Οκτώβριος 2010 ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ. επιπτώσεων από τη λειτουργία των. Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου

Transcript

1 Οκτώβριος 2010 ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ σε τομείς που βοηθούν ή συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Στο πλαίσιο υλοποίησης του έργου «ΤΗΙΝΚ GREEN» που χρηματοδοτείται από τις χώρες ΕΟΧ ΕΖΕΣ, Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία, στο πλαίσιο του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού ΕΟΧ (50%) και από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Ελληνικής δημοκρατίας (50%)

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΜΜΕ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γενικά Χαρακτηριστικά Στοιχεία των ΜΜΕ Η Εννοια του «Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος» Ο Περιβαλλοντικός αντίκτυπος από τη λειτουργία των ΜΜΕ ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ Γενικά Διαχείριση Ενέργειας Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας Γενικά Μέτρα Εξοικονόμησης Ενέργειας Κλιματισμός: Ψύξη/ θέρμανση Μέτρα Εξοικονόμησης ενέργειας Φωτισμός Αξιοποίηση ΑΠΕ Γενικά Αιολική Ενέργεια Υδροηλεκτρική Ενέργεια Ηλιακή Ενέργεια Γεωθερμική Ενέργεια Βιομάζα Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού & Θερμότητας Διαχείριση Υδατικών Πόρων Εισαγωγή Καλές Πρακτικές για τη Διαχείριση του Νερού Διαχείριση Αποβλήτων Εισαγωγή Μέτρα Διαχείρισης Αποβλήτων Εφοδιαστική Αλυσίδα & Μεταφορές Γενικά Μεταφορές Προϊόντων Μετακινήσεις Πελατών Μετακινήσεις Υπαλλήλων Περιβαλλοντικές επενδύσεις για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας

3 3.6.1 Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Γενικά Το Πρότυπο ISO Το Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου (EMAS) Επιτροπή για την Περιβαλλοντική Συνεργασία: 10 Στοιχεία ενός Αποτελεσματικού ΣΠΔ Το Πρότυπο BS Μελέτες περιπτώσεων από την εφαρμογή Συστημάτων Περιβαλλοντικής Διαχείρισης σε επιχειρήσεις Οικολογική Σήμανση Προϊόντων Γενικά Τα πιο γνωστά οικολογικά σήματα Οικολογικός Σχεδιασμός Προϊόντων Βέλτιστες Πρακτικές Οικολογικού Σχεδιασμού στον Κατασκευαστικό Κλάδο ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ «ΠΡΑΣΙΝΩΝ» ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ / ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Γενικά Καλές Πρακτικές για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Επιχειρήσεων - Μελών του ΣΕΒ Καλές Πρακτικές από το Ελληνικο Δικτυο για την Εταιρικη Κοινωνικη Ευθυνη Γενικά Κατάλογος: 50+ Καλές Πρακτικές Ιδιόκτητα φυτώρια Αναπαραγωγή σπάνιων φυτών: Το παράδειγμα της S&B Βιομηχανικά Ορυκτά Α.Ε Ενεργειακή Αποδοτικότητα: Το παράδειγμα της VODAFONE Κατάλογος: Καλές Πρακτικές Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Κατάλογος: Καλές Πρακτικές + Δράσεις Εξοικονόμηση Ενέργειας σε Κτίρια: Το παράδειγμα της ΑΚΤΩΡ Υπεύθυνη Διαχείριση Προϊόντος: Το παράδειγμα της ΒΙΒΕΧΡΩΜ Πρωτοβουλίες για Μείωση της Κατανάλωσης Ενέργειας: Το παράδειγμα του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών Μηχανικός Αποχρωματισμός Αεροσκαφών: Το παράδειγμα της ΕΑΒ Διαχείριση και Ανακύκλωση Έτοιμου Σκυροδέματος: Το παράδειγμα της INTERBETON Διαχείριση και Αξιοποίηση Καταλοίπων Βωξίτη: Το παράδειγμα της ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Α.Ε Οικολογικά Πιστοποιημένα Ξενοδοχεία: Το παράδειγμα της SUNWING RESORT Αποκατάσταση Λατομείων: Το παράδειγμα του Ομίλου ΤΙΤΑΝ Το Παράδειγμα των γραφείων της Greenpeace

4 4.5 ΤΟ Παράδειγμα της GÜNTHER GmbH & Co ΤΟ Παράδειγμα της SIOZITEX ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΟ COOL CALIFORNIA Γενικά Το Παράδειγμα της Harmony Farm Supply & Nursery Το Παράδειγμα της Pacific Motor Service Το Παράδειγμα της Lafitte ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ «ΠΡΑΣΙΝΩΝ» ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ από ΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΤΟΥ Westchester Γενικά Το Παράδειγμα της OLA ΦΟΡΕΙΣ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΡΑΣΕΙΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΤΟΥΣ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ Γενικά Φορείς Ενημέρωσης και Υποστήριξης των Επιχειρήσων σχετικά με Περιβαλλοντικά Θέματα Environmental Compliance Assistance Program for SMEs Case Studies DG Environment LIFE Program / Καλές Πρακτικές The European Association of Craft, Small and Medium-sized Enterprises United Nations Environment Programme (UNEP) ECO SMEs Services for Green products Το Δίκτυο «NetRegs» στο Ηνωμένο Βασίλειο Η Διαδραστική Πηγή πληροφοριών «Green Entrepreneurs» Η Υπηρεσία «ihobe.net» Stimular Foundation Η Πρωτοβουλία Performance Bretagne Environnement Plus (PBE+) Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα SITRA Το Πρόγραμμα «London Remade» Η Δικτυακή Πύλη «EnviroCentre» Προγράμματα Δράσεις Υποστήριξης των ΜΜΕ για τη μείωση του Περιβαλλοντικού ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ Το Έργο ΠΡΑΣΙΝΗ ΔΡΑΧΜΗ ΙΙ Περιγραφή του Έργου Βέλτιστες πρακτικές για τους παραγωγούς αγροτικών προϊόντων Βέλτιστες πρακτικές για τις τουριστικές επιχειρήσεις Βέλτιστες πρακτικές για τις βιομηχανίες/ βιοτεχνίες παραγωγής τροφίμων

5 5.3.2 Το Έργο «Energy Gain» Ο Στόχος του Έργου Τρόπος Υλοποίησης του Έργου Τα αποτελέσματα του έργου Το Έργο «LiMaS Life Cycle Innovation & Management for SMEs (EuP & EEE)» Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Το Έργο «Innovations for a MADE GREEN EUROPE (IMAGINE)» Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Το έργο Εργαλεία Παρακολούθησης για τη Βιώσιμη διαχείρισης της άρδευσης και του μικροκλίματος στα θερμοκήπια της Ευρώπης (ECOLTURE) Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Το έργο PROMETHEUS (PRoviding users with Organised and Monitored Energy services by Transparent and High standard EU Smes) Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Το Έργο «Chambers promoting intelligent energy for SMEs (CHANGE) Τα Επιμελητήρια προωθούν την έξυπνη ενέργεια για τις ΜΜΕ» Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Το Έργο «Regional clusters in energy planning (REGCEP) Ανάπτυξη περιφερειακών clusters στον τομέα του ενεργειακού σχεδιασμού» Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Αποτελεσματική Εφαρμογή Ενεργειακών Υπηρεσιών στις ΜΜΕ - Efficient Implementation of Energy Services in SME (EFFI) Ταυτότητα του έργου Περιγραφή του έργου Ο Τομέας Κινητοποίησης Επιχειρήσεων της WWF ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ

6 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2-1: Ορισμός Μικρομεσαίας Επιχείρησης και υποκατηγορίες αυτής (Ε.Ε., 2003)...13 Πίνακας 4-1: Κατανάλωση Ενέργειας για την Παραγωγή Οικοδομικών Υλικών...69 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 2-1: Κατανομή επιχειρήσεων με βάση το μέγεθος τους στην ΕΕ Διάγραμμα 5-1: Εκπομπές CO 2 για θέρμανση ψύξη πριν και μετά τις παρεμβάσεις στο κτήριο της Greenpeace ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 4-1: Απαιτούμενη διαδικασία για τη συμμετοχή στο σύστημα EMAS...54 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 5-1: Τα γραφεία της Greenpeace ΠΡΙΝ από τις παρεμβάσεις Εικόνα 5-2: Τα γραφεία της Greenpeace ΜΕΤΑ από τις παρεμβάσεις Εικόνα 6-1: Environmental Compliance Assistance Program for SMEs Web Site Εικόνα 6-2: LIFE Program Web Site Εικόνα 6-3: The European Association of Craft, Small and Medium-sized Enterprises Εικόνα 6-4: United Nations Environment Programme Web Site Εικόνα 6-5: EcoSMEs net Web Site Εικόνα 6-6: NetREgs Web Site Εικόνα 6-7: Green Entrepreneurs Web Site Εικόνα 6-8: ΙΗΟΒΕ - ΝΕΤ Web Site Εικόνα 6-9: Stimular Foundation Web Site Εικόνα 6-10: PBE+ Web Site Εικόνα 6-11: Sitra Environmental Programme Web Site Εικόνα 6-12: London Remade Web Site Εικόνα 6-13: EnviroCentre.ie Web Site Εικόνα 6-14: Η εφαρμογή EuP Eco Profiler Εικόνα 6-15: Παράδειγμα εισαγωγής στοιχείων στην εφαρμογή EuP Eco Profiler για μια λειτουργική μονάδα στεγνού καθαρίσματος

7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΕ ΕΒΕΑ ΕΕ. ή Ε.Ε. ΕΣΠΑ ΕΠ ή Ε.Π. ΜΜΕ ΠΕΠ ή Π.Ε.Π. ΥΠΕΚΑ ΣΠΔ SME Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθηνών Ευρωπαϊκή Ένωση Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μικρομεσαία/ες Επιχείρηση/Επιχειρήσεις Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Small and Medium Size Enterprise 7

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Στο πλαίσιο του πολυσύνθετου ρόλου του, το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθήνας (ΕΒΕΑ) υλοποιεί το Έργο «THINK GREEN», στο πλαίσιο της υλοποίησης «Ανεξάρτητων Έργων» χρηματοδοτούμενων από τις χώρες Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), ήτοι Ισλανδία, Λιχτενστάιν και Νορβηγία, στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού μηχανισμού EOX Το Έργο αυτό έχει ως κύριο στόχο την αντιμετώπιση, στο μέτρο του δυνατού, των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ρύπανση κ.α.) της λειτουργίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) με έμφαση σε αυτές που έχουν έδρα σε υποβαθμισμένες αστικές περιοχές στην περιφέρεια του ΕΒΕΑ και την ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης και της οικολογικής νοοτροπίας στους μικρομεσαίους επιχειρηματίες. Φιλοδοξία του Έργου είναι να αποτελέσει σημείο αναφοράς για ανάληψη αντίστοιχων πρωτοβουλιών, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος, από φορείς της χώρας που εμπλέκονται με ποικίλους τρόπους στη λειτουργία των ΜΜΕ και να συμβάλει, γενικότερα, στη διάδοση περιβαλλοντικά φιλικών πρακτικών αναφορικά με το επιχειρείν. Το έργο ΤΗΙΝΚ GREEN θα εστιάσει στις ΜΜΕ μέλη του ΕΒΕΑ που δραστηριοποιούνται στους κλάδους: (Α) Χονδρικό - Λιανικό Εμπόριο, και (Β) Κατασκευές, με έμφαση σε αυτές που έχουν έδρα σε υποβαθμισμένες αστικές περιοχές της περιφέρειας του ΕΒΕΑ. Σύμφωνα με το Σύστημα Ταξινόμησης Κλάδων Οικονομικής Δραστηριότητας οι επιχειρήσεις αυτές κατατάσσονται στις ενότητες 50, 51 & 52 για την κατηγορία (Α)και στην ενότητα 45 για την κατηγορία (Β). Πρόκειται για κλάδους με μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων, των οποίων οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη λειτουργία τους δεν έχουν αποτιμηθεί στο παρελθόν σε ευρεία κλίμακα ιδιαίτερα σε εθνικό επίπεδο - και οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σημαντικές. Στο πλαίσιο εκπόνησης του Έργου «THINK GREEN» προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η υλοποίηση της Δράσης «Πρόγραμμα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων - μελών του ΕΒΕΑ», με έμφαση στις ΜΜΕ. Στόχος της Δράσης είναι η ανάληψη πρωτοβουλιών από τις ΜΜΕ, που ανήκουν στην Ομάδα-Στόχο του έργου, για εφαρμογή πρακτικών που θα επιφέρουν μείωση των 8

9 επιπτώσεων (π.χ. ρύπανση κ.ά.) στο περιβάλλον από τη λειτουργία τους, όπως, ενδεικτικά, οι ακόλουθες: (α) εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας, (β) εξοικονόμηση θερμικής ενέργειας, (γ) μείωση κατανάλωσης χαρτιού, (δ) ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση υλικών, (ε) υιοθέτηση πιστοποιημένου Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Κ.α. Μέρος του αντικειμένου της ανωτέρω Δράσης αποτελεί η υλοποίηση της παρούσας μελέτης με τίτλο: «Ερευνά Αρχείου σε ευρωπαϊκό και ευρύτερα διεθνές πεδίο για την αναζήτηση πληροφοριών για τις τελευταίες εξελίξεις σε θέματα Καλών Πρακτικών σε τομείς που βοηθούν ή συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία των ΜΜΕ». Ο στόχος και κατ επέκταση το ζητούμενο αποτέλεσμα του παρόντος έργου πέρα από την προβολή και προώθηση πρακτικών που θα επιφέρουν μείωση των επιπτώσεων (π.χ. ρύπανση κ.ά.) στο περιβάλλον από τη λειτουργία των ΜΜΕ, είναι να συνδράμει τη σύνταξη ενός Οδηγού Καλών Πρακτικών ελαχιστοποίησης περιβαλλοντικών με γνώμονα: την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος και τον έλεγχο της ρύπανσης από τα απόβλητα, τον προσανατολισμό και την τόνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στον τομέα της διαχείρισης/εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων, την ανάδειξη ευκαιριών αντιμετώπισης των επιπτώσεων της χρηματοπιστωτικής κρίσης για τις ΜΜΕ, μέσω της υιοθέτησης νέων καινοτόμων πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας. Στην παρούσα Μελέτη παρουσιάζονται τα εξής: Κεφάλαιο 1: Παρουσιάζεται το περιβαλλοντικό έργο THINK GREEN που υλοποιεί το ΕΒΕΑ, το αντικείμενο και οι στόχοι της παρούσας μελέτης, καθώς και συνοπτική επισκόπηση των κεφαλαίων αυτής 9

10 Κεφάλαιο 2: Παρατίθενται βασικά στοιχεία για τις ΜΜΕ σε επίπεδο Ε.Ε., Ελλάδας και Περιφέρειας Αττικής, περιγράφεται συνοπτικά η έννοια του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και παρατίθενται στοιχεία εκτιμήσεις αναφορικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από τη λειτουργία των ΜΜΕ Κεφάλαιο 3: Παρουσιάζονται καλές πρακτικές και μέτρα μείωσης των περιβαλλοντικών σε διάφορους τομείς. Κεφάλαιο 4: Παρουσιάζονται μελέτες περιπτώσεων επιχειρήσεων (όχι κατ ανάγκη ΜΜΕ) και οργανισμών που είτε εφαρμόζουν τις αρχές της πράσινης επιχειρηματικότητας στην άσκηση της δραστηριότητας τους είτε έχουν υιοθετήσει καλές πρακτικές μείωσης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην καθημερινή τους λειτουργία, από τις οποίες οι ΜΜΕ μπορούν να αντλήσουν χρήσιμα παραδείγματα. Κεφάλαιο 5: Παρουσιάζονται φορείς, προγράμματα και δράσεις υποστήριξης των ΜΜΕ σε διεθνές επίπεδο που έχουν ως στόχο τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Κεφάλαιο 6: Παρουσιάζονται ευκαιρίες χρηματοδότησης που έχουν στη διάθεσή τους οι ΜΜΕ για την άντληση κονδυλίων προκειμένου να υιοθετήσουν καινοτόμες ή/και πράσινες επιχειρηματικές πρακτικές Κεφάλαιο 7: Παρουσιάζονται οι βιβλιογραφικές αναφορές της παρούσας μελέτης καθώς και ιστοσελίδες από τις οποίες αντλήθηκαν πολύτιμα στοιχεία. 10

11 2. ΜΜΕ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ Με την ονομασία «Ενεργειακή Πολιτική για την Ευρώπη», η μακρόχρονη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία μιας ενιαίας ενεργειακής πολιτικής πήρε, μετά από απόφαση των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Συνάντηση Κορυφής της 8ης Μαρτίου 2007, τη μορφή ενός καθορισμένου και συνολικού Σχεδίου Δράσης. Ενός σχεδίου που θα σταθεί απέναντι στην επιτακτική και αδιαπραγμάτευτη πλέον ανάγκη για προστασία του περιβάλλοντος και θα οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέλλον. Στο επίκεντρο αυτής της νέας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Πολιτικής βρίσκεται ένας κύριος στρατηγικός στόχος: η μείωση των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου της Ε.Ε. κατά 20% μέχρι το 2020, σε σύγκριση με τα επίπεδα του Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εστιάζει σε τρία σημεία: 1. στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%, 2. στην αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα κατά 20% και τέλος, 3. στην αύξηση του ποσοστού των βιοκαυσίμων στις μεταφορές κατά 10%. Σήμερα, η Ελλάδα δεσμεύεται απέναντι στη νέα Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Πολιτική και επιχειρεί να υιοθετήσει με τη σειρά της ένα σχέδιο δράσης που: 1. θα μειώσει την εξάρτηση της χώρας από συμβατικούς ενεργειακούς πόρους, 2. θα ενισχύσει τον ενεργειακό εφοδιασμό με πρακτικά ανεξάντλητες, εγχώριες πηγές, 3. θα οδηγήσει σε ένα πιο ισορροπημένο ενεργειακό ισοζύγιο και 4. θα συμβάλει αποφασιστικά στην προστασία του περιβάλλοντος. Το σχέδιο δράσης αυτό βασίζεται σε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης που υπηρετεί τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες: την «πράσινη ανάπτυξη». Η πράσινη ανάπτυξη, αυτή που σέβεται το περιβάλλον και το αντιμετωπίζει ως αναπτυξιακό απόθεμα είναι η μόνη εφικτή και βιώσιμη λύση για τον τόπο. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις επισιτιστική, ενεργειακή, χρηματοπιστωτική εντείνονται ενώ παράλληλα 11

12 εξελίσσεται και η περιβαλλοντική κρίση. H αντιμετώπισή της μπορεί να αποτελέσει διέξοδο και από την κοινωνικοοικονομική κρίση. Η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί μια νέα στρατηγική για την έξοδο από αυτήν την κρίση επιδιώκοντας την ανασυγκρότηση της παραγωγικής βάσης της χώρας, την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη, τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Η ανάδειξη αυτού του νέου αναπτυξιακού προτύπου ανοίγει νέες δυνατότητες από τον αγροτικό μέχρι τον τουριστικό τομέα, δημιουργώντας νέες προοπτικές στον κλάδο της μεταποίησης, στον κατασκευαστικό τομέα, στον τομέα της ενέργειας. Προτεραιότητες αποτελούν το κλίμα και η ενέργεια, η αναδιάρθρωση στους παραγωγικούς τομείς και η εξοικονόμηση των φυσικών πόρων. Σε έναν προικισμένο από τη φύση τόπο σαν την Ελλάδα, η μετάβαση σ ένα πρότυπο που θα βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στην εξοικονόμηση ενέργειας, στην ορθολογική διαχείριση της ενεργειακής ζήτησης, τη διαχείριση και ανακύκλωση των αποβλήτων και εν γένει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος είναι εφικτή. Για την επιτυχία αυτής της μετάβασης ο ρόλος της επιχειρηματικής κοινότητας είναι κομβικός. Εξάλλου, η ανάγκη για μακροπρόθεσμη προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος, ώστε η ανάπτυξη του να μη γίνεται σε βάρος του αύριο και των μελλοντικών γενεών, έχει σπάσει την αρνητική σύνδεση ανάμεσα στο κόστος προστασίας του περιβάλλοντος και την οικονομική ανάπτυξη. Το ενδιαφέρον της αγοράς στρέφεται στην ανάπτυξη της συνεχώς ανερχόμενης «πράσινης οικονομίας», προσφέροντας ώθηση στην προαγωγή της πράσινης καινοτομίας και των νέων πράσινων θέσεων απασχόλησης. Στο πλαίσιο αυτό, η λεγόμενη «πράσινη επιχειρηματικότητα» αναδύεται σήμερα ως μια νέα μορφή οικονομικής δραστηριότητας, τοποθετώντας στο επίκεντρο την ιδιωτική πράσινη πρωτοβουλία. Η προστασία του περιβάλλοντος έχει πάψει να θεωρείται «βάρος» για τις επιχειρήσεις και ξεκινά να συνιστά λύση βελτίωσης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και νέα ευκαιρία απόκτησης ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στην εγχώρια και διεθνή αγορά. Είναι μια μορφή επιχειρηματικότητας που μπορεί να αποτελέσει επιλογή ανάπτυξης τόσο για νέες όσο και για υφιστάμενες επιχειρήσεις, καθώς προσαρμόζεται σε ποικίλους κλάδους της οικονομίας. Τελικά, η πράσινη επιχειρηματικότητα αφορά σε δυο κατευθύνσεις πολιτικής: (Α) τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και ποιοτικών θέσεων εργασίας στους τομείς της ενέργειας, της διαχείρισης των αποβλήτων και των νερών, της διαχείρισης θεμάτων στο αγροδιατροφικό τομέα κτλ. και (Β) την επιλογή του τρόπου που οι υφιστάμενες επιχειρήσεις θα προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, ελαχιστοποιώντας τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και ταυτόχρονα κερδίζοντας ανταγωνιστικά 12

13 πλεονεκτήματα στην εθνική και την παγκόσμια αγορά. Ειδικότερα, για την ως άνω δεύτερη κατεύθυνση που εντάσσεται στην περιοχή ενδιαφέροντος του παρόντος έργου, αναφέρεται ότι η προώθηση ενός βιώσιμου πράσινου αναπτυξιακού - επιχειρηματικού μοντέλου που έχει ταυτόχρονα πυλώνες την κερδοφορία και την ανάπτυξη, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος, προσφέρει οφέλη σε όλους: επιχειρηματίες, συνεργάτες προμηθευτές, πελάτες, καταναλωτές, κοινωνία, περιβάλλον. 2.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ Σύμφωνα με Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) η κατηγορία των ΜΜΕ αποτελείται από επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους, έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν υπερβαίνει τα 50 εκ. ΕΥΡΩ ή έχουν ετήσιο συνολικό ισολογισμό που δεν υπερβαίνει τα 43 εκ. ΕΥΡΩ και δεν συμμετέχει σ αυτή με ποσοστό μεγαλύτερο του 25% επιχείρηση που δεν είναι μικρομεσαία. Ο όρος μικρομεσαία επιχείρηση έχει ευρύτερη έννοια, η οποία μπορεί να υποδιαιρεθεί περαιτέρω, όπως φαίνεται στον Πίνακα που ακολουθεί. Πίνακας 2-1: Ορισμός Μικρομεσαίας Επιχείρησης και υποκατηγορίες αυτής (Ε.Ε., 2003) Επιχείρηση Αριθμός Συνολικός Τζίρος ή Εργαζομένων Ισολογισμός Μεσαία < εκατ. 43 εκατ. Μικρή < εκατ. 10 εκατ. Πολύ Μικρή < 10 2 εκατ. 2 εκατ. Οι ΜΜΕ και ιδιαίτερα, οι μικρές επιχειρήσεις, αποτελούν το βασικό μοχλό οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης της Ε.Ε. Τόσο συνολικά στην Ε.Ε., όσο και στις επιμέρους χώρεςμέλη και ειδικά στις πιο περιφερειακές, όπως η Ελλάδα, οι ΜΜΕ αποτελούν την ραχοκοκαλιά της επιχειρηματικής κοινότητας, εμφανίζοντας μεγάλη ικανότητα προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος στη βάση της ευελιξίας τους (εξειδίκευση στη λεγόμενη φωλεά [niche], διατήρηση της απασχόλησής τους σε περιόδους κρίσης κλπ.) και συμβάλλοντας με υψηλά ποσοστά στη συνολική απασχόληση. Σε επίπεδο Ε.Ε. οι ΜΜΕ : 13

14 ανέρχονται σε περίπου 23 εκατομμύρια και αντιπροσωπεύουν το σχεδόν 99 % του συνόλου των επιχειρήσεων, παρέχουν περίπου 75 εκατομμύρια θέσεις εργασίας (66% της ιδιωτικής απασχόλησης και μέχρι 80% σε ορισμένους βιομηχανικούς κλάδους, όπως η κλωστοϋφαντουργία, οι επιπλοποιία κ.α.). και αντιπροσωπεύουν το 66% της συνολικής απασχόλησης και το 65% του συνολικού κύκλου εργασιών του συνόλου των επιχειρήσεων. Οι ΜΜΕ αποτελούν επίσης μια σημαντική πηγή ανάδειξης επιχειρηματικών δεξιοτήτων και καινοτομίας, ενώ συμβάλλουν ουσιαστικά στη διασφάλιση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Στην Ελλάδα οι ΜΜΕ αποτελούν σχεδόν το σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Από τις πλέον των επιχειρήσεων που έχει η χώρα σήμερα, το 99,5% είναι επιχειρήσεις που χαρακτηρίζονται ως μικρομεσαίες (έως 250 άτομα προσωπικό) και το 97,5% των επιχειρήσεων είναι επιχειρήσεις που απασχολούν από 0 έως 49 εργαζόμενους Στο ακόλουθο Διάγραμμα δίνεται κατανομή επιχειρήσεων με βάση το μέγεθος τους στην ΕΕ. Διάγραμμα 2-1: Κατανομή επιχειρήσεων με βάση το μέγεθος τους στην ΕΕ. 1 Μικρές(10-49) 7.0% Μεσαίες(50-249) 1.0% Μεγάλες(250+) 1.0% Πολύ Μικρές (1-9) 91.0% 1 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, DG Enterprise and Industry: "What is SME? Facts and figures" (2007) 14

15 2.3 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ» Ο όρος «Περιβαλλοντικό Αποτύπωμα» (Ecological Footprint), αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 90 από τους Mathis Wackernagel και William Rees, και είναι ένας λογιστικός δείκτης με τον οποίο υπολογίζεται, η έκταση η οποία απαιτείται για την απόθεση των παραγόμενων αποβλήτων κατά την παραγωγή των απαιτούμενων πόρων. Ενώ αρχικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση των επιπτώσεων σε εθνικό επίπεδο, το μοντέλο πλέον εφαρμόζεται τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο οργανισμών και επιχειρήσεων. Γενικά, οποιαδήποτε οντότητα έχει μετρήσιμους πόρους, μπορεί εύκολα να υπολογίσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα αναδείχθηκε ως μία καινοτόμα τεχνική με την οποία υπολογίζεται η οικολογική διάσταση της αειφορίας. Μέσω της αειφόρου ανάπτυξης επιδιώκεται η οικονομική αποτελεσματικότητα, η προστασία και αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και η ευημερία όλων των λαών. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι ένας τρόπος για την αξιολόγηση της διαθεσιμότητας των φυσικών πόρων και του βαθμού με τον οποίο η παραγωγή και η κατανάλωση έχουν επιπτώσεις σε αυτούς. Ο όρος του περιβαλλοντικού αποτυπώματος έχει τις ρίζες του στην έννοια της «Φέρουσας Ικανότητας». Σε ένα περιβάλλον η φέρουσα ικανότητα, είναι το μέγιστο δυνατό φορτίο το οποίο μπορεί να υποστηρίξει αυτό το συγκεκριμένο περιβάλλον (Catton, 1986). Ως φέρουσα ικανότητα ορίζεται ο μέγιστος δυνατός πληθυσμός ενός συγκεκριμένου είδους, ο οποίος μπορεί να υποστηριχθεί έπ αόριστον από ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα, χωρίς να μειώνει την παραγωγικότητα του εν λόγω οικοσυστήματος (Rees & Wackernagel, 1996). Ο Khanna (1999) υποστηρίζει ότι, στην ανθρώπινη κοινωνία η φέρουσα ικανότητα πρέπει να ορίζεται ως το ανώτατο ποσοστό κατανάλωσης πόρων και απόρριψης αποβλήτων, μου μπορεί να διατηρείται έπ αόριστον σε μία καθορισμένη περιφέρεια χωρίς να εξασθενεί η βιοποικιλότητα και η οικολογική ακεραιότητα. Για έναν πληθυσμό το περιβαλλοντικό αποτύπωμα είναι ο βιολογικός χώρος ο οποίος απαιτείται για την παραγωγή των πόρων που χρησιμοποιεί και την απορρόφηση των αποβλήτων που δημιουργούνται από τον εν λόγω πληθυσμό. Η μέτρηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος μπορεί να γίνει σε μία συγκεκριμένη περιοχή ή σε ολόκληρο τον πλανήτη (Redefining Progress, 2001). Γενικά, χρησιμεύει για την εστίαση στις οικολογικές απαιτήσεις των οικισμών (Rapport, 2000). Μετρώντας τις οικολογικές απαιτήσεις των περισσότερων υφιστάμενων επιχειρήσεων, σε σχέση με την απαιτούμενη 15

16 γη, τα παραγόμενα απόβλητα κ.λπ. αποδεικνύεται ότι ελάχιστες επιχειρήσεις είναι αυτάρκεις. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα υπολογίζεται σε παγκόσμια εκτάρια. Ένα παγκόσμιο εκτάριο είναι ο βιολογικός παραγωγικός χώρος με μέσο όρο 11,2 δισεκατομμύρια κατειλημμένο βιολογικό παραγωγικό χώρο στη γη (Wackernagel,2005). Ο Alan Fricker (1998) έδωσε ένα παρόμοιο ορισμό του οικολογικού αποτυπώματος. Ως περιβαλλοντικό αποτύπωμα ορίζεται: «το ποσοστό των πόρων που καταναλώνονται εκφραζόμενο σε αντίστοιχο ποσοστό των παραγωγικών εκτάσεων που απαιτούνται για την παραγωγή τους και τη συνακόλουθη απορρόφηση των παραγόμενων αποβλήτων». Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει την αειφορία από μια ασαφή ιδέα σε ένα μετρήσιμο στόχο. Πρόκειται για μια παγκόσμια σφαιρική προσέγγιση με βάση την οποία διαιρείται ο πλανήτης σε διαθέσιμο οικολογικό χώρο ανά κάτοικο (Deutsch, 2000). 2.4 Ο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ Η λειτουργία μιας επιχείρησης, ανεξάρτητα από τη δραστηριότητα και το μέγεθος της έχει σε κάποιο βαθμό, επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, ήτοι έχει το δικό της περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Η διαπίστωση αυτή προκύπτει εύκολα, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις: Χρησιμοποιούν κάποιον τεχνολογικό εξοπλισμό (π.χ. ηλεκτρονικό υπολογιστή, εκτυπωτή), Χρησιμοποιούν αναλώσιμες πρώτες ύλες (π.χ. χαρτί, μελάνι εκτυπωτή, πλαστικό) Αναλώνουν ενεργειακούς πόρους για φωτισμό, θέρμανση, ψύξη, κ.ά. Με δεδομένο ότι στην Ελλάδα ο αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) φθάνει έως το 99,5 % του συνόλου των επιχειρήσεων, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο αντίκτυπος από τη λειτουργία τους στο περιβάλλον είναι μάλλον σημαντικός, παρόλο που μέχρι σήμερα στη χώρα μας δεν έχει εκτιμηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε. Ωστόσο, πρέπει να αναφερθεί ότι, όπως είναι ευρέως αποδεκτό στο σύνολο της διεθνούς βιβλιογραφίας, ο συνολικός αντίκτυπος στο περιβάλλον από τη λειτουργία των ΜΜΕ είναι αρκετά περίπλοκος για να χαρτογραφηθεί, ακόμη και αν υπήρχαν τα απαιτούμενα προς 16

17 τούτο στοιχεία, που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχουν ή βασίζονται σε επισφαλείς εκτιμήσεις. Γενικά, σε επίπεδο Ε.Ε. οι εθνικές οικονομικές στατιστικές σχετικά με τις επιχειρήσεις δεν συμφωνούν με τα δεδομένα που συλλέγονται σχετικά με τις εκπομπές ρύπων, την παραγωγή αποβλήτων και λυμάτων, με αποτέλεσμα να είναι αμφίβολο αν η συμβολή από τις μικρότερες επιχειρήσεις στη ρύπανση μπορεί καν να υπολογιστεί. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν λίγα τεκμηριωμένα δεδομένα για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων της λειτουργίας των ΜΜΕ στο περιβάλλον. Παρ 'όλα αυτά ως γενική εκτίμηση αναφέρεται συχνά ότι οι ΜΜΕ συνεισφέρουν στο 70% περίπου τα βιομηχανικής ρύπανσης στην Ευρώπη 2. Η εκτίμηση αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί σε κάποιο βαθμό αξιόπιστη για τους εξής λόγους: Οι ΜΜΕ συνεισφέρουν περίπου το 60% της συνολικής παραγωγής στην Ευρώπη. Υπάρχει συχνά ευθεία σύνδεση μεταξύ του όγκου των παραγόμενων προϊόντων και των παραγόμενων ρύπων, κάτι που συνδέεται με την παραγωγική διαδικασία Οι περισσότερες ΜΜΕ σε ελέγχους που έχουν διενεργηθεί κατά καιρούς από αρμόδιες εθνικές αρχές έχουν βρεθεί μη συμμορφούμενες προς εθνικούς ή κοινοτικούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς Αναφορικά με τον αντίκτυπο των ΜΜΕ, γενικότερα, έχει ενδιαφέρον να αναφερθούν τα εξής: Βρετανική έκθεση 3 καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ΜΜΕ στο Ηνωμένο Βασίλειο αποδίδουν το 60% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από το σύνολο των επιχειρήσεων και ότι υπάρχει ουσιαστικό περιθώριο βελτίωσης στην ενεργειακή απόδοση και στην μείωση των εκπομπών. 2 3 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, DG Enterprise and Industry, Public Policy Initiative To Promote The Uptake Of Environmental Management Systems In Small And Medium-Sized Enterprises Final Report of The BEST Project Expert Group, 01/2004 Marshall Report (1998), Economic instruments and the business use of energy (Marshall Report, Stationary office, London) 17

18 Έχει εκτιμηθεί ότι οι ΜΜΕ είναι υπεύθυνες για το 60% των εμπορικών αποβλήτων (Environment Agency, 2002) 4 και για το 80% των γεγονότων ρύπανσης (Environment Agency 2003). Στις Κάτω Χώρες οι ΜΜΕ είναι υπεύθυνες για το 36% των αέριων εκπομπών CFC και για το 24% των αποβλήτων (Hoevengel & Wolters 2000). Η περιβαλλοντική επίδραση των ΜΜΕ είναι σωρευτική, επειδή πολλές μικρές δραστηριότητες παράγουν μία σημαντική περιβαλλοντική επίδραση (Hillary, 1995, 2000; Welford, 1994; Schaper, 2002; Gunningham 2002; Petts 2000). O Gunningham 5 (2002) επίσης υποστηρίζει ότι οι ΜΜΕ έχουν μεγαλύτερη περιβαλλοντική επίπτωση ανά μονάδα από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Έχει εκτιμηθεί ότι γαλλικές βιοτεχνίες και μικρές επιχειρήσεις παράγουν ετησίως 20 εκ. τόνους αποβλήτων, όση δηλαδή ποσότητα παράγουν όλα τα γαλλικά νοικοκυριά 6. Πρόσφατη έρευνα στη Γαλλία έδειξε ότι οι ΜΜΕ ενδέχεται να είναι υπεύθυνες για το 40 45% όλων των βιομηχανικών αέριων ρύπων, της κατανάλωσης νερού και ενέργειας, καθώς και της παραγωγής του 60 70% της παραγωγής των βιομηχανικών αποβλήτων Environment agency Netregs, SMEnvionment 2003, a survey to assess environmental behaviours among smaller UK businesses Gunnigham, N. (2002) Regulating Small and Medium Sized Enterprises, Journal of Environmental Law, Vol 14, No. 1. p3. Chambre de Métier et de l'artisanat, 2005 ADEME, L'environnement et la maîtrise de l'énergie dans les PME, February

19 3. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ 3.1 ΓΕΝΙΚΑ Ο όρος καλές πρακτικές χρησιμοποιείται σε πολλούς τομείς. Πρόκειται ουσιαστικά για οδηγίες, τεχνικές ή μεθοδολογίες οι οποίες είναι αποτέλεσμα έρευνας και μελέτης και η εφαρμογή τους έχει αποδειχθεί ότι οδηγεί με ασφάλεια και αξιοπιστία σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα. Για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης ως «καλή πρακτική» ορίζεται ένα πρότυπο, μια οδηγία, μια εφαρμογή, καθώς και το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας στατιστικής και συγκριτικής αξιολόγησης,το οποίο μπορεί να έχει τη μορφή είτε συμβουλευτικής δράσης (υποδείξεις, συστάσεις και αναφορές) είτε παραδείγματος προς μίμηση (συγκεκριμένες τεχνικές, μεθοδολογίες που αναπτύσσονται στο εσωτερικό φορέων) και που τελικά οδηγεί στη μείωση των περιβαλλοντικών.. Καλές πρακτικές ενδιαφέροντος για το παρόν έργο, αναδεικνύονται και μέσα από συντονισμένες δράσεις φορέων ή ευρύτερα προγράμματα που έχουν ως στόχους τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ, την εξωστρεφή ανάπτυξη της αγοράς, την καινοτομία, την «οικονομία βασισμένη στη γνώση», την δημιουργία ελκυστικότερου πλαισίου για τις επενδύσεις και τους εργαζομένους, τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης, καθώς και την κοινωνική και περιβαλλοντική ανανέωση. Επισημαίνεται επίσης ότι αυτό που ορίζεται σαν καλή πρακτική μπορεί να διαφέρει από χώρα σε χώρα και από περιβάλλον σε περιβάλλον. Γενικά, για τον προσδιορισμό μίας «καλής πρακτικής» λαμβάνονται υπόψη ένα ή και περισσότερα από τα παρακάτω κριτήρια: Καινοτομία / πρωτοτυπία. Η δράση εμπεριέχει στοιχεία καινοτομίας ή/και πρωτοτυπίας όσον αφορά ένα ή περισσότερους από τους παρακάτω παράγοντες : Το αντικείμενο της παρέμβασης 19

20 Τη μεθοδολογία υλοποίησης της (π.χ. διοικητικές δομές, διαδικασίες, μέθοδοι, μορφές οργάνωσης) Την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών Αποτελέσματα / επιπτώσεις. Η δράση επιφέρει σημαντικά αναπτυξιακά αποτελέσματα τα οποία ανταποκρίνονται σε πραγματική ανάγκη της επιχείρησης: Την βελτίωση του περιβάλλοντος ή της ποιότητας ζωής. Την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης Την επέκταση της αγοράς (δημιουργία προϋποθέσεων για αύξηση μεριδίου αγοράς) Την προστιθέμενη αξία στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη Την αποδεδειγμένη αύξηση της παραγωγικότητας ενός τομέα Την αποδεδειγμένη ενίσχυση της επιχειρηματικότητας Τη μείωση χρόνου / κόστους μεταφοράς στη διακίνηση προϊόντων και υπηρεσιών Βιωσιμότητα /συνέχεια (αειφορία). Η δυνατότητα συνέχειας της πρακτικής μετά το τέλος της αρχικής χρηματοδότησης. 3.2 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας Γενικά Η έννοια της Εξοικονόμησης Ενέργειας δηλώνει το περιορισμό της άσκοπης χρήσης του ηλεκτρικού ρεύματος, την εξάλειψη δηλαδή της σπατάλης του στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Σε καμιά περίπτωση εξοικονόμηση δεν σημαίνει στέρηση, αλλά σημαίνει κατανάλωση τόσου ρεύματος στις οικίες και στους χώρους εργασίας όσο χρειάζεται για να καλυφθούν οι ημερήσιες ανάγκες. Ειδικότερα, σημαντικά οφέλη μπορούν να έχουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις που θα εντάξουν στην καθημερινότητά τους πρακτικές για την εξοικονόμηση ενέργειας. Προτού μια ΜΜΕ αποφασίσει να επενδύσει σε «πράσινες τεχνολογίες», μπορεί με μικρές 20