þÿ Á¹ÃÄ» ³ ± Ä Í ²±Ã¹»µ Å þÿã ¼±Ã ± Ä Â Martzelos, Georgios Neapolis University þÿ. ÅÁ½ Á±Â

Transcript

1 Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Health Sciences Books 2006 þÿ Á¹ÃÄ» ³ ± Ä Í ²±Ã¹»µ Å þÿ µ»µåºµ ±Â º± ¹º żµ½¹º þÿã ¼±Ã ± Ä Â Martzelos, Georgios þÿ. ÅÁ½ Á±Â Downloaded from HEPHAESTUS Repository, Neapolis University institutional repository

2 ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17 ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 17 Ή Χριστολογία του Βασιλείου Σελευκείας καί ή οίκουμενική σημασία της Γεωργίου Δ. Μαρτ ζέλ ου ΑΙ "ΕΧδοση Άνατόπωση ,2006 του ή Χριστολογία Βασιλείου Σελευκείας, και ι!,,, η οικουμενικη σημασια της Φ ΙΛΟΣΟΦ ΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 155Ν: 1105 Ή Χριστολογία τού βασιλείου Σελευκείας καί ή οικουμενική σημασία της ISBN: Χ. Γεώργιος Δ. Μαρτζέλος - Π. Πουρναρας ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΡΝΑΡ Α ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΣΤΡΙΤΣΙΟΥ 12 - ΤΘ ΘΕΣΣλλΟΝΙΚΗ Τηλ.: , Fax: pournarasbooks@rhe.forιhnet.gr ΕΚΔΟΣΕΠ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ θi!σσaλoniκh 2006

3 Στιίv tπιτυχ{α του θεολούικου διαλόύου rης 'Ορθόδοξης 'Εκκλησίας μέ τίς Μή-Χαλκηδόvιες 'Εκκλησιες τής Ά vατολ ης ~ nτlγnοrραφ~'ον ;~A~fJ~f!!fl """:::::"::nλ '

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ Ε/ΣΑΓΩΓΗ II Η ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΑΝΤιΟΧΕΙΑΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ XPIΣΤOΛOΓJAΣ ΤΟΥ ΒΑΣιΛΕΙΟΥ Ι. Τό ίστορικοδογματικό της πλαίσιο 29 α. Ή άντιαιρετική πολεμική του Βασιλείου γενικά 29 β. Ό άντιαρειανισμός του Βασιλείου 32 γ. Ό ιί.ντιαπολιναρισμός του Βασιλείου Ό Βασίλειος Σελευκείας καί δ Νεστοριανισμός 44 α. «Νεστορ ιανίζουσα» όρολογία καί προβληματική τών όμιλιών του Βασιλείου 44 β. ΑυΟεντικότητα καί όρθοδοξία τών όμιλιών του Βασιλείου 62 γ. Ή όμιλητική εξάρτηση του Βασιλείου Σελευκε ία ς ι'ιπό τό Νεστόριο ΠροεΦεσινός ι'ιvτινεστoριανισμός του Βασιλείου 93 α. ΠροεΦεσινή αντινεστοριανική δρολογία 93 β. Ένότητα του προσώποι> καί ι'ιντίδοση τών Φυσικών Ιδιωμάτων τού Χριστου ΙΟL

5 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΚΥΡΙΛΛΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Ι. Τό Ιστορικοδογματικό της πλαίσιο α. Στήν 'Ενδημούσα σύνοδο του 448 β. Στή «λ ηστρική» σύνο δο (449) γ. Στή σύνοδο της Χαλκηδόνας (451) 2. 'Ο δογματικός χαρακτήρας τών συνοδικών δηλώσεων του Βασιλείου Σελευκ είας α. Ή δυοrυσ ιτική 'Ομολογία τού l:iασι,λείo~ στήν Ένδημούσα σύνοδο του 448 και στη Χαλκηδόνα β. Οί χριστολογικές δηλώσεις τού Βασιλείο υ στή «λ ηστρικιi» σύνοδο καί τό πρόβλημα της θεολογικης του συνέπειας 3. Ή Χριστολογία των όμιλιων τη ς, υρίλλcιας περιόδου α. Τό μυστήριο της θείας ένανθρωπήσεως β. Ένανθρώπηση του Λόγου καί σωτηρία τοι; ανθρώπου γ. 'Ενότητα τού προσώπου καί αντίδοση τών Φυσικών ιδιωμάτων του Χριστου Ό Βασίλειος Σελευκείας καί τό δόγμα της Χαλκηδόνας α. Ή συμβολή της δυοφυσιτικης 'Ομολογίας τού l:ιασι λείου στή διαμόρφωση του 'Όρου της Χαλκηδόνας β. Ή υπε ράσπιση του δόγματος της Χαλκηδόνας από τό Βασίλειο Σελευκείας 3. Ή οικουμενική αξιοποίηση της Χριστολογίας του Βασιλείου Σελευκεία ς κατά τόν Στ ' αιώνα α. Ή συνοδική Χριστολογία τού Βασιλείου καί ή Ε' ΟΙκουμενική σύνοδος β. Τό ένδιαφέρον της κοπτικη ς 'Εκκλησίας γ ιά τή Χριστολογία των όμιλιών του Βασιλείου γ. Ή Χριστολογία του Βασιλείου Σελευκείας καί ό Ρωμανός ό Μελωδός ΕΠΙΛΟΓΟΣ SUMMARY ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΥΡΕΤΗΡJO ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ 1. Προϋποθέσεις των οικουμενικών διαστάσεων ηiς Χριστολογίας τού Βασιλείου 223 α. Ή ένότητα των δύο Φάσεων της Χριστολογ ίας του 223 β. Ή ευελ ι ξία της συνοδικής Χριστολογίας του 229

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ή ένασχόλησή μας μέ τό πρόβλημα των πηγων τού 'Όρου τη ς Χαλκηδόνας πρίν από τέσσερα χρόνια μας εκανε νά διαπιστώσουμε δτ ι, αν καί ό Βασίλειος Σελευκείας μέ τήν 'Ομολογία του στήν Ένδημούσα σύνοδο τού 448 συνέβαλε καθοριστικά στή διαμόρφωση τού Όρου τής Χαλκηδόνας, δέν ύπάρχει στή σύγχρονη έρευνα μιά συστηματική μελέτη ποί> νά έξετάζει τή Χριστολογία του αναλυτικά καί σέ βάθ ος, Κι' αυτό παρά τό γεγονός δτι ή Χριστολογία τού Βασι λείου παρουσιάζει μιά τεράστια οίκουμενική απήχηση, ;1 όποία ξεπερνάει τήν εποχή του, Ά νεξάρτητα άπό τούς παραγον τ ες πού έπαιξαν σημαντικό ρόλο στήν άπουσία μια ς τέτοιας με λέ τη ς μέχρι σήμερα, ή ϋπαρξή της θα ~ταν, νομίζουμε, άπολύτως ά ναγκαία, δχι μόνο γιατί θα καλυπτε ενα κενό στή διεθνή θεολογική βιβλιογραφία, άλλα καί γιατί θα μπ ορούσε να συμβαλει άποτελεσματικά στήν επιτυχή πορεία καί έκβαση τού θεολογικού διαλόγου, πού αρχισε ή Έκκλησία μας επίσημα πρίν άπό τρία χρόνια μέ τίς Μή-Χαλκηδόνιες Έκκλησίες τής Άνατολής, Κι' αυτό γ ιατί ή υπαρξη μιας τέτοιας μελέτης θά μπορούσε νά ρίξει απλετο φως στό ερώτημα πού άναφύεται εϋλογα σέ καθε σίιγχρονο ερευν ητή τού 'Όρου τής Χαλκηδόνας: ποια ε!ναι επιτέλους ή χριστολογική διδασκαλία αυτού τού εκκλησιαστικού πατρός πού συνέβαλε καθοριστικα στή διαμόρφωση του 'Όρου τής Δ' Οικουμενικής συνόδου, καί γιά ποιό λόγο παρουσιάζει αυτή τήν εκπληκτική οικουμενική άπή-

7 12 χηση καί ακτινοβολία; ΈΦόσον μάλιστα ειναι δυνατό νά αποδεlχθετ δτι η Χριστολογία του Βασιλείου ειναl άρρηκω καί λειτουργικά δεμένη μέ τή Χριστολογία του Κυρίλλου Άλεξανδρείας καί δτι σ' αυτό ακριβώς όφείλεται ή τεράστια οικουμενική σημασίc\ της, τό Οέμα της μελέτης αυτης έχει, δπως αντιλαμβανόμαστε, πολύ μεγάλη Οεολογ ική καί διεκκλησιαστική σημασία καί επικα ιρότητα. Γι' αυτόν άκριβώς τό λόγο αναλάβαμε μέ τήν εργασία αυτή ευχα ρίστως τήν προσπάοεlα νά διερευνήσουμε όχι μόνο τή Χριστολογία του Βασιλείου Σελευκείας καθεαυτήν αλλά καί τήν οίκουμενlκή σημασία της, σκοπεύοντας μέ τόν τρόπο αυτό όχι μόνο νά καλύψουμε ενα βlβλιογραφiκό κενό στή σύγχρονη Οεολογικιi έρευνα, αλλά καί να συμβάλουμε, δσο ε{ναι δυνατό, στήν επ ιτυχία του θεολογικού διαλόγου μcτα ξύ 'Ορθοδόξων καί Μή-Χαλκηδονίων θεολόγων. Άπό τή Οέση αιnή Οά ήθελα νά ευχαριστήσω θερμά καταρχήν τό Τμημα Θεολογίας της Θεολογικης Σχολης του Α.Π.Θ., πού μέ τήν εκπαιδευτική άδεια πού μου χορήγησε κατέστησε δυνατή τήν από μέρους μου διερεύνηση του Οέματος καί τή σηγγραφή της εργασίας αυτης σέ σχετικά σύντομο χρονι κό διάστημα, καθώς επίσης καί τόν I)f. Or. Fridolin Kcck. πού μέ τήν πλούσια Φιλοξενία πού μου παρέσχε επί ενα τετράμηνο μου έδωσε τή δυνατότητα νά εργασθώ άνενόχλητα στό Θεολογικό Σεμινάριο καί στιiν Πανεπιστημιακή Βιβλιοθιiκη της Χαϊδελβέργης. Θερμές ευχαριστίες όφείλω Ιπίσης στόν καοηγητή κ. Νικόλαο Ματσούκα γω τίς πολύτιμες ύποδείξεις του κατά ηi σύνταξη της παρούσας εργασίας, καθώς καί στό συνάδελφο αναπληρωτή καθηγητή της Λατινlκης Φιλολογίας της Φιλοσοφικης Σχολiiς τού Α.Π.Θ. κ. Δημήτριο Νικήτα, πού πρόθυμα δέχτηκε νά δημοσιεύσει,σς παράρτημα αύτης της έργασίας όχι μόνο τή νεοελληνικιi μετάφραση της σωζόμενης στά λατινικά επιστολης του Βασιλείου Σε- λευ κείας πρό ς τόν αύτοκράτορα Λέοντα Α' άλλά καί αυτό καοεαυτό τό λατινικό κείμενο, έπlφέροντας στήν ύπάρχοησα έκδοση του Ed. Schwartz σημαντικές διορθώσεις καί βελτιώσεις. Τέλος Οά ι)ταν παράλειψη νά μήν ευχαριστήσω θερμά καί τή σύζυγό μου Δήμητρα Μπαζιωτοπούλου - Μαρτζέλου, πού καθόλη τήν περίοδο της ερευνας καί της συγγραφ''ίς της εργασίας μου συμπαραστάοηκε μέ ύ πομονή καί αυτοουσία. Θεσσαλονίκη, Χριστούγεν,'α 1989 ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΜΑΡΤΖΕΛΟΣ 13