ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ «ТАҒАМ ИНЖЕНЕРИЯСЫ» КАФЕДРАСЫ

Transcript

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ МИНИСТРЛІГІ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ «ТАҒАМ ИНЖЕНЕРИЯСЫ» КАФЕДРАСЫ «БЕКІТЕМІН» «Технология және биоресурстар» факультетінің деканы, а/ш.ғ.к. Буралхиев Б.А. 6М «Технологиялық машиналар мен жабдықтар» (сала бойынша) мамандығы бойынша магистратураға қабылдау емтихандарының БАҒДАРЛАМАСЫ

2 Алматы, 2016 «Тағам инженериясы» кафедрасының отырысында қарастырылды 2016 ж. Хаттама кафедра меңгерушісі, б.ғ.к., қауым. профессор: Мамаева Л. А. Әзірлеген: Асқарова Ә.А. Бағдарлама «Тағам инженериясы» кафедрасының отырысында талқыланды: 2016 ж., хаттама Кафедра меңгерушісі, б.ғ.к., қауымд. профессор: Мамаева Л. А. «Технологиялар мен биоресурстар» факультетінің оқу-әдістемелік комиссиясы қарастырып, пайдалануға ұсынды: 2016 ж., хаттама Факультеттің ОӘК төрағасы Саримбекова С.Н.

3 1. «Технологиялық машиналарды есептеу және құрылымдау /РКТМ/» пәні бойынша қабылдау емтиханының БАҒДАРЛАМАСЫ Машиналар мен жабдықтарды /әрі қарай МАШИНА/ құрылымдау талаптары. Машина құрамы, нобайлары, индекс, таңбалау: шартты белгілеу. Параметрлері. Жаңадан құрастырылатын машинаға талаптар. Машинаның құрамдық, кинематикалық және принциптік нобайлары. Машиналарды пайдалану коэффициенті. Үздікті, үздіксіз принципті машиналардың теориялық және нақты өнімділіктері: массалық, көлемдік және түйірлік. Машина торабы, негізгі тораптардың түрлері, олардың байланысы. Машиналардың негізгі параметрлері: технологиялық, кинематикалық және геометриялық. Айналмалы жұмысшы органды машинаның қозғалтқыш құылғысының қуаты (квт). Цилиндрлік жұмысшы органды қысыммен жұмыс жасайтын жабдықтарды жобалау талаптары. Технологиялық машиналарды жобалау талаптары. Өндірістік-сынақтық үлгісін құрастыру, шығару кезеңдері. Нобайлары. Машинаны құрылымдау талаптары. Машиналардың технологиялық жұмыс режимі. Машиналардың өндірістік-сынақтық үлгісінің мәні және кескіндік-техникалық, жұмысшы жобаларын құрастыру кезеңдері. Машиналардың өндірістік-сынақтық үлгісін құрылымдауда кескіндік, техникалық жобаларды құрастыру мақсаты. Машиналардың өндірістік-сынақтық үлгісін жасап шығаруда жүмысшы жоба. Машиналардың электрлік, монтаждық нобайларын құрастырудың мәні мен мақсаты. Машиналардың кинематикалық нобайының мәні мен мақсаты. Машинаның кескіндік, құрылымдық сызбалары құрастырылатын элементтері. Машина тораптарының құрылымдық сызбаралын құрастырудың мәні мен мақсаты. Жаңадан жасап шығарылған машинаны бағалау кқрсеткіштері. Машиналарды патенттік тазалыққа тексеру. Машиналарды жобалау стадилары. Параметрлерді есептеу мәні. Техникалық ұсыныс пен техникалық тапсырма Технологиялық машиналардың құрылымын жобалаудың бастапқы стадиясы.машиналардың техникалық сипаттамасында келтірілетін негізгі параметрлер. Машиналардың геометриялық, кинематикалық және технологиялыұ парамтерлерін есептеу мәні, мақсаты. Машиналардың өндірістік-сынақтық үлгісін жасап шығаруда техникалық ұсыныс пен техникалық тапсырма құрастырудың жобалау құжатнамасы. Кескіндік және техникалық жобалар. Параметрлерді есептеу әдістемесі. Машиналардың өндірістік-сынақтық үлгісін жасап шығару алдында кескіндік және техникалық жобаларды құрастыру қажеттілігі. Техникалық жобаның мәні мен қажеттілігі. Машиналардың негізгі жұмысшы органын есептеу және құрылымдау реті. Машиналардың параметрлерін есептеу әдістемесін құрастыру мәні. Негізгі жұмысшы органының кұштік және геометриялық парамтерлерін есептеу әдістемесі: геометриялық параметрлерін өлшемдерін анықтау, қажетті қуатты есептеу. Жабыдқтар, есесптік параметрлері. Машиналарды жобалауда негізгі жобалық мәліметтер Машина құрылымына негізгі талаптар: эстетикалық, экологиялық және техникоэкономикалық, эргономикалық т.б. Жоба құрамы: жобаның түсінік, графикалық

4 бқлімдерінің мазмұны. Машиналарды жобалауда құрылымдық, экологиялық талаптардың мәні, нормативтік құжаттар жүйесі. Жобаның граыикалық бөлімін, жинақтық сызбаларын құрастыру мәні мен мақсаты. Жұмысшы сызбалар үшін спецификацияның мәні, мақсаты, маңызы. Техникалық жлба құрамы. Машиналардың қосымша тораптары. Машиналарды жобалауда ҒЗЖ-н жұргізу мәні және мақсаты. Машиналардың технологиялылығы, мәні. Машиналардың тиімді құрылымын іріктеу мәні. Машиналарды жобалаудың бастапқы кезеңдері. Машиналарды құрылымдау үшін зерттеу критерияларына әсер ететін факторлар. Машиналарды жасап шығару үшін материалдарды іріктеу факторлары. Машиналарды жасап шығаруда құрылымдық беріктігінің, қатаңдығының мәні мен маңызы. Технологиялық жабдықтарды мемлекеттік стандартау талаптары, негіздеу. Құрастырған Асқарова Ә.А. 2. «Салалық технологиялық машиналар мен жабдықтар» /ТМО/ пәні бойынша қабылдау емтиханының

5 БАҒДАРЛАМАСЫ Өңделетін өнімдердің физико-механикалық қасиеттері. Машиналар мен жабдықтардың /әрі қарай МАШИНА/ қосымша тораптары Өңделетін өнімдердің физико-механикалық қасиеттерін суреттеу. Сусымалы, түйір өнімдердің физикалық қасиеттерінің машинаны іріктеуге әсерін талдау және негіздеу. Технологиялық жабдықтар ұшін мөлшерлегіштердің қызметі, түрлері. Мөлшерлегіштердің принциптік нобайлары. Қоршаған ортаға шаң-тозаң шығаратын, және шаң-тозаң бөлінбейтін машиналардың тұрқысын /корпус/ жобалау ерекшеліктері. Аспирация және желдету жүйелерінің қызметі, құрылымдары. Сиымдылықтарда орналасқан сусымалы қнімдерді желдету тәсілдері. Шаң тәріздес өнімдермен жұмыс істейтін машиналарды ұшқын пайда болып, өрт тұтану себептері. Аспирациялық жүйелер, қызметі, құрылымы, принциптік нобайы және жұмыс принципі. Машиналардығ жұмысшы органының ішкі бетіне антистатикалық массаны жағу, тиеу-түсіру тораптаында магниттік қатпарлар орнату мақсаты. Тербелткіштердің қызметі, принциптік нобайлары. Машинаға өнім тиеу түтігінде сырғыманың қызметі. Машиналардың энергиялық шығындарына әсер ететін факторлар. Қозғалтқыш құрылғының қуаты. Машналардық жұмысшы органдарының айналу жиілігін өзгерту тәсілдері. Машиналардың қозғалтқыш механизмдерін тежеу тәсілдері. Тежегіш құрылғылар, әртүрлілігі, принциптік нобайлары Машиналарды іріктеу факторлары. Пішіндеу, майдалау, буып-түю машиналары. Негізгі парамтерлерін есептеу. Жылулық жабдықтар. Сұрыптағыштар. Гравитациялық жабдықтар. Араластырғыштар Машиналарды ңрңктеуге әсер ететін негізгі факторлар. Пішіндегіш машиналардың түрлері, принциптік нобайлары, жұмыс принциптері. Әртүрлі өнімдерді пішіндегіш машиналар. Пәшәндейтін жұмысшы органдар пуассон, шнек, поршень, білеу т.б. Пресстердін жұмысшы нобайлары. Ұрмалы және үйкемелі принципті майдалағыш машиналар. Дезинтегратор мен дисмембратордың құрылымы, жұмыс принциптері. Табақшалық, балғалық, білеулік, конустық майдалағыш машиналар мен жернованың құрылымдары, жұмыс істеу принциптері. Майдалағыш машиналарды іріктеу факторлары. Машиналардың технологиялық жұмыс режимдерінің мәні, маңызы. Жасап шығарылған жаңа машинаны буып-түю мәні мен тәсілдері. Машиналардың жұмысшы органының қозғалыс кедергісі мен қажетті қуатын анықтау әдістемелері. Дәнтектес өнімдерді бөтен қоспалардан тазалайтын сұрыптағыштар, түрлері, сита материалдары, ситаны іріктеу. Дәнтектес өнімдерді ситалық сұрыптағыштармен тазалау өнімділігіне әсер ететін факторлар. Гравитациялық жабдықтар, ағызу құбырлары. Машиналардың өзіндік құнына әсер ететін оң факторлар. Жылулық әсерлі аппараттар. Машиналардың пайдаланымдық талаптары. Араластырғыштар, құрылымдық орындалу варианттары, принциптік нобайлары. Қарапайым, күрделі машиналар. Қондырғылар. Типтік бұрандалы, ортадан тепкіш машиналар. Энергия беру көздері. Машина өнімділігі. Майлау. Тіреулік элементтер Қарапайым және күрделі машиналар, ерекшелік белгілері. Қондырғылардың енрекшеліктері, қызметі, негізгі тораптары мен элементтері. Тасымал және технологиялық мақсаттағы типтік бұрандалы машиналардың параметрлері, принциптік нобайлары. Ортадан тепкіш принципті насостар мен желдеткіштердің негізгі жұмысшы органдары, принциптік нобайлары. Ауаны жүйеге айдайтын машиналар. Желдеткіштер, принциптік нобайлары. Машинаның жұмысшы органын қозғалысқа келтіретін, энергия беру көзі болып табылатын тораптар. Энергия көздері. Нақты, теориялық және технологиялық

6 өнімділіктер. Типтік машиналардың жұмысшы органдарының орындалу варианттары. Машиналардың негізгі жұмысшы және қосымша органдарының атқаратын қызметі. Аппараттар мен агрегаттар атқаратын технологиялық процесстер. Машиналардың тораптарын, бөліктері мен бөлшектерін майлау мәні мен мақсаты, материалдары. Майлау. Тіреулік элементтерге талаптар. Тіреулердің құрылымдық орындалу варианттары Кептіргіштер. Псевдоқопсыту. Компрессорлар. Қысыммен жұмыс істейтін жабдықтар. Тасымал, технологиялық процесстерді біріктіру Құрылымы мен жұмыс принциптері бойынша машиналардың жаңалық белгілері. Машиналардың өндірістік-экологиялық көрсеткіштерін бағалау. Машиналардың құрылымы мен жұмыс принциптері бойынша ерекшеліктерін жариялау тәсілдері. Кептіргіштердің түрлері, құрылымдары мен жұмыс принциптері: барабанды, шахталы, камералық, конвейерлік. Псевдоқопсыту принципімен жұмыс істейтін жабдықтар: аэрофонтанды, пневматикалық кептіргіштер. Материалдарды кептіргенде бөлінетін ылғалды әкету жабдықтары. Компрессор түрлері: поршеньдік, ортадан тепкіш принципті. Құрылымдары мен жұмыс принциптері. Қысыммен жұмыс істейтін аппараттар, олардың тұрқысының құрылымына /корпусына/ қойылатын талаптар. Тасымал, технологиялық процесстерді біріктіру мүмкіндіктері, мысалы, таспалы конвейер. Технологиялық мақсатта қолданылатын таспалы, шынжырлы, бұрандалы конвейерлердің құрылымы, жұмыс істеу принциптері, функциялық нобайлары Құрастырған Асқарова Ә.А. «Машина бөлшектері» /ДМ/ пәні бойынша қабылдау емтиханының

7 БАҒДАРЛАМАСЫ Пәнге кіріспе. Бөлшек құрылымына негізгі талаптар. Бөлшек, торап беріктігі, қатаңдығы, желінуі, қиғаштануы. Шекті, жіберу кернеулер. Тексеру есептері «Машина бөлшектері» курсы, базалық пәндер, ДМ байланысы, мысал келтіру. Бөлшек. Бөлшектердің беріктігі, қатаңдық шарттары. Бөлшектердің желінуі, желіну қарқынын азайту тәсілдері. Бөлшектер мен тораптардың қиғаш кету себептері, мезгілінен бұрын істен шығуы. Металл қырқу станоктарында машина бөлшектерін өңдеу дәлдігінің төмендеуі мен беттік сапасының нашарлау себептері. Бөлшектердің беріктік шарттары, егер қауіпті қимадағы есептік қалыпты және жанамалыұ кернеулер σ,τ және шекті шамалары [σ], [τ] арқылы белгіленсе. Машина бөлшектерін есептеу мәні. Бөлшектердің шекті кернеуінің щамасына әсер ететін факторлар. Тексеру есептерінің мәні. Жобада бөлшекті жасап шығару материалын әрәктеуде негізгі талаптар. Жіберілетін кернеулерді және беріктіктің қосалқы коэффициенттерін іріктеу әдістері. Қозғалтқыш құрылғылар, жалпы беріліс санын анықтау әдістемесі. Ашық механикалық берілістер, түрлері, ПӘК-і. Беріліс механизмдері Қозғалтқыш құрылғылар. Механикалық әсерлі машиналарда энергия беру құрылғылары. Қызметі бойынша механикалық беріліс түрлері. Қозғалысқа келтіру принциптері бойынша /ұйкеліс, ілінісу/ механикалық берілістердің түрлері. Бөлшектерлі байланыстыру тәсілі бойынша механикалық берілістердің түрлері айналу денелерімен тікелей жанасу арқылы қозғалыс беру («ілініспелі, тісті, құртша, бқранда-гайкалы берілістер); иілмелі байланыс арқылы қозғалыс беру (таспалы, шынжырлы). Ілініспелі және тісті берілістердің құрылымдары. Қозғалтқыш құрылғының жалпы беріліс санын анықтау әдістемесі. Жылдамдықты азайтатын және арттыратын механикалық берілістер. Берілістің бөлек кинематикалық жұптарындағы кедергілерді ескеретін сәйкес ПӘК-тері η 1 η 2 η n болып келетін тізбекетеле байланысқан көпсатылы берілістің ПӘК-і. Берілістік механизмдердің құрылымы мен қызметі: иәнді, топсалы, төрттізбелі, кулистік, жұдырықша механизмді. Қозғалтқыш құрылғының ПӘК-і, жетектегі және жетекші біліктеріне берілетін қуаттар, егер ПӘК-і ескерілген сәйкес айналу моменттері (Н*м) белгілі болса. Жанаспалы берілістің жұмысқа жарамдылық шарты, егер қос сырғанатқышты /каток/ қысыммен жанастыру күші F r (серіппелі т.б.), шеңберлік күш F t белгілі болса. Таспалы және шынжырлы берілістер, беріліс санын реттеу тәсілдері. Жылдамдық вариаторлары. Электроқозғалтқыштар. Мойынтұрықты /подшипникті/ тіреулер. Білік, ось /білікше/. Төлке. Серіппе. Муфта. Редуктор. Жылдамдық вариаторлары, анықтамасы, өызметі, құрылымы. Вариатордың кинематикалық сипаттамасы. Тісті берілістердің түрлері. Электроқозғалтқыш /әрі қарай ЭД/ қызметі, іріктеу әдістемесі, қозғалтқыш құрылғы элементтері. Машиналардың айналмалы жұмысшы органдарының тіреулері, машинаны құрылымдағанда мойынтұрықтарға талаптар. Біліктер мен білікшелердің /оси/ қызметтік және құрылымдық ерекшеліктері. Біліктер мен білікшелердің, машина тұрқысы мен тіреулерінің, тұғырының, тиеу-тұсіру түтіктерінің материалдарын іріктеу. Тербелістік машиналарда серппенің қызметі. Тқтас құрылымды білікті, төлкені жасап шығару мақсаты мен технологиясының талаптары. Машина тіреулеріне негізгі талаптар. Редукторлардың тұрлері, қызметі, қоссатылы цилиндрлік редукторда біліктердің орналасу реті. Құртша және конустық редукторларда біліктердің орналасу реті. Машиналардық

8 қозғалтқыш құрылғысында муфталардың қызметі және түрлері. қызметі және түрлері. Мойынтұрықты білікке отырғызу тәсілдері Мойынтұрықтардың Машина бөлшектері мен тораптарының материалдары. Берілістік бөлшектер мен тораптар, саймандар. Штифті, шпонкалы байланыстар Машина тұрқысы мен тұғырының материалдары. Ылғал ортада жұмыс істейтін машиналардың элементтерін жасап шығару материалдары. Бөлшектердің өлшемдік дәлдіктерін, айналмалы жұмысшы орган білігінің жылдамдықтарын анықтау саймандары. Элементтерінің өлшемдерін анықтау отырып, беріліс механизмдерін іріктеу әдістемесі. Жалпы қолданымдағы машиналардың бөлшектері мен тораптарының топтары байланыс бөлшектері, механикалық берілістер, берілістік бөлшектер мен тораптар. Штифтік, шпонкалық байланыстар, тұрлері және қызметтері. Шпонкаларды жасап шығару материалдары. Құрастырған Асқарова Ә.А. «Көтеру-тасымалдау машиналары» /ПТМ/

9 пәні бойынша қабылдау емтиханының БАҒДАРЛАМАСЫ Тартылу элементі бар үздіксіз принципті конвейерлер, параметрлерін есептеу. Негізгі элементтері. Қозғалтқыш барабанның тарту қабілеті, Эйлер заңы Тартылу элементі бар үздіксіз принципті конвейерлердің түрлері. Құрылымы, жұмыс принципі, жалпы жетістіктері мен кемшіліктері, таспалы және шынжырлы конвейерлердің сусымалы және түйір жүктерді тасымалдауда әртүрлілігі, құрамдас элементтері. Резеңкематалы таспалы конвейерлердің артықшылықтары мен кемшіліктері. Шынжырлы қырнағыш және қатпарлы конвейерлердің әртүрлілігі, құрамдас элементтері, артықшылықтары мен кемшіліктері. Биік қырнағышты және аласа тқтас қырнағышты шынжырлы конвейерлердің артықшылықтары мен кемшіліктері. Сусымалы және түйір жүктерді тасымалдайтын нориялардың /элеваторлар/ құрылымы, жұмыс принципі, жалпы жетістіктері мен кемшіліктері, құрамдас элементтері. Шөмішті нориялардың артықшылықтары мен кемшіліктері. Тартылу элементі бар үздіксіз принципті конвейерлердің тартылу және жұк әкету элементтері. Тиеу және түсіру құрылғылары. Бұру, тіреулік және тартылыстық құрылғылары. Өнімдлікті, қозғалтқыш құрылғы қуатын есептеу әдістемесі. Қозғалтқыш барабанның таспаны тарту қабілетін арттыру тәсілдері, Эйлер заңы Тартылу элементісіз үздіксіз принципті конвейерлер, параметрлерін есептеу Бұрандалы конвейерлер, құрылымы, жұмыс принципі, жалпы жетістіктері мен кемшіліктері, өызметіне қарай әртүрлілігі. Шнектің машина қызметіне қарай орындалу варианттары. Бұрандалы машиналардың негізгі элементтері. Өнімдлікті, қозғалтқыш құрылғы қуатын есептеу әдістемесі. Методика расчета производительности винтовых конвейеров, мощности париводного устройства. Гидравликалық тасымалдағыш тұрлері, құрылымдары, жұмыс істеу принциптері. Пневмо-, аэрозольтасмалдағыштардың түрлері, құрылымдары, жұмыс істеу принциптері, жалпы артықшылықтары мен кемшіліктері. Құрамдас элементтері /тораптары/: ау жолы, материал құбырлары, қайырмалар мен тік қайырмалар, тиеу-түсіру құрылғылары, циклон-бөлгіш пен шлюздік ағытпа, ауыстырып қосқыштар, сүзгілер. Принципі бойынша бөлгіш-циклондардың түрері. Шлюздік ағытпаның қызметі. Пневможүйедегі ашық құрылымды қоректендіргіштің /тиегіш/ кемшіліктері. Қысым мен қысым айырмасын туғызу тәсілдері, құбырлар жұйесінің ретіне бойынша пневмотасымалдағыш түрлері. Аэродинамикалық, гидравлиалық жүйелерде ауа жылдамдығының тиімді шамасын іріктеу, пневможұйе кедергісін Р (Па) және тұтас ағынның көлемдік шығынын (м 3 /с) анықтау. Тұтас ағын үшін зат массасының сақталу заңы, тәжірибелік мәні. Аэродинамикалық конвейер лердің құрылымы, жқмыс принциптері, артықшылықтары мен кемшіліктері. Пневможүйе жұмысының тиімділік факторлары. Гравитациялық құрылғылар. Үздікті принципті тасымалдағыштар, парамтерлерін есептеу Үздікті принципті тасымалдағыштар, түрлері. Жұк көтеру механизмдері домкраттар, аспалар мен тартқылар. Құрылымдары, жұмыс істеу принциптері, жалпы артықшылықтары мен кемшіліктері. Құрамдас элементтері /тораптары/. Құрылымы және іске қосу тәсілі бойынша механикалық домкраттардың түрлері. Поиспастар, блоктар. Жүк көтеру машиналары, крандардың түрлері. Көтеру, жылжыту және бұру мезанизмдері Құрастырған Асқарова Ә.А.

10