ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2018) 66 final/2 CORRIGENDUM Corrects the date of the document on the cover page. Concerns all languages. ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ για την ενδιάμεση αξιολόγηση του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» {SWD(2018) 44 final/2} EL EL

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η βιώσιμη ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης εξαρτώνται από την αποτελεσματική συνδεσιμότητα, τόσο εντός της Ευρώπης όσο και με τον υπόλοιπο κόσμο. Η επίτευξη επαρκούς διασυνδεσιμότητας, διαλειτουργικότητας και η αποτελεσματική διαχείριση των υποδομών μεταφορών, των υποδομών ενέργειας και των ψηφιακών υποδομών στην Ευρώπη απαιτεί ικανότητα σχεδιασμού και επενδύσεων στο πλαίσιο συντονισμένης, μακροπρόθεσμης προσέγγισης σε επίπεδο ΕΕ. Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» 1 (ΜΣΕ) είναι ένα κοινό, κεντρικά διαχειριζόμενο πρόγραμμα χρηματοδότησης των υποδομών στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών, με διαθέσιμο προϋπολογισμό 30,4 δισ. EUR για την περίοδο Συστάθηκε στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και των στόχων « » της ΕΕ στον τομέα της πολιτικής για την ενέργεια και το κλίμα. Ο ΜΣΕ βασίζεται στις αντίστοιχες τομεακές κατευθυντήριες γραμμές 2 και ενισχύει την ανάπτυξη διευρωπαϊκών δικτύων (ΔΕΔ) 3, με στόχο τη βελτίωση της συνοχής στην εσωτερική αγορά και της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ στην παγκόσμια αγορά. Γενικός στόχος του ΜΣΕ είναι να προωθήσει την υλοποίηση έργων που συμβάλλουν στην ολοκλήρωση των ΔΕΔ. Αυτό αντικατοπτρίζεται στις προτεραιότητες που καθορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές για τους τρεις τομείς, των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών. Ο ΜΣΕ αντιμετωπίζει ανεπάρκειες της αγοράς, επικεντρώνεται σε έργα με υψηλή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και συμβάλλει στη μόχλευση επιπλέον επενδύσεων από τον ιδιωτικό τομέα. Όπως υπογραμμίστηκε στην ανακοίνωση με τίτλο «Προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020» 4, η Επιτροπή θεωρεί πως «μολονότι η αγορά μπορεί και θα έπρεπε να συνεισφέρει το μεγαλύτερο μέρος των απαιτούμενων επενδύσεων, πρέπει να αντιμετωπιστεί η ανεπάρκεια της αγοράς να καλυφθούν κενά που χρονίζουν, να εξαλειφθούν τα σημεία συμφόρησης και να εξασφαλιστούν επαρκείς διασυνοριακές συνδέσεις. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι οι εθνικοί προϋπολογισμοί ποτέ δεν θα δώσουν αρκούντως υψηλή προτεραιότητα σε διασυνοριακές επενδύσεις στις οποίες ενέχονται πολλές χώρες προκειμένου να εξοπλίσουν την ενιαία αγορά με τις υποδομές που έχει ανάγκη. Πρόκειται για ένα ακόμη παράδειγμα της προστιθέμενης αξίας του προϋπολογισμού της ΕΕ. Μπορεί να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για τα πανευρωπαϊκά σχέδια που συνδέουν το κέντρο με την περιφέρεια προς όφελος όλων. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αποφάσισε να προτείνει τη δημιουργία της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» ώστε να επιταχύνει την ανάπτυξη των υποδομών που έχει ανάγκη η ΕΕ». 1 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1316/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2013, περί των προσανατολισμών της Ένωσης για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών, κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 347/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Απριλίου 2013, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές, και κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 283/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαρτίου 2014, σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τα διευρωπαϊκά δίκτυα υποδομών των τηλεπικοινωνιών. 3 Άρθρα 170 έως 174 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). 4 Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Προϋπολογισμός για την «Ευρώπη 2020», Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 29 Ιουνίου

3 Οι ανάγκες σε επενδύσεις και στους τρεις τομείς εκτιμήθηκαν σε περίπου 970 δισ. EUR κατά την περίοδο που προτάθηκε ο ΜΣΕ το Προβλεπόταν ότι ο ιδιωτικός τομέας θα συνεισέφερε το μεγαλύτερο μέρος αυτών των επενδύσεων, με δημόσια στήριξη σε εθνικό επίπεδο ή μέσω ρυθμιστικών μέτρων. Ωστόσο, βάσει της εκτίμησης επιπτώσεων 5, διαπιστώθηκε επίσης η «ανάγκη να αντιμετωπιστεί η ανεπάρκεια της αγοράς να καλυφθούν κενά που χρονίζουν, να εξαλειφθούν τα σημεία συμφόρησης και να εξασφαλιστούν επαρκείς διασυνοριακές συνδέσεις». Σύμφωνα με τον κανονισμό για τον ΜΣΕ 6, η Επιτροπή καλείται, σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη και τους δικαιούχους, να υποβάλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο έκθεση ενδιάμεσης αξιολόγησης του ΜΣΕ το αργότερο έως τις 31 Δεκεμβρίου Η αξιολόγηση αποτιμά τη συνολική απόδοση του προγράμματος υπό το πρίσμα των γενικών και τομεακών του στόχων, καθώς και σε σύγκριση με τα επιτεύγματα δράσεων σε εθνικό επίπεδο ή σε επίπεδο ΕΕ. Η λεπτομερής αξιολόγηση παρουσιάζεται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SWD) που συνοδεύει την παρούσα ανακοίνωση. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας, η αξιολόγηση διενεργήθηκε βάσει πέντε κριτηρίων: αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, συνάφεια, συνοχή και προστιθέμενη αξία της ΕΕ. Η λεπτομερής εκτίμηση σύμφωνα με τα εν λόγω κριτήρια είναι διαθέσιμη στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, ενώ η παρούσα ανακοίνωση επισημαίνει τα κύρια πορίσματα από τη διαδικασία. 1 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ «ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ» ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ ΕΡΓΑ ΣΕ ΤΟΜΕΙΣ ΟΠΟΥ Η ΕΕ ΚΑΝΕΙ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΑ 1.1 Ανάπτυξη υποδομών που ενώνουν Η πολιτική της ΕΕ για τις υποδομές έχει τρεις κύριες διαστάσεις: - κοινό, μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της ανάπτυξης υποδομών όσον αφορά τόσο το γεωγραφικό πεδίο τους όσο και τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους (με διάφορες προσεγγίσεις, προσαρμοσμένες ανά τομέα) - δέσμη ρυθμιστικών μέτρων για τη διευκόλυνση των επενδύσεων - ειδικό χρηματοδοτικό μέσο, τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη». Η έως σήμερα πείρα από τον ΜΣΕ καταδεικνύει σημαντική θετική αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών των τριών διαστάσεων. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός συνεπάγεται ότι μια δεξαμενή έργων μπορεί να προετοιμάζεται στο πλαίσιο των κρατών μελών, ενώ η δυνατότητα ενίσχυσης των επενδύσεων με σαφή ευρωπαϊκή διάσταση επιτρέπει την ανάπτυξη πιο ολοκληρωμένων δικτύων. Για παράδειγμα, στον τομέα των μεταφορών, η δυνατότητα στήριξης σημαντικών διασυνοριακών τμημάτων υποδομών διευκολύνει την ανάπτυξη της προσέγγισης βάσει διαδρόμων μεταξύ των κρατών μελών, οδηγώντας σε συνεκτικό σχεδιασμό των εθνικών τμημάτων. Στον τομέα της ενέργειας, η δυναμική διαδικασία της ανά 5 Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής [COM(2011) 665 final] που συνοδεύει τον κανονισμό για τη σύσταση της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη» - Εκτίμηση επιπτώσεων 6 Άρθρο 27 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ.1316/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου Η παρούσα έκθεση αποσκοπεί επίσης στην υποβολή έκθεσης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται στην εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 283/2014 (κατευθυντήριες γραμμές για τις τηλεπικοινωνίες) και ιδίως όσον αφορά τις παραμέτρους που προβλέπονται στο άρθρο 8 παράγραφοι 7 και 8. 3

4 2 έτη κατάρτισης καταλόγου έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) που βρίσκονται σε διαδρόμους και θεματικά πεδία προτεραιότητας διασφαλίζει τόσο τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό όσο και την προσαρμογή σε μελλοντικές ανάγκες. Στις τηλεπικοινωνίες, οι κατευθυντήριες γραμμές για τις τηλεπικοινωνίες στο πλαίσιο του ΜΣΕ απαριθμούν τα δομοστοιχεία και τις τομεακές υποδομές ψηφιακών υπηρεσιών που είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση. Τρεισήμισι έτη μετά τη δρομολόγηση του ΜΣΕ, το είδος των έργων που συγχρηματοδοτεί συμβαδίζει απολύτως με την επιδίωξη της ΕΕ: i) να βελτιωθεί η συνδεσιμότητα σε ευρωπαϊκή κλίμακα και στους τρεις τομείς και ii) να συγκεντρωθεί η ενίσχυση σε δημόσια αγαθά με ευρωπαϊκή διάσταση. Ο ΜΣΕ συμβάλλει στις προτεραιότητες της Επιτροπής στους τομείς της απασχόλησης, της ανάπτυξης και των επενδύσεων, της εσωτερικής αγοράς, της Ενεργειακής Ένωσης και του κλίματος και της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, ο ΜΣΕ παρέχει σημαντικό ποσοστό της χρηματοδότησης της ΕΕ για έργα στις μεταφορές και την ενέργεια που συμβάλλουν ιδιαίτερα στην απαλλαγή της ευρωπαϊκής οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές, συνεισφέροντας, ως εκ τούτου, στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για μείωση των εκπομπών σύμφωνα με τη συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα. Στις μεταφορές, προτεραιότητα δόθηκε σε έργα για τη δημιουργία ή τη βελτίωση διασυνοριακών συνδέσεων, την κάλυψη κενών στις συνδέσεις και την εξάλειψη των σημείων συμφόρησης. Τα έργα αυτά μπορεί να αφορούν φυσικά τμήματα του δικτύου ή προγράμματα σε επίπεδο ΕΕ για την ανάπτυξη αποτελεσματικών, διαλειτουργικών και ασφαλέστερων συστημάτων διαχείρισης της κυκλοφορίας για διαφόρους τρόπους μεταφοράς. Ο στόχος χρηματοδότησης του «ΜΣΕ - Μεταφορές» όσον αφορά υποδομές διασυνοριακών μεταφορών αντιπροσωπεύει το 86 % των πόρων που χορηγούνται προς το παρόν για τις μεταφορές (18,35 δισ. EUR). Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται ο άξονας Fehmarn Belt (μια πολυτροπική σήραγγα μεταξύ Δανίας και Γερμανίας), το έργο Rail Baltica, με το οποίο βελτιώνονται οι συνδέσεις Ανατολής-Δύσης μεταξύ Πολωνίας, Λιθουανίας, Λετονίας και Εσθονίας και η εγκατάσταση του συστήματος SESAR (έρευνα της διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας: Ενιαίος Ευρωπαϊκός Ουρανός). Τέλος, ο ΜΣΕ συνεισφέρει ουσιαστικά στον στόχο της δημιουργίας ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου μεταφορών. Στην ενέργεια, ο ΜΣΕ αντιμετώπισε τα εμπόδια για μια πιο ενοποιημένη αγορά ενέργειας στην ΕΕ, μέσω της ενίσχυσης των διασυνοριακών συνδέσεων. Ειδικοί στόχοι είναι ο τερματισμός της ενεργειακής απομόνωσης και η εξάλειψη των σημείων συμφόρησης. Σύμφωνα με τους στόχους του, ο «ΜΣΕ - Ενέργεια» ενισχύει έργα που αποφέρουν σημαντικές δευτερογενείς εξωτερικές επιδράσεις. Συνεισέφερε στη βελτίωση της ασφάλειας εφοδιασμού σε κράτη μέλη όπου το ζήτημα είναι πιο επιτακτικό. Παραδείγματα αποτελούν ο αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου Πολωνίας-Λιθουανίας, που συνιστά τον πρώτο αγωγό διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ της περιοχής της ανατολικής Βαλτικής Θάλασσας και της ηπειρωτικής Ευρώπης, και ο Balticconnector, ο πρώτος αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας. Το ζήτημα της βιωσιμότητας αντιμετωπίστηκε μέσω της στήριξης καινοτόμων έργων ηλεκτρικής ενέργειας με συγχρηματοδότηση σημαντικών μελετών και εργασιών: υποθαλάσσια σύνδεση μήκους 600 χλμ. μεταξύ Ιρλανδίας και Γαλλίας, αποθήκευση ενέργειας με πεπιεσμένο αέρα στη Βόρεια Ιρλανδία και έργο έξυπνων δικτύων μεταξύ Σλοβενίας και Κροατίας. 4

5 Στις τηλεπικοινωνίες, προτεραιότητα δόθηκε στην ανάπτυξη διευρωπαϊκών ψηφιακών υπηρεσιών, με πλήρως ανεπτυγμένες τεχνικές και οργανωτικές λύσεις, όπως αναφέρεται στις κατευθυντήριες γραμμές για τις τηλεπικοινωνίες. Οι υπηρεσίες αυτές καλύπτουν διάφορα πεδία, όπως η ηλεκτρονική ταυτοποίηση που αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως η διασυνοριακή αναγνώριση μέσων ηλεκτρονικής ταυτοποίησης που εκδίδονται σε εθνικό επίπεδο (ηλεκτρονική ταυτοποίηση ή eid), επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση σε διαδικτυακές δημόσιες υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ευρώπη και οι διαλειτουργικές υγειονομικές υπηρεσίες, που διευκολύνουν τη συνέχεια της περίθαλψης και ασφάλειας των ασθενών για πολίτες που αναζητούν διασυνοριακή υγειονομική περίθαλψη, επιτρέποντας τη διασυνοριακή ανταλλαγή δεδομένων υγείας. Εφόσον οι εν λόγω διασυνοριακές υπηρεσίες συμβάλλουν στη βελτίωση της καθημερινότητας των Ευρωπαίων μέσω της ψηφιακής ολοκλήρωσης και συνδεσιμότητας, είναι απαραίτητες για την επίτευξη της ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Εντούτοις, σύμφωνα με την αξιολόγηση, διαπιστώθηκε ότι οι κατευθυντήριες γραμμές για τις τηλεπικοινωνίες περιορίζουν τη δυνατότητα του προγράμματος να αξιοποιήσει πλήρως τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις και να εντάξει στο πολιτικό θεματολόγιο νέες προτεραιότητες, οι οποίες προέκυψαν στη συνέχεια. Όσον αφορά την ευρυζωνικότητα, δεδομένων των περιορισμένων πόρων, η στήριξη επικεντρώθηκε έως τώρα σε: i) δράσεις παροχής τεχνικής βοήθειας που διευκολύνουν την υλοποίηση έργων με δύσκολο επιχειρηματικό σχέδιο και ii) χρηματοδοτικά μέσα με σημαντική δυνατότητα μόχλευσης. 1.2 Έμφαση στην προστιθέμενη αξία της ΕΕ Οι επενδύσεις που απαιτούνται ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι συνδεσιμότητας είναι πολύ υψηλές και στους τρεις τομείς που καλύπτει το πρόγραμμα. Στις μεταφορές, σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις της Επιτροπής 8, που επιβεβαιώθηκαν από τα σχέδια εργασίας των συντονιστών του διαδρόμου του κεντρικού δικτύου, οι ανάγκες σε επενδύσεις για το κεντρικό δίκτυο ΔΕΔ-Μ ανέρχονται σε 750 δισ. EUR μόνο για το διάστημα έως το 2030, και περίπου τρεις φορές αυτό το ποσό αν συμπεριληφθεί το εκτεταμένο δίκτυο και άλλες επενδύσεις στον τομέα των μεταφορών, όπως οι αστικές συγκοινωνίες, η ψηφιοποίηση και η συντήρηση 9. Στην ενέργεια, οι ανάγκες σε επενδύσεις για έργα που μπορούν να χαρακτηριστούν έργα κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) ανέρχονται σε 179 δισ. EUR για την περίοδο , με το μακράν μεγαλύτερο μερίδιο να αφορά τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Στις τηλεπικοινωνίες, εκτιμάται ότι απαιτούνται επενδύσεις ύψους περίπου 500 δισ. EUR ώστε να επιτευχθούν οι στρατηγικοί στόχοι συνδεσιμότητας gigabit έως το 2025, δηλαδή 155 δισ. EUR επιπλέον του ποσού που προβλέπεται βάσει των τρεχουσών επενδυτικών τάσεων 11. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις αυτές δεν περιλαμβάνουν τις επιπρόσθετες επενδύσεις που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης των διασυνοριακών υποδομών ψηφιακών υπηρεσιών. 8 Τα στοιχεία προέρχονται από μελέτες σχετικά με τον διάδρομο του κεντρικού δικτύου, που εκπονήθηκαν από εξωτερικούς ανάδοχους οι οποίοι επικουρούν τους συντονιστές του διαδρόμου του κεντρικού δικτύου. 9 Στο επίπεδο των διαδρόμων του κεντρικού δικτύου, οι επενδύσεις αναμένεται να αποφέρουν περίπου 4,5 δισ. EUR σωρευμένου ΑΕΠ και αντιστοιχούν σε περίπου ισοδύναμα έτη απασχόλησης και σε μείωση κατά περίπου 7 εκατ. τόνους εκπομπών CO2 μεταξύ 2015 και Βάσει της μελέτης «Investment needs in trans-european energy infrastructure up to 2030 and beyond», Ecofys, Ιούλιος Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Συνδεσιμότητα για ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά - Προς μια ευρωπαϊκή κοινωνία των Gigabit, COM(2016) 587 final, σ. 8. 5

6 Επιπρόσθετα, όσον αφορά έργα που αποσκοπούν στην επίτευξη των στόχων πολιτικής των ΔΕΔ, οι ανεπάρκειες της αγοράς εμμένουν. Για παράδειγμα, ανεπάρκειες μπορεί να παρουσιαστούν όταν οι δαπάνες αναλαμβάνονται σε εθνικό/τοπικό επίπεδο ενώ τα οφέλη εκτείνονται σε ευρωπαϊκή κλίμακα ή όταν οι δαπάνες και τα οφέλη ενός έργου που αφορά διάφορα κράτη μέλη δεν κατανέμονται συμμετρικά μεταξύ αυτών των κρατών μελών. Αυτό συμβαίνει ιδίως στην περίπτωση διασυνοριακών έργων και ανάπτυξης τεχνολογικών συστημάτων σε επίπεδο ΕΕ, όπου η απαιτούμενη χρηματοδότηση δεν παρέχεται συνήθως μόνο μέσω της αγοράς ή του εθνικού προϋπολογισμού. Στην ενέργεια, στην εν λόγω κατηγορία εμπίπτουν έργα που στερούνται εμπορικής βιωσιμότητας, αλλά αποφέρουν δευτερογενείς εξωτερικές επιδράσεις, όπως η περιφερειακή ασφάλεια εφοδιασμού ή οι ιδιαίτερα καινοτόμες λύσεις. Από τη σύστασή του ο ΜΣΕ έδωσε έμφαση στην παροχή ενωσιακής προστιθέμενης αξίας 12 στην ανάπτυξη της συνδεσιμότητας στις μεταφορές, την ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες, αφενός επειδή καλύπτει δημόσια αγαθά με ευρωπαϊκή διάσταση και, αφετέρου, λόγω της επικέντρωσής του σε έργα σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο τα οποία δεν θα υλοποιούνταν χωρίς ενίσχυση από την ΕΕ. Ειδικότερα, η ενωσιακή προστιθέμενη αξία του ΜΣΕ έγκειται στην ικανότητά του: - να κατευθύνει τη δημόσια και ιδιωτική χρηματοδότηση σε στόχους πολιτικής της ΕΕ - να καθιστά εφικτή την πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων στις οποίες οι δαπάνες βαρύνουν σε εθνικό/τοπικό επίπεδο ενώ τα οφέλη είναι απτά σε ευρωπαϊκή κλίμακα - να επισπεύδει τη στροφή σε μια ψηφιακή κοινωνία με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές. Στις μεταφορές, ο ΜΣΕ έχει επιφέρει σαφή προστιθέμενη αξία, ιδίως όσον αφορά την ολοκλήρωση του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ έως το 2030 και τον στόχο για κινητικότητα χαμηλών εκπομπών. Ορισμένα έργα υποδομής στις σιδηροδρομικές και εσωτερικές πλωτές οδούς, τα οποία είναι μακροπρόθεσμες επενδύσεις (με κύκλο ζωής 30 έως 50 έτη), δεν θα μπορούσαν να έχουν ξεκινήσει χωρίς τις ευρωπαϊκές δημόσιες επιχορηγήσεις που διατίθενται στο πλαίσιο του ΜΣΕ. Τέτοια περίπτωση είναι το έργο της σήραγγας Brenner Base, το οποίο θα εξαλείψει ένα σημαντικό σημείο συμφόρησης του σιδηροδρομικού δικτύου στην ΕΕ μεταξύ Αυστρίας και Ιταλίας. Οι δεσμεύσεις κονδυλίων στο πλαίσιο του ΜΣΕ παρέχουν εχέγγυα και ορισμένες φορές εξασφαλίζουν επίσης πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης, ιδίως από τον τραπεζικό τομέα και από ιδιώτες επενδυτές. Επιπλέον, ευρωπαϊκά εμβληματικά προγράμματα, όπως το ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας (ERTMS), απαιτούσαν τη συντονισμένη υλοποίηση των επενδύσεων σε διάφορες χώρες και σε πολλά ενδιαφερόμενα μέρη προκειμένου να αποκομιστούν τα οφέλη της απόδοσης, της διαλειτουργικότητας και της ασφάλειας. Η ενίσχυση από πλευράς του ΜΣΕ μέσω, αφενός, επιχορηγήσεων και, αφετέρου, δράσεων στήριξης προγραμμάτων, όπως η ανάπτυξη ικανοτήτων των διοικήσεων των κρατών μελών, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την επίτευξη αυτού του συντονισμού. Στην ενέργεια, ο ΜΣΕ αποτελεί βασικό μέσο στήριξης της διακρατικής συνεργασίας και της δημιουργίας οικονομιών κλίμακας. Επίσης, διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ενίσχυση διασυνοριακών ενεργειακών υποδομών, καθώς τα ΕΚΕ πρέπει να αποφέρουν οφέλη για τουλάχιστον δύο κράτη μέλη. Ο ΜΣΕ διαδραματίζει ισχυρό καταλυτικό ρόλο στην 12 Τα κριτήρια αξιολόγησης της προστιθέμενης αξίας των ευρωπαϊκών οικονομικών καθορίστηκαν στο έγγραφο προβληματισμού για το μέλλον των οικονομικών της ΕΕ [COM(2017) 358 της 28ης Ιουνίου 2017]. 6

7 προσέγγιση μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων, των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και των εκπροσώπων των κυβερνήσεων, ώστε να επιλύονται ζητήματα και να υλοποιούνται διασυνοριακά έργα υποδομής. Οι επιχορηγήσεις του συμβάλλουν αποφασιστικά στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ χωρών για την ανάπτυξη ΕΚΕ ενεργειακής διασύνδεσης που ειδάλλως δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν. Παράδειγμα αποτελούν ιδίως τα διασυνοριακά έργα σε χώρες με μικρότερο πληθυσμό ή πιο απομακρυσμένες, στις οποίες θα απαιτούνταν σημαντική αύξηση των τιμολογίων για την κάλυψη των επενδυτικών αναγκών. Ο αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου Πολωνίας-Λιθουανίας αποτελεί τυπικό παράδειγμα έργου που δεν θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί σε αμιγώς εθνικό πλαίσιο. Στις τηλεπικοινωνίες, ο ΜΣΕ διευκόλυνε τον συντονισμό μεταξύ κρατών μελών για την ανάπτυξη προτύπων και την υλοποίηση διασυνδεδεμένων διασυνοριακών υπηρεσιών. Παρότι τα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει λύσεις που καθιστούν δημόσιες υπηρεσίες διαθέσιμες ηλεκτρονικά, τα οφέλη τους περιορίζονται εντός των εθνικών συνόρων. Ο ΜΣΕ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, βοηθώντας στην επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων μέσω των εν λόγω λύσεων, καθώς τις κατέστησε διαλειτουργικές, προς όφελος των πολιτών, των επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης σε ολόκληρη την Ευρώπη. Επιπλέον, σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η ηλεκτρονική ανταλλαγή πληροφοριών για την κοινωνική ασφάλιση, καθώς τα κράτη μέλη υπόκεινται σε νομική υποχρέωση να διασφαλίζουν διασυνοριακή επικοινωνία μεταξύ των εθνικών φορέων κοινωνικής ασφάλισης, ο ΜΣΕ διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ενισχύοντας την προστασία των δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης των μετακινούμενων πολιτών και βοηθώντας τα κράτη μέλη να επισπεύσουν τη συμμόρφωσή τους. Σε άλλους τομείς, όπως η κυβερνοασφάλεια όπου η διασυνοριακή διαλειτουργικότητα δεν υπόκειται σε νομικές δεσμεύσεις ο ΜΣΕ κατόρθωσε να θέσει σε εφαρμογή μια πλατφόρμα εθελοντικής συνεργασίας, η οποία ενισχύει την ετοιμότητα και την ανταπόκριση απέναντι σε κυβερνοεπιθέσεις, παρέχοντας λύσεις σε επίπεδο ΕΕ απέναντι σε απειλές που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη, απουσία του ΜΣΕ, η ανάπτυξη ορισμένων υποδομών ψηφιακών υπηρεσιών θα είχε καθυστερήσει σημαντικά ή θα είχε εγκαταλειφθεί. Επιπρόσθετα, βασικές λύσεις που υποστηρίζονται από τη χρηματοδότηση του ΜΣΕ (τα αποκαλούμενα δομοστοιχεία) δημιουργούν οικονομίες κλίμακας, μέσω της ευρείας επαναχρησιμοποίησής τους σε πιο σύνθετες ψηφιακές υπηρεσίες, ορισμένες από τις οποίες υπερβαίνουν το πεδίο αρμοδιοτήτων του ΜΣΕ, σε τομείς όπως η γεωργία, το περιβάλλον και η εκπαίδευση 13. Τέλος, η δράση σε επίπεδο ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της κανονιστικής συνεργασίας) επιτρέπει στον ΜΣΕ να υπερβαίνει ελλείψεις στους τομείς της πληροφόρησης και της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, οι οποίες θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν αυτά τα σύνθετα αλλά κομβικής σημασίας έργα. 13 Διαθέσιμες πληροφορίες στον πίνακα του ΜΣΕ για τις τηλεπικοινωνίες: 7

8 2. Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ «ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ» ΠΑΡΕΧΕΙ ΕΝΩΣΙΑΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΜΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ 2.1 Αξιοποίηση των επιχορηγήσεων με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης που παρέχεται από τον ΜΣΕ έχει τη μορφή επιχορηγήσεων (90 %). Η προσέγγιση αυτή είναι η ενδεδειγμένη καθώς μεγάλο ποσοστό των επιχορηγήσεων του ΜΣΕ σχετίζεται με προγράμματα που έχουν ευρύτερα οφέλη σε περιφερειακό επίπεδο ή σε επίπεδο ΕΕ, αλλά λαμβάνουν ανεπαρκή εθνική χρηματοδότηση ή χρηματοδότηση προερχόμενη από την αγορά. Στις μεταφορές, εφαρμόζεται στα περισσότερα διασυνοριακά έργα στο διευρωπαϊκό δίκτυο και στις «οριζόντιες» προτεραιότητες, ιδίως στα συστήματα διαχείρισης κυκλοφορίας, όπως το ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας (ERTMS), το σύστημα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας (SESAR) και τα ευφυή συστήματα μεταφοράς (ITS) στο οδικό δίκτυο, καθώς και στα εναλλακτικά καύσιμα. Εφαρμόζεται επίσης σε έργα στα οποία τα οφέλη δεν μπορούν ακόμη να καλυφθούν από τον προϋπολογισμό. Στον εν λόγω τομέα, τα πολύ υψηλά ποσοστά υπερκάλυψης 14 στο πλαίσιο προσκλήσεων υποβολής προτάσεων καταδεικνύουν την ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση για επιχορηγήσεις από την ΕΕ, τη στιγμή που ο διαθέσιμος προϋπολογισμός υπολείπεται σταθερά των αναγκών του τομέα. Στην ενέργεια, εξακολουθούν να υφίστανται σημεία συμφόρησης και απαιτούνται περαιτέρω διασυνδέσεις ώστε να ενοποιηθεί πλήρως η αγορά, να είναι εγγυημένη η ασφάλεια εφοδιασμού και να μπορέσει η ΕΕ να αξιοποιήσει στο μέγιστο τις ανανεώσιμες πηγές, αποτρέποντας ως εκ τούτου οποιαδήποτε μείωση. Οι επιχορηγήσεις θεωρούνται το πιο ενδεδειγμένο μέσο στήριξης έργων, το οποίο πέρα από τα εθνικά καθοριζόμενα τιμολόγια επιφέρουν σημαντικές θετικές δευτερογενείς εξωτερικές επιδράσεις, όπως ασφάλεια εφοδιασμού, τεχνολογική καινοτομία και αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών. Στις τηλεπικοινωνίες, όλες οι υποδομές ψηφιακών υπηρεσιών έχουν δύο επίπεδα: την πλατφόρμα βασικών υπηρεσιών, η οποία νοείται ως κεντρικός κόμβος που επιτρέπει τη διαλειτουργικότητα, και τις υπηρεσίες γενικής εφαρμογής που λειτουργούν ως δίαυλοι για τη σύζευξη εθνικών λύσεων με την πλατφόρμα βασικών υπηρεσιών. Οι επιχορηγήσεις αξιοποιούνται για την ενίσχυση της ανάπτυξης υπηρεσιών γενικής εφαρμογής, ενώ η σύναψη συμβάσεων προμήθειας χρησιμοποιείται για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των πλατφορμών βασικών υπηρεσιών. Αυτό αιτιολογείται βάσει της ανάγκης να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα επενδύσεων σε επίπεδο κρατών μελών όσον αφορά τις διαλειτουργικές υπηρεσίες για πανευρωπαϊκή ενοποίηση υπηρεσιών. Η πρόταση της Επιτροπής για τον ΜΣΕ το 2011 περιλάμβανε συνολικό προϋπολογισμό 50 δισ. EUR (31,7 δισ. για τις μεταφορές, 9,1 δισ. για την ενέργεια και 9,2 δισ. για τις τηλεπικοινωνίες). Οι περικοπές που ακολούθησαν, τόσο στη διάρκεια του σταδίου διαπραγμάτευσης όσο και σε μεταγενέστερες διαπραγματεύσεις για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της συνολικής χρηματοδότησης στα 30,44 δισ. EUR. Ο τομέας των τηλεπικοινωνιών υπέστη τις πιο σοβαρές μειώσεις (8 δισ. EUR, με τελική χορηγούμενη χρηματοδότηση 1,04 δισ. EUR). Η 14 Σύνολο της ζητηθείσας χρηματοδότησης των επιλέξιμων προτάσεων σε σύγκριση με τον ενδεικτικό προϋπολογισμό της πρόσκλησης. 8

9 ολοκλήρωση του ΔΕΔ, που περιλαμβάνεται στις προτεραιότητες πολιτικής της ΕΕ, απαιτεί ακόμη τεράστιες επενδύσεις, τμήμα των οποίων θα εξαρτηθεί από τη συνεχή ενίσχυση της ΕΕ. Το μέγεθος του ΜΣΕ καθιστά προς το παρόν εφικτή την αντιμετώπιση μόνο ορισμένων από τις ανεπάρκειες της αγοράς που έχουν διαπιστωθεί (π.χ. κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού με ενίσχυση της ΕΕ) και στους τρεις τομείς. Ως εκ τούτου, υπάρχει δυνατότητα απελευθέρωσης περαιτέρω δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων εφόσον διατεθεί επιπλέον προϋπολογισμός από την ΕΕ για την αντιμετώπιση περισσότερων ανεπαρκειών της αγοράς. Η διαδικασία επιλογής που ακολουθείται από τον ΜΣΕ διασφαλίζει ότι οι επιχορηγήσεις προσαρμόζονται ανά τομέα και ανά κατηγορία επένδυσης, λαμβανομένων υπόψη των χρηματοδοτικών κενών των εκάστοτε έργων. Όσον αφορά τις μεταφορές, η ενίσχυση κυμάνθηκε από ποσοστό συγχρηματοδότησης 85 % όσον αφορά τα κονδύλια συνοχής, έως μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης μεταξύ 10 % και 50 %, αναλόγως της προτεραιότητας και του χαρακτήρα της δράσης. Στην ενέργεια, τα ποσοστά χρηματοδότησης μπορεί να προσαρμοστούν κατά 50 % το πολύ και σε εξαιρετικές περιπτώσεις να αυξηθούν κατ' ανώτατο ποσοστό 75 %. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι εφικτό μόνο εάν οι προτεινόμενες δράσεις παρέχουν υψηλό βαθμό ασφάλειας εφοδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο ή σε επίπεδο ΕΕ, ενισχύουν την αλληλεγγύη ή συνιστούν ιδιαίτερα καινοτόμες λύσεις. Στις τηλεπικοινωνίες, οι πλατφόρμες βασικών υπηρεσιών χρηματοδοτούνται κατά κανόνα μέσω σύναψης συμβάσεων προμήθειας, ενώ οι υπηρεσίες γενικής εφαρμογής ενισχύονται από επιχορηγήσεις, με προβλεπόμενο ποσοστό συγχρηματοδότησης των επιλέξιμων δαπανών έως και 75 %. Ο διαγωνιστικός χαρακτήρας των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων και ο μηχανισμός αξιολόγησης και επιλογής που εφαρμόζεται συνεπάγονται ότι έργα που αδυνατούν να αποδείξουν ανάγκη χρηματοδοτικής ενίσχυσης με τη μορφή επιχορηγήσεων μπορεί να απορριφθούν. Τέτοιου είδους έργα μπορεί ωστόσο να αξιοποιήσουν υπάρχουσες δυνατότητες στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ ή των χρηματοδοτικών μέσων του ΜΣΕ, κατά περίπτωση. Δεδομένου ότι πρόκειται για μέσο που επικεντρώνεται στην πολιτική με συγκεκριμένους τομεακούς στόχους και λαμβανομένου υπόψη ότι ο ΜΣΕ αφορά σύνθετα έργα με διασυνοριακή ή ενωσιακή διάσταση διαλειτουργικότητας, η άμεση διαχείριση υπήρξε αποτελεσματικός τρόπος για τη διασφάλιση γρήγορης κατανομής των πόρων και ιδιαίτερα ορθολογικής εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης, τα έργα παρακολουθούνται στενά από τον Εκτελεστικό Οργανισμό Καινοτομίας και Δικτύων (INEA), ώστε να διασφαλίζεται ότι τα κονδύλια της ΕΕ δαπανώνται με ορθό τρόπο. Ο προϋπολογισμός του ΜΣΕ αξιοποιείται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο χάρη στην ικανότητα του ΙΝΕΑ να προσαρμόζεται γρήγορα, ώστε να διαχειρίζεται την αναδιάθεση ποσών που δεν δαπανήθηκαν στο πλαίσιο ορισμένων δράσεων, για τη χρηματοδότηση νέων δράσεων. Για παράδειγμα, το 2016 περίπου 600 εκατ. EUR αναδιοχετεύθηκαν σε πρόσκληση στον τομέα των μεταφορών, ενώ μια επένδυση ύψους 120 εκατ. EUR προτάθηκε το 2016 για τη χρηματοδότηση του νέου εμβληματικού έργου WIFI4EU στον ψηφιακό τομέα. 2.2 Προώθηση της χρήσης χρηματοδοτικών μέσων και του συνδυασμού Όσον αφορά έργα που παράγουν έσοδα, η ενίσχυση μέσω του ΜΣΕ μπορεί να λάβει τη μορφή χρηματοδοτικών μέσων. Ο προϋπολογισμός των χρηματοδοτικών μέσων του ΜΣΕ μπορεί να αξιοποιηθεί για την παροχή διαφόρων προϊόντων, όπως εγγυήσεων ή κύριων χρεών 9

10 με εγγύηση κεφαλαίων της ΕΕ. Ως εκ τούτου, τα μέσα αυτά συμβάλλουν στη βέλτιστη αξιοποίηση των δημόσιων πόρων. Στα εν λόγω έργα περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, η ενίσχυση της δυναμικότητας των λιμένων, η σιδηροδρομική ζεύξη αερολιμένων και η ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων στον τομέα των μεταφορών, καθώς και τα δάνεια μειωμένης εξασφάλισης ή οι εγγυήσεις για μεμονωμένα έργα μεταφοράς στον τομέα της ενέργειας. Εντούτοις, τα χρηματοδοτικά μέσα δεν αξιοποιήθηκαν στον αναμενόμενο βαθμό σε κανέναν από τους τρεις τομείς. Το χρεωστικό μέσο του ΜΣΕ, βασιζόμενο στην εμπειρία που αποκτήθηκε από το μέσο εγγύησης δανείων για τις διευρωπαϊκές μεταφορές (LGTT) και την πιλοτική φάση της πρωτοβουλίας για τα ομόλογα χρηματοδότησης έργων, ευνόησε τη χρήση χρηματοδοτικών μέσων, αλλά μετά τη σύσταση του ΕΤΣΕ παρατηρήθηκε φαινόμενο υποκατάστασης. Η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών μέσων του ΜΣΕ αναμένεται ότι θα ξεκινήσει στη διάρκεια του δεύτερου μισού του προγράμματος 15, όταν εξασφαλιστεί συμπληρωματικότητα μεταξύ των ειδικών χρηματοδοτικών μέσων του ΜΣΕ και του ΕΤΣΕ, σύμφωνα με την πρόσκληση για ειδική καθοδήγηση που εξέδωσε η διευθύνουσα επιτροπή του χρεωστικού μέσου του ΜΣΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί αποτελεσματική συμπληρωματικότητα μεταξύ των δύο πρωτοβουλιών. Στον τομέα της ενέργειας, διάφοροι παράγοντες συντέλεσαν στη μη αξιοποίηση του χρεωστικού μέσου του ΜΣΕ. Ένας εξ αυτών ήταν η περιορισμένη δεξαμενή επιλέξιμων από τον ΜΣΕ έργων με δυνατότητα τραπεζικής χρηματοδότησης κατά την περίοδο έναρξης εφαρμογής του χρεωστικού μέσου του ΜΣΕ. Εξάλλου, οι φορείς υλοποίησης έργων έχουν ήδη στη διάθεσή τους ένα ανταγωνιστικό φάσμα επιλογών για δάνεια ή ίδια κεφάλαια, καθώς διαθέτουν ένα σταθερό μοντέλο ρυθμιζόμενης βάσης στοιχείων ενεργητικού για τη χρηματοδότηση έργων. Επίσης, η από κοινού επίβλεψη των έργων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Επιτροπή είχε ως αποτέλεσμα ορισμένα ΕΚΕ να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση μέσω της πρώτης. Επιπλέον, επί του παρόντος αναπτύσσεται ένα μέσο κεφαλαιακής συμμετοχής. Στις τηλεπικοινωνίες, το τοπίο στα έργα ανάπτυξης ευρυζωνικότητας παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία και απαιτεί διάφορα μέσα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με ζητήματα γεωγραφικής θέσης. Ενώ τα χρεωστικά μέσα μπορούν να καλύψουν εμπορικές πρωτοβουλίες με σαφές επιχειρηματικό σχέδιο που αναλαμβάνονται από μεγαλύτερους φορείς, τα μέσα κεφαλαιακής συμμετοχής είναι απαραίτητα για να καλύψουν τα υφιστάμενα κενά χρηματοδότησης, ενισχύοντας έργα με πιο επισφαλές, μακροπρόθεσμο επιχειρηματικό σχέδιο. Το ταμείο ευρυζωνικότητας στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη», το οποίο πρόκειται να τεθεί σε εφαρμογή το πρώτο εξάμηνο του 2018, αναμένεται να διαδραματίσει αυτόν τον ρόλο. Τον Φεβρουάριο του 2017, προκηρύχθηκε πρόσκληση συνδυασμού στο πλαίσιο του ΜΣΕ - μεταφορές. Η πρόσκληση, που συνδυάζει επιχορηγήσεις στο πλαίσιο του ΜΣΕ και χρηματοδότηση που προέρχεται από την αγορά, ιδίως τα μέσα χρηματοδότησης στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ, αποσκοπεί στην ενίσχυση της συμπληρωματικότητας μεταξύ των δύο συστημάτων ενίσχυσης, και ταυτόχρονα στη μόχλευση άλλων πηγών χρηματοδότησης, ιδίως 15 Για παράδειγμα, μέσω του ταμείου ευρυζωνικότητας στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (επένδυση 100 εκατ. EUR από τον ΜΣΕ). 10

11 τον ΕΤΣΕ, ιδιώτες επενδυτές ή εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες. Η προσέγγιση αυτή εφαρμόστηκε προηγουμένως με επιτυχία στο πλαίσιο του ΜΣΕ σε ad hoc βάση σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στον λιμένα του Δουβλίνου και τον λιμένα του Calais στον τομέα των μεταφορών. Η πρώτη εμπειρία υπήρξε ιδιαίτερα θετική, καθώς η ζητούμενη χρηματοδότηση μέσω της πρόσκλησης αφορούσε ποσό 2,2 δισ. EUR για ενδεικτικό προϋπολογισμό 1 δισ. EUR. Συνέργειες 2.3 Ενίσχυση των συνεργειών και της συνοχής, απλουστευμένη πρόσβαση Για πρώτη φορά, ο ΜΣΕ συγκέντρωσε τους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών υπό ένα κοινό χρηματοδοτικό πλαίσιο, το οποίο διαχειρίζεται κεντρικά η Επιτροπή. Σε επίπεδο προγράμματος, αυτή η προσέγγιση επιτρέπει τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας, μέσω της ανάθεσης της διαχείρισης των επιχορηγήσεων σε έναν ενιαίο εκτελεστικό οργανισμό (INEA) και της θέσπισης κοινών διαδικασιών και για τους τρεις τομείς (συντονισμός της υλοποίησης από τον οργανισμό, κοινά προγράμματα εργασίας για τα χρηματοδοτικά μέσα του ΜΣΕ, κοινή συντονιστική επιτροπή του ΜΣΕ στην οποία συμμετέχουν όλα τα κράτη μέλη, συμφωνίες επιχορήγησης βάσει κοινού υποδείγματος). Σε επίπεδο έργων, ο ΜΣΕ δεν έχει έως τώρα κατορθώσει απολύτως να επιφέρει συνέργειες μεταξύ των τριών τομέων, παρά τις προσδοκίες που αναφέρονται στις αιτιολογικές σκέψεις του κανονισμού. Αυτό οφείλεται κυρίως στις εγγενείς διαφορές στους τομεακούς στόχους πολιτικής και στην ακαμψία του νομικού/δημοσιονομικού πλαισίου όσον αφορά την επιλεξιμότητα έργων και δαπανών. Το 2016 προκηρύχθηκε πολυτομεακή (μεταφορές και ενέργεια) πιλοτική πρόσκληση υποβολής προτάσεων ύψους 40 εκατ. EUR για την εκπόνηση μελετών, η οποία όμως ήταν κατώτερη των προσδοκιών όσον αφορά τον αριθμό των επιλεχθέντων έργων (7) και τον προϋπολογισμό που χορηγήθηκε (24 εκατ. EUR). Ωστόσο, η διατήρηση της ενότητας των τριών τομέων θεωρείται ενδεδειγμένη ενόψει των κοινών στόχων και προκλήσεων. Σύμφωνα με τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, στις εν λόγω προκλήσεις περιλαμβάνεται η πολυπλοκότητα των δικτύων υποδομών που προκύπτει λόγω της ύπαρξης διαφορετικών εθνικών συστημάτων, οι ανάγκες διασύνδεσής τους καθώς και η ανάγκη να διασφαλιστεί διαλειτουργικότητα, παράλληλα με διαρκή προσαρμογή στις μεταβολές της αγοράς και της τεχνολογίας. Ο αριθμός των παραδειγμάτων συνεργειών που αφορούν και τους τρεις τομείς που καλύπτει ο ΜΣΕ αυξάνεται, ενισχυόμενος από τις πρόσφατες εξελίξεις στο πεδίο της καινοτομίας και από το γεγονός ότι οι συνέργειες υφίστανται εκ των πραγμάτων σε καθέναν από τους τομείς ή σχετίζονται με μια πρωταρχική προτεραιότητα, όπως η κυβερνοασφάλεια. Μεταξύ των παραδειγμάτων συγκαταλέγονται η συνδεδεμένη, συνεργατική και αυτοματοποιημένη κινητικότητα, οι υποδομές εναλλακτικών καυσίμων για αυτοκίνητα, λεωφορεία και πλοία, η μετάβαση σε έξυπνα δίκτυα και η ανάπτυξη του 5G κατά μήκος του δικτύου μεταφορών. Η δημιουργία των προϋποθέσεων για τη συνέχιση της υλοποίησης αυτών των έργων θα αποφέρει περαιτέρω οφέλη αποδοτικότητας. Συμπληρωματικότητα 11

12 Έχει αποδειχθεί ότι ο ΜΣΕ λειτουργεί συμπληρωματικά προς το πρόγραμμα «Ορίζων 2020», τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) και το ΕΤΣΕ. Το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» χρηματοδοτεί τα πρώτα στάδια της αλυσίδας καινοτομίας, ενώ ο ΜΣΕ επιτρέπει την τεχνολογική εξάπλωση στο σύνολο των υποδομών. Τόσο ο ΜΣΕ όσο και τα ΕΔΕΤ συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων των ΔΕΔ. Τα ΕΔΕΤ επικεντρώνονται στη χρηματοδοτική ενίσχυση λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών και των 15 κρατών μελών που είναι επιλέξιμα για ενίσχυση στο πλαίσιο του Ταμείου Συνοχής, ενώ ο ΜΣΕ εστιάζει στην ενοποίηση της ΕΕ μέσω διασυνοριακών συνδέσεων και διασυνδέσεων, της άρσης των σημείων συμφόρησης και έργων διαλειτουργικότητας. Στον τομέα των μεταφορών, υπάρχει εν μέρει επικάλυψη μεταξύ του ΜΣΕ και των ΕΔΕΤ όσον αφορά σιδηροδρομικά έργα στο κεντρικό δίκτυο ΔΕΔ-Μ, καθώς τα ΕΔΕΤ χρηματοδοτούν επίσης έργα που δεν είναι επιλέξιμα στο πλαίσιο του ΜΣΕ (για παράδειγμα, οδικά έργα και έργα στο εκτεταμένο δίκτυο). Στον τομέα της ενέργειας, τα ΕΔΕΤ επικεντρώνονται στα έξυπνα δίκτυα διανομής σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο, ενώ ο ΜΣΕ ενισχύει τις υποδομές μεταφοράς. Στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, τα ΕΔΕΤ προσανατολίζονται στην ανάπτυξη εθνικών ψηφιακών υπηρεσιών, ενώ ο ΜΣΕ καθιστά εφικτή τη διασυνοριακή διαλειτουργικότητα ορισμένων ειδικών ψηφιακών υπηρεσιών που έχουν αναπτυχθεί σε εθνικό επίπεδο. Για πρώτη φορά, τμήμα του προϋπολογισμού συνοχής (11,3 δισ. EUR μεταφορές) εκτελέστηκε υπό άμεση διαχείριση στο πλαίσιο του ΜΣΕ. Η διαδικασία αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιτυχής, καθώς το 100 % του κονδυλίου διατέθηκε κατά το πρώτο ήμισυ της περιόδου του προγράμματος, σχεδόν αποκλειστικά σε βιώσιμους τρόπους μεταφοράς. Στην επιτυχία αυτή συνέβαλαν η στοχοθετημένη τεχνική βοήθεια, το χαμηλότερο διοικητικό κόστος για τα κράτη μέλη και οι σαφείς χρηματοδοτικές προτεραιότητες. Όσον αφορά το ΕΤΣΕ, ο ΜΣΕ διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο για το ΕΤΣΕ, καθώς αρκετά έργα που ξεκίνησαν στο πλαίσιο του χρεωστικού μέσου του ΜΣΕ, ενσωματώθηκαν στη δεξαμενή έργων του ΕΤΣΕ. Αυτό συνέβη στην περίπτωση του έργου «Grand Contournement Ouest de Strasbourg» (Α355), του έργου A6 Wiesloch autobahn, του αγωγού διασύνδεσης φυσικού αερίου Transgaz «BRUA» (Βουλγαρία-Ρουμανία-Ουγγαρία-Αυστρία) και της γραμμής διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας Ιταλίας-Γαλλίας. Επιπλέον, έργα που προετοιμάστηκαν με τη στήριξη του ΜΣΕ ή ενισχύθηκαν εν μέρει από επιχορηγήσεις του ΜΣΕ για διενέργεια εργασιών άρχισαν να επωφελούνται από το ΕΤΣΕ. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, παρατηρήθηκε το φαινόμενο της υποκατάστασης των χρηματοδοτικών μέσων του ΜΣΕ από το ΕΤΣΕ. Παρότι αναμενόταν ότι ο ΜΣΕ θα επέκτεινε τις δυνατότητες χρηματοδότησης δανείων για έργα ευρυζωνικότητας, το ΕΤΣΕ πλέον παρέχει ευρεία χρηματοδότηση στο εν λόγω πεδίο. Συνεπώς, προβλέπεται ότι θα επικεντρωθεί στη στήριξη έργων ευρυζωνικότητας μέσω ίδιων ή οιονεί ίδιων κεφαλαίων. Όπως προαναφέρθηκε, το ταμείο ευρυζωνικότητας στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» αναμένεται να συμπληρώσει τα υφιστάμενα μέσα (δηλ. δανειακή στήριξη στο πλαίσιο του ΕΤΣΕ για εμπορικές πρωτοβουλίες με σαφές επιχειρηματικό σχέδιο και επιχορηγήσεις των ΕΔΕΤ σε πρωτοβουλίες που προωθούνται από τον δημόσιο τομέα). Η συμβολή του ΜΣΕ στην παροχή κεφαλαίων απορρόφησης κινδύνων για στήριξη με τη μορφή ίδιων κεφαλαίων θα συμπληρωθεί από ένα μικρότερο τμήμα 12

13 κινδύνου από το ΕΤΣΕ, καθώς και από ένα τμήμα της αγοράς που θα αποτελείται από μια εθνική τράπεζα στήριξης και ένα μερίδιο από τον ιδιωτικό τομέα (πολυεπίπεδη δομή ταμείου). Υπάρχει ένα επιπρόσθετο κενό που καθίσταται ολοένα και πιο εμφανές αλλά δεν έχει αντιμετωπιστεί από το ΕΤΣΕ, το ταμείο ευρυζωνικότητας στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» ή τα ΕΔΕΤ, ιδίως όσον αφορά έργα που βρίσκονται στο όριο της εμπορικής βιωσιμότητας (ακόμη και μακροπρόθεσμα). Στον τομέα της ευρυζωνικότητας, το κενό αυτό θα μπορούσε να καλυφθεί μέσω ενός δομημένου συνδυαστικού μέσου, που θα συνδυάζει δημόσιες επιχορηγήσεις και δημόσια χρηματοδοτική ενίσχυση με ιδιωτικές επενδύσεις. Απλούστευση Οι βελτιώσεις στη διαδικασία εφαρμογής επέφεραν απλούστερες και ταχύτερες διαδικασίες για τους δικαιούχους και την Επιτροπή. Παράδειγμα αυτών των βελτιώσεων αποτελεί η εισαγωγή ηλεκτρονικών εργαλείων για τις ανταλλαγές με τους δικαιούχους και η αντικατάσταση των αποφάσεων επιχορήγησης που εξέδιδε η Επιτροπή από συμφωνίες επιχορήγησης, για τις οποίες η εξουσιοδότηση υπογραφής ανατέθηκε στον διευθυντή του ΙΝΕΑ. Για τους δικαιούχους, το διοικητικό κόστος θεωρείται σε γενικές γραμμές αναλογικό σε σχέση με τη παρεχόμενη χρηματοδοτική ενίσχυση. Ωστόσο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, οι νομικές και διοικητικές απαιτήσεις για την έγκριση και την υλοποίηση των δράσεων επιβάλλουν ενδεχομένως δυσανάλογο κόστος σε μικρότερες δράσεις, στις οποίες θα ανταποκρίνονταν καλύτερα απλουστευμένες μορφές ενίσχυσης. Αυτό ισχύει ιδίως στις τηλεπικοινωνίες, όπου το μέσο ποσό της επιχορήγησης ήταν μόλις 1 εκατ. EUR. Επιπλέον, και στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, η υιοθέτηση ετήσιων προγραμμάτων εργασίας δεν επιτρέπει τον σχεδιασμό μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης για τις δράσεις και δημιουργεί διοικητικό φόρτο όσον αφορά τη διαχείριση του προγράμματος. 3 Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ «ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ» ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΕ ΣΩΣΤΗ ΤΡΟΧΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 3.1 Συμβολή στους τομεακούς στόχους πολιτικής Ο ΜΣΕ επικεντρώνεται στους ακόλουθους μακροπρόθεσμους στόχους πολιτικής της ΕΕ: Μεταφορές: ολοκλήρωση, έως το 2030, του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων SESAR και ERTMS, και μετάβαση σε καθαρή, ανταγωνιστική και συνδεδεμένη κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης μιας κεντρικής υποδομής φόρτισης εναλλακτικών καυσίμων στην ΕΕ έως το 2025 επίτευξη προόδου με στόχο την ολοκλήρωση του εκτεταμένου δικτύου ΔΕΔ-Μ έως το Ενέργεια: ολοκλήρωση, έως το 2030, των διαδρόμων και ζωνών προτεραιότητας των ΔΕΔ-Ε σύμφωνα με την ανακοίνωση με τίτλο «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» και των μακροπρόθεσμων στόχων για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, και ιδίως μετάβαση σε έξυπνα και ψηφιοποιημένα δίκτυα, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι διασύνδεσης για το 2030 (συμπεριλαμβανομένων αυτών για τα περιφερειακά κράτη μέλη), να αναπτυχθούν διασυνδεδεμένα υπεράκτια δίκτυα και να διασφαλιστεί η ασφάλεια εφοδιασμού, μέσω επίσης συγχρονισμένων δράσεων. 13

14 Ψηφιακός τομέας: έως το 2030, μεγιστοποίηση των οφελών της ψηφιακής ενιαίας αγοράς για όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, μέσω της επίτευξης πλήρως προστατευμένης από κυβερνοαπειλές κοινωνίας των gigabit έως το 2025, προετοιμασία για τη συνδεσιμότητα σε terabit έως το 2030 και ανάπτυξη υποδομών δεδομένων και ψηφιακών υπηρεσιών σε επίπεδο ΕΕ, που υποστηρίζουν την ψηφιακή μετάβαση σε βασικούς τομείς δημόσιου συμφέροντος, από την υγειονομική περίθαλψη έως την κινητικότητα και τις δημόσιες διοικήσεις. Καθώς το πρόγραμμα βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο εκτέλεσης, τα στοιχεία σχετικά με τις πραγματικές αποδόσεις και τα αποτελέσματα είναι περιορισμένα. Ως εκ τούτου, συχνά ήταν αδύνατον να εκτιμηθεί η πρόοδος όσον αφορά τους τομεακούς στόχους πολιτικής κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης. Ωστόσο, σχεδόν το σύνολο των ενδιαφερόμενων μερών που απάντησαν στην τεχνική έρευνα θεωρούν ότι ο ΜΣΕ θα επιτύχει αποτελεσματικά την ανάπτυξη σύγχρονων και ιδιαίτερα αποδοτικών διευρωπαϊκών δικτύων στις μεταφορές, την ενέργεια και τις τηλεπικοινωνίες, τουλάχιστον έως έναν βαθμό (99 %, 97 % και 96 %, με ποσοστά 33 %, 38 % και 21 % να δηλώνουν απολύτως σύμφωνοι). Το μεγαλύτερο μέρος του κονδυλίου του ΜΣΕ για τις μεταφορές χορηγήθηκε για την κάλυψη κενών και την άρση των σημείων συμφόρησης σε έργα κατά μήκος του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ (είτε με τη δημιουργία νέων υποδομών είτε με ουσιαστική αναβάθμιση και αποκατάσταση των υπαρχουσών υποδομών). Στην ενέργεια, οι επιχορηγήσεις του ΜΣΕ συμβάλλουν αποτελεσματικά στην ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού, τον τερματισμό της ενεργειακής απομόνωσης, την εξάλειψη των ενεργειακών σημείων συμφόρησης, την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και την προώθηση της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο. Στα παραδείγματα κύριων ενεργειακών έργων του ΜΣΕ συγκαταλέγονται ο αγωγός Balticconnector, που αποτελεί τον πρώτο αγωγό διασύνδεσης μεταξύ Φινλανδίας και Εσθονίας, και ο αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου Πολωνίας-Λιθουανίας, ο οποίος θα επιτρέψει στα εν λόγω κράτη μέλη να διαφοροποιήσουν τις πηγές και τις οδούς του φυσικού αερίου, παρέχοντάς ασφάλεια έναντι ενδεχόμενων προβλημάτων εφοδιασμού στο μέλλον. Στις τηλεπικοινωνίες, τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η ενίσχυση του ΜΣΕ για την ανάπτυξη υποδομών ψηφιακών υπηρεσιών επιτρέπει σε δημόσιες διοικήσεις, πολίτες και επιχειρήσεις να επωφεληθούν από πιο ολοκληρωμένες και αποτελεσματικές διασυνοριακές διαδικτυακές υπηρεσίες, συμβάλλοντας, συνεπώς, στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων φορέων. Μεταξύ των παραδειγμάτων συγκαταλέγονται ιδίως η θέσπιση μηχανισμών συνεργασίας και η βελτίωση της ικανότητας αντιμετώπισης κυβερνοαπειλών, η ευκολότερη πρόσβαση επιχειρήσεων σε εθνικές διαδικασίες σύναψης συμβάσεων προμηθειών σε έτερα κράτη μέλη της ΕΕ, ο εξορθολογισμός των διαδικασιών τιμολόγησης και η διασυνοριακή αναγνώριση και επικύρωση της ηλεκτρονικής ταυτοποίησης και της ηλεκτρονικής υπογραφής. Ο ΜΣΕ συμβάλλει επίσης στην άρση των σημείων συμφόρησης που παρεμποδίζουν την ολοκλήρωση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς, αν και, λόγω του περιορισμένου προϋπολογισμού, οι ανάγκες στον τομέα αντιμετωπίστηκαν μόνο εν μέρει. Στο πλαίσιο των τριών τομέων που καλύπτει, ο ΜΣΕ διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο: i) στην ανάπτυξη νέων συστημάτων διαχείρισης κυκλοφορίας και ασφάλειας (π.χ. SESAR για τις 14

15 αερομεταφορές, ERTMS για τους σιδηρόδρομους, ITS για το οδικό δίκτυο) ii) στην ανάπτυξη γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής απόδοσης και διασυνοριακών έξυπνων δικτύων στον τομέα της ενέργειας και iii) στην εισαγωγή διασυνδεδεμένων ψηφιακών υπηρεσιών (όπως η ηλεκτρονική υγεία, η κυβερνοασφάλεια, η ηλεκτρονική δημόσια σύμβαση, η ηλεκτρονική ταυτοποίηση και η ηλεκτρονική υπογραφή). 3.2 Συμβολή στην ευφυή, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη Ο ΜΣΕ στηρίζει επενδύσεις σε σύγχρονα, υψηλής απόδοσης δίκτυα σε ολόκληρη την ΕΕ, τα οποία είναι απαραίτητα για τη δημιουργία των προϋποθέσεων για μια ανταγωνιστική οικονομία. Από το 2014, έχει επενδύσει 25 δισ. EUR, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα περίπου 50 δισ. EUR συνολικών επενδύσεων σε υποδομές στην ΕΕ. Οι δαπάνες του ΜΣΕ στις μεταφορές και την ενέργεια αποτελούν σημαντική συνεισφορά στον στόχο της ΕΕ για τουλάχιστον 20 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ να διατίθεται σε δαπάνες για δράσεις σχετικές με το κλίμα 16. Τα ολοκληρωμένα δίκτυα στην ενέργεια και τις μεταφορές και η προώθηση τρόπων μεταφοράς με χαμηλές ανθρακούχες εκπομπές συμβάλλουν στην συγκράτηση του κόστους για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές. Παρότι η συνεισφορά της υποστηριζόμενης από τον ΜΣΕ δράσης σε συγκεκριμένους στόχους δεν μπορεί να υπολογιστεί απόλυτα στο παρόν στάδιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης, εκπονήθηκε ανάλυση της συνεισφοράς του στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επανεξέτασης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου Σύμφωνα με την εν λόγω ανάλυση, ο ΜΣΕ συνέβαλε αποτελεσματικά και ουσιαστικά στον στόχο της ΕΕ, με ποσοστό πιστώσεων ανάληψης υποχρεώσεων που εκτιμάται ότι κατά μέσο όρο υπερέβη το 5 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ για χρηματοδότηση για την κλιματική αλλαγή το διάστημα Ο εν λόγω μέσος όρος αυξάνεται στο 35 % εάν ληφθεί υπόψη η συνεισφορά του ΜΣΕ στον τομέα «Ανταγωνιστικότητα για την ανάπτυξη και την απασχόληση» του προϋπολογισμού της ΕΕ. Στις μεταφορές, ο ΜΣΕ συνεισφέρει στον στόχο της ΕΕ, καθώς το 81 % του συνολικού ποσού χρηματοδότησης διατέθηκε σε τρόπους μεταφοράς με χαμηλότερες ανθρακούχες εκπομπές, ιδίως σε μεταφορές μέσω σιδηρόδρομου και εσωτερικών πλωτών οδών, ευνοώντας, ως εκ τούτου, την αλλαγή στους τρόπους μεταφοράς. Επιπλέον, το πρόγραμμα χρηματοδοτεί νέες τεχνολογίες που αποσκοπούν στην απαλλαγή των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές, ιδίως εναλλακτικά καύσιμα, και την ανάπτυξή τους κατά μήκος των υποδομών μεταφορών. Για παράδειγμα, το έργο LNG Motion αποσκοπεί στην αύξηση της διαθεσιμότητας του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) κατά μήκος του κεντρικού δικτύου ΔΕΔ-Μ που καλύπτει τη Γαλλία, το Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες, τη Γερμανία, την Πολωνία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Ουγγαρία και τη Ρουμανία, κυρίως για οδικές μεταφορές. Το εν λόγω έργο λαμβάνει επιχορήγηση ύψους 27,8 εκατ. EUR από την ΕΕ σε σύνολο κόστους 55,5 εκατ. EUR (ποσοστό συγχρηματοδότησης 50 %). Στην ενέργεια, υπολογίζεται ότι το 40 % των πιστώσεων του ΜΣΕ συμβάλλουν στην ενσωμάτωση της δράσης για το κλίμα σε επίπεδο προγράμματος. Τα έργα για την ηλεκτρική 16 Στις τηλεπικοινωνίες, αναμένονται σημαντικές συνεισφορές στη μείωση των εκπομπών CO 2 από έργα που υλοποιούν ψηφιακές λύσεις. Ωστόσο, προς το παρόν δεν εφαρμόζεται στο πλαίσιο του ΜΣΕ κάποια μεθοδολογία για τον υπολογισμό αυτών των μειώσεων. 15

16 ενέργεια συμβάλλουν στην μείωση των εκπομπών CO 2, ενισχύοντας την ικανότητα του δικτύου να ενσωματώνει ενέργεια που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η αξιολόγηση κατέδειξε ότι έπειτα από τριάμισι έτη εφαρμογής του ΜΣΕ, το πρόγραμμα βρίσκεται σε σωστή τροχιά, παρότι είναι πολύ νωρίς να μετρηθούν τα αποτελέσματά του, δεδομένου ότι βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο εφαρμογής. Επιπλέον, το πλαίσιο επιδόσεων που παρέχεται στον κανονισμό στερείται σαφώς προσδιορισμένων ή αξιόπιστων δεικτών. Δεδομένης αυτής της επιφύλαξης, η αξιολόγηση κατέδειξε ότι: Ο ΜΣΕ είναι ένα αποτελεσματικό και στοχοθετημένο μέσο για επενδύσεις σε διευρωπαϊκές υποδομές (ΔΕΔ) στις μεταφορές, την ενέργεια και τον ψηφιακό τομέα. Από το 2014, έχει επενδύσει 25 δισ. EUR, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα περίπου 50 δισ. EUR συνολικών επενδύσεων σε υποδομές στην ΕΕ. Ο ΜΣΕ συμβάλλει στις προτεραιότητες της Επιτροπής στους τομείς της απασχόλησης, της ανάπτυξης και των επενδύσεων, της εσωτερικής αγοράς, της Ενεργειακής Ένωσης και του κλίματος, καθώς και της ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της ΕΕ. Ο ΜΣΕ αποφέρει υψηλή ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία σε όλα τα κράτη μέλη, στηρίζοντας έργα συνδεσιμότητας με διασυνοριακή διάσταση. Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης χορηγείται σε έργα για τη γεφύρωση των ελλειπόντων κρίκων και την εξάλειψη των σημείων συμφόρησης, με στόχο τη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ και της εδαφικής συνοχής μεταξύ των κρατών μελών στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας και της ψηφιακής τεχνολογίας. Τα έργα στον τομέα της ενέργειας παρέχουν επίσης ασφάλεια εφοδιασμού και είναι σημαντικά για την απαλλαγή της οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Ο ΜΣΕ διαδραματίζει επίσης ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη νέων συστημάτων διαχείρισης κυκλοφορίας και ασφάλειας σε επίπεδο ΕΕ (π.χ. SESAR για τις αερομεταφορές, ERTMS για τους σιδηρόδρομους), γραμμών ηλεκτρικής ενέργειας και έξυπνων δικτύων υψηλής απόδοσης, που είναι απαραίτητα για την ταχεία ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μηδενικών ανθρακούχων εκπομπών, καθώς και στην εισαγωγή ευρυζωνικών και διασυνδεμένων ψηφιακών υπηρεσιών (όπως τα ανοικτά δεδομένα, η ηλεκτρονική υγεία, η ηλεκτρονική δημόσια σύμβαση, η ηλεκτρονική ταυτοποίηση και η ηλεκτρονική υπογραφή). Η άμεση διαχείριση των επιχορηγήσεων του ΜΣΕ αποδείχθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματική, με σημαντική δεξαμενή έργων και διαδικασία επιλογής με προκήρυξη διαγωνισμού, έμφαση στους στόχους πολιτικής της ΕΕ, συντονισμένη υλοποίηση και πλήρη συμμετοχή των κρατών μελών. Ο εκτελεστικός οργανισμός ΙΝΕΑ επέδειξε ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα στη δημοσιονομική διαχείριση του ΜΣΕ και στη βέλτιστη αξιοποίηση του προϋπολογισμού, ιδίως χάρη στην ευελιξία που επέδειξε όσον αφορά την αναδιάθεση ποσών που δεν δαπανήθηκαν στο πλαίσιο ορισμένων δράσεων για τη χρηματοδότηση νέων. Για πρώτη φορά, ένα τμήμα του προϋπολογισμού συνοχής (11,3 δισ. EUR τομέας μεταφορές) εκτελέστηκε υπό άμεση διαχείριση στο πλαίσιο του ΜΣΕ. Το 100 % του κονδυλίου διατέθηκε κατά το πρώτο ήμισυ της περιόδου του προγράμματος, σχεδόν 16