Μοντέλα Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών

Transcript

1 Μοντέλα Εκπαίδευσης και Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ Ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Τεχνολογικές υποδομές ΤΠΕ στα σχολεία Θανάσης Τζιμογιάννης Καθηγητής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Κατάλληλα εκπαιδευτικά λογισμικά Προετοιμασία εκπαιδευτικών? Τεχνολογική Παιδαγωγική Προσεγγίσεις αποδοχής των ΤΠΕ από τους εκπαιδευτικούς Συμπεριφοριστική αποδοχή Ορθολογική (ατομική) αποδοχή Οι ΤΠΕ ως στοιχείο εκπαιδευτικής κουλτούρας και πρακτικής Marc Prensky Digital natives (students) Digital immigrants (teachers) Συμπεριφοριστική αποδοχή Η αποδοχή των ΤΠΕ αντιμετωπίζεται ως τάση της εποχής και καταναλωτική συμπεριφορά είτε από τους εκπαιδευτικούς είτε από τη διοίκηση (δεδομένα αγοράς, αναφορές σε προγράμματα, στατιστικά στοιχεία κ.λπ.) Ηαντίληψηπουέχουν(ή δεν έχουν) οι χρήστες για τις ΤΠΕ είναι δευτερεύουσας σημασίας για τη στάση τους απέναντι σε αυτές Απουσιάζει ο προβληματισμός για την παιδαγωγική διάσταση των ΤΠΕ Ορθολογική (ατομική) αποδοχή Είναι μια ατομική διαδικασία, η οποία βασίζεται στην ενημέρωση και στην ανάπτυξη του εκπαιδευτικού για τις ΤΠΕ Προγράμματα επιμόρφωσης Καθορίζεται από τις ατομικές αντιλήψεις για τη μάθηση Ένας υποψήφιος χρήστης (ο εκπαιδευτικός) εμπλέκεται σε διαδικασίες έρευνας σχετικά με τις ΤΠΕ και την εφαρμογή τους στην εκπαίδευση Αφού μάθει αρκετά σχετικά με τα συν και πλην, προχωρά σε δοκιμή και στη συνέχεια στη σταδιακή αποδοχή και εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη 1

2 Οι ΤΠΕ ως στοιχείο κουλτούρας και πρακτικής Μοντέλα προετοιμασίας των εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Θεωρεί την αποδοχή των ΤΠΕ ως αφομοίωση νέων εργαλείων εκπαιδευτικής κουλτούρας και πρακτικής Βασίζεται στις κοινωνικογνωστικές θεωρίες μάθησης Το κέντρο βάρους δίνεται στην κοινωνική οικοδόμηση της σημασίας των ΤΠΕ συμμετοχή των εκπαιδευτικών σε προγραμματισμένες δραστηριότητες επιμόρφωσης-υποστήριξης αλληλεπίδραση των εκπαιδευτικών μεταξύ τους Κατάρτιση στις Τεχνολογίες (ΤΠΕ) Συνδυασμένα μοντέλα τεχνολογικής και παιδαγωγικής επιμόρφωσης Οι ΤΠΕ ενταγμένες στο πλαίσιο της επαγγελματικής ανάπτυξης (professional development) των εκπαιδευτικών Νέες προσεγγίσεις: Κοινότητες Μάθησης και Πρακτικής Μοντέλα προετοιμασίας των εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ Theory of Planned Behavior Aizen 1985 One shot (ISTE 2000, 2002) One shot plus follow-up Μοντέλα σταδιακής αποδοχής (Rogers 1995, Russel 1996) Μοντέλο εγκαθιδρυμένης γνώσης (Putman & Borko 2000) Μοντέλο Τεχνολογικής Παιδαγωγικής Γνώσης Περιεχομένου - TPACK model (Mishra & Koehler 2006) Theory of Planned Behavior (Aizen 1985, 2006) Technology Acceptance Model,TAM (Davis 1989) Συμπεριφορικές αντιλήψεις Στάσεις απέναντι στη χρήση ΤΠΕ Προσλαμβανόμενη χρησιμότητα Κανονιστικές αντιλήψεις Υποκειμενικά πρότυπα Πρόθεση χρήσης ΤΠΕ χρήση ΤΠΕ Προσλαμβανόμενη ευκολία χρήσης Στάση για τη χρήση ΤΠΕ Πρόθεση χρήσης ΤΠΕ Πραγματική χρήση ΤΠΕ Αντιλήψεις ελέγχου Προσλαμβανόμενος έλεγχος της χρήσης ΤΠΕ Πραγματικός έλεγχος της χρήσης ΤΠΕ 2

3 Decomposed Theory of Planned Behavior Διάχυση-αποδοχή των τεχνολογιών Τύπος χρήστη Ποσοστό % Ερευνητής 2-3 Πρώιμος αποδέκτης Μέλος της πρώτης πλειονότητας 34 Μέλος της καθυστερημένης πλειονότητας 34 Νωθρός 16 Πηγή: E. Rogers, Diffusion of innovators, New York, Free Press (1995) Διάχυση-αποδοχή των τεχνολογιών Μοντέλα σταδιακής αποδοχής των ΤΠΕ από τους εκπαιδευτικούς Innovators Early Adopters Early Majority Late Majority Laggards Rogers Gladhart Russel Toledo (1995) (2001) (1996) (2005) Γνώση Εισαγωγή Ενημέρωση Προετοιμασία Αποδοχή Αποδοχή Μάθηση Μετάβαση Υιοθέτηση Προσαρμογή Κατανόηση Ανάπτυξη 2.5% 13.5% 34% 34% 16% Πηγή: E. Rogers, Diffusion of innovators, New York, Free Press (1995) Εφαρμογή Ενσωμάτωση Εξοικείωσηαυτοπεποίθηση Επέκταση Επιβεβαίωση Ανακάλυψη Προσαρμογή Ενσωμάτωση Δημιουργικότητα Σταδιακή ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (Τζιμογιάννης 2002) Εισαγωγή Οι διδάσκοντες γνωρίζουν την ύπαρξη των ΤΠΕ και των εφαρμογών τους στην εκπαίδευση. Αφετηρία αποτελεί ημη ικανοποίηση από την παραδοσιακή εκπαιδευτική διαδικασία και η αίσθηση της αναγκαιότητας αλλαγών. Αποδοχή Οι διδάσκοντες διαμορφώνουν εικόνα και στάσεις σχετικά με τις ΤΠΕ μέσω αλληλεπίδρασης με συναδέλφους και ειδικούς επιστήμονες. Εξοικειώνονται με τις εφαρμογές των ΤΠΕ στην εκπαίδευση και διαπιστώνουν τα πλεονεκτήματά τους σε σχέση με την παραδοσιακή διδασκαλία. Σταδιακή ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (Τζιμογιάννης 2002) Ενσωμάτωση Οι εκπαιδευτικοί αποκτούν αυξημένη αυτοπεποίθηση σχετικά με τις ΤΠΕ. Εφαρμόζουν νέες μεθόδους διδασκαλίας οι οποίες ενσωματώνουν τις ΤΠΕ. Αξιοποιούν τα πλεονεκτήματα των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική για τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας, την καλλιέργεια δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου κ.λπ. Προσαρμογή Οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται για τον εμπλουτισμό του Προγράμματος Σπουδών: Οι παραδοσιακές μέθοδοι συνεχίζουν να εφαρμόζονται αλλά σταδιακά υποστηρίζονται από νέα εργαλεία (κειμενογράφοι, φύλλα εργασίας, βάσεις δεδομένων, πολυμέσα, εκπαιδευτικά λογισμικά) 3

4 Σταδιακή ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη (Τζιμογιάννης 2002) Πλαίσιο ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική πρακτική Καινοτομία Ανακάλυψη νέων τρόπων χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Οι διδάσκοντες εμπλέκονται σε διαδικασίες επανοργάνωσης του μαθησιακού περιβάλλοντος και παραγωγής νέων μέσων βασισμένων στις ΤΠΕ. Το πλαίσιο εισαγωγής των ΤΠΕ στην εκπαίδευση θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως χώρος δύο διαστάσεων παιδαγωγική διάσταση τεχνολογική διάσταση Παιδαγωγικός άξονας Καινοτομία Ενσωμάτωση Εφαρμογή Αποδοχή Εισαγωγή Τεχνολογικός άξονας Συμβατική διδασκαλία Παράγοντες αποδοχής των ΤΠΕ από τους εκπαιδευτικούς Ατομικοί Παράγοντες Ατομικοί παράγοντες Τεχνικά εμπόδια Στάσεις και αντιλήψεις για τις ΤΠΕ στη διδασκαλία Σχολικοί παράγοντες Παιδαγωγικό πλαίσιο Ικανότητες χρήσης ΤΠΕ Επιμόρφωση στις ΤΠΕ Έλλειψη αυτοπεποίθησης στις ΤΠΕ Διδακτική εμπειρία Αντικείμενο διδασκαλίας-βαθμίδα εκπαίδευσης Ηλικία-Φύλο Αντίσταση σε αλλαγές Αρνητικές στάσεις για τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση Αντιλήψεις για τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Σχολικοί παράγοντες Σχολική κουλτούρα - Πλαίσιο διδασκαλίας Το μοντέλο μετάδοση γνώσεων Κάλυψη διδακτέας ύλης Προετοιμασία για τις εξετάσεις Περιορισμοί που τίθενται από τα σχολικά βιβλία Διαχείριση της τάξης Χρήση ΤΠΕ για συμπληρωματικές εργασίες Η ασφάλεια της πρακτικής γνώσης Επιφυλακτικότητα-απροθυμία χρήσης νέων προσεγγίσεων Προσαρμογή των ΤΠΕ στο παραδοσιακό σχήμα διδασκαλίας Τεχνικά εμπόδια Έλλειψη-ποιότητα εξοπλισμού (εργαστήριο υπολογιστών, κατάλληλο λογισμικό κ.λπ.) Έλλειψη κατάλληλης επιμόρφωσης (συχνά ο διαθέσιμος εξοπλισμός υποχρησιμοποιείται) Έλλειψη χρόνου για την προετοιμασία των μαθησιακών δραστηριοτήτων Τεχνικά προβλήματα-έλλειψη τεχνικής υποστήριξης 4

5 Παιδαγωγικό πλαίσιο Έλλειψη παιδαγωγικού πλαισίου εφαρμογής των ΤΠΕ στη διδασκαλία Οι παιδαγωγικές φιλοσοφίες και αντιλήψεις για το πώς μαθαίνουν οι μαθητές Οι εκπαιδευτικοί που δεν είναι ικανοποιημένοι με την παραδοσιακή διδασκαλία είναι περισσότερο θετικοί στο να χρησιμοποιήσουν ΤΠΕ στη διδασκαλία τους Προσαρμογή των ΤΠΕ στα παραδοσιακά σχήματα Δυσκολίες στο σχεδιασμό των μαθησιακών δραστηριοτήτων και στη διαχείριση της τάξης Αναγκαιότητα διαμόρφωσης ενός σύγχρονου ΠΣ Επιμόρφωση για την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ Μετάβαση από τη διδασκαλία στη μάθηση Ο νέος ρόλος του δασκάλου Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών στην Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην Διδακτική Διαδικασία Επιμόρφωση 400 επιμορφωτών των κλάδων ΠΕ02 (φιλόλογοι) ΠΕ03 (μαθηματικοί) ΠΕ04 (φυσικών επιστημών) ΠΕ19 (Πληροφορικής) ΠΕ60 (νηπιαγωγοί) ΠΕ70 (δάσκαλοι) 8 Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης (ΠΑΚΕ) 26 προγράμματα επιμόρφωσης Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών Πρόγραμμα Σπουδών Γενικό μέρος (170 ώρες) Απόκτηση γενικών γνώσεων και δεξιοτήτων σχετικά με την ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, ανεξάρτητα από τον κλάδο του εκπαιδευόμενου επιμορφωτή Ειδικό μέρος (180 ώρες) Ειδικές γνώσεις και δεξιότητες ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο του εκπαιδευόμενου επιμορφωτή Πρακτική Άσκηση διδασκαλίας (30 ώρες) Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης (Κ.Σ.Ε.) Επιμόρφωση εκπαιδευτικών ανά ειδικότητα Πρόγραμμα Σπουδών (96 ώρες) Γενικό μέρος (18 ώρες) Απόκτηση γενικών γνώσεων και δεξιοτήτων σχετικά με τις ΤΠΕ στην εκπαίδευση Ειδικό μέρος (78 ώρες) Ειδικές γνώσεις και σχετικά με την αξιοποίηση των ΤΠΕ στο γνωστικό αντικείμενο 15/5/2013 Ενότητες Π.Σ. ΠΑΚΕ Ενότητα 5: Χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού (100 ώρες) 40 Γενικό Μέρος 60 Ειδικό Μέρος Ενότητα 6: Θέματα υποστήριξης σχολικών εργαστηρίων πληροφορικής (15 ώρες) Ενότητα 7: Διδακτική του γνωστικού αντικειμένου (120 ώρες) Ενότητα 8: Μεθοδολογία επιμόρφωσης (15 ώρες) Πρακτική άσκηση διδασκαλίας (30 ώρες) Στόχοι Γενικού Μέρους Οι επιμορφούμενοι Γνωρίζουν τις φάσεις, τις τάσεις, τις πολιτικές ένταξης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, τη διδακτική πρακτική και τη μαθησιακή διαδικασία Κατανοούν την επιστημολογική, ψυχολογική και παιδαγωγική θεμελίωση για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση Εφαρμόζουν τους άξονες υλοποίησης για την ένταξη των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη με χρήση λογισμικού γενικής χρήσης και εκπαιδευτικού λογισμικού Αποκτούν άνεση στην επιλογή και διαχείριση ψηφιακού υλικού και πολυμεσικών στοιχείων Γνωρίζουν θέματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών Αποκτούν βασικές γνώσεις και δεξιότητες για την υποστήριξη και ασφάλεια του σχολικού εργαστηρίου 5

6 Στόχοι Ειδικού Μέρους Διδακτική των αντικειμένων: βασικές έννοιες της διδακτικής των επιστημών Διδακτικά σενάρια και δραστηριότητες: ικανότητες σχετικές με τη σχεδίαση και υλοποίηση διδακτικών σεναρίων και δραστηριοτήτων ανά γνωστικό αντικείμενο Ανάπτυξη εκπαιδευτικών περιβαλλόντων: ικανότητες σχετικές με τη σχεδίαση και υλοποίηση εκπαιδευτικών περιβαλλόντων Ικανότητες εφαρμογής γνώσεων στο πλαίσιο μικροδιδασκαλιών και πρακτικής άσκησης Αξιολόγηση εκπαιδευομένων: Σχεδίαση, υλοποίηση και αξιολόγηση έργου τύπου project Στόχοι Ειδικού Μέρους Ναγνωρίζουνταβασικάστοιχείατης εξέλιξης της επιστήμης και των εργαλείων υπολογιστικής τεχνολογίας για τη μάθηση του γνωστικού τους αντικειμένου Να γνωρίζουν τις σύγχρονες αντιλήψεις για τη φύση της μαθησιακής διαδικασίας στο γνωστικό τους αντικείμενο και τους τρόπους αξιοποίησης των ΤΠΕ σε αυτό το πλαίσιο Να γνωρίζουν τις σύγχρονες τάσεις για τη διδακτική του γνωστικού τους αντικειμένου και τις καινούργιες διδακτικές μεθόδους αξιοποίησης εκπαιδευτικών εργαλείων στο πλαίσιο αυτό Να γνωρίζουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μαθητές στο γνωστικό τους αντικείμενο καθώς και τρόπους αντιμετώπισης των δυσκολιών αυτών γενικά και ειδικά με τη χρήση των νέων εργαλείων ΝαείναισεθέσηναεντάσσουντηχρήσητωνΤΠΕσταΑναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών της ειδικότητάς τους Να είναι σε θέση να εκπονούν εκπαιδευτικά σενάρια και δραστηριότητες Να γνωρίζουν μεθόδους και εργαλεία αξιολόγησης εκπαιδευτικών σεναρίων Να μπορούν υποστηρίζουν και να καθοδηγούν τους επιμορφούμενους στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού Δειγματικές διδασκαλίες (2011) Επαγγελματική ανάπτυξη εκπαιδευτικών Συνεργάτες ΠΑΚΕ Το εκπαιδευτικό πλαίσιο Το Πρόγραμμα Σπουδών Διδασκαλία-πρακτικές Αξιολόγηση αλληλεπίδραση συνεργασία Κοινότητα εκπαιδευτικών συνδημιουργία εμπειρίες πρακτική Πρόγραμμα ΠΑΚΕ Technological Content Knowledge Pedagogical Content Knowledge Tο ΜοντέλοTPACK Content ICT & Web 2.0 technologies Pedagogy Mishra & Koehler (2006) Technological Pedagogical Knowledge Technological Pedagogical Content Knowledge Μοντέλο Τεχνολογικής Παιδαγωγικής Γνώσης Περιεχομένου Περιγράφει τις βασικές πτυχές (άξονες) των γνώσεων που είναι απαραίτητες για τους εκπαιδευτικούς ώστε να ενσωματώσουν αποτελεσματικά τις ΤΠΕ στη διδασκαλία τους Αλληλο-συσχετιζόμενα είδη γνώσεων Περιεχόμενο Παιδαγωγική γνώση Τεχνολογική γνώση 6

7 Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου Τεχνολογική Γνώση Περιεχομένου Η παιδαγωγική γνώση που μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο Αναπαραστάσεις-μετασχηματισμός περιεχομένου Παρανοήσεις και δυσκολίες των μαθητών Προϋπάρχουσες γνώσεις Παιδαγωγικές τεχνικές ή στρατηγικές Γνώση του πως το περιεχόμενο ενός αντικειμένου μπορεί να μετασχηματιστεί μέσω της τεχνολογίας Αλλαγές στη φύση της επιστημονικής γνώσης Νέες μεθοδολογίες και εργαλεία επίλυσης προβλημάτων Χρήση λογισμικών προσομοίωσης ή μοντελοποίησης στη Φυσική Τεχνολογική Παιδαγωγική Γνώση Γνώση του πώς η τεχνολογία μπορεί να υποστηρίξει συγκεκριμένους παιδαγωγικούς στόχους Προώθηση συνεργατικής ή διερευνητικής μάθησης Αναπαραστάσεις καθηγητών ΠΕ4 για το μοντέλο TPACK Εγώ είχα χρησιμοποιήσει αυτά τα λογισμικά αλλά με τελείως διαφορετικό τρόπο. Μάλλον σαν επίδειξη Τώρα είδα ότι δεν προσφέρει και πολλά στους μαθητές. Δεν θα προσφέρει αυτή την ανακαλυπτική μάθηση. Πρέπει να έχει ο κάθε μαθητής τον υπολογιστή του και να προσπαθεί έχοντας το πρόγραμμα. Άρα, πρέπει να αλλάξω στάση. Έχω πειστεί γι αυτό. Αναπαραστάσεις καθηγητών ΠΕ4 για το μοντέλο TPACK Εγώ γενικά θεωρούσα τον εαυτό μου ότι ήταν κοντά στην τεχνολογία. Χρόνια χρησιμοποιώ και ασχολούμαι με τους υπολογιστές.. Είδα πράγματα που δεν γνώριζα και δεν μπορούσα να φανταστώ!! Είναι προφανές ότι έχω μια άλλη εικόνα πλέον για την Τεχνολογία και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Αναπαραστάσεις καθηγητών ΠΕ4 για το μοντέλο TPACK Το παιδαγωγικό μέρος ήταν καθοριστικό για μένα, γιατί ήταν πολλά πράγματα που άκουγα για πρώτη φορά. Tο πρόγραμμα μού αφήνει μια διαφορετική οπτική γωνία που μπορώ να βλέπω τα πράγματα 7

8 Αναπαραστάσεις καθηγητών ΠΕ4 για το μοντέλο TPACK Παρότι τα περισσότερα από αυτά που διαπραγματευτήκαμε δεν τα άκουσα για πρώτη φορά, ήτανχρήσιμαπαρόλαταύτα Τέτοιου είδους προγράμματα μας ενισχύουν την ευαισθησία να βλέπουμε τη διαδρομή από την άλλη μεριά, δηλαδή από μάθηση προς τη διδασκαλία Συμπεράσματα Οι ΤΠΕ δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως ένα ξεχωριστό εργαλείο ή διδακτική κατάσταση στο πλαίσιο της παραδοσιακής διδασκαλίας ΗένταξητωνΤΠΕστηνεκπαίδευσησεένα ευρύτερο πλαίσιο εκπαιδευτικών αλλαγών στο Πρόγραμμα Σπουδών, στα εκπαιδευτικά μέσα και στις παιδαγωγικές πρακτικές Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν τον βασικό συντελεστή για την ένταξη των ΤΠΕ στην καθημερινή σχολική πρακτική Συμπεράσματα Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να κατανοήσουν την αξία των ΤΠΕ και να υιοθετήσουν τις ΤΠΕ ως ένα αποτελεσματικό μαθησιακό εργαλείο Δεν αρκεί οι εκπαιδευτικοί να είναι απλά καλοί χρήστεςτωντπεαλλάθαπρέπεινα εντάξουν τις ΤΠΕ στην παιδαγωγική κουλτούρα τους Τα προγράμματα προετοιμασίας των εκπαιδευτικών θα πρέπει να είναι ευέλικτα, συνεχή και εστιασμένα στο αντικείμενο διδασκαλίας Προτάσεις Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ στη διδακτική πρακτική πρέπει να σχεδιαστεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εκπαιδευτικών αλλαγών για το σχολείο του μέλλοντος Πρόγραμμα Σπουδών Εκπαιδευτικά μέσα Παιδαγωγικές πρακτικές Διαμόρφωση συνθηκών για μια νέα εκπαιδευτική κουλτούρα που θα αιτιολογεί την ουσιαστική αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία με όρους παιδαγωγικής και διδακτικής Οι ΤΠΕ δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως μια τάση της σημερινής εποχής ως ένα ξεχωριστό εργαλείο ή διδακτικό γεγονός στο πλαίσιο της παραδοσιακής διδασκαλίας Προτάσεις Οι εκπαιδευτικοί αποτελούν τον βασικό συντελεστή για την ένταξη των ΤΠΕ στην καθημερινή σχολική πρακτική Η δυσκολία δεν βρίσκεται στην πρόσκτηση των τεχνικών δεξιοτήτων αλλά στην αλλαγή των παιδαγωγικών αντιλήψεων Ολοκληρωμένες δράσεις σε τοπικό και ενδοσχολικό επίπεδο Δια-βίου επιμόρφωση και υποστήριξη Συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών Ηλεκτρονικές κοινότητες εκπαιδευτικών 8