ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 1.ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Το Ποινικό Δίκαιο είναι ο κλάδος του Δικαίου που αφορά την τιμωρία των εγκλημάτων (ποινικών αδικημάτων). Διακρίνεται σε Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο,το οποίο περιλαμβάνει τους κανόνες με βάση τους οποίους προσδιορίζονται ποιες συγκεκριμένες πράξεις συνιστούν εγκλήματα και ποιες ποινές επιβάλλονται σε αυτά και β)σε Δικονομικό Ποινικό Δίκαιο,το οποίο περιλαμβάνει τους κανόνες που αφορούν την εκδίκαση των εγκλημάτων από τα ποινικά δικαστήρια. ΔΙΚΑΙΟ 2.ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟ ΠΟΙΝΙΚΟ Ανώτατης τυπικής ισχύος είναι οι κανόνες του Συντάγματος,ορισμένοι από τους οποίους έχουν ποινικό ενδιαφέρον. Τέτοιοι είναι κυρίως οι εξής: Άρθρο 5 3Σ:Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται,παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος. Στη διάταξη αυτή κατοχυρώνεται το δικαίωμα προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας (habeas corpus) κάθε ανθρώπου. Άρθρο 6 1Σ: Κανένας δεν συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα, που πρέπει να επιδοθεί τη στιγμή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση. Εξαιρούνται τα αυτόφωρα εγκλήματα. Η διάταξη αυτή αποτελεί συμπλήρωση και εξειδίκευση του δικαιώματος προσωπικής ασφάλειας, θεσπίζοντας την αρχή της απαγόρευσης συλλήψεως χωρίς την επίδοση αιτιολογημένου δικαστικού εντάλματος. Άρθρο7Σ: 1.Έγκλημα δεν υπάρχει ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης και να ορίζει τα στοιχεία της. Ποτέ δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που προβλεπόταν κατά την τέλεση της πράξης. 60

2 2.Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωματική κάκωση, βλάβη υγείας ή άσκηση ψυχολογικής βίας,καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, απαγορεύονται και τιμωρούνται,όπως νόμος ορίζει. 3.Η γενική δήμευση απαγορεύεται.θανατική ποινή δεν επιβάλλεται,εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται στο νόμο για κακουργήματα τα οποία τελούνται σε καιρό πολέμου και σχετίζονται με αυτόν. 4.Νόμος ορίζει με ποιους όρους το Κράτος παρέχει,ύστερα από δικαστική απόφαση,αποζημίωση σε όσους καταδικάσθηκαν, προφυλακίστηκαν ή με άλλο τρόπο στερήθηκαν άδικα ή παράνομα την προσωπική τους ελευθερία. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού αποτελούν τη βάση ολόκληρου του Ποινικού Δικαίου. Κατοχυρώνεται η αρχή «κανένα έγκλημα,καμιά ποινή, δίχως προγενέστερο νόμο» (7 1Σ),η απαγόρευση των βασανιστηρίων και άλλων παρεμφερών προσβολών της σωματικής υπόστασης του ανθρώπου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (7 2Σ),η απαγόρευση της γενικής δήμευσης (7 3εδ.α ) και της θανατικής ποινής -εκτός από την περίπτωση ορισμένων κακουργημάτων που τελούνται σε περίοδο πολέμου- (7 3εδβ) και το δικαίωμα αποζημίωσης αυτών που άδικα διώχθηκαν ποινικώς. Οι διατάξεις αυτές αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία του σύγχρονου νομικού πολιτισμού της ανθρωπότητας. Αντίστοιχες διατάξεις υπάρχουν σε διεθνείς συμβάσεις και σε αλλαδοπά εθνικά Συντάγματα. 3.ΚΟΙΝΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ-ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΚΑΙ ΚΩΔΙΚΑΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Οι κανόνες του Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου βρίσκονται διάσπαρτοι σε πολλά νομοθετήματα.με τα νομοθετήματα αυτά η Πολιτεία επισημαίνει την απαξία συγκεκριμένων συμπεριφορών και θέτει ποινές για τους δράστες τους,προκειμένου οι ίδιοι να σωφρονισθούν,αλλά και όλοι οι υπόλοιποι να αποτραπούν από την τέλεση των συμπεριφορών αυτών. Το πιο σημαντικό νομοθέτημα ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου είναι ο Ποινικός Κώδικας (ΠΚ),στο οποίο «κωδικοποιούνται»,δηλαδή συγκεντρώνονται και ταξινομούνται, οι πιο σημαντικοί ουσιαστικοί ποινικοί κανόνες. 61

3 Αντίστοιχα το πιο σημαντικό νομοθέτημα Δικονομικού Ποινικού Δίκαίου είναι ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας (ΚΠοινΔ),στον οποίο είναι συγκεντρωμένοι και ταξινομημένοι οι πιο σημαντικοί κανόνες που αφορούν τη διαδικασία,που πρέπει να ακολουθηθεί για να τιμωρήθούν οι δράστες των εγκλημάτων. Στο Δικονομικό Ποινικό Δίκαιο δεν παρατηρείται τόσο μεγάλη διασπορά των κανόνων του (όπως αντίθετα συμβαίνει στο Ουσιαστικό Ποινικό Δίκαιο),δεδομένου ότι το μεγαλύτερο τμήμα του υπάρχει στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ο Ποινικός Κώδικας και ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας είναι τυπικοί νόμοι. Θεσπίσθηκαν, δηλαδή, κατά τη συνηθισμένη νομοπαραγωγική διαδικασία από το κατεξοχήν νομοθετικό όργανο του Κράτους και μπορούν να τροποποιηθούν (όπως έχει γίνει μερικώς,πολλές φορές) ή και να καταργηθούν με νεότερο τυπικό νόμο. 4.Ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ Ο ορισμός του εγκλήματος προκύπτει από το άρθρο 14 του Ποινικού Κώδικα (στο εξής ΠΚ).Έγκλημα είναι πράξη ή παράλειψη άδικη και καταλογιστή στον δράστη της,η οποία τιμωρείται από τον Νόμο. Μια πράξη ή παράλειψη θεωρείται «άδικη» όταν είναι αντίθετη στο Δίκαιο. Μια πράξη ή παράλειψη είναι «καταλογιστή» στον δράστη της,όταν αυτός την τέλεσε με δόλο (με πρόθεση) ή από αμέλεια. Με δόλο (με πρόθεση) πράττει είτε α)όποιος θέλει την παραγωγή των περιστατικών που κατά τον νόμο απαρτίζουν την έννοια κάποιας αξιόποινης πράξης (άμεσος δόλος) είτε β)όποιος γνωρίζει ότι από την πράξη του ενδέχεται να παραχθούν αυτά τα περιστατικά και το αποδέχεται (ενδεχόμενος δόλος).από αμέλεια πράττει είτε όποιος από έλλειψη της προσοχής την οποία όφειλε κατά τις περιστάσεις και μπορούσε να καταβάλει είτε α)δεν προέβλεψε το αξιόποινο αποτέλεσμα (ασυνείδητη αμέλεια) είτε β)το προέβλεψε ως δυνατό, πίστεψε όμως ότι δεν θα επερχόταν (ενσυνείδητη αμέλεια). 5.ΠΟΙΝΗ Ποινή είναι η τιμωρία που προβλέπει ο Νόμος ότι θα επιβάλει το Δικαστήριο σ αυτόν που τέλεσε συγκεκριμένο έγκλημα. 62

4 Οι προβλεπόμενες από τον Νόμο ποινές είναι δύο ειδών: Α)Ποινές στέρησης της ελευθερίας Β)Ποινές σε χρήμα Οι ποινές στέρησης της ελευθερίας είναι: α)η κράτηση (από μία ημέρα έως τριάντα ημέρες) β)η φυλάκιση (από δέκα ημέρες έως πέντε έτη ) γ)η πρόσκαιρη κάθειρξη (από πέντε έτη έως είκοσι έτη) δ)η ισόβια κάθειρξη. Οι ποινές σε χρήμα είναι: α)το πρόστιμο (από δρχ. έως δρχ.) β)η χρηματική ποινή (από δρχ. έως δρχ. ). Το ποσό του προστίμου και της χρηματικής ποινής μπορεί να αυξάνεται ή να μειώνεται από ειδικές διατάξεις νόμου, που τιμωρούν ένα συγκεκριμένο ποινικό αδίκημα. Το δικαστήριο που τιμωρεί τον ένοχο δράστη του εγκλήματος αποφασίζει το ποιο ακριβώς θα είναι μέγεθος της ποινής, στα πλαίσια των ορίων που θέτει ο Νόμος. Τη σχετική απόφασή του (επιβολή ποινής) λαμβάνει κατά τη λεγόμενη «επιμέτρηση της ποινής»,αφού δηλαδή λάβει υπόψη του ορισμένα κριτήρια που προβλέπει ο Ποινικός Κώδικας (άρθρα 79-87ΠΚ),από τα οποία πιο σημαντικά είναι: α)η βαρύτητα του εγκλήματος που έχει τελεστεί και β)η προσωπικότητα του εγκληματία. Το δικαστήριο μπορεί να υπερβεί το κατώτατο όριο ποινής που ορίζει η συγκεκριμένη διάταξη,αν υπάρχουν ελαφρυντικές περιστάσεις ή αν από άλλη διάταξη προβλέπεται ποινή ελαττωμένη. Μπορεί να υπερβεί το ανώτατο όριο ποινής μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, δηλαδή αν ο δράστης είναι υπότροπος ή καθ έξη εγκληματίας. Στο σύγχρονο ελληνικό ποινικό σύστημα υπάρχουν στοιχεία ελαστικότητας που καθιστούν ηπιότερη την επιβολή και την εκτέλεση της ποινής. Μεταξύ αυτών διακρίνουμε : α)τη δυνατότητα εξαγοράς της ποινής στέρησης της ελευθερίας (για ποινές στέρησης της ελευθερίας κάτω των τριών ετών), β)τη δυνατότητα αναστολής της ποινής (για όσους καταδικάσθηκαν,χωρίς να έχουν τιμωρηθεί προηγουμένως για 63

5 άλλες πράξεις σε ποινή στέρησης της ελευθερίας συνολικώς μεγαλύτερης των έξι μηνών),γ)την απόλυση από τη φυλακή υπό όρο (η δυνατότητα να εξέρχεται από τη φυλακή ο κατάδικος, αφού εκτίσει ένα τμήμα της ποινής του και με τον όρο να μην υποπέσει σε άλλη αξιόποινη συμπεριφορά). 6. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΩΝ Α. Τα εγκλήματα διαβαθμίζονται ανάλογα με τη σοβαρότητά τους,με κριτήριο την ποινή που προβλέπεται να επιβληθεί στον δράστη τους. Πταίσματα είναι τα εγκλήματα που τιμωρούνται με κράτηση ή πρόστιμο. Πλημμελήματα είναι τα εγκλήματα που τιμωρούνται με φυλάκιση ή χρηματική ποινή. Κακουργήματα είναι τα εγκλήματα που τιμωρούνται με κάθειρξη (ισόβια ή πρόσκαιρη) 1. Ο χαρακτηρισμός ενός εγκλήματος ως πταίσματος ή πλημμελήματος ή κακουργήματος προκύπτει από την ποινή που επισείει η συγκεκριμένη διάταξη του νόμου που τιμωρεί το έγκλημα αυτό. Β. Μια άλλη διάκριση των εγκλημάτων γίνεται με βάση το αν για την τιμωρία του δράστη απαιτείται η ρητή επιθυμία του παθόντος να τιμωρηθεί ο δράστης. Αυτεπαγγέλτως διωκόμενα εγκλήματα είναι εκείνα για τα οποία ασκείται η ποινική δίωξη και τιμωρείται ο δράστης,ανεξάρτητα από το εάν ο παθών δηλώσει ότι επιθυμεί να τιμωρηθεί ο δράστης ή όχι. Τα περισσότερα εγκλήματα είναι αυτεπαγγέλτως διωκόμενα, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι σε ορισμένα εγκλήματα δεν μπορεί να προσδιορισθεί κάποιος ως παθών 2. Κατ έγκληση διωκόμενα εγκλήματα είναι εκείνα για τα οποία ασκείται η ποινική δίωξη και τιμωρείται ο δράστης,μόνο εάν ο παθών δηλώσει ρητά ότι επιθυμεί να τιμωρηθεί ο δράστης και δεν ανακαλέσει τη δήλωσή του αυτή.η δήλωση του παθόντος ότι επιθυμεί την τιμωρία του δράστη ονομάζεται έγκληση. Ο χαρακτηρισμός 1 Ο νόμος μπορεί να προβλέπει και την επιβολή χρηματικής ποινής ταυτόχρονα με την κάθειρξη για την τιμωρία του δράστη κακουργήματος. Επίσης σωρευτικά ή διαζευκτικά μπορεί να προβλέπεται επιβολή κράτησης και προστίμου στον δράστη πταίσματος,όπως επίσης στον δράστη πλημμελήματος μπορεί να προβλέπεται η επιβολή φυλάκισης και χρηματικής ποινής (σωρευτικά ή διαζευκτικά). 64

6 ενός εγκλήματος ως κατ έγκληση διωκόμενου προσδιορίζεται με ειδική διάταξη νόμου (λ.χ. το αδίκημα αυτό διώκεται ύστερα από έγκληση ). 7.ΑΔΙΚΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΙΘΑΝΟ ΝΑ ΤΕΛΕΣΘΟΥΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε αριθμητικώς τα ποινικά αδικήματα, τις εγκληματικές δηλαδή συμπεριφορές που τιμωρούνται από τους ποινικούς νόμους. Ωστόσο παρακάτω θα αναφερθούμε επιγραμματικά σε ορισμένα ποινικά αδικήματα, που προβλέπονται και τιμωρούνται από τον Ποινικό Κώδικα, και τα οποία είναι δυνατό να τελεσθούν κατά την άσκηση επαγγελματικών δραστηριοτήτων μηχανολογικής φύσης. 7.1.Κοινώς επικίνδυνα εγκλήματα (13 ο Κεφάλαιο ΠΚ) α)εμπρησμοσ Εμπρησμός είναι η πρόκληση πυρκαγιάς. Οι εμπρησμοί τιμωρούνται ανάλογα με τη σοβαρότητά τους,σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα. Οι ποινές που προβλέπονται για τους εμπρησμούς (όχι για τους εμπρησμούς σε δάση) είναι όμοιες με τις προβλεπόμενες ποινές για τα αδικήματα της πλημμύρας, της έκρηξης,της κοινώς επικίνδυνης βλάβης,της διατάραξης της ασφάλειας σιδηροδρόμων, πλοίων και αεροσκαφών (στα οποία θα αναφερθούμε παρακάτω). Οι εμπρησμοί σε δάση είναι από τα λίγα αδικήματα,για τα οποία δεν επιτρέπεται μετατροπή ή αναστολή της ποινής. 2 Λ.χ. στο έγκλημα της κακόβουλης βλασφημίας (199ΠΚ: Με φυλάκιση δύο ετών τιμωρείται όποιος δημόσια και κακόβουλα βρίζει με οποιονδήποτε τρόπο το Θεό) δεν μπορεί να προσδιορισθεί «παθών», 65

7 1.Εμπρησμοί που τελούνται με πρόθεση Ονομασία και προσδιορισμός Ποινή Είδος Σχετική διάταξη εμπρησμού (Ε). εγκλήματος νόμου Ε. από τον οποίο μπορεί να Φυλάκιση Πλημμέλημα 264 περ. α ΠΚ προκύψει κίνδυνος σε ξένα τουλάχιστον δύο πράγματα ετών Ε. από τον οποίο μπορεί να Κάθειρξη. Κακούργημα 264 περ. β ΠΚ προκύψει κίνδυνος σε άνθρωπο. Ε. από τον οποίο επήλθε θάνατος Ισόβια κάθειρξη ή Κακούργημα 264 περ. γ ΠΚ σε άνθρωπο. πρόσκαιρη κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών. Ε. σε δάση Κάθειρξη μέχρι Κακούργημα εδ.α ΠΚ δέκα έτη και χρηματική ποινή ευρώ έως ευρώ. Ε. σε δάση με επακόλουθο να Κάθειρξη Κακούργημα 265 1εδ.βΠΚ εξαπλωθεί η φωτιά σε μεγάλη έκταση Ε. σε δάση από ιδιοτέλεια ή Κάθειρξη Κακούργημα 265 2ΠΚ κακοβουλία τουλάχιστον δέκα (10) ετών. Ε. σε δάση που προκάλεσε Κάθειρξη Κακούργημα 265 2ΠΚ κάψιμο ιδιαίτερα μεγάλης τουλάχιστον δέκα έκτασης (10) ετών. 2.Εμπρησμοί που τελούνται από αμέλεια. Αν ο εμπρησμός τελέσθηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση (266 1 ΠΚ). Αν ο εμπρησμός σε δάση (αλλά όχι από ιδιοτέλεια ή κακοβουλία ή ο οποίος προκάλεσε κάψιμο ιδιαίτερα μεγάλης έκτασης) τελέσθηκε από αμέλεια,επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή ευρώ υπό τον όρο ότι η πράξη αυτή δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη- (266 2ΠΚ). Σε περίπτωση που αυτός που προκάλεσε εμπρησμό από αμέλεια συντελέσει στην κατάσβεση της πυρκαγιάς,απαλλάσσεται από την ποινή (267ΠΚ). β)πλημμυρα Πλημμύρα είναι η συσσώρευση ύδατος σε χώρο που δεν προορίζεται προς τούτο. Ο υπαίτιος πλημμύρας τιμωρείται,σύμφωνα με το άρθρο 268ΠΚ, κατά με ποινές αντίστοιχες για αυτές που προβλέπονται για τους εμπρηστές.δηλαδή: ο οποίος θα νομιμοποιούταν να δηλώσει ότι επιθυμεί την τιμωρία του δράστη (υποβολή εγκλήσεως). 66

8 Ονομασία και προσδιορισμός πλημμύρας (Π) Π. από την οποία μπορεί να προκύψει κίνδυνος σε ξένα πράγματα Π. από την οποία μπορεί να προκύψει κίνδυνος σε άνθρωπο. Π. από την οποία επήλθε θάνατος σε άνθρωπο. Ποινή Είδος Σχετική διάταξη εγκλήματος νόμου Φυλάκιση Πλημμέλημα 268 περ. α ΠΚ τουλάχιστον δύο ετών Κάθειρξη. Κακούργημα 268 περ. β ΠΚ Ισόβια κάθειρξη Κακούργημα 268 περ. γ ΠΚ ή πρόσκαιρη κάθειρξη μέχρι δέκα (10) ετών. Αν η πλημμυρα τελεσθεί από αμέλεια,ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση. γ)εκρηξη Όποιος προξενήσει έκρηξη με οποιονδήποτε τρόπο και ιδίως με τη χρήση εκρηκτικών υλών τιμωρείται ανάλογα με το βλαπτικό αποτέλεσμα που θα προκληθεί από την έκρηξη. Η έκρηξη με πρόθεση είναι πάντοτε κακούργημα. Συνήθως τιμωρείται με πρόσκαιρη κάθειρξη και χρηματική ποινή. Αν όμως από την έκρηξη επέλθει θάνατος ή αν από την έκρηξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο ή για εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας και τελικώς προκληθεί σωματική βλάβη ή βλάβη στις εγκαταστάσεις κοινής ωφελείας,τότε επιβάλλεται ισόβια κάθειρξη και χρηματική ποινή. Η έκρηξη από αμέλεια είναι πλημμέλημα και τιμωρείται με φυλάκιση (270 ΠΚ). δ)παραβασεισ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΚΡΗΚΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ. Η εμπλοκή κάποιου με εκρηκτικές ύλες ή εκρηκτικές βόμβες οι οποίες προορίζονται να χρησιμοποιηθούν για να προξενήσουν κίνδυνο σε άνθρωπο ή ξένα πράγματα αποτελεί κακούργημα,το οποίο προβλέπεται και τιμωρείται από το άρθρο 272ΠΚ. ε)κοινωσ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΒΛΑΒΗ Όποιος με οποιονδήποτε τρόπο (ακόμα κι αν δεν συνιστά εμπρησμό, πλημμύρα ή έκρηξη) προξενεί με πρόθεση βλάβη σε οποιοδήποτε πράγμα τιμωρείται αντίστοιχα με την πρόκληση εμπρησμού ή πλημμύρας. Δηλαδή α)με φυλάκιση,αν από την 67

9 πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος σε ξένα πράγματα,β)με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών,αν μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο,γ)με κάθειρξη αν προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο και επέλθει θάνατος. Εάν η πράξη αυτή τελεσθεί από αμέλεια,επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι τριών ετών και χρηματική ποινή. Στ) ΑΡΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Διαπράττει το αδίκημα της άρσης ασφαλιστικών εγκαταστάσεων (275ΠΚ) όποιος με πρόθεση καταστρέφει ή αχρηστεύει ή διακόπτει τη λειτουργία εγκαταστάσεων που ασφαλίζουν τους εργαζομένους από τους κινδύνους κατά της ζωής τους,σε μεταλλεία,εργοστάσια ή άλλες επικίνδυνες εργασίες. Το αδίκημα αυτό τιμωρείται : ι) με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών,εάν από την πράξη αυτή μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο (πλημμέλημα), ιι) με ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη,αν επήλθε θάνατος. Αν η άρση ασφαλιστικών εγκαταστάσεων προκληθεί από αμέλεια, τότε επιβάλλεται στον υπαίτιο φυλάκιση (276ΠΚ, πλημμέλημα). ζ)παραβίαση των κανόνων της οικοδομικής. Όποιος ενώ εκπονεί μία μελέτη ή διευθύνει ή εκτελεί οικοδομικό ή άλλο «ανάλογο» έργο ή μια κατεδάφιση, παραβιάζει τους κοινώς αναγνωρισμένους τεχνικούς κανόνες και έτσι προξενεί κίνδυνο για τη ζωή ή την υγεία ανθρώπου, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο (2) ετών. Το έγκλημα αυτό τελείται είτε οφείλεται σε πρόθεση είτε σε αμέλεια του υπαιτίου Εγκλήματα κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών(14 ο Κεφάλαιο ΠΚ) -Διατάραξη της ασφάλειας των συγκοινωνιών (290 ΠΚ):Το αδίκημα αυτό είναι πλημμέλημα,τιμωρούμενο με φυλάκιση,είτε τελεσθεί με δόλο είτε από αμέλεια. Στην περίπτωση όμως που τελεσθεί με πρόθεση και επέλθει θάνατος είναι κακούργημα και τιμωρείται με πρόσκαιρη κάθειρξη. -Διατάραξη της ασφάλειας σιδηροδρόμων, πλοίων και αεροσκαφών (291ΠΚ): Το αδίκημα αυτό τιμωρείται όπως ο εμπρησμός. -Παρακώλυση συγκοινωνιών (292ΠΚ): Το αδίκημα αυτό αν τελεσθεί με πρόθεση τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών, ενώ αν τελεσθεί από αμέλεια τιμωρείται με φυλάκιση το πολύ έξι μηνών. 68

10 7.3. Εγκλήματα κατά της ζωής (15 ο Κεφάλαιο ΠΚ) -Ανθρωποκτονία με πρόθεση (299ΠΚ) : Πρόκειται για το πιο γνωστό κακούργημα που τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη (δεδομένου ότι η θανατική ποινή έχει καταργηθεί νομοθετικά από το έτος 1994). Αν η πράξη αποφασίσθηκε και εκτελέσθηκε σε βρασμό ψυχικής ορμής επιβάλλεται ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης. -Ανθρωποκτονία από αμέλεια (302ΠΚ) : Πρόκειται για πλημμέλημα που τιμωρείται με φυλάκιση από τρεις μήνες μέχρι πέντε έτη Σωματικές βλάβες (16 ο Κεφάλαιο ΠΚ) Σωματική βλάβη (σ.β.)είναι κάθε αρνητική επενέργεια στο σώμα του ανθρώπου,που μπορεί να προκαλέσει από ένα μικρό και στιγμιαίο πόνο μέχρι αναπηρία ή θάνατο. Οι σωματικές βλάβες τιμωρούνται με βάση τον Ποινικό Κώδικα, ανάλογα με τη σοβαρότητά τους. Ισχύουν οι ακόλουθες διακρίσεις: 69

11 Α. ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΠΡΟΘΕΣΗ Ονομασία σ.β. Προσδιορισμός Ποινή Είδος εγκλήματος Σκοπούμενη Ο υπαίτιος επιδίωκε το (πρόσκαιρη) Κακούργημα Θανατηφόρα βλάβη αποτέλεσμα που κάθειρξη. προξένησε και η σ.β. είχε ως επακόλουθο τον θάνατο του θύματος. Θανατηφόρα βλάβη Έχει επακόλουθο τον Κάθειρξη Κακούργημα θάνατο του θύματος. μέχρι δέκα (10) ετών. Σκοπούμενη βαριά Έχει επακόλουθο βαρειά Κάθειρξη Κακούργημα σ. β. σωματική ή διανοητική μέχρι δέκα πάθηση του θύματος και ο (10) ετών. υπαίτιος επιδίωκε το αποτέλεσμα που προξένησε. Βαριά σ. β. Έχει επακόλουθο βαρειά Φυλάκιση Πλημμέλημα σωματική ή διανοητική τουλάχιστον πάθηση του θύματος. δύο ετών. Απρόκλητη επικίνδυνη σ. β Απρόκλητη σ.β. με συμμετοχή δύο ή περισσοτέρων δραστών. Απρόκλητη σ. β. Έγινε «χωρίς πρόκληση από τον παθόντα» και τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σ.β. Έγινε «χωρίς πρόκληση από τον παθόντα» και στην τέλεσή της συμμετείχαν δύο ή περισσότεροι δράστες. Έγινε «χωρίς πρόκληση από τον παθόντα» Επικίνδυνη σ. β. Τελέστηκε με τρόπο που μπορούσε να προκαλέσει στον παθόντα κίνδυνο για τη ζωή του ή βαριά σ.β. Απλή σ. β. Σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του παθόντος. Η βασική κατηγορία σ.β.,εφόσον η πράξη δεν μπορεί να καταταχθεί σε μία από τις άλλες ειδικότερες Εντελώς ελαφρά σ. β. Ασήμαντη σ. β. περιπτώσεις. Ο χαρακτήρας της είναι εντελώς ελαφρός λ.χ. μια μικρή γρατζουνιά. Η βαρύτητά της είναι αμελητέα και ανεπαίσθητη. Φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών. Φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. Φυλάκιση μέχρι τρία έτη. Φυλάκιση μέχρι έξι μήνες. Κράτηση ή πρόστιμο. Πλημμέλημα Πλημμέλημα Πλημμέλημα Πλημμέλημα Πλημμέλημα Πλημμέλημα Πταίσμα Σχετική διάταξη νόμου 311 εδ.β ΠΚ 311εδ.α ΠΚ 310 3ΠΚ 310 1,2ΠΚ 308Α 2ΠΚ 308Α 2ΠΚ 308Α 1ΠΚ 309ΠΚ 308 1εδ.αΠΚ 308 1εδ.βΠΚ 308 1εδ.γΠΚ 70

12 Ο συνηθέστερος νομικός χαρακτηρισμός των σωματικών βλαβών είναι η «απλή σωματική βλάβη». Η απλή σωματική βλάβη είναι η βασική μορφή σ.β. Οι άλλες κατηγορίες σωματικών βλαβών είναι παραλλαγές της προαναφερθείσας βασικής μορφής είτε βαρύτερες,όπως λ.χ. οι θανατηφόρα σωματική βλάβη, η απρόκλητη σωματική βλάβη («διακεκριμένες περιπτώσεις») είτε ελαφρότερες,δηλ. η εντελώς ελαφρά σ.β. και η ασήμαντη σ.β. («προνομιούχες μορφές»). Διευκρινίζουμε ότι ο όρος «χωρίς πρόκληση από τον παθόντα», που προσδιορίζει την απρόκλητη σωματική βλάβη, υποδηλώνει ότι ο δράστης θα μπορούσε να προκαλέσει την ίδια σωματική βλάβη και σε κάποιον άλλο που θα βρισκόταν μπροστά του. Απρόκλητες σωματικές βλάβες σημειώνονται λόγω των κοινωνικών φαινομένων του «τεντιμποϊσμού», του «χουλιγκανισμού» κ.α.π. Β. ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΠΟΥ ΤΕΛΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΑΜΕΛΕΙΑ Η σ.β. από αμέλεια τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. Αν είναι εντελώς ελαφρά επιβάλλεται φυλάκιση μέχρι τριών μηνών ή χρηματική ποινή. 7.5.Φθορά ξένης ιδιοκτησίας Η προσβολή του θεμελιώδους δικαιώματος ιδιοκτησίας προστατεύεται και ποινικά. Σύμφωνα με το άρθρο του Ποινικού Κώδικα,όποιος με πρόθεση καταστρέφει ή βλάπτει ξένο (ολικά ή εν μέρει) πράγμα ή με άλλον τρόπο καθιστά ανέφικτη τη χρήση του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. Από την ίδια τη γραμματική διατύπωση του άρθρου 382 ΠΚ προκύπτει ότι για την τέλεση του εγκλήματος της φθοράς ξένης ιδιοκτησίας απαιτείται δόλος. Αν η το πράγμα που υπέστη τη φθορά είχε ευτελή αξία ή η ζημία που προκλήθηκε από τη φθορά είναι ελαφρά, ο υπαίτιος τιμωρείται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι έξι μηνών (382 2 ΠΚ). 7.6.Διαπιστώσεις : η ποινική ευθύνη του μηχανολόγου Μετά την αναφορά στα παραπάνω αδικήματα τα οποία τιμωρούνται από τον Ποινικό Κώδικα και μπορεί να τελεσθούν κατά την άσκηση δραστηριοτήτων του μηχανολόγου, και με την επισήμανση ότι οπωσδήποτε προβλέπονται και τιμωρούνται 71

13 από τους ποινικούς νόμους και άλλες εγκληματικές συμπεριφορές που μπορούν να εκδηλωθούν στα πλαίσια δραστηριοτήτων μηχανολογικής φύσεως,οφείλουμε να προβούμε σε ορισμένες ιδιαίτερα σημαντικές διαπιστώσεις: Ο μηχανολόγος,κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, έχει το καθήκον να σέβεται και να διαφυλάττει τουλάχιστον τα εξής έννομα αγαθά :α)την κοινή ασφάλεια (η οποία μπορεί να διασαλευθεί από την πρόκληση εμπρησμού, πλημμύρας, έκρηξης, κοινώς επικίνδυνης βλάβης, άρσης των ασφαλιστικών εγκαταστάσεων,παραβίασης των κανόνων της οικοδομικής κλπ), β)την ασφάλεια των συγκοινωνιών,γ)την ανθρώπινη ζωή, δ)τη σωματική ακεραιότητα και υγεία του ανθρώπου. Η παραβίαση του καθήκοντος αυτού επισύρει γι αυτόν σοβαρή ποινική ευθύνη. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ- ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΜΠΕΔΩΣΗ 1.Ποια η διαφορά Ουσιαστικού Ποινικού Δικαίου και Ποινικού Δικονομικού Δικαίου; 2.Αντιλαμβάνεσθε τη σπουδαιότητα και τη χρησιμότητα των διατάξεων του άρθρου 7 του Συντάγματος για τον σύγχρονο άνθρωπο; 3.Να βρείτε και να κάνετε μια φυλλομέτρηση -πρόχειρη ανάγνωση του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (απασχόληση 30 ) 4.Μπορείτε να προσδιορίσετε τον χαρακτηρισμό κάθε εγκλήματος ως πταίσματος, πλημμελήματος ή κακουργήματος, αν αναγνώσετε τη σχετική διάταξη με βάση την οποία τιμωρείται η αντίστοιχη συμπεριφορά; 5.Τιμωρείται η φθορά ξένης ιδιοκτησίας από αμέλεια; 6. Γνωρίζετε κάποια μορφή εμπρησμού που τιμωρείται σαν πταίσμα; 7.Είναι έγκλημα «αυτεπάγγελτο» ή «κατ έγκληση διωκόμενο» α)ο εμπρησμός; β)η έκρηξη ; γ)η ελαφριά σωματική βλάβη; 8.Ποιο είναι το ελάχιστο όριο (χωρίς να ληφθούν υπόψη ελαφρυντικά) και ποιο το ανώτατο όριο ποινής,που μπορεί να επιβληθεί σε αυτόν που τέλεσε εμπρησμό από τον οποίο μπορεί να προκύψει κίνδυνος σε άνθρωπο; 9.Τι είναι «έγκληση»; 72

14 73