ΜΑΘΗΜΑ 6ο ΜΕΡΟΣ Β ΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ 6ο ΜΕΡΟΣ Β ΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ

2

3 ΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια διακρίνονται σε δεξιό και αριστερό Διαχωρίζονται μεταξύ τους με μια βαθιά σχισμή, την επιμήκη σχισμή Εντός της σχισμής καταδύεται η μεγαλύτερη από τις προσεκβολές της σκληράς μήνιγγας, το δρέπανο του εγκεφάλου (λόγω του δρεπανοειδούς σχήματος) και πορεύονται οι πρόσθιες εγκεφαλικές αρτηρίες Στο βάθος της επιμήκους σχισμής, ο μεγαλύτερος σύνδεσμος, το μεσολόβιο, συνδέει μεταξύ τους εγκαρσίως τα εκατέρωθεν ημισφαίρια Μια δεύτερη, οριζοντίως φερόμενη προσεκβολή της σκληράς μήνιγγας, το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας, χωρίζει τα εγκεφαλικά ημισφαίρια από την παρεγκεφαλίδα

4

5

6 Η επιφάνεια του φλοιού των ημισφαιρίων αυξάνεται τα μέγιστα διότι δεν είναι λεία, αλλά εμφανίζει επάρματα, τις έλικες ή γύρους, που χωρίζονται μεταξύ τους με άλλοτε άλλου βάθους αύλακες ή βαθιές σχισμές Από περιγραφική άποψη κάθε ημισφαίριο εξ επιφανείας χωρίζεται σε λοβούς, οι οποίοι ονομάζονται σύμφωνα με τα οστά του κρανίου, υπό τα οποία αντιστοιχούν Οι κυριότερες αύλακες που χρησιμεύουν για την οριοθέτηση των λοβών είναι : (1) η κεντρική αύλακα, (2) η βρεγματοϊνιακή αύλακα, (3) η πλάγια σχισμή και (4) η πληκτραία σχισμή

7

8

9 ΚΥΡΙΕΣ ΑΥΛΑΚΕΣ ΚΑΙ ΣΧΙΣΜΕΣ Η κεντρική αύλακα (του Rolando) έχει μεγάλη σημασία, διότι η έλικα που πορεύεται μπροστά και παράλληλα προς αυτήν (πρόσθια κεντρική έλικα) περιέχει τα κινητικά κύτταρα για τις κινήσεις των μυών του αντίθετου ημιμορίου του σώματος και πίσω και παράλληλα προς αυτήν πορεύεται η έλικα (οπίσθια κεντρική έλικα) η οποία αποτελεί τον αισθητικό φλοιό των γενικών αισθήσεων, που προέρχονται από το αντίθετο ημιμόριο του σώματος Η πλάγια σχισμή (του Sylvius) είναι βαθιά σχισμή της κάτω και της έξω επιφανείας του ημισφαιρίου Στον πυθμένα της πλάγιας σχισμής υπάρχει μια περιοχή του φλοιού που ονομάζεται νήσος (του Reil) και η οποία δε φαίνεται από την επιφάνεια του ημισφαιρίου, παρά μόνο μετά τον αποχωρισμό των χειλέων της πλάγιας σχισμής Η βρεγματο-ινιακή αύλακα ή σχισμή βρίσκεται στην έσω επιφάνεια του ημισφαιρίου, αρχίζει από το άνω χείλος περί τα 5cm μπροστά από τον ινιακό πόλο και φέρεται προς τα κάτω και πρόσω μέχρις ότου συναντήσει την πληκτραία σχισμή Η πληκτραία σχισμή βρίσκεται και αυτή στην έσω επιφάνεια του ημισφαιρίου, αρχίζει υπό το οπίσθιο άκρο (σπληνίο) του μεσολοβίου και πορεύεται τοξοειδώς προς τα άνω και πίσω μέχρι τον ινιακό πόλο

10

11

12 ΟΙ ΛΟΒΟΙ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Έξω επιφάνεια του ημισφαιρίου Ο μετωπιαίος λοβός καταλαμβάνει την περιοχή μπροστά από την κεντρική αύλακα και πάνω από την πλάγια σχισμή Η έξω επιφάνεια του μετωπιαίου λοβού με τρεις αύλακες υποδιαιρείται σε (4) έλικες : 1. Πρόσθια κεντρική έλικα 2. Άνω μετωπιαία έλικα 3. Μέση μετωπιαία έλικα 4. Κάτω μετωπιαία έλικα

13

14 Ο βρεγματικός λοβός Καταλαμβάνει την περιοχή πίσω από την κεντρική αύλακα και πάνω από την πλάγια σχισμή και εκτείνεται προς τα πίσω μέχρι τη νοητή γραμμή που ενώνει το άνω πέρας της βρεγματοϊνιακής σχισμής, στο άνω χείλος με την ινιακή εντομή, που βρίσκεται στο κάτω χείλος, με την ινιακή εντομή, που βρίσκεται στο κάτω χείλος περί τα δύο εκ. μπροστά από τον ινιακό πόλο Η έξω επιφάνεια του βρεγματικού λοβού με δύο αύλακες υποδιαιρείται σε τρεις έλικες : 1.Άνω κροταφική έλικα 2.Μέση κροταφική έλικα 3.Κάτω κροταφική έλικα Ο ινιακός λοβός Καταλαμβάνει μια μικρή περιοχή πίσω από μια νοητή γραμμή της έξω επιφάνειας του οπίσθιου τμήματος των εγκεφαλικών ημισφαιρίων

15

16 ΕΣΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟΥ Το μεσολόβιο (Corpus Callosum), είναι ο μεγαλύτερος σύνδεσμος των δύο ημισφαιρίων Η υπερμεσολόβια έλικα ή έλικα του προσαγωγίου αρχίζει μπροστά υπό το πρόσθιο άκρο (γόνυ) του μεσολοβίου και συνεχίζεται ύπερθεν και παράλληλα προς το μεσολόβιο, μέχρι το οπίσθιο άκρο του (σπληνίο του μεσολοβίου) Η υπερμεσολόβια έλικα χωρίζεται από το μεσολόβιο με τη μεσολόβια αύλακα, ενώ από την υπερκείμενη επέκταση στην έσω επιφάνεια της άνω μετωπιαίας έλικας χωρίζεται με την υπερμεσολόβια αύλακα ή αύλακα του προσαγωγίου

17 Το παράκεντρο λόβιο είναι η περιοχή που αφορίζεται μεταξύ των εντομών του άνω χείλους, που παράγονται από την πρόσθια και την οπίσθια κεντρική αύλακα και προς τα κάτω αφορίζεται από την υπερμεσολόβια αύλακα Το προσφηνοειδές λόβιο είναι η περιοχή του φλοιού που αφορίζεται προς τα πρόσω από το ανιόν οπίσθιο άκρο της υπερμεσολόβιας αύλακας και πίσω από τη βρεγματοϊνιακή σχισμή Το σφηνοειδές λόβιο είναι η τριγωνική περιοχή του φλοιού που αφορίζεται προς τα άνω από τη βρεγματοϊνιακή σχισμή, προς τα κάτω από την πληκτραία σχισμή και προς τα πίσω από το άνω χείλος του ημισφαιρίου Η παράπλευρος αύλακα βρίσκεται επί της κάτω επιφανείας του ημισφαιρίου και πορεύεται προς τα πρόσω, υπό και παράλληλα προς την πληκτραία σχισμή Μεταξύ της παράπλευρης αύλακας και της πληκτραίας σχισμής αφορίζεται η γλωσσοειδής έλικα Η πρόσθια συνέχεια της γλωσσοειδούς έλικας αποτελεί την παραϊπποκάμπεια ή ιπποκάμπεια έλικα, η οποία προς τα πρόσω ανακάμπτει απότομα προς τα πίσω και άνω και σχηματίζει την αγκιστρωτή έλικα ή άγκιστρο του κροταφικού λοβού

18 Η έσω ινιοκροταφική έλικα εκτείνεται από τον ινιακό μέχρι τον κροταφικό πόλο Προς τα έσω αφορίζεται με την παράπλευρη αύλακα και την πρόσθια συνέχειά της, τη ρινική αύλακα, και προς τα έξω με την ινιοκροταφική αύλακα Επί τα εκτός της ινιοκροταφικής αύλακας και συνεχόμενη με την κάτω κροταφική έλικα είναι η (έξω) ινιοκροταφική έλικα Στην κάτω επιφάνεια του μετωπιαίου λοβού, ο οσφρητικός βολβός και η οσφρητική ταινία επικάθονται στην οσφρητική αύλακα Επί τα εντός της οσφρητικής αύλακας σχηματίζεται η ευθεία έλικα και επί τα εκτός οι κογχικές έλικες (αντιστοιχούν στο άνω τοίχωμα του οφθαλμικού κόγχου)

19 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Εμφανίζουν τη φαιά ουσία τους περιφερειακά, που αποτελεί το φλοιό των ημισφαιρίων Στο εσωτερικό του ημισφαιρίου υπάρχει η πλάγια κοιλία, μάζες φαιάς ουσίας που συγκροτούν τα βασικά γάγγλια ή πυρήνες των ημισφαιρίων και πλήθος νευρικών ινών, που εν μέσω νευρογλοίας απαρτίζουν τη λευκή ουσία των ημισφαιρίων

20 ΠΛΑΓΙΕΣ ΚΟΙΛΙΕΣ Υπάρχουν δύο πλάγιες κοιλίες, ανά μία εντός εκάστου ημισφαιρίου Κάθε είναι κοιλότητα έχουσα αδρώς το σχήμα «C» επενδυόμενη με επένδυμα και πλήρης εγκεφαλονωτιαίου υγρού Κάθε κοιλία υποδιαιρείται σε μια κεντρική μοίρα, το σώμα της κοιλίας, αντίστοιχα προς το βρεγματικό λοβό, από την οποία προσεκβάλλουν αντίστοιχα, εντός του μετωπιαίου, του ινιακού και του κροταφικού λοβού, το μετωπιαίο (πρόσθιο) κέρας, το ινιακό (οπίσθιο) κέρας και το κροταφικό (κάτω) κέρας της πλάγιας κοιλίας Με τη μεταξύ των δύο κοιλιών κοιλότητα της τρίτης κοιλίας, κάθε πλάγια κοιλία επικοινωνεί μέσω του μεσοκοιλιακού τρήματός της Το τρήμα αυτό, το οποίο βρίσκεται στο πρόσθιο τμήμα του έξω τοιχώματος της τρίτης κοιλίας, αφορίζεται προς τα πρόσω με το πρόσθιο σκέλος της ψαλίδας και προς τα πίσω με το πρόσθιο άκρο του θαλάμου

21 Το σώμα της πλάγιας κοιλίας εκτείνεται από το μεσοκοιλιακό τρήμα μέχρι το οπίσθιο άκρο του θαλάμου, όπου συνεχίζεται το οπίσθιο (ινιακό) και στο κάτω (κροταφικό) κέρας Το σώμα της πλάγιας κοιλίας εμφανίζει οροφή, έδαφος και έσω τοίχωμα

22 Η οροφή σχηματίζεται από την κάτω επιφάνεια του μεσολοβίου Το έδαφος σχηματίζεται από το σώμα του κερκοφόρου πυρήνος και το έξω χείλος του θαλάμου διότι η υπόλοιπη άνω επιφάνεια του θαλάμου κατά την έσω μοίρα της αποκρύπτεται από το σώμα της ψαλίδας Το χοριοειδές πλέγμα της κοιλίας προσεκβάλλει εντός του σώματος της κοιλίας από ένα σχισμοειδές άνοιγμα που υπάρχει μεταξύ του σώματος της ψαλίδας και της άνω επιφάνειας του θαλάμου Το άνοιγμα αυτό ονομάζεται χοριοειδής σχισμή και διαμέσου αυτής τα αιμοφόρα αγγεία του πλέγματος εγκολπώνουν τη χοριοειδή μήνιγγα του χοριοειδούς ιστίου και το επένδυμα της πλάγιας κοιλίας Το έσω τοίχωμα σχηματίζεται από το διαφανές διάφραγμα προς τα πρόσω, ενώ προς τα πίσω η οροφή και το έδαφος συγκλίνουν στο έσω τοίχωμα

23

24 Το μετωπιαίο (ή πρόσθιο) κέρας της πλάγιας κοιλίας επεκτείνεται προς τα πρόσω εντός του μετωπιαίου λοβού Προς τα πίσω συνεχίζεται στο σώμα της πλάγιας κοιλίας, με όριο το μεσοκοιλιακό τρήμα Το μετωπιαίο κέρας εμφανίζει οροφή, έδαφος και έσω τοίχωμα Η οροφή σχηματίζεται από την κάτω επιφάνεια του προσθίου τμήματος του μεσολοβίου, ενώ το γόνυ του μεσολοβίου αποτελεί το πρόσθιο πέρας του μετωπιαίου κέρατος Το έδαφος σχηματίζεται από την υποστρόγγυλη κεφαλή του κερκοφόρου πυρήνα και προς τα έσω, ένα μικρό τμήμα σχηματίζεται από την άνω επιφάνεια του ρύγχους του μεσολοβίου Το έσω τοίχωμα σχηματίζεται από το διαφανές διάφραγμα και το πρόσθιο σκέλος της ψαλίδας

25 Το ινιακό (ή οπίσθιο) κέρας της πλάγιας κοιλίας επεκτείνεται προς τα πίσω εντός του ινιακού λοβού Το έδαφος και το έξω τοίχωμα σχηματίζονται από τις ίνες του ταπητίου του μεσολοβίου Επί τα εκτός του ταπητίου πορεύονται οι ίνες της οπτικής ακτινοβολίας Το έσω τοίχωμα του ινιακού κέρατος εμφανίζει δύο επάρματα Το ανώτερο έπαρμα δημιουργείται από τις ίνες του σπληνίου του μεσολοβίου, που φερόμενες προς τα πίσω, στον ινιακό λοβό, ονομάζεται μείζον δίκρανο, το έπαρμα δε ονομάζεται βολβός του ινιακού κέρατος Το κατώτερο έπαρμα δημιουργείται από την ύπαρξη της πληκτραίας σχισμής και το έπαρμα ονομάζεται πτηναίο πλήκτρο

26 Το κροταφικό (ή κάτω) κέρας της πλάγιας κοιλίας επεκτείνεται προς τα πρόσω εντός του κροταφικού λοβού, το κροταφικό κέρας έχει οροφή και έδαφος Η οροφή σχηματίζεται από την κάτω επιφάνεια του ταπητίου του μεσολοβίου και από την ουρά του κερκοφόρου πυρήνα Η ουρά φερόμενη προς τα πρόσω καταλήγει στον αμυγδαλοειδή πυρήνα Επί τα εντός της ουράς είναι η τελική ταινία, η οποία και αυτή προς τα πρόσω καταλήγουν στον αμυγδαλοειδή πυρήνα Το έδαφος σχηματίζεται προς τα έξω από το παράπλευρο έπαρμα, το οποίο παράγεται από την παράπλευρη σχισμή (αύλακα) και προς τα έσω από τον ιππόκαμπο Το πρόσθιο άκρο του υπποκάμπου είναι διογκωμένο και ελαφρώς πτυχωτό και ονομάζεται πους του ιπποκάμπου και οι πτυχώσεις αποτελούν τα δακτυλοειδή επάρματα

27 Ο ιππόκαμπος είναι μάζα φαιάς ουσίας, εντούτοις η ενδοκοιλιακή επιφάνειά του καλύπτεται από λεπτό πέταλο λευκής ουσίας, που ονομάζεται σκάφη και σχηματίζεται από τις νευρικές ίνες των κυττάρων του ιπποκάμπου Οι νευρικές ίνες συγκλίνουν στο έσω χείλος του ιπποκάμπου και σχηματίζουν δέσμη γνωστή ως παρυφή του ιπποκάμπου, η οποία προς τα πίσω συνεχίζεται στο οπίσθιο σκέλος της ψαλίδας

28 ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΥΡΗΝΕΣ Ή ΒΑΣΙΚΑ ΓΑΓΓΛΙΑ ΤΩΝ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ Ο όρος βασικά γάγγλια των ημισφαιρίων αντιστοιχεί σε μεγάλες μάζες φαιάς ουσίας, εν τω μέσω της λευκής ουσίας κάθε ημισφαιρίου Τα βασικά γάγγλια είναι: 1. Το ραβδωτό σώμα 2. Ο αμυγδαλοειδής πυρήνας 3. Το προτείχισμα

29 ΤΟ ΡΑΒΔΩΤΟ ΣΩΜΑ Με μια πλατεία ταινία νευρικών ινών, την έσω κάψα, το ραβδωτό σώμα χωρίζεται σχεδόν πλήρως στον κερκοφόρο πυρήνα και στο φακοειδή πυρήνα Ο κερκοφόρος πυρήνας είναι μεγάλος πυρήνας σχήματος «C», επί τα εκτός του θαλάμου και σε στενή σχέση με την πλάγια κοιλία Η έξω επιφάνεια της ογκώδους κεφαλής του έρχεται σε σχέση με το πρόσθιο σκέλος της έσω κάψας που τον χωρίζει από τον φακοειδή πυρήνα Ο φακοειδής πυρήνας έχει σχήμα σφηνοειδές με την ευρεία κυρτή βάση στρεφόμενη προς τα έξω και στην κορυφή προς τα έσω (προς το γόνυ της έσω κάψας). Βρίσκεται εν τω βάθη, εντός της λευκής ουσίας του ημισφαιρίου Ο Φακοειδής πυρήνας με τη βάση του έρχεται σε σχέση, προς τα έξω, με λευκή στιβάδα λευκής ουσίας, την έξω κάψα η οποία τον χωρίζει από λεπτή δέσμη φαιάς ουσίας το προτείχισμα Το προτείχισμα με τη λεπτή δέσμη της υποφλοιώδους λευκής ουσίας, την εξωτάτη κάψα χωρίζεται από το φλοιό της νήσου Προς τα κάτω, ο φακοειδής πυρήνας κατά το πρόσθιο άκρο του συνεχίζεται με τον κερκοφόρο

30 Το ραβδωτό σώμα δέχεται προσαγωγούς ίνες από διάφορες περιοχές του εγκεφάλου (φλοιός ημισφαιρίων, θάλαμος, υποθαλάμια χώρα, και από το στέλεχος) Οι απαγωγές ίνες επιστρέφουν στις ίδιες περιοχές του ΚΝΣ Το ραβδωτό σώμα συμμετέχει στη μυϊκή κίνηση

31 Ο ΑΜΥΓΔΑΛΟΕΙΔΗΣ ΠΥΡΗΝΑΣ Ονομάζεται έτσι λόγω του σχήματος αμυγδάλου Βρίσκεται στον κροταφικό λοβό, κοντά στο άγγιστρο Από την πίσω επιφάνεια εκπορεύεται η τελική ταινία Θεωρείται ως μοίρα του μεταιχμιακού συστήματος (limbic system)

32 ΤΟ ΠΡΟΤΕΙΧΙΣΜΑ Είναι λεπτή μάζα φαιάς ουσίας, η οποία με την έξω κάψα χωρίζεται από την έξω επιφάνεια του φακοειδούς πυρήνα και με την εξωτάτη κάψα χωρίζεται από το φλοιό της νήσου

33

34

35

36