ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α' ΜΕΡΟΣ. 1. Η Διεθνής Συνδιάσκεψη της Λωζάννης?? Η ανταλλαγή των πληθυσμών Η αποκατάσταση των προσφύγων

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α' ΜΕΡΟΣ Από τη Μικρασιατική Καταστροφή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο Του Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη?? 1. Η Διεθνής Συνδιάσκεψη της Λωζάννης?? Η ήττα της Ελλάδας στο μικρασιατικό Η ανταλλαγή των πληθυσμών Η αποκατάσταση των προσφύγων 2. Εσωτερική κατάσταση και πολιτική?? Ασταθής δημοκρατία Η δικτατορία του Μεταξά τα κομιτατα 3. Σε αναζήτηση εξωτερικής σταθερότητας?? Βασική γραμμή της ελληνικής Οι μειονότητες Οικονομικές και κοινωνικές συνιστώσες Πολιτιστική κίνηση ΠΗΓΕΣ??? Βιβλιογραφια Α Μερους??? Β ΜΕΡΟΣ Η Ελλάδα κατά την περίοδο Του Θανάση Καλλιανιώτη?? Συνθήκη των Βερσαλλιών Φασίστες και Εθνικοσοσιαλιστές Βαλκανικές ομοιότητες Ιωάννης Μεταξάς Αναζήτηση ασφάλειας Αίτια κι αφορμές του Ελληνοϊταλικού Πολέμου Ελληνικά σχέδια άμυνας Σύννεφα πολέμου η συνθηκη ειρηνης του Λονδινου Αντίπαλοι και σχέδια ενέργειας Ιταλική εισβολή ( ) Ελληνική αντεπίθεση και προέλαση ( ) Χειμώνας και η εαρινή ιταλική επίθεση ( ) Γερμανική επίθεση στην Κεντρική κι Ανατολική Μακεδονία Αποχώρηση Βρετανών 6 7

2 Γ ΜΕΡΟΣ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ «ΑΞΟΝΑ» ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΗ ΕΛΛΑΔΑ Του Νίκου Παπαναστασίου??? 1. Ο ψευδεπίγραφος φιλελληνισμός του Χίτλερ και η θέση της Ελλάδας στη «Νέα Τάξη»??? Ο ιδρυτής και καγκελάριος του Τρίτου Ράιχ Τελικά η αμφίσημη σχέση του Χίτλερ 2. Η μορφή του κατοχικού καθεστώτος??? Αποκαλυπτική των βαθύτερων διαθέσεων Καθώς η κατάληψη της ΕΣΣΔ Ο άμεσος έλεγχος του Ράιχ Τελικά ο καταμερισμός του κατοχικού 3. Ο ρόλος των δωσίλογων κυβερνήσεων??? Καθώς το ναζιστικό διοικητικό οικοδόμημα Το πόσο δύσκολο εγχείρημα Συνολικά η κυβέρνηση Λογοθετόπουλου Η ανάληψη της πρωθυπουργίας 4. Το οργανόγραμμα της γερμανικής διοίκησης??? Προϊόν της ετερογένειας Το οργανόγραμμα του γερμανικού Εντέλει οι συχνές προστριβές 5. Η εμπλοκή των γερμανικών αστυνομικών υπηρεσιών στην εφαρμογή της «Τελικής Λύσης»??? Oι ναζιστικές υπηρεσίες «ασφαλείας» Πολύ πιο ομαλά εντάχθηκε Στα αστικά κέντρα δραστηριοποιήθηκε Το ίδιο το καθεστώς της τριζωνικής κατοχικής διοίκησης 6. Τα γερμανικά αντίποινα και το δόγμα της συλλογικής ευθύνης του άμαχου πληθυσμού??? Η γερμανική κατοχή ταυτίστηκε Ανάλογη ήταν η αντίδραση των κατακτητών Η εκτέλεση αμάχων Οι αξιωματούχοι του Ράιχ στην Ελλάδα Κατά το τελευταίο έτος της Κατοχής Άμεσο επακόλουθο της εξίσωσης Ωστόσο, η τρομοκρατία των συλλογικών αντιποίνων 7. Η απελευθέρωση της Ελλαδας??? Η βεβιασμένη αποχώρηση Ιδιαίτερη βαρύτητα είχε Το γεγονός ότι καμία πλευρά δεν είχε Η σχετικά «συμφιλιωτική» πτώση Βιβλιογραφια Γ Μερους??? Δ ΜΕΡΟΣ Κατοχή και Αντίσταση στην Ελλάδα ( ) Των Ηλία Νικολακόπουλου-Στράτου Ν. Δορδανά??? Η ήττα μιας νίκης Είμαστε εγκαταλειμμένοι, άβουλοι και καρτερικοί» Με τα σκληρότερα μέσα «Καρφί δεν μου καίγεται όταν μου λέτε ότι άνθρωποι της ζώνης Ευθύνης σας πεθαίνουν από την πείνα. Αφήστε τους να πεθαίνουν, εφόσον έτσι δεν λιμοκτονεί κανένας Γερμανός» Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα Από τις εμφυλιακές συγκρούσεις στην εθνική συναίνεση Αντίσταση και Συνεργασία στην γερμανική κατοχική πολιτική «Πράξαμε το καθήκον μας» Η Ελλάδα του Χίτλερ Βιβλιογραφια Δ Μερους??? Ε ΜΕΡΟΣ Οι αγώνες των Ελλήνων εκτός Ελλάδος κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο ΤΟΥ Θάνου Βερέμη??? Οι αγώνες των Ελλήνων εκτός Ελλάδος Τα πλοία του πολεμικού στόλου Ανάλογες υπηρεσίες προσέφεραν Η ελληνική ανδρεία απέσπασε Ένα σημαντικό ζήτημα Μετά το θάνατο του Μεταξά Κυρίαρχο χαρακτηριστικό των ελληνικών κυβερνήσεων Τον Οκτώβριο του 1941 Το Μάιο του 1942 Οι ανωμαλίες που σημειώθηκαν Τα κινήματα, ιδιαίτερα του 1943 και 1944 Το αποτυχημένο κίνημα του 1935 Η κάθε παράταξη διάλεξε Μολονότι η «Νέμεσις» Οι αντιφασιστικές οργανώσεις Η είδηση των συνωμοσιών μέσα στο ΒΕΣΜΑ Παρά τις αντιδράσεις Όσοι αξιωματικοί είχαν παραιτηθεί Παρά τον περιορισμό βασιλοφρόνων αξιωματικών Τον Αύγουστο του 1943 Την παραίτηση του Τσουδερού Στην εκστρατεία της Ιταλίας Στη σύσκεψη των εκπροσώπων της αντίστασης Πολλά χρόνια μετά το γεγονός Αν η πρόθεση των κινηματιών Στην Κύπρο υπό Βρετανική κυριαρχία Η Κύπρος υπήρξε η πρώτη βρετανική αποικία 8 9

3 ΙΑ' ΜΕΡΟΣ Στάθης Καλύβας Νίκος Μαραντζίδης Ο Εμφύλιος Πόλεμος Ο Κουντουριώτης με τη Μάνα του Στρατιώτου 11

4 1. Αντίσταση, κατοχή, εμφύλιος: περιοδολόγηση Αντίθετα απ ό,τι πολλοί πιστεύουν, η διάκριση ανάμεσα σε δύο περιόδους, της κατοχής ( ) και του εμφυλίου ( ) είναι βαθύτατα προβληματική. Η πρώτη περίοδος δεν διακρίνεται μόνο για την αντίσταση ενάντια στους κατακτητές αλλά χαρακτηρίζεται και από έναν βαθύτατο και πολύνεκρο εμφύλιο σπαραγμό. Τα εμπειρικά δεδομένα αναδεικνύουν τόσο την έκταση των εμφυλίων συγκρούσεων στη διάρκεια της κατοχής όσο και την άμεση σύνδεση τους με τις μετακατοχικές εξελίξεις. Εκατοντάδες αντιστασιακοί βρήκαν τον θάνατο από Έλληνες μέλη εξίσου αντιστασιακών οργανώσεων. Πολλοί αντάρτες και άμαχοι σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ το Σε ορισμένες περιπτώσεις τα θύματα αυτών των εμφυλίων συγκρούσεων αποτελούν και τη συντριπτική πλειοψηφία των απωλειών. Από τους 75 νεκρούς της Αθηναϊκής οργάνωσης ΡΑΝ στο διάστημα , οι 73 σκοτώθηκαν από τον ΕΛΑΣ ή την ΟΠΛΑ στα Δεκεμβριανά. Από τους 36 νεκρούς της ΠΕΑΝ, οι 16 σκοτώθηκαν τον Δεκέμβρη 44. Από τους 147 αντάρτες του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που βρήκαν το θάνατο στη διάρκεια στρατιωτικών επιχειρήσεων, το 54% σκοτώθηκε στα Δεκεμβριανά, ενώ τουλάχιστον ένα άλλο 25% βρήκε το θάνατο σε επιχειρήσεις εναντίον των Ταγμάτων Ασφαλείας. Στα αρχεία της 10ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ αποτυπώνεται συντριπτικά μεγαλύτερος αριθμός νεκρών Ελλήνων απ ότι Γερμανών

5 ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ γ' ΤΟΜΟΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ο εμφυλιοσ πολεμοσ Οι πλέον πολύνεκρες μάχες στη διάρκεια της κατοχής δεν έγιναν ανάμεσα σε Έλληνες και ξένους αλλά αποκλειστικά μεταξύ Ελλήνων. Είναι χαρακτηριστικό πως οι τρεις πιο πολύνεκρες μάχες γίνονται το '44 (Κιλκίς, Τριάδα, Μελιγαλάς) μεταξύ Ελλήνων. Οι Γερμανοί δεν είναι ούτε καν παρόντες. Για παράδειγμα, στον Μελιγαλά τον Σεπτέμβριο του 1944 έχουμε περίπου νεκρούς, στο Κιλκίς τον Νοέμβριο του ίδιου έτους έχουμε τουλάχιστον έναν αντίστοιχο αριθμό, ενώ στην Τριάδα της Ανατολικής Μακεδονίας, έχουμε τον ίδιο μήνα περίπου 700 νεκρούς. Επίσης, αν εξετάσουμε το ποσοστό των αμάχων και των αιχμαλώτων επί του συνόλου των θανάτων, θα διαπιστώσουμε πως ο κατοχικός εμφύλιος αφορά πρωταρχικά άμαχους και αιχμάλωτους αντίθετα από τον εμφύλιο του όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των θανάτων αποτελείται από μαχητές. Είναι επίσης αναμφισβήτητο πως τα γεγονότα της κατοχής σηματοδότησαν και επηρέασαν αποφασιστικά την πορεία των πραγμάτων μετά την απελευθέρωση. Για παράδειγμα, η σύνδεση της «λευκής τρομοκρατίας» με την κατοχική βία του ΕΑΜ, μέσω της λογικής της αντεκδίκησης, είναι ιδιαίτερα στενή και δεν μπορεί να παραβλεφθεί ούτε να θεωρηθεί απλή αντικομουνιστική προπαγάνδα όπως αρέσκεται να δηλώνει ένα στρατευμένο πολιτικά τμήμα της κοινότητας των ιστορικών. Συμπερασματικά, το σύνολο των στοιχείων που διαθέτουμε επιτρέπει να μιλάμε για έναν κανονικό εμφύλιο πόλεμο ο οποίος άρχισε μέσα στα χρόνια της κατοχής, με όλα τα χαρακτηριστικά που διαθέτουν οι πόλεμοι αυτοί. Φυσικά, οι αντίπαλοι του ΕΑΜ δεν είναι μόνο οι συνεργάτες των Γερμανών και τα τάγματα ασφαλείας, όπως μερικοί ισχυρίζονται, αλλά από το 1943 και πέρα όλες οι μη εαμικές αντιστασιακές οργανώσεις, μοναρχικές και αντιμοναρχικές, δεξιές και μη: ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΑΟ, «Αντωντσαουσικοί», «Ελληνικός Στρατός», ΠΕΑΝ, Ιερή Ταξιαρχία, Εθνική Δράση, ΕΟΚ, ΡΑΝ, κλπ. καλύτερα τις αρχές κατοχής, αλλά για να αντιμετωπίσουν από κοινού τον εαμικό και κομμουνιστικό κίνδυνο. Εξάλλου παρά τις όποιες ρητορείες και αντιστασιακές κορώνες, τους τελευταίους μήνες της κατοχής το κρίσιμο ερώτημα δεν αφορούσε τους Γερμανούς αλλά το πολιτικό μέλλον της χώρας. Περνώντας από τη κατοχή στην απελευθέρωση, και ενώ οι κατοχικές εμφυλιακές συγκρούσεις δεν έχουν κοπάσει, συναντάμε τα Δεκεμβριανά που αποτελούν την κορύφωση του κατοχικού εμφυλίου και διακρίνονται για τη βιαιότητά τους. Τα Δεκεμβριανά βέβαια ξεσπούν το 1944, δηλαδή τουλάχιστον δύο χρόνια πριν την ημερομηνία που θεωρείται από πολλούς ως η επίσημη έναρξη του Εμφυλίου, την ώρα που εδάφη της χώρας βρίσκονται ακόμη υπό Γερμανική κατοχή (Κρήτη) και ενώ συνεχίζεται ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στον υπόλοιπο κόσμο. Ακόμα και μετά το τέλος των Δεκεμβριανών, η εμφύλια βία συνεχίζεται σε χαμηλή ένταση, κυρίως με τη μορφή της λευκής τρομοκρατίας. Με άλλα λόγια, η εμφύλια βία είναι αδιάκοπη από το 1943 ως το 1949, αν και περνάει από διαφορετικά στάδια, παίρνει διαφορετικές μορφές και χαρακτηρίζεται από διαφορετικές εντάσεις. Επιπλέον διαφοροποιείται και η γεωγραφική κατανομή των συγκρούσεων. Από την Στερεά Ελλάδα και την Ήπειρο το 1943, θα γενικευτεί σε όλη σχεδόν την ύπαιθρο χώρα το 1944 για να φτάσει στην κορύφωσή του ο εμφύλιος με τη μάχη της Αθήνας. Από τη Βάρκιζα και μέχρι το 1949, η ύπαιθρος χώρα αποτέλεσε εκ νέου το σκηνικό των ένοπλων συγκρούσεων. Εντέλει, αυτό που έχει σημασία, είναι πως οι δύο έννοιες, αντίσταση και εμφύλιος, δεν αποκλείουν η μία την άλλη, αλλά συνδέονται στενά. Από το 1943 και έπειτα, μάλιστα, είναι αδύνατο να κατανοήσει κανείς τη μία απολύτως ανεξάρτητα από την άλλη. Αντίθετα παρατηρώντας τη συνεχή άνοδο του αριθμού των μελών του ΕΑΜ από τη μια και των αντι-εαμικών οργανώσεων από την άλλη, συμπεριλαμβανομένων και των ταγμάτων ασφαλείας, μπορεί να συμπεράνει κανείς πως ο εμφύλιος πόλεμος τροφοδοτεί την αντίσταση, και η αντίσταση τον εμφύλιο πόλεμο. Οι εξοπλισμένοι από τους Γερμανούς χωρικοί πολλαπλασιάζονται το καλοκαίρι του 44. Την ίδια εποχή «ο εξοπλισμός των χωρικών από την Οχράνα παίρνει μορφή χιονοστιβάδας». Εντέλει, την ώρα που ισχυροποιείται το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ισχυροποιούνται και εκείνοι που αντιπαρατίθενται μαζί του. Είναι επίσης χαρακτηριστικό, πως στα τέλη της κατοχής, διάφορες μη-εαμικές αντιστασιακές οργανώσεις επιχειρούν να ενοποιηθούν όχι για να αντιμετωπίσουν 14 15

6 ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ 1. Γιάλτα??? 2. Βολή όλμου στο Βίτσι 3. Επίθεση εναντίον συμμοριτών στο Βίτσι 4.??? 5.??? 16 17