η περουκερισσα του βιβαλντι Μπάσταρδα

Transcript

1 η περουκερισσα του βιβαλντι 1 Μπάσταρδα ΜΠΑΣΤΑΡΔΑ. Η εκκλησία Σάντα Μαρία ντέλα Πιετά στη Βενετία είναι γεμάτη από μπάσταρδα κορίτσια που μελετούν μουσική. Αρχιμουσικός και δάσκαλός τους είναι ο Αντόνιο Βιβάλντι, ο Κόκκινος Παπάς. Ήταν η πρώτη φορά που άκουσα τον πατέρα μου να μιλάει για τον Αντόνιο Βιβάλντι. Ο πατέρας μου ήταν περουκέρης στη Μάντοβα. Τα μαλλιά και οι περούκες ήταν το πάθος του. Ήταν εξαιρετικά καλός στη δουλειά του, και δεν το λέω μόνο επειδή ήταν πατέρας μου. Κάποτε έφτιαξε μια περούκα για το βασιλιά Φρειδερίκο Δʹ της Δανίας, που φιλοξενήθηκε ως προσκεκλημένος στο Παλάτσο Φοσκαρίνι στη Βενετία. Άρεσε τόσο στον ηγεμόνα η ψηλή, πυραμιδωτή περούκα του, σχεδιασμένη έτσι ώστε να κρέμεται ελαφρώς μακρύτερη στην αριστερή πλευρά, που κάλεσε τον πατέρα μου στη Βενετία και παρήγγειλε κι άλλες περούκες, για να τις πάρει μαζί του στην πατρίδα του. Τα μαλλιά είναι το σημαντικότερο στοιχείο στην εμφάνιση 19

2 ευτερπη αραουζου ενός ανθρώπου, έλεγε ο πατέρας μου. Τα σωστά μαλλιά αναδεικνύουν όλη την κρυφή ομορφιά στο πρόσωπο μιας γυναίκας. Δώσ της λάθος χρώμα στα μαλλιά κι αμέσως θαμπώνει η επιδερμίδα της. Ακόμα κι όταν φοράει καπέλο. Αν μια γυναίκα αισθάνεται σίγουρη για τα μαλλιά της, φαίνεται γοητευτική στους άλλους, όλο χάρη και ευγένεια. Μια αταίριαστη κόμμωση θα δείχνει τους ώμους της τραβηγμένους πίσω, σαν να νιώθει αντιμέτωπη με εχθρικές δυνάμεις. Στο έργο του Dialogo della bellezza delle donne, ο Άνιολο Φιρεντσουόλα υπογραμμίζει πως, όσο προικισμένη κι αν είναι από τη φύση μια γυναίκα, αν δεν έχει ωραία μαλλιά, η ομορφιά της χάνει όλη τη γοητεία και την αίγλη της. Ενώ, για να φαίνεται πολυπράγμων ένας άντρας, το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να δανειστεί μαλλιά από τα κεφάλια των γειτόνων του και να τα φορέσει πάνω στα δικά του. Όταν ο Λουδοβίκος ΙΔʹ έχασε τα μαλλιά του, χρησιμοποίησε περούκα για να καλύψει την πρόωρη φαλακρότητά του. Ευτυχώς για μας τους περουκέρηδες, οι περούκες ήρθαν και πάλι στη μόδα. Το άλλο καλό της περούκας είναι ότι, αν κολλήσεις ψείρες, μπορείς απλώς να ξυρίσεις το κεφάλι σου και να βράσεις την περούκα σου. Αυτή είναι η περούκα του Ιρλανδού κληρικού και συγγραφέα Τζόναθαν Σουίφτ, συνέχισε ο πατέρας μου, δείχνοντας τη μακριά περούκα πάνω σ ένα ξύλινο καλούπι. Αυτή εδώ πίσω ανήκει στην ερωμένη του, τη Στέλλα. Ο Ιρλανδός προτιμά τα άλογα από τους ανθρώπους. Είναι βαθιά οργισμένος άνθρωπος. Γράφει για νανοειδή πλάσματα. Η περούκα του έπρεπε να παραπέμπει λίγο σε χαίτη αλόγου. Ο πατέρας μου μάλιστα σύρραψε μαλλιά από ουρά δαμάλας ανάμεσα στις πτυχές της, για να φωτίσει το χρώμα και να της προσδώσει μεγαλύτερο βάθος. Μην περιορίζεσαι πο 20

3 η περουκερισσα του βιβαλντι τέ σε ένα χρώμα στα μαλλιά, έλεγε ο πατέρας μου. Τα κάνει να φαίνονται επίπεδα. Να παίζεις με διαφορετικές αποχρώσεις για να πετύχεις το σωστό τόνο. Για κάθε σκούρα τούφα πρέπει να προσθέτεις μια ανοιχτή. Για κάθε ανοιχτή, μια σκούρα. Έτσι πετυχαίνεις το βάθος. Ορίστε. Χάιδεψέ τη. Πήρε το χέρι μου και το πίεσε πάνω στις μακριές στρώσεις της περούκας του Σουίφτ, με τέτοιο τρόπο ώστε το τραχύ μαλλί του αγριοπρόβατου της Μπαρμπαριάς και οι τρίχες γιδών με τις οποίες ήταν ραμμένη άφησαν μικρά ματωμένα γδαρσίματα στην παλάμη μου. Ο Κόκκινος Παπάς καυχιέται ότι συνέθεσε την όπερα Tito Manlio σε λιγότερες από πέντε μέρες. Και λοιπόν; Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που άκουσα τον πατέρα μου να μιλάει για τον Αντόνιο Βιβάλντι. Όταν ο Αντόνιο Βιβάλντι ήταν Maestro di Cappella αρχιμουσικός στην Αυλή του πρίγκιπα Φιλίππου της Έσης-Ντάρμσταντ στη Μάντοβα, οργανώνοντας συναυλίες, κάλεσε τον πατέρα μου με σκοπό να παραγγείλει περούκες για την όπερά του La Candace o siano, που θα παρουσιαζόταν στο δουκικό ανάκτορο. Γυρίζοντας στο σπίτι εκείνο το βράδυ, ο πατέρας μου μου περιέγραψε τη συνάντησή τους. Καλός άνθρωπος του φάνηκε ο πρίγκιπας. Ο Αντόνιο Βιβάλντι όμως δεν του πολυάρεσε. Ο Κόκκινος Παπάς είπε ότι μπορούσε να συνθέσει ένα μουσικό κομμάτι ταχύτερα απ όσο μπορούσε να το αποτυπώσει στο χαρτί ο γραμματέας του. Ποτέ δε συμπάθησα αυτούς που καυχιούνται, είπε ο πατέρας μου. Η καυχησιολογία είναι σαν την προσευχή. Όταν την εκφέρεις μεγαλόφωνα, χάνει τη μαγεία της μυστικότητας. Είχα δει στον ύπνο μου ένα βάλτο την προηγούμενη νύχτα. Κάθε φορά που πρόκειται να συμβεί κάτι σημαντικό στη ζωή μου, ονειρεύομαι έναν πηχτό, κατάμαυρο βάλτο, που εκτείνεται μέσα 21

4 ευτερπη αραουζου στο έρεβος μιας ξάγρυπνης νύχτας σαν τη σκιά κάποιου σύννεφου. Ο βάλτος σχημάτιζε ένα λασπώδη λάκκο κάτω από ένα μετέωρο εσταυρωμένο Ιησού, με τα κέρινα χέρια Του καρφωμένα στον ξύλινο σταυρό. Ένα αιμάτινο δάκρυ ξέφευγε από τα μάτια Του, ενώ τα χείλη Του κινούνταν αδιόρατα. Χριστέ μου, Τον συμβούλεψα μέσα από την καταχνιά του ονείρου μου, πρόσεξε μη γλιστρήσεις μέσα στο βάλτο. Θα πνιγείς. Ήταν απλώς μια προειδοποίηση φυσικά. Δεν το εννοούσα σαν προσβολή. Ο Ιησούς κούνησε τα χείλη Του σάμπως για ν απαντήσει, αλλά το τέλμα κατάπιε τις λέξεις. Άνοιξα τα μάτια μου. Ίσως στον Ιησού να μην άρεσε η συμβουλή μου. Ίσως να Τον είχα προσβάλει. Δεν είχα τέτοια πρόθεση. Μερικές φορές γίνομαι αγενής όταν με κυριεύει η ανασφάλεια. Αλλά Εκείνος θα πρεπε να τα ξέρει όλα αυτά, έτσι δεν είναι; Ήμουν σχεδόν σίγουρη ότι ο Ιησούς ήθελε κάτι να μου πει, όταν άκουσα εκείνο το βαρύ γδούπο στο εργαστήριο του πατέρα μου την επομένη. Το δωμάτιο ήταν σκοτεινό. Διαφορετικές περούκες από τρίχες αλόγου και γιακ, άλλες φτιαγμένες από ανθρώπινα μαλλιά Ασιατισσών, Ρωσίδων, Ινδών, αγκαθωτές σαν τη ράχη σκαντζόχοιρου και γκριζαρισμένες, κάποιες μισοτελειωμένες, με φαλακρά μπαλώματα στις τεντωμένες κύστεις χοίρων, βρίσκονταν εκτεθειμένες πάνω σε ξύλινα καλούπια, σαν τα τρόπαια ενός κόσμου νεκρών μαλλιών. Ο πατέρας μου κειτόταν στο δάπεδο με το στόμα μισάνοιχτο, θαρρείς και τα τελευταία λόγια του είχαν παγώσει ξαφνικά στη μέση μιας ανολοκλήρωτης προσευχής. Έσκυψα πάνω του. Ανέπνεε ακόμα. Εδώ, κάθισε κοντά μου, Υπατία, είπε την επόμενη μέρα, δείχνοντας την καρέκλα δίπλα στο κρεβάτι του. Κάθισε και άκουσε 22

5 η περουκερισσα του βιβαλντι τι θέλω από σένα. Μην έχεις τόσο φοβισμένη έκφραση, σαν να είδες φάντασμα. Δε θέλω να πάω στο νοσοκομείο. Θέλω να πεθάνω ανάμεσα στις περούκες μου. Όλα θα πάνε καλά, θα δεις. Κοίταξα τα μάτια του, φλογισμένα από τον πυρετό, κι αναρωτήθηκα αν ήταν πράγματι γκρίζα ή γαλανά, πλαισιωμένα καθώς ήταν από ένα ικτερικό περίγραμμα σαν στρειδιού. Δεν μπόρεσα να αποφασίσω. Όσο γερνούσε ο πατέρας μου, τα μάτια του μετατρέπονταν σε ένα θολό υδαρή πολτό που μπαγιάτευε μέσα στις κόγχες τους. Έχουν μαλλιά τα φαντάσματα; με ρώτησε τη δεύτερη μέρα, παραληρώντας από τον πυρετό. Δεν ήξερα την απάντηση. Έτσι, έμεινα σιωπηλή. Πήγαινε στη Βενετία, Υπατία, μου είπε την τρίτη μέρα. Λυπάμαι που δε σου αφήνω αρκετά χρήματα, πέρα από τα λιγοστά που είναι ραμμένα μέσα στο στρώμα μου. Πρέπει να δώσω το σπίτι στη θεία Τζουλιέτα, για να το πουλήσει και να εξοφλήσει τα χρέη μου από τα χαρτοπαίγνια. Μετά θα πάει αναγκαστικά να ζήσει με την κόρη της και τα εγγόνια της. Θα με συγχωρέσει όμως, είναι η μονάκριβη αδελφή μου. Θα σου ζητήσει να πας μαζί της. Αλλά μη μείνεις στη Μάντοβα. Είναι τόσο μικρός τόπος για ένα κορίτσι σαν εσένα. Δε θέλεις να παντρευτείς τον πρώτο γιο χασάπη που θα συναντήσεις στο δρόμο σου, έτσι δεν είναι; Καλύτερα να έχεις μια ποδιά καλυμμένη με τρίχες παρά ένα κυριακάτικο φόρεμα με χιλιοτριμμένους λεκέδες από ξεραμένο αίμα και λαρδί. Προσπάθησε να ανοίξεις τα φτερά σου. Η Βενετία είναι μια πόλη που αξίζει να την κατακτήσεις. Πήγαινε στη Βενετία και βρες τον Χρυσόστομο Βραχίμη, τον Έλληνα περουκοποιό. Ζει σ ένα σπίτι κοντά στο Κάλε ντελ Λιόν. Δε θα δυσκολευτείς να το βρεις. Είναι κοντά στην εκκλησία της Πιετά. Απέναντι απ τη Γέ 23

6 ευτερπη αραουζου φυρα του Ρίο Σαν Λορέντζο. Δεν είναι μακριά από την εκκλησία του Σαν Τζόρτζιο ντέι Γκρέτσι. Στους Έλληνες αρέσει να ζουν κοντά στην εκκλησία. Νομίζουν ότι ο Θεός θα τους συγχωρέσει πιο εύκολα τα κρίματά τους αν κατοικούν κοντά στον οίκο Του. Πες του ότι είσαι η κόρη του Ανσέλμο του περουκέρη από τη Μάντοβα. Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι θα σε δεχτεί ως μαθητευόμενη μόλις του πεις ποια είσαι. Ζήτα του να σε διδάξει την τέχνη της περουκοποιίας. Τι κι αν είσαι μόλις δεκαπέντε χρονών; Είναι καλός μου φίλος. Πρόσεξε όμως: μην του ζητήσεις λεφτά. Μόνο ένα δωμάτιο και φαγητό. Σαν Έλληνας, θα σε βάλει να δουλεύεις πολύ σκληρά. Είσαι σε μια ηλικία που μπορεί κάποιος να σε διαπλάσει. Είμαι βέβαιος ότι ο Χρυσόστομος Βραχίμης έχει πολλά να σου διδάξει. Είναι παράξενος άνθρωπος, αλλά αν το καλοσκεφτείς, πώς μπορεί κανείς να πετύχει σε οτιδήποτε αν δεν έχει μια δόση μονομανίας μ αυτό που καταπιάνεται; Πες του ότι ξέρεις ήδη να καθαρίζεις περούκες με πίσσα από πευκόξυλο και να χειρίζεσαι όλα τα είδη χτένας. Η φωνή του χαμήλωσε. Η αναπνοή του έγινε κοφτή και ρηχή, σαν να προσπαθούσε απεγνωσμένα να γελάσει άηχα. Και τότε τα ήδη γυάλινα μάτια του, μισόκλειστα σαν ερπετού, ξάσπρισαν, σαν τους βόλους που παίζουν τα παιδιά. Πατέρα! φώναξα. Πατέρα! Μα δεν απάντησε. Αντί για λουλούδια, κάλυψα το μνήμα του με τις καλύτερες περούκες του. Τώρα αναπαυόταν γαλήνια μέσα σ ένα μεγάλο τριχωτό κρεβάτι με καρατομημένα κεφάλια σκορπισμένα εδώ κι εκεί. Η θεία Τζουλιέτα σταυροκοπήθηκε δύο φορές κοιτάζοντάς με να γονατίζω στον τάφο και να αναπέμπω τις προσευχές μου κάτω από μια άγρια καταιγίδα και κατόπιν να βγάζω το ψαλίδι από την τσέπη μου και να κόβω τα μαλλιά μου τόσο κοντά, ώστε 24

7 η περουκερισσα του βιβαλντι μόλις που πιάνονταν ανάμεσα στα δάχτυλά μου. Στη μνήμη του πατέρα μου, ακούμπησα με επισημότητα τις βαριές ξανθές μπούκλες πάνω στην ταφόπλακά του. Θα κατακτήσω τη Βενετία με τις περούκες μου. Το υπόσχομαι. Γυρνώντας στο σπίτι μετά την κηδεία, κάθισα στην καρέκλα του πατέρα μου στο εργαστήριο και κοίταξα γύρω μου όλα εκείνα τα ξύλινα καλούπια, επενδυμένα με μισοτελειωμένες περούκες, να περιμένουν μια πινελιά ταυτότητας. Φαίνονταν όλες τους μαραζωμένες και θλιμμένες, εγκαταλειμμένες. Έμεινα εκεί όλη τη νύχτα, παραδομένη σε μια παρατεταμένη σιωπή, διερωτώμενη αν ο πατέρας ήταν τώρα εκεί ψηλά ή κάτω εκεί, ώσπου οι πρώιμοι ήχοι του πρωινού με έβγαλαν απότομα από την ονειροπόλησή μου. Φόρεσα το μανδύα του πατέρα μου με την κουκούλα και αποχαιρέτισα τη θεία Τζουλιέτα, που μ έσφιξε βουβή στην αγκαλιά της, με δάκρυα να αυλακώνουν το αραχνοΰφαντο πλέγμα των ρυτίδων στο πρόσωπό της. Δε με ρώτησε τίποτα. Φαινόταν να ξέρει περισσότερα απ όσα εγώ. Η ευλογία του Θεού μαζί σου. Σκούπισε τα δάκρυα με την ποδιά της. Η ευλογία του Θεού μαζί σου, είπε μόνο. Ρίχνοντας στον ώμο τη δερμάτινη τσάντα του πατέρα μου, γεμισμένη με μερικά ρούχα, τα λιγοστά χρήματα και το σκοροφαγωμένο ξύλινο Εσταυρωμένο που είχα πάρει από το τραπέζι δίπλα στο κρεβάτι του, ξεκίνησα για το σταθμό αμαξών με προορισμό την Πάντοβα. Πέρασα τρία μερόνυχτα στριμωγμένη ανάμεσα σε μια εύσωμη γυναίκα που μου έκανε διαρκώς ερωτήσεις κι ένα γενειοφόρο κύριο, με τους οποίους μοιραζόμουν μια κουβέρτα που μύριζε ακατέργαστο δέρμα. Στη διάρκεια της διαδρομής, κάναμε στάση 25

8 ευτερπη αραουζου σ ένα πανδοχείο, για ένα σύντομο υπνάκο και μια γαβάθα ζεστή σούπα. Στο σκοτάδι, μακριά από τη χοντρή γυναίκα που με ζάλιζε με τις ερωτήσεις της, ήταν πιο εύκολο να σκέφτομαι τον πατέρα μου τι μπορεί να έκανε τώρα και άλλες τέτοιες ονειρικές παραδοξότητες. Σε αντίθεση με την ήσυχη Μάντοβα, η Πάντοβα έσφυζε από θόρυβο και ζωή. Μου πήρε λίγο χρόνο να προσαρμοστώ στους ρυθμούς της. Κατηφορίζοντας προς την όχθη του ποταμού Μπρέντα, πρόσεξα σ ένα αλιευτικό καΐκι, δεμένο στην πιο μακρινή άκρη του μόλου, το όνομα Venezia γραμμένο κάτω από την πλώρη. Πρέπει να πάω στη Βενετία, είπα σ έναν από τους ψαράδες, πηδώντας βιαστικά στο καΐκι τους. Ο θείος μου ψυχορραγούσε και ζητούσε να με δει. Δεν ήμουν καλή στα ψέματα, κι ένιωσα αμέσως τα μάγουλά μου να φλογίζονται. Αγόρι ή κορίτσι; ρώτησε ένας ψαράς τη στιγμή που μια ξαφνική ριπή ανέμου έριξε πίσω την κουκούλα του μανδύα μου. Κατέβαλλα προσπάθεια για να κρατάω την ισορροπία μου στο γλιστερό κατάστρωμα, ανάμεσα σε κουλουριασμένα σκοινιά και μπλεγμένα δίχτυα. Δεν μπήκαν στον κόπο να μου ζητήσουν λεφτά όταν φτάσαμε στη Βενετία. Κι ας είχα κιόλας το χέρι μου στην τσέπη. 26