқсртып лс, уылдн ешқйд кетпейді. Жс қзқ: ткен жолы гзетімізде Бтыс Қзқстн облысынд Жңқл уднынд жергілікті жұрт блдыр «ішіп» отырғндығын жздық. Біздің ңірде уыз су мәселесін шешу жолы қрстырылып жтыр м? Нртй Ысққов: Бүгінде уылдың шетіне келіп, к з слып қрсң, дмдр тңнн кешке дейін су тсиды. Кім тұрғысы келеді ондй жерде. Бүгін кішкентй уылғ су тртқннн, миллирдтп қш б лінетін жоблрды жүзеге сыру оңй. Хлықтың снын қрйды. Сен бәленше уылғ су құбырын трт дейсің, ол жерде бс-яғы 500 дм тұрды дейді. Бір уылғ су трту 500 миллион теңге тұрды. Адм бсын бір миллионнн шығып тұр. Мен мыну Қызылся, Сәкен Сейфуллин уылдрын қнш жыл су тртсм деп жүрмін. Бірқ мүмкіндік брғн сйын зйып брды. йткені, хлық кетіп жтыр. Ал су трту қымбттуд. Бұрын 150 миллион болс, қзір 590 миллион теңге болып кеткен. Оны удн мен облыстың бюджеті шеше лмйды. Мемлекеттік деңгейде қрлуы керек. «Ақбұлқ» деген бғдрлм рқылы істеуге болр еді. Бірқ ол бғдрлм бойынш суды үйдің ішіне кіргізу керек. Ол жғдйд бғсы тғы д қымбттй түседі. Сонымен, бұл бғдрлм шғын уылдр үшін жрмсыз болып қлды. Зеренді уднынд Д ңгілғш, Қр зек, Биіктесін, Қызылғш, Жңтілек сияқты кішкентй уылдр бр. Ол уылдрд бір-бір сквжиндн ғн бр. Оның бсынд біреуі кеп млын сурып жтс, екіншісі уыз су лып жтды. Осығн жның шиды. Ауылғ екінші сквжин қзу үшін қырур қржы керек. Оны облыстық бюджет удндық бюджеттің к мегімен жүзеге сырыңдр дейді. Ал уднд соқыр тиын д жоқ. Ауднд қш бүгін ғн емес, бұрыннн жоқ. Үлкен уылдрдың мәселесін шешу жеңіл. Мыслы, Астнның түбіндегі Қоянды уылынд бяғыд 5 мың дм болғн. Бүгін хлқының сны 120 мыңғ жетті. рине, олрғ су трту д, құдық қзу д жеңіл. Ондй уылдр ркендей береді. Ал кішкентй уылдр құрып бр жтыр. Сондықтн, мұндй уылдрғ рнлғн бғдрлм ойлп тбу керек. Ауылдн к ше берсе, гіндік л удны сияқты болып қлды. Ол уднның хлқының сны Оның жртысы мемлекеттік қызметкерлер. Жеріне 300 мың гектр ғн егін егеді. Ол жерде ешқшн кәсіпкерлік дмымйды. АУЫЛДА ЖАСТАР ЖОҚ Жс қзқ: Ауылды жерде мл сіру үшін «Сыбғ», «Алтын сық», «Құлн» сияқты мемлекеттік бғдрлмлр бр. Хлыққ несие береді. Жқсы жеңілдіктері де бр. Бұл жерде хлық неге жұмыс істемейді, неге енжр деген сұрқ туындйды. Нртй Ысққов: Себебі уылд жстр жоқ. ң жс дегені 0-5- те. Олрғ қзір түк керек жоқ. Бллрын қлй оқытмыз деп лңдп отырғн дмдр. йткені, уыл мектептері жбылып жтыр. Бстуыш мектеп болуы үшін 5 оқушыдн кем болмуы керек. нді зіңіз ойлп к ріңіз. Ққғн қыст, борғн борнд кішкентй блны күн сйын 15 шқырым жердегі к рші уылғ тсу оңй м? Не оқу оқымйды, не ұйқысы қнбйды, не тмқ ішпейді. леновк уылын к рші Қрғй уылының бллрын тңғы лтыд лып кетеді. Олрды прып тстп, екінші уылдың бллрын сғт жетіден әкеледі. С йтіп, тңғы 6-7-де брғн бл екі сбқ үшін кешке дейін жүреді сол мектепте. Соны білетін әке-шешесі блсын қңғыртып қоя м? Қлғ к шеді де кетеді. Ал негізгі мектеп 1 блдн кем болс, бстуыш мектепке уыстырды. К кшетуғ тиіп тұрғн Д ңгілғштың зінде биыл 37 оқушы бр. Сол үшін мектептерін жбмыз деп жтыр. Мектеп жбылс, уыл д к шеді. Денсулық сқту слсыд мәз емес. Бір медбике стндрт бойынш 800 дмғ қызмет ету керек. Біздің бір уылд д 800 дм жоқ. Сол үшін уылдрдғы медпунктерді жбу керек дейді. Мектеп болмс, лджлд уырып қлсң, ем-шр к рсетіп, екпе егетін медбике болмс, ондй жерде кім тұрқтйды? уропның кейбір елдерінде әр 3- шқырым сйын хуторлр бр. Айнлсы екі-үш үй ғн отырып, мл шрушылығымен йнлысды. те қолйлы. Біздің уылдр д сондй хуторлр іспетті ғой. Ану тұрғн Биіктесін уылын лйық. Млыңды шығрып, жйып жібер. Қндй рхт. Бірқ олй болуы үшін уыл мен екі ортдғы жолды қыс бойы тзлмймыз. Қрғ к міліп жтқны. Осының бәрі уылдрдың құрып бітуіне лып брды. Біздің облыстық мәслихтт уыл шрушылығы комиссиясы бр. Мен соның т рғсымын. Осы комиссияның Біздің жолмен күн сйын қтынп көріңіз. Өзіңіз қинлып, көлігіңіз қирйды. Қзір көптеген жқсы-жқсы мемлекеттік бғдрлмлр бр. Əттең, солрдың дені қл хлқының ғн жғдйы үшін жұмыс істеп тұр іс-спрымен Атбср уднының «Бсту» тты жупкерлігі шектеулі серіктестігінде болдық. Ол облыс бойынш мл сіруден к ш бсынд тұр. Бірқ ол жердің 1200 хлқы бр болғнымен, жекеменшік млы те з. Бүгін серіктестіктің шрусын д ңгелетіп отырғнымен, ертең ол серіктестіктің экономиксы тұрлп қлс, хлқы кедейшілікке ұрынды. «КООПРАЦИЯНЫ ҚАЙДАМ, АҒАЛЫ-ІНІЛІ БІРІГІП ЖҰМЫС ІСТМЙДІ» Нртй Ысққов: Ауылдғы шру қожлығын біріктіру үшін кооперция құру керек деген с зді к п естимін. Оны қлй біріктіресің? Бір уылд тұрғн ғлы-інілі екеуі бірікпейді. Оны біріктіру үшін міндетті түрде экономиклық тетік керек. Қзір зң қбылднды, бірігіңдер, істеңдер деген құрғқ с з жүрмейді. Коопертив құрс, оғн жеңіл несие беру керек. Хлықты ынтлндыру керек. Сосын бірігіп, техник стып лтындй мүмкіндік жсғн дұрыс. Мыслы, облысымызд субсидия лу рқылы 185 коопертив шылды. Ауылд қр мл ұсқтлып кетті ғой. нді соны сылдндыру үшін жқсы бұқ луғ үкімет 15 мың қш береді және қожлықтғы 30 сиыр сол бұқдн шықс, әр бұзуғ 18 мың теңгеден Ауыл қлғ тоқтусыз көшіп жтыр. Қзір Көкшету қлсынд дм жер луғ, 8500 дм пəтер луғ кезекте тұр. Жптрмғй қлғ көшкенімен, қлд олрдың бəріне жететін жұмыс орыны жоқ қш т лейді. нді уылдғы бүкіл млды коопертивке жзып, рлрынн бір жігітті бсшысы қылып сйлп, ол текті бұқ лс. Ауылдғы 00 сиырдың бәріне 18 мыңнн қш түседі. Міне, осыны біз Зеренді уднынд бстп едік, қзір облыс бойынш жқсы дмып келеді. Мұның кәсіпкерлікке ешқндйд қтысы жоқ. Бұл үкімет трпынн беріліп отырғн субсидия. Мұның к мегімен уылдғы мл сылднды. Бірқ мұның д кем тұстры бр. Ауылдғы ғйын бұқның етті тұқым екендігін йтып, л олрғ сүтті тұқым керек деп шғымднтындры д бр. Сол үшін сүтті тұқымды бұқ лу үшін субсидия берілсе екен. нді коопертивтер шылс д, қр хлықты осы жерде де лдп кеткісі келетіндер бр. Млыңыз коопертивте ме, оны бғу үшін бқтшығ т ленетін қшны д коопертив т леу керек. Бірқ бізде ол жүзеге сып жтқн жоқ. Осы ж нінде мғн шғымдр түсіп жтыр. Ол лдғы уқытт шешілетін шру. «СИЫРЫН КӨРГНД СНДІМ» Жқсылық Ақтн: Сіз йтып ткен хуторды мен Финляндиядн к рдім. 3- үй ғн тұрды екен. Олр сегіз сиыр ұстйды. Сол сегіз сиырмен қлның бір уднын сүтпен қмтмсыз етеді. Бір сиыры күніне 80 литр сүт береді. Бсынд сенбеп едім. Сиырын к ргенде сендім. Желіні қзндй. Сиырлры ырғтылып, желінін сүйретіп әрең жүреді. Ал жйылым жері те кішкентй. Оның зін 12 вольттық сыммен жетіге б ліп тстғн. Бүгін бір б лігінде жйылс, ертең екінші б лігінде оттйды. С йтіп, бір йнлып келгенше, бірінші күні оттғн жері қйт жйқлып тұрды. Асылбек смғмбетов: Мен зім бсқрғн уыл турлы йтйын. Ол жерде ешкім де бірлесіп жұмыс істемейді. Ондйғ келіспейді. йткені, ертең олр несие лды, оны б ліп лу керек, т леу керек, теу керек. Осы жғын келгенде бір жғдн бс, бір жеңнен қол шығр лмйды. Бірқ ел ішіндегі кәсіпкерлерді к бейтуіміз керек. Соны қолду керек. Бртйд САЙ МС 6 белорусь тркторы, оннн с жүк к лігі бр. Оның бәрі жұмыс істеп тұр. Қзір жер мәселесі шешіліп жтыр. Мыну Бртйд инвестор жоқ. Жеріне егін себілмей тұр. Ол жер кәдімгі боз болды. Хлық шуып лып жтыр. Ал ертең инвестор тбылып жтс, ол жерге егін егіледі. Хлық млын бғтын, ш бін шбтын бір гектр жер қлмйды. Бртй уылынд 360 бс жылқы, 0 бс қрмл, 1200-дей қой бр. Осылрғ үкімет нормсымен есептесек, 6260 гектр жер керек. Бртйд брлық жері 5500 гектр ғн. Біздің уылд бір дмғ гектр үлес келеді. Жеріміз «леновк- Агро» жупкершілігі шектеулі серіктестігінде. Олр гектрын теңге ғн береді. К рші Ақн уылынд д солй. септей беріңіз. Олрдың пйы 3500 теңгедей ғн. Бұл мсқр ғой! Сондықтн д жұртты пйғ жутңдтып қоймй, ол жерге мл сірсек, техник лсқ, елдің жғдйы жқсрр еді. л ішіндегі жігіттер ссе, техниксы болс, ертең жолды тзлйды, су д тртды. Қзір Ақн мен Бртйд мл лып, үйлерін ж ндеп, техник стып лып жтқн жігіттер бр. Олр д брынш тырмысып жтыр. Солр се бергенде жерін лып қойсқ, тмырын блт шбылды. Нртй Ысққов: Жерді сқтп қлу үшін шру қожлығын шу керек. гістік лқбын қлй д егін егілу керек. гер егілмесе, ол дмғ 10 есе ртық слық т летеді. Сол үшін сіздер болмсңыздр, ертең бсқ біреу келіп, егін егеді. Мен Алмты облысы Пнфилов уднының бір змтының әңгімесін йтйын. Оның жері тстқ екен. Жыл сйын жер жыртқннн кейін жлдмлы збектерді жіберіп, егіс лқбынн 10 тонн тс жинйды екен. Сіздер құнрлы топырққ ештеңе еккілерің келмейді, бсқлр ту мен тсқ егін егуде. Мемлекет егістік лқбын ешқшн бос қлдырмйды. Бүгін болмс ертең инвестор тбылып жеріңді жыртып, егінін егіп тстйды. Сол кезде кінбеу үшін бүгін қимылдп шру қожлықтрын шып лыңыздр. Ауылдрыңыздың ертеңін ойлсңыздр, бұдн бсқ жол к ріп тұрғм жоқ. Конференцияны жүргізген Бйқл БАЙӘДІЛОВ

5 Орйы келген сұхбт Жс қзқ: Сіз кезінде лузымды қызметте болдыңыз. Қллық білім бсқрмсын бсқрдыңыз. Бүгінде Оңтүстік Қзқстн облыстық Қзқстн хлқы Ассмблеясы жнындғы Анлр кеңесінің т рйымысыз. Айтрлықтй йырмшылықты сезініп жүрсіз бе? Блқия Көмекбев: рине. Білім слсы жным жқын ммндық қой. Оның үстіне тлй жылымды білім слсын рндым. Ал Анлр кеңесінің жүгі уырлу м деп қлдым. «Жәй ғн кеңесші» деп тлынғнымен, ел бірлігі, ттулық пен қоғмдық келісім, этномәдени бірлестіктермен қоян-қолтық жұмыс істеу дегеніңіз, шын мәнінде, үлкен жупкершілікті тлп етеді. Қншм жобның бойын қн жүгіртуіміз «Ат-н блсының немен йнлысып жүргенін қдғлуы тиіс. Ол тур емес қой, мектепке «өткізе» слғн. Өз блсы, өз ұрпғы. Демек, көп жғдйд т-н жупкершілігі шеттеп қл береді керек. Жлғн, құрғқ ұрнмен лысқ бр лмйсың. Мұндйд с з бен істің бір жерден шығып, мқстыңның орындлуы үшін л-шпқын болып жүгіруің керек. Телефонмен шешілетін мәселе емес.. Жс қзқ: Сіз, әрине, шпшңдықты, жеделдікті сүйетін дмсыз. Оны білеміз. Анлр кеңесінің тқрғн іс шрлры турлы сұрйын деп отырмын. Бірқ Сіз кешіріңіз, әрине, з бсым снды «с йлетіп», пәленбй іс тқрылды, осынш іс тқрылмқ» деген жлпқ тілді ұнт бермейтін едім. Блқия Көмекбев: (Күлді) Иә, иә, снды с йлетуге келгенде лдын жн слмйтын бсшылрдың бр екенін мойындймын. Бірқ зіңіз ойлңыз, мірдің зі сннн тұрды, қрңыз: «біздің отбсымызд лты бл тәрбиеленіп келеді»» дегендей. Хлық т сннн құрлды. Демек, сіз ұнт қоймсңыз д йтйын, Шымқлдғы Анлр кеңесі құрмынд қоғмдық бірлестіктер, сондй-қ бсқ д ұйымдрдың кілі, брлығы 20 мүшесі бр. Облыстғы удндр мен уылдық округтер бойынш тізбелесем, жергілікті кеңес мүшелігіне 1130 рдқты н қбылднды. «Мәселе осымен ғн тын қлды», деп ойлмңыз. «Сны бр д спсы жоқ» деген с зді жным қлмйды. Жұдырықтй жұмылып, бір мқстқ сп түзедік екен, енді ссмблея белгілеп берген бғдрлмны лғ сүйреуіміз керек шығр? Бұл мәселеде «Сәбиіне бесік жырын йт лмйтын, келініне дәстүріміздің озық үлгісін нсихттй білмейтін нлрымыздың бр екені шындық. Өкінішке қрй, қзір бесік жырын йттын нлр зйып кеткен. Оның орнын сылдырмқты сылдырлтып, үй ішін тыныштндырып, бесік тербетумен ғн өз «миссиясын» яқтйды». Оңтүстік Қзқстн облыстық Қзқстн Ттулық, тыныштық, бірлік... «хлқы Ассмблеясы жнындғы Анлр кеңесінің төрйымы Блқия Көмекбев сұхбтынд осылй деді. екі бетім қызрып, ұялтын жғдйд емеспін. Мәселен, жуырд ғн Шымкентте «Ан тәрбиесі ұрпққ мнт» тқырыбынд форум тті. Мұнд отбсылық құндылықты нығйту мен оны сқтй білуге к п мән берілді. Шынымды йтйын, сәбиіне бесік жырын йт лмйтын, келініне дәстүріміздің озық үлгісін нсихттй білмейтін нлрымыздың бр екені шындық. Блсын блбқшлрғ тстй слып, жұмыс бсты болып кеткен т-нлрдың рұятын ояттық б, ой слдық п, ол жғын форумғ қтысқндр бғлй жтр. Менің йтйын дегенім ұрпғын ұлттық дәстүрдің озық үлгісін сіңіргісі келетін жс-т-нлрдың к п екендігі к з қунышым йнлды. Жс қзқ: Кешіріңіз, уқыт шіркін қйт йнлып, зіңіз жс келін кейпіне келсеңіз, бесік жырын йтр м едіңіз? Блқия Көмекбев: Айтқнд қндй! «Бөпем менің й м екен? Шекер ме екен, бл м екен? Ойнқтп бір бәйгеден Озып келер тй ме екен?! Тс бұлқтр туд екен, Жс құрқтр сйд екен. Көлбең-көлбең ұштын Көбелектер қйд екен?» деп әндетер едім! Бесік жырын тыңдп скен ұл мен қыз отнының птриоты болып спейді ме? кінішке қрй, қзір бесік жырын йттын нлр зйып кеткен. Оның орнын сылдырмқты сылдырлтып, үй ішін тыныштндырып, бесік тербетумен ғн з «миссиясын» яқтйды... Жс қзқ: зіңіз білесіз, қзіргі бллр «қырзмнның бллры». рине, күйінген тнлрдың тілімен йтқнд. Жс спірімдер рсынд қылмыс дегеніңіз, ршіп тұр. Сіз бсқрып отырғн Анлр кеңесі трпынн қндй іс-шрлр тқрылды? Блқия Көмекбев: Рс йтып отырсыз. Боямсыз шындық. «Пәлен мектептің оқушылры рсынд тыс болыпты!», «Түген колледждің оқушылры жппй т белесіпті...» деген жйсыз хбрлрғ д етіміз үйреніп кеткендей ме? Осы жерде з пікірімді йт кетейін: к біне жұрт мұғлімдер мен оқытушылрды кінәлп жтды. «Тәрбие бермейді, бллрымызғ қрмйды, бәрі бетімен кеткен...» дегендей. Бұл жерде мәселе екі жққ д бірдей. Алдымен, т-н блсының немен йнлысып жүргенін қдғлуы тиіс. Ол тур емес қой, мектепке «ткізе» слғн. з блсы, з ұрпғы. Демек, к п жғдйд т-н жупкершілігі шеттеп қл береді. Бұл дұрыс емес, әрине. Ат-нсын сыйлмғн, тыңдмйтын бл мектеп қбырғсынд жүріп, мұғлімдерді құрметтей қоя м? Біз осы мқстт кешенді жұмыс тқрдық. Құқық қорғу оргндрының қызметкерлерімен бірлесе отырып, М. уезов тындғы ОҚМУ және «Авиценн» медицин колледжі студенттері және мектеп оқушылрын семинр-тренинг ткізілді. Сенім телефондры рқылы 2701 дм білікті ммннн кеңес лс, 1025 дмның құпия түрде психологиялық кеңестер луын жәрдем жслынды. Жс қзқ: Сіз нсыз. зіңіз де жстық дәуренді бстн ткіздіңіз. ткен шқсыз мір болмйды. Жс кезіңізде нәрестесін к шеге тстп кететін жеңілтек қыздр к п болды м? лде, кеңестік құпиялу з әмірін жүргізді ме? Қзіргі жс спірімдерге к ңіліңіз тол м? Блқия Көмекбев: зіңіз йтқндй, мір слыстырудн тұрды. Кеңес змнынд әдептілік, р-ождн бірінші орынд тұртын. Қзір оның орнын қш, дүниеқоңыздық, интернеттегі неше түрлі ұятсыз сйттр лмстырды. зіңіз білесіз, «түк к рмеген» қзқ жстры, тіпті т сқлы узын шыққн змттрдың зі тәуелсіздігіміздің лғшқы жылдрынд шетелдің нйы сипттғы фильмдерін жерт леде, оңш үйлерде жппй жсырын к ріп жтты. Шетелдің қңсығы біздің қыз-жігіттерге тңсық болды. Интернет дегеніңіз жстр снсын улп бітті. Ғлмторды меңгеру, оның иірімін з мқстың пйдлн білу деген жқсы. Бірқ деп брмғымызды тістейтін жғымыз д бр. Бесіктен белі шықпй жтып, нйы сипттғы бейнелерді интернеттен іздейтін жс спірімдерге т-нсы «әй!» дей қоймйды. Тіпті немен йнлысып, нені «тмшлп» жтқнынд жұмысы жоқ. сесіне: «біздің бл жігіт болып қлыпты!» деп к ңіл мрқйттындр д бр. рине, к пке топырқ шшуғ тғы болмйды. Жс спірімдердің бәрі жеңілтек, мірге к зқрсы згеріп кеткен деп йт лмймын. Десек те, жеңілтек қыздр теріс тәрбие қйығынд тербетіліп жүріп, қлй жүкті болып қлғнын сезбей де қлды. Сосын брып, р-ұяты «оян» қлды. Нәтижесінде, жң туғн шқлғын қоқысқ тстп кете брды. кініштіқ. Біздің ңірде де мұндй сұмдық жғдйлр бірнеше рет қйтлнды. Айтуғ уыз брмйды. Дәулетті, бқутты отбсылрдың ұл-қызының зі осындй қдмғ брып жтды. Демек, жеңіл жүрісті қыздрдың қылығын бғлғнд, әлеуметтік жғдйын бс нзр удрғнымыз ж н емес деп ойлймын. Сондықтн, Анлр кеңесінің қтысуымен «Бл тәрбиесіндегі тнның р лі» тқырыбы ясынд Түркістн қлсы мен Қзығұрт, Отырр, Т ле би удндрынд тәрбиелік мәні зор кездесулер ткізілді. Иә, бірді-екілі кездесулермен жстр жеңіл жүрістен тиыл қлмйды. Бұл мәселеде бүкіл т-н, қоғмдық ұйымдр болып, күресуіміз керек. Жс қзқ: Бірз әңгіменің бсын қйырғн сияқтымыз. Дегенмен, қндй мңызды мәселе йтылмй қлды деп ойлйсыз? Блқия Көмекбев: Біз әңгіме еткен жйдың бәрінің де мңызы зор. Соның ішінде оқ бойы озық тұртын мәселе ж нінде йтр болсм, ұлтрлық бірлік пен ттулықты жстрдың бойын сіңіру. Птриоттық сезімі жоғры ұрпқты тәрбиелеудің орны б лек. Ттулық бр жерде береке бр, бірлік бр. Құдй Сирияның, мыну Ауғнстнның бетін улқ етсін. Кешегі болып ткен лңкестік оқиғлр ел есінде. Бірқ трих шңынд қлып кетсе екен деп тілеймін, енді қйтлнбсын! Осы мқстт д бірз жұмыс тқрылды. «Ырыс лды ынтымқ», «Біз Қзқстнның біртұтс хлқымыз!» сияқты кездесулер лдғы кезде де жлғсын тб бермек. Жс қзқ: Сіз бен біз к птің к кейінде жүрген к кейтесті мәселелерді қозғдық. Рхмет сізге! Блқия Көмекбев: лімізге тыныштық тілеймін! Тек тыныштық... Л БІРЛІГІ Әңгімелескен Мұхтр ШРІМ 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл 5 ИГІ БАСТАМА Бл мектепке дйын Ақту қлсындғы 1 мектепте өткен шрд Тұңғыш Президент қоры тынн 200 блғ мектепке қжетті сөмке мен керек-жрқтр тбыстлды. Қйырымдылық шрсын тлғн қордың бс ммны Гүлнр ршімнов мен облыстық білім бсқрмсы бсшысының орынбсры Айжқсы Тұржнов қтысты. Қор ммндры кция ясынд еліміздің жеті ймғынд болып, әлеуметтік жғынн з қмтылғн, тұрмысы т мен, к пбллы отбсылрдың бллрын мектепке қжетті с мкелер мен бсқ д керек-жрқтр үлестірді. Г.ршімнов «Бұл дәстүрге йнлғн игі шр. Жқынд Атыру облысынд болып қйттық. Бүгін, міне, Ақту қлсындмыз, ертең Жң зен, Форт-Шевченко қллрын брып, оқушылрды мектепке қжетті құрл-жбдықпен қмтмсыз етеміз. Жлпы, Мңғысту облысы бойынш 500 блғ к мек к рсетілетін болды. Мұндй игі шрлр лдғы уқытт д жлғсын тбды, дейді. Жстр жұмыспен қмтылды Мңғысту облысынд техниклық және кәсіби ұйымдр (ТКҰ) түлектерін жұмыспен қмтмсыз ету көрсеткіштері өсуде. Бұл турлы облыстық білім беру бсқрмсы хбрлды. Бүгінгі тңд ймқт техниклық және кәсіби бғыттғы 26 (15 мемлекеттік, 11 мемлекеттік емес) оқу мекемесі бр. ткен жылы мемлекеттік Түпқрғн гумнитрлық-техниклық колледжі мен мемлекеттік емес «Келешек» Мңғысту к ппрофильді колледжі шылды. Кдрлрды дйынду 85 ммндық және 135 біліктілік бойынш жүргізіледі. Онд оқып жтқндрдың жлпы сны дм. Оның 60 пйызы (13 мың 850 студент) мемлекеттік колледжде, 0 пйызы (9 мың 6 студент) мемлекеттік емес колледжде білім лды. Студенттің 80 пйызы жұмыспен қмтмсыз етіледі. Тігін фирмсы шылды Мңғысту облысының Мұнйлы уднын қрсты Бсқұдық уылынд 165 шғын кәсіп иесі тұрқты жұмыс жсп, жергілікті тұрғындрын жұмыспен қмтып отыр. Олрдың қтры енді тігін фирмсымен толықты. Қзқы ою- рнекпен безендірілген к рпе-т сек, қоржын мен ыдыс-яқ қптры, құрқ жстықтр дйындйтын тігін фирмсынд 12 дм жұмыс істейді. Тігін фирмсы змнуи технологиямен жбдықтлғн. Құрл-жбдықтр рнйы тпсырыспен шетелден лынғн. Айын қыз жсуын дйындйтын фирм лдғы уқытт мемлекеттік тпсырыс негізінде жұмыс жсуғ ниетті. Венер МИРЛАН

6 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл 6 Бәрекелді Жлпы Слық және кеден қызметінің трихы 1991 жылдн бстлды. Тәуелсіздік лғннн кейін ел қоржынын түсетін слықты есептеп, бір жүйеге түсіру мәселесі кезек күттірмеді. Іле бұл мәселенің жүйесі енгізіліп, оны бқылйтын оргн пйд болды. Осы жылдр рлығынд слық және кеден оргндры бірнеше рет қйт құрудн тті. Тәуелсіздік жылдры Алмты облысы йтрлықтй тбысқ жетті. Жылдн-жылғ бюджет түсімі тұрқты түрде ұлғюд. Биылғы жылы д сол жүрісінен тймды. Депртменттің брлық құрылымдық б лімшелерінің тыңғылықты жұмысының рқсынд бюджеттің брлық деңгейінде слық пен кедендік т лемдер түсімі қмтмсыз етілді жылдың бірінші жртыжылдығынд жоспр бойынш, мемлекеттік бюджетке түсетін кірістер м лшері миллион теңге болс, бюджетке миллион теңге түсім АЙМАҚ Биыл жрты жылдың ішінде Алмты облысынд млн теңге кіріс түскен. Бұл жоспрлы межеден 12 пйыз көп. Алмты облысы бойынш мемлекеттік кірістер депртментінің қызметкерлері 1 тмыз күні төл мерекелеріне орй осындй мәліметпен бөлісті. Слтнтты жиынғ құқық қорғу мен мемлекеттік ұйымдрдың бсшылры, қржы, кеден және қржы полициясының рдгерлері және «Нұр Отн» пртиясы Алмты облыстық филилы төрғсының бірінші орынбсры Ғлисқр Срыбев қтысты. Жиынд осы слғ еңбегі сіңген қызметкерлер мрпттлды. түсті. Яғни жоспр 112,6 пйызғ сыр орындлды. Жоспрдн тыс миллион теңге түсті, оның 651 миллион теңгесі республиклық бюджетке, 7 кіріс көп Шығыстн 10 миллион теңгесі жергілікті бюджетке тиесілі. Депртменттің экономиклық тергеу қызметі лбсының «100 нқты қдм» ұлт жоспрының бірнеше спектілерін жоғры деңгейде орындғн. Мәселен, ұлт жоспрынд йтылтын құқық қорғу мәселесі, зңды құрметтеу деңгейін к теру, оның ішінде құқық қорғу, дм құқығының яқсты болмуы, зңдылықтрды қтң сқту сияқты мәселелерде уыз толтырып йтрлықтй жңлықтры бр. Биылғы жылдың 6 йынд Экономиклық тергеу қызметімен 11 экономиклық қылмыс нықтлды, оның ішінде 321 қылмыстық іс яқтлды, 239 сотқ жіберілді, 82 тоқттылды жылдың 1 жртыжылдығынд яқтлғн қылмыстық істерден 5,3 миллирд теңге шығын нықтлды, оның 2,5 млрд теңгесі бюджетке телді. Депртмент қызметкерлері слутты мір слтын тұрқты түрде ұстнды. Биылғы жылдың шілде йынд Алмты облысы бойынш мемлекеттік кірістер депртментінің комндсы қлыптсқн дәстүр бойынш мемлекеттік қызметкерлер спрткидсын бильярд, волейбол, мини-футбол, үстел теннисі мен шхмт жрыстрын з мүшелерін қтыстырғн. Аудит бсқрмсының бс ммны.дүйсебев әйелдер рсынд шхмт жрысынд үшінші орынғ иеленді. Сонымен қтр Тәуелсіздіктің 25 жылдық мерейтойын орйлстырылып «ркен» спорт кешенінде депртменттің құрылымдық б лімшелері рсынд «Шғын футболдн» Спрткид тті. кіріс көп Бірінші орынды экономиклық тергеу қызметінің комндсы ұтып лды. Кілкілдетіп кірісті снп отырғн депртмент қызметкерлерінің йтуынш, олрдың кәсіби мерекесі тқрылғн жұмыстың қорытындысын шығруғ, келешек жұмыстрды жоспрлуғ, еңбек сіңірген жұмысшылрғ лғыс йтуғ, жс ммндрдың жұмысын бғлуғ мүмкіндік береді. Мерекелі шрд ең үздік облыс әкімінің құрмет грмотлрымен, лғыс хттрымен мрпттлды. Слтнтты жиын құқық қорғу оргндры рсынд «Шғын футбол» турнирімен жлғсты. Жоспр Кезінде еліміздің 70 пйызын қнтпен қмтығн Алмты облысы соңғы жылдры тәтті түбір өсіріп, өнім дйындуд жетістігімен қунтып жүр. Қнт қызылшсын өсіру лқптрын ұлғйтып, зуыттрды жөндеуден өткізгелі бері бұл слның тмырын қн жүгірді. нді, тіпті «Жетісу» КК» ҰҚ» кционерлік қоғмының кілдері, егіншілік және сімдік шрушылығы зерттеу институтының ммндры, удндық уыл шрушылығы б лім бсшылры, грономдр және бірқтр шрушылық кілдері қтысқн жиынд тұқым ндіру мәселесі турлы қылдсты. Ауыл шрушылығы бсқрмсының бсшысы Сексенбй Бекішов лбсының тпсырмсын орынду мқстынд облыс әкімі Амндық Бтловтың қолдуымен бірқтр іс-шрлрды ұйымдстырғнын, нәтижесінде биылғы жылы қнт қызылшсының к лемі 6809 гектрғ жеткенін йтты. тұқымды шеттен луды д қоятын кез келетін сияқты. Бұл турлы облыстық уыл шрушылық бсқрмсының бсшысы Сексенбй Бекішов мәлімдеді. Тәтті түбір тұқымы ӨЗІМІЗДН Айтуынш, облыс әкімдігі трпынн қнт қызылшсын сепкен шрушылықтрғ биыл д қолду к рсетілуде. Тұқым стып луғ жергілікті бюджеттен қржт б лініп, 6100 гектр егістік лқпқ «Жетісу» КК» ҰҚ» кционерлік қоғмы рқылы Фрнция, Гермния елдерінен тсымлднғн тұқымдр себілді. Осы ретте шрушылықтрғ берілген тұқым күзгі нім есебінен қйтрылмқ. Ал қлғн 712 гектр лқпқ «Қмқорлық» жупкершілігі шектеулі серіктестігі тұқымы пйдлнылды. Облыстық уыл шрушылық бсқрмсы бсшысының йтуынш, бүгінгі тңд ңір үшін ең мңызды мқсттрдың бірі тұқым шрушылығын жолғ қою болып отыр. йткені, тұқымды шеттен әкелу қомқты қржыны қжет етіп отыр. Сексенбй Бекішов «Қзіргі тңд стып лынтын Фрнция, Гермния мемлекеттері тұқымдрының спсы өте жоғры екендігін мойындуымыз керек. Алйд мұндй қымбт тұқымдрды жыл сйын стып л беруге шрушылықтрдың шмсы жете бермейді. Сол себепті біз бұл бғытт шетелдерге тәуелді болмй, өзіміздің отндық өнімді өндіруді мықтп қолғ луымыз керек», деді. Ммндрдың йтуынш, бізде тұқым ндіруге мүмкіндік к п. Мәселен, осы слның жілігін шғып, мйын ішіп жүрген Пнфилов уднындғы «Қмқорлық» жупкершілігі шектеулі серіктестігінің бзсынн сплы әрі толернтты отндық нім ндіруге болды. Атлғн серіктестіктің директоры лен Жолдсов отндық тұқымның ртықшылығы жйлы йтты. Оның пікірінше, бұл тұқым түрлі зиянкеске т зімді әрі климтқ мейлінше бейімделген. Қзқ егіншілік және сімдік шрушылығы ғылыми-зерттеу институтының бс директорының орынбсры Шынболт Рысқлиев пен «Жетісу» КК» ҰҚ» кционерлік қоғмы зық-түлік турлрының тұрқтндыру қорын бсқру депртментінің директоры Қуныш Тоғйбев с з лып, тұқым шрушылығы турлы пікірін білдірді. Айтылғн пікірлерді мұқият тыңдғн Сексенбй Бекішов бұл турлы облыс әкімі Амндық Бтловқ жеткізетінін йтты. Қызмет Алмты облысынд жыл бсынн бері туризм слсынн 2 млн теңгеге жуық түскен. Бұл өткен жылдың осы мерзімімен слыстырғнд 115,9 пйызғ ртық. Мұндй мәліметті жергілікті туризм бсқрмсы хбрлды. Алкөл көлі өңірдегі ең тнымл тынығу орындрының бірі болғндықтн, онд демлушылрғ қжетті жғдй мен инфрқұрылым жүргізу бсым бғыт болып отыр. жергілікті бюджеттен 65,6 миллион теңге субсидия б лінді. Алк л уднының Алкөлде бсшылығы к л жғлуының снитрлық тзлығын сқту бғытынд тұрқты демлмын жұмыс жүргізіп келеді. Мәселен, биылғы жылы Осы мқстт Ырғйты жергілікті бюджет қржысы уылдық округінде 10 есебінен 21 миллион теңгеге дм, 6 рнйы техниксы Ақши уылынн демлыс десеңіз... бр «Үшрл-К ркейту» ймғын дейінгі вток лік жолы жупкершілігі шектеулі құрылысының жоблық-сметлық серіктестігінің филилы құжттмсы әзірленіп, құрылыс құрылды. Алк л жұмыстры бстлды. Қзіргі жғлуынд, Ақши және кезде Алк л к лінің жғлуындғы К ктұм уылдрының Ақши уылы мен демлыс орнының рлығынд рнйы рлығындғы жолды қйт контейнерлер ж ндеу жұмысы жүргізіліп жтыр. орнтылғн. Сондйқ жыл сйын Автожолдың жлпы ұзындығы 23,78 шқырымды құрйды. Жобның құны Алк л жғлуының 3,036 млрд теңге. Жоспрғ сәйкес снитрлық жғдйын 2017 жылы яқтлуы тиіс. жқсрту және суықтыру Сонымен қтр жыл сйын мқстынд жергілікті Алк лде тынығушылрдың сны тұрғындр рсынд түрлі ртуын бйлнысты биылғы жылы д кциялр ткізіліп, бұл іске «Жетіген-Достық-Жетіген» бғытындғы «Жсыл ел» жсқтрынн мусымдық теміржол қтынсын еріктілер тртылды. Уғдлстық Қлдық т кәдеге жрйды Тлдықорғн қлсынд түрлі қлдықтрды өңдейтін «Эко- Сервис-Армн» жупкершілігі шектеулі серіктестігі жұмыс істейді. Кәсіпорын директоры Гүлнр Мдыбевның йтуынш, жобның құны 250 миллион теңгені құрйды. Инновциялық жоб хлықрлық стндртқ сәйкес шикізтты қлдықсыз ңдейді. Кәсіпорынның жоблық қуты күніне 50 тонн қлдық ңдеуге қуқрлы. Зуыт резеңке, плстик, қғз, медицинлық қлдықтр, тіпті мл лекселерін де ңдеп, олрдн гз, қр мй, жнр-жғрмй, техниклық к міртегі мен жртылй кокс ндіріп шығр лды. Бұл німдердің бәрін қйт ндіріске қолднуғ мүмкіндік мол. Тіпті ңдеу жұмысынн кейінгі күйенің зі бспхнлрд бояу ретінде қолднылды. Сондықтн оғн д сұрныс бр. Зуыт мұржсынн түтін мен зиянды зттр шықпйды. Себебі шикізт жнғнд одн шығтын түтін пеш ішіндегі ктлизторд, рнйы дйындлғн су бссейнінде сүзіліп қлды. Сондықтн сыртқ тек қ түтін мен бу ғн шығды. Мұнд әзірге 30 дм жұмыс істейді. Зуыт толық қутын шыққнд жұмысшылр сны тғы д толығ түспек. Бетті дйындғн Шынргүл О АШБАЙ

7 Ақын ғріп емес пе, Бйды өтірік мқтс. Змн ғріп емес пе, Әділеттен ттс. Жмбыл ЖАБАВ РУХАНИЯТ 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл 7 Бйқу Алмты облыстық рдгерлер ұйымының т рғсы рмек Келімсейіт Жмбыл Жбев шығрмшылығы мен оның қзқ әдебиетіндегі орны турлы бяндм жсп, оның есімін ұлықту кейінгі ұрпққ міндет екенін йтды. рмек КЛМСЙІТ, облыстық рдгерлер ұйымының төрғсы: Әдебиеті мен мәдениетін ұлттық қсиет деп снйтын елімізде трихи тұлғлрдың есімін ұрпққ дәріптеу, оның рухни өміріне көңіл бөлу біздің бсты мқстымыз, деді рдгерлер ұйымының т рғсы. Жсынн лең-жырғ б леніп, нсы Ұлднның қындық тлнтын бойын сіңірген, йтыс нерінің лыбы Жмбыл тмыз Сүйінбйдй сңлқ қыннн тәлім-тәрбие лды. Сүйінбй өткен екен бұл өмірден, Қр өлеңнің жңғғын др шғып, деп рындп келіп; Ұйқсы ұлылықпен құрықтлғн, йтпқшы, Тлдықорғнд рдгерлер рсынд қындр мүшәйрсы өтті. л Тәуелсіздігінің 25 жылдығын және Жмбыл Жбевтың 170 жылдығын рнлғн жыр сйысын ын Алмты облысының 15 удн 3 қлсынн н 36 үміткер қтысты. Олр өз жырлрын тәуелсіз елдің жсмпз хлқы мен жүз жсғн быз қын ұлы Жмбылғ рнды. Мүшәйр тлбы бойынш, қтысушылрдн Жмбыл қынғ рну өлең және еркін тқырыпт бір өлең қбылднғн. Нәтижесінде 10 қын жүлдегер тнып, қшлй сыйлықпен мрпттлды. «Өлеңге әркімнің-қ бр тлсы» деп Абй Атқты Тоқтғұл, Мұртәлі, Блық, Тыныбек сияқты дүлдүлдермен нер сйысын түсіп, «Мнс», «р Т стік» эпострын жырлп, хлықтың ілтипт, ықылсын б ленді. зінің жүз жыл мірінің сексен бесін лең-жырмен ткізіп, ғсыр жсғн қынның; Өтірікті сүймедім, Дүние үшін күймедім. Алтынын біреудің, Жолд жтс тимедім, деген лең жолдрынн оның хлық қдір тұтқн, ел қсиеттеген құндылықтрды рдқтп ткенін бйқймыз. «Жмбыл менің жй тым, хлық менің шын тым», деп Жмбыл з бғсын зі йшықтп кеткен қын. Олй деуге себеп; «Асып тұрғн қылым жоқ. Жер тесіп кеткендей шешендігім жоқ. Біліп тұрғн білімім жоқ. Оқымғн кісімін. йтсе де бйқймын, хлық к п біледі. Менің білімім сол хлықтың білгендері. Мен хлықтың с зін йттым» деп кішірейгені ұлылықтың біз біле бермейтін ғжп бір қыры. Жмбыл рқылы қзқты әлем тныды. Оның леңдері дүниедегі елуден стм елдің тіліне удрылды. Бір миллион жол леңді жтқ білетін, бір йтқн шумғын екінші қйтлмйтын, шпнын сілкіп қлс, ұйқс сулйтын қр шлдың құдіреті де осынд. Ахмет КНДІРБКҰЛЫ, қзылр лқсының төрғсы, қын: «Біз әділқзылр лқсы келіп түскен брлық өлеңдерді мұқият оқып тнысып, қорытындысын шығрдық. Өлеңдердің көркемдік жғын, мәдениетіне, мзмұнын, ізденістеріне, тртымдылығын шейін нзр удрылды. Бұл жерде бір йт кететінім, біздің рдгерлер осы злғ қын ретінде келіп отыр. «Өлеңге әркімнің-қ бр тлсы...» деп Ұлы қын Абй йтқндй, өздерінің көңілдерінің тереңінен толқып шыққн өлең-жырлрын әкеліп отыр. Бұл мүшәйрғ қтысқн рдгерлердің брлығы дерлік ілтиптсыз қлмйды. Білеміз, Сіздер йтулы қын емессіздер, лйд қынғ жқынсыздр, өлеңжырдың қдірін білетін, түсінетін жндрсыздр. Сондықтн жлынды жыр жзғн рдгер қындрғ лғыстн бсқ йтрымыз жоқ», деді. Жүлделі орындрғ ие болғн қындр схнғ шығып, жүлде лғн леңдерін оқып, рқ-жрқ болысты. Бс жүлдені қнжығсын бйлғн Жмбыл уднының қыны Өмірбй ӨМІРЗАҚҰЛЫ: Тулр тұр, Жмбыл бр деп лсрып, Қзққ қлй біткен тмш құт. Сқлын ппқ болып тұныпты рмн. Қзқт Жмбыл ғн, Жмбыл ғн, Сүмбіледей жрқырп тұрып қлғн, деп бб рухын сққттып жіберді. Сексеннің сеңгіріне шықс д, шынйы к ңілімен жыр толғғн қын әжеміз Гүлжукен МҰҚАВА: Жырғ бөлеп бйтқ қзқ длсын, Жұлдыз болып, мәңгі сөнбей жнсың. Айтыстың дуылпзы Жмбыл бб, Жлғстырғн екі ғсыр рсын, деп бстғн лең-жырын жтқ оқып, жиылғн қуымның ыстық ықылсын б ленді. Сонымен қтр нәзік сезімге тұнып тұрғн: Сол шқтың күмбірлеген үні бөтен, Ол әлде шт сезімнің гүлі ме екен. Мен өзім кірбің лмй қбғым, Жз болып дүниеден күліп өтем, деген жыр жолдрын оқып, леңсүйер қуымды тң-тмш қылды. Ардгер қындрдың леңдерін тыңдй отырып, поэзияның шынйы лебі есті. Алк лден келген қын Тезекбй САДИВ: Жймын б? Жйсңмын б? Сұрмғын! Өлеңім өзі йтды бұлқ әнін, Тбысқ қолы жеткен жс ғлымнн, Тныдым ғсырымның ұлы дмын, десе, Қрсй уднынн келген қын Шшубй МАЛДЫБАВ: Біле ме, жұрты Жмбылдың, Жолбрысы болғнын. Ақынғ қонғн ән-жырдың, Киесі мен қорғнын. Жс Жмбылғ жолбрыс, Періште болғн деседі. Жмбылды жырлды Ақсқлдр Шыққнд қын жолғ лыс, Қйтпғн екен меселі. Аңыз емес, бұл шындық, Жолбрысы болыпты. Сол жолбрыс-мәңгілік, л төріне қоныпты! деп Жмбыл турлы тың қпрды леңмен кестелейді. л бірлігі, ттулығын с з еткен Пнфилов уднының қын Ислм-Ғли ҮРКІМБАЙҰЛЫ: й, Көк Түріктің әулеті! Жт болып кеттің неге сен? Рухыңменен рухымды келіп жебе сен! Бблр қйд, ғлр қйд рдқты, Әзілін йтр, қйд жүр көркем жеңешем? Жт болып кеттің, Жт болып кеттік неге біз? Төртеу түгелде көкке тиетін төбеміз. Буырлрым-у, тіліміз сәл-сәл бөлектеу, Болғныменен, Бір еді қққн шегеміз, дейді. Орыс тілінде жзылғн леңдерімен Жмбылдың қындық қсиетін, быройын сққттқн Текелі қлсының рдгер қыны жетпіс жстғы Светлн КНУРНКО турлы йтып ту ләзім. Звучит домбр:-зслушлсь природ, А степь узнл голос земляк. Поет Джмбул, кын, сын своего нрод, Послнец Мир, гордость н век, деген шумқтрмен бстлғн леңінде Жмбылдың ленингрдтықтрғ рнп жзғн «Ленингрдтық ренім» леңіне терең бойлп, сн ұлт пен ұлыс мекен еткен Қзқстнның дрқндығы, дрлығын змттық үн қосды. Светлн Кнуренконың леңінде сққ рух, рынды шбыт, үлкен прст к рініп тұрды. Бйқуғ қтысқн рдгер р қындрдың леңдері ері «Жыр рқуы Ұлы Жмбыл» деген тпен жинқ Шр болып, бсылып, жинлғн к пшілікке тртылды. Мүшәйр брысынд Алмты облыстық Сүйінбй тындғы филрмонияның әншілері Арфт Ысққов пен Кенже Ақжолов хлық әндерінен шшу шшып, жинлғн жұрттың қошметіне б ленді. Мүшәйрғ қтысқн 26 қын рнйы қшлй сыйлықпен және дипломмен мрпттлды. Ал ынтлндыру сыйлығы үш қынғ: Ақсу уднынн қтысқн Рушн Нұршбековғ,Текелі қлсынн Қыдыр Бйдүйсенов пен Влдимир Поляковқ берілді. Тлдықорғн қлсынн Кенжехн Рқыш, Қрсй уднынн Шшубй Млдыбев, Пнфилов уднынн Ислм- Ғли Үркімбйұлы үшінші орын жүлдесін иеленді. Текелі қлсынн Светлн Кнуренко мен Алк л уднының рдгер қыны Тезекбй Сдиев екінші орын жүлдесін лды. Бірінші орын жүлдесі сексеннің сеңгіріне шықс д, леңнің зенін ғытып жүрген, Жетісудың қыны, рдгер пмыз Гүлжукен Мұқевғ бұйырды. Бс жүлдені Жмбыл уднының қыны мірбй мірзқұлы жеңіп лды. Шынргүл О АШБАЙ, Алмты облысы, Суреттер: втордікі умғы» бллық «Бқытты Дәстүрлі кция ясынд ңірдегі лғшқы қйырымдылық шрсы облыс ортлығындғы 1 мектеп-гимнзияд тті. Осы жерде қоғмдық штб орнлстырылды. Ұйымдстырушылрдың йтуынш, республиклық кцияд қмтылтын бллр сны жыл сйын ұлғйып келеді. Мәселен, ткен жылы Тлдықорғн қлсының зінде ғн екі мың блғ қолду к рсетілсе, биылғы жылы үш жрым мың оқушыны қмту жоспрлнып отыр. Қлның брлық мектептерінде мектеп қжеттіліктері мен киімкешектерін жинйтын орындр белгіленіп, кция турлы қпрттық стенділер орнтылғн, логотиптер ілінген. Қйырымдылық шрғ кез келген дм қтыс лды. Акция 30 қыркүйекке дейін жлғсды. Жыл сйын дәстүрге йнлғн республиклық «Мектепке жол» кциясы биыл д өз жұмысын бстды. Бұл қйырымдылық шрсы биыл 9-шы жыл өткізіліп жтыр. Осы жылдр ішінде қжетті мектеп қжеттілігімен және мектеп киім-кешектерімен жүз мыңдғн бл қмтмсыз етілді. Биылғы жылы кция «Бқытты бллық умғы» ұрнымен Тәуелсіздіктің 25 жылдығын рнлып отыр. Сондй-қ ймқт 3 тмыздн бстп мектепке қжетті зттрды судлйтын мектеп жәрмеңкелері жұмысын бстды. Олр жергілікті хлыққ нрық бғсынн сәл т мен бғд тур ұсынды.

8 j 33 (605) 19 тмыз 2016 жыл ЖЗҚОҢЫРАУ ww w.jasqazaq.kz sqazaq.kz ө.! " # - $ ө $ $, # %&, $ % ә! %& # $ &. ( ө $ # ө#!ә # &! &. у с ө б н з е і р и П ӘСІ Қ і К олөнер қзқ слтдәстүрінің қйнр көзі. Көшпенді блсының «шыр» етіп өмірге келіп, қртйғнғ дейінгі бүкіл ғұмыры слт-дәстүрдің мәйегі. Шілдехн, Бесік той ғш шеберімен қтысты. Тұсукесер киіз бен темірші ұстлрдың өнеріне тәуелді. Қыз блның ұзтылу тойы, келін түсіру қзқ әйелдерінің қолөнерінсіз өтпеген. Сондықтн, хлқымыздың слт-дәстүрін ХХІ ғсырғ жеткізіп отырғндры ғштн ою оятын, темірден түйін түйетін, күміс соғып, қол блқыттын, киіз бсып, қмшы өретін ұстлр мен шеберлер. Бұл бұлжымйтын қиқт. КИІЗДІ САБАУ ӘДІСІ КИІЗ БАСУ ҮРДІСІ КИІЗДН ЖАСАЛАТЫН БҰЙЫМДАР» СА БА Ө ҚТ Н АС Р ТЫ ҒЫ Кез келген нер ұстздн шәкіртке, тдн блғ жлғсды. Vнерді лтірмейтін дүние осы сбқтстық. Киіз бсудың лдындғы дйындқтн бстп, жүн сбу, түту сияқты жұмыс кезінде әжесі немерелеріне, енесі келіндеріне бәрін к рсетіп, үйретіп отырғн. Жстың к ңілі жүйрік. Тез қғып лды. Тек нерді сүйетін жүрек болс жеткілікті. Қзқтың жері қндй кең болс, нері де бй. Бұрын жолушының стындғы ттың әбзеліне, үстіндегі киімнің рнегіне, бсындғы қлпғын қрп, қй рудың, қй елдің дмы екенін жзбй тнығн. Vйткені, әр елдің, әр ңірдің зіне тән ймқтық ерекшелігі болды. Киіз, текемет бсу нерінде де ңірлік ерекшелік йқын к рініп тұрды. рекшелік тбиғтын қрй б лінеді. Жсыл-желегі мол ймқтың ою- рнегі шық түсті, гүлді- рнекті келеді. Ал құмды ймқт сұр түс пен ұсқ рнек бсым. КИІЗ БАСУҒА ҚАЖТТІ ЗАТТАР: К АТА Киіз бсу қзқтың бсп нері деп тлтын қол неріндегі ең к не және кең трлғн кәсіп. Vйткені, киіздің қзқ тұрмысынд қолднылмйтын жері жоқ. Алты қнт қбоз үйден бстп, тлрымыздың киіз қлпғын дейін бәрі шиге орлып, тлдырммен істелетін жұмыс. Қзқ киізді қзқ үйдің жбулры үшін, текемет не сырмқ ретінде т сеу немесе тұсқ ілу үшін және киіз кебенек, киіз қлпқ, бйпқ, кесеқп, шәйнекқп, кірқп, сндыққп, жер жстық, смлдық, тоқым, жбу жсуд қолднғн. Киіз бсуғ желсіз шық түн тңдлды; Млдың күзем жүні қжет; -6 қнт қ ши дйындлды. рекше жғдйд 9-10 қнт ши қжет; Шбқтйтын сбу; Қйнғн су; Жүн шбқтйтын, жүн трттын 5-6 әйел, шиге орп ысплйтын, білектейтін 5-6 дм; Бутын рқн және тізгін жіп немесе бір дн бқн не сырық. 8 САЯХАТШЫ ПІКІРІ Бұрын тәжірибелі әйелдер жүн сбп, оны шиге орп жтс, жс қыздр бу есіп, қрулы келіншектер киіз пісіретін. Оны білектейтін болғн. Алйд әр киіздің зіне тән бсу зңдылығы болды. Текемет пен сырмқты бсу бір-біріне ұқсмйды. Киіз бсуғ к біне қойдың күзем жүні мен қозы жүні пйдлнылды. Киізді сбу жқсы жүн түрін тңдп лып, оны тзлудн бстлды. Тзлмс бұрын жүнді күн к зіне екі-үш сғтқ жйып лғн ж н, сонд сбу оңйғ түседі. Жүнді тулқ үстінде, кең улд сбу керек, себебі жүн лс әрі қоқымды болып келеді, К біне жүнді сбуғ т рт дм қтысды. Олр жүн үлбіреп, біріккені жзылғнғ дейін сбуды тоқттпйды. Сбу тяғы жыңғыл немесе ырғйдн жслынды. Шуд жіппен бйлстырылғн лты құлш ши лынды. Ыңғйын қрй шидің бір шетінен бстп жүнді тегістеп жйып, ыстық су бүрку рқылы орп отырды. Кейін қолдры жұмыр кісілер білектейді. Оруды жзғн соң, қйтдн біркелкі етіп ыстық су шшды. Киіз әбден суғ қнықты деген кезде оны қйт орп, екі шетін тұйықтп, бес жерінен нығыздп бйлп тстйды. Арқнды шидің әр жерінен йқстыр ткізіп, бірнеше дм қрм-қрсы тұрып, рқнды әрлі-берлі трт жүріп, жүн бірігіп, қтйғнш тебуді тоқттпйды.тебу үрдісі ши сыртын жүн қылшықтры шыққнғ дейін, яғни 2-3 сғтқ созылуы мүмкін. Киіз қншлықты к п тебілсе, соғұрлым ширқ болды. й с л ө К с м й Көз то ЫҢ ҚТ А АЗ Ы С Қ РЯС А «Ж АЛ Г Көлсй 1 көлі Көлсй 2 көлі Суреттерді түсірген Ғлия ҚАЛИВА!" #$ % & "'!: " Ө ) * $ Бс редктордың бірінші орынбсры + "", Бс редктордың орынбсры Астн қлсы кілдігінің жетекшісі - " &. компьютер ортлығының жетекшісі '1 " 0 - # ө ә 2 ", ә,ө i i 5. Бйқл БАЙ#ДІЛОВ Ақмол және Солтүстік Қзқстн облыстры ( ) Шынргүл ОҢАШБАЙ Алмты облысы ( ) Асқр АҚТІЛУ Ақт бе облысы ( ) Фрид МҰҢАЛҚЫЗЫ Мңғысту облысы ( ) Мұхтр ШРІМ Оңтүстік Қзқстн облысы ( ) ө"i "!: 0 # ә ә ' 6! i i i"i" : Айхн БАШТАШ Осло, Норвегия mahmutba@online.no Ұлдй САРИВА Бтыс Қзқстн облысы ( ) Шығрушы: Директордың орынбсры Бс есепшi Ә I % &!+ 7!: , Алмты қлсы, Ггрин дңғылы, 93-үй (Абй дңғылының қиылысы) Телефондр: 8(727) ; фкс: Бухглтерия: тел.фкс: 8(727) (жрнм б лiмiнің ішкі н мірі 108) Гзет «Дәуір» ЖШС РПИК (Алмты қлсы, Қлдяқов к шесі, 17-үй) тел: (727) , Тпсырыс 2111; Бғсы келiсiм бойынш Айлық трлымы дн Гзет 200 жылғы 1 желтоқснд ҚР Мәдениет, қпрт және спорт министрлiгiнде тiркелiп, бұқрлық қпрт құрлын есепке қою турлы 5710-Г куәлiгi берiлген. Мқл вторының пiкiрi редкция к зқрсын бiлдiрмейді. Жрнм мәтініне тпсырыс беруші жупты. Гзетте жриялнғн мтерилдр мен суреттердi сiлтемесiз к шiрiп бсуғ болмйды. Кезекшi редктор '1 " 0 - # Гзет Қзқстнның брлық ймқтрынд трлды, сондй-қ «AirAstana», «Etihad Air ways», «Turkish Airlines», «BMI», «QazaqAir» əуежолдрының ұшқтрынд бр.