ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο. Το νευρικό σύστημα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο Το νευρικό σύστημα ΣΤ. ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ - ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ Ι Β ΕΠΑ.Λ. ΜΑΡΙΑ ΣΗΦΑΚΗ

2 Το νευρικό σύστημα Ρυθμίζει τις λειτουργίες των άλλων οργάνων και τις συντονίζει ανάλογα με Τα εξωτερικά και Τα εσωτερικά ερεθίσματα (φωτεινά, ακουστικά, θερμικά, μηχανικά, ηλεκτρικά, πόνου, πίεσης, πείνας) Αποτελεί την έδρα των πνευματικών και ψυχικών λειτουργιών Βούληση Σκέψη Μνήμη Πνευματικότητα αισθήματα Καθορίζει και ελέγχει με τα ανώτερα πνευματικά συνειρμικά κέντρα τις Αντιδράσεις Εκδηλώσεις εντυπώσεις

3 Το νευρικό σύστημα αποτελείται: Υποδεκτικά αισθητήρια όργανα Όργανα κατάλληλα να υποδέχονται τα ερεθίσματα αισθητήρια όργανα Συντονιστικά κέντρα Περιέχουν νευρικά κύτταρα Επεξεργασία και ερμηνεία ερεθισμάτων, εκπομπή εντολών προς τα εκτελεστικά όργανα Φλοιός και πυρήνες εγκεφάλου και παρεγκεφαλίδας Πυρήνες νωτιαίου μυελού Εγκεφαλονωτιαία γάγγλια Συνδετικές νευρικές οδούς Μεταξύ των υποδεκτικών οργάνων, των νευρικών κυττάρων των συντονιστικών κέντρων και των εκτελεστικών οργάνων (μύες, αδένες) Αποτελούνται από νευρικές ίνες Είναι αποφυάδες των νευρικών κυττάρων Τα όργανα του νευρικού συστήματος αποτελούνται από νευρικό ιστό.

4 Ο νευρικός ιστός Περιλαμβάνει: Τα ιδίως νευρικά κύτταρα ή νευρώνες Τα νευρογλοιακά κύτταρα Τις αποφυάδες τους Το νευρικό κύτταρο με όλες τις αποφυάδες του λέγεται νευρώνας Χαρακτηριστικό του νευρικού κυττάρου είναι η μεγάλη διεγερσιμότητα του Έχει χάσει την ικανότητα αναπαραγωγής Παρουσιάζει μεγάλη ευαισθησία στην στέρηση της αιμάτωσης του. Έχει την ικανότητα να δέχεται και να μεταβιβάζει ερεθίσματα Το νευρικό σύστημα του ανθρώπου περιέχει περίπου 20 δισεκατομμύρια νευρώνες

5 Νευρικά κύτταρα ή νευρώνες Αποτελείται από το σώμα του νευρικού κυττάρου, Περιέχει εκτός από τον πυρήνα και τα διάφορα πρωτοπλασματικά συστατικά, ειδικά ινίδια που συνεχίζονται και στις αποφυάδες του Με αυτά μεταβιβάζονται τα διάφορα ερεθίσματα τις αποφυάδες Έχουν βραχείς προσαγωγούς αποφυάδες τους δενδρίτες είναι πολλοί και κοντοί Δέχονται και παραλαμβάνουν ερεθίσματα με τις διακλαδώσεις τους και τα μεταβιβάζουν στο σώμα του νευρικού κυττάρου Έχουν μια μακρά απαγωγό νευρική ίνα ή νευράξονα ή νευρίτη Ο νευράξονας καταλήγει στις τελικές απολήξεις ή τελικά κομβία Μεταφέρει το ερέθισμα από το σώμα προς τις τελικά κομβία Τα τελικά κουμπιά έρχονται σε επαφή με τους δενδρίτες και τα σώματα άλλων νευρικών κυττάρων ή υποδοχείς στα εκτελεστικά όργανα τα περιβλήματα τους

6 Σύναψη Η σύνδεση των νευρώνων μεταξύ τους επιτελείται στην σύναψη με την βοήθεια κάποιου νευροδιαβιβαστή Είναι χημική ουσία που εκκρίνεται στην περιοχή των τελικών κομβίων Με τον τρόπο αυτό, το νευρικό ερέθισμα διατρέχει μεγάλες αποστάσεις από νευρώνα σε νευρώνα

7 Η νευρική ίνα Σχηματίζεται Από τον νευράξονα ο οποίος καλύπτεται Εσωτερικά από το μυελώδες έλυτρο και Εξωτερικά από τα κύτταρα του Schwann ή νευρείλημα (στο ΠΝΣ) ή τα κύτταρα ολιγοδενδρόγλοιας (στο ΚΝΣ) Έχουν χάσει την ικανότητα αναπαραγωγής, και μετά την διατομή τους επέρχεται εκφύλιση κυρίως στο περιφερικό κολόβωμα.

8 Εγκεφαλικά και νωτιαία Νεύρα Πρόκειται για δεσμίδες νευρικών ινών οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με συνδετικό ιστό και περιβάλλονται από κοινό περίβλημα - το επινεύριο

9 Λευκή και Φαιά ουσία Συναθροίσεις νευρικών κυττάρων αποτελούν το κύριο συστατικό της φαιάς ουσίας φλοιός κα πυρήνες του ΚΝΣ Δεσμίδες νευρικών ινών μέσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα αποτελούν το κύριο συστατικό της λευκής ουσίας

10 Μορφές νευρικών κυττάρων Μονόπολα και Ψευδομονόπολα Δίπολα Πολύπολα

11 Διάταξη νευρώνων στο ΚΝΣ Στο νωτιαίο μυελό Η μάζα των νευρικών κυττάρων βρίσκεται στο κέντρο φαιά ουσία νωτιαίου μυελού Οι νευρικές ίνες διατάσσονται γύρω από την φαιά ουσία και αποτελούν την λευκή ουσία του νωτιαίου μυελού

12 Διάταξη νευρώνων στο ΚΝΣ Στα ημισφαίρια του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας η φαιά ουσία βρίσκεται στην περιφέρεια γύρω από την λευκή ουσία και αποτελεί τον φλοιό του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας Φαιά ουσία με την μορφή αθροισμάτων νευρικών κυττάρων βρίσκεται ανάμεσα στην λευκή ουσία εγκεφάλου και παρεγκεφαλίδας - πρόκειται για τους πυρήνες εγκεφάλου και παρεγκεφαλίδας

13 Λειτουργική διαίρεση των νευρώνων Αισθητικοί νευρώνες παραλαμβάνουν μηνύματα και τα μεταφέρουν για επεξεργασία στο Κ.Ν.Σ. Τα κύτταρα βρίσκονται έξω από το ΚΝΣ π.χ. κύτταρα νωτιαίων γαγγλίων Ιδιαίτερη κατηγορία αισθητικών νευρώνων είναι των αισθητηρίων οργάνων Ειδικές αισθητικές ίνες παραλαμβάνουν διεγέρσεις από τα αισθητήρια όργανα ( όρασης, γεύσης, όσφρησης ακοής) και τις μεταβιβάζουν σε ειδικά κέντρα του εγκεφάλου όπου γίνονται αντιληπτές. Οι ίνες αυτές ονομάζονται αισθητήριες είναι συνήθως ψευδομονόπολα κύτταρα, των οποίων ο ένας κλάδος πηγαίνει στο νευρικό σύστημα και ο άλλος σε κάποια αισθητική περιοχή του σώματος..

14 Λειτουργική διαίρεση των νευρώνων Συνδετικοί νευρώνες δημιουργούν συνδέσεις μεταξύ νευρώνων στο Κ.Ν.Σ είναι συνήθως δίπολα κύτταρα Κινητικοί νευρώνες Μεταφέρουν μηνύματα από το Κ.Ν.Σ. στα εκτελεστικά όργανα του σώματος - μύες και σπλάχνα Λέγονται και φυγόκεντροι ή απαγωγοί νευρώνες Κυριότερη κινητική οδός είναι η πυραμιδική οδός που ξεκινά από την κινητική χώρα του φλοιού του εγκεφάλου και καταλήγει στους μύες Είναι συνήθως πολύπολα κύτταρα Τα εγκεφαλικά και νωτιαία νεύρα ανάλογα με το είδος των νευρικών ινών που περιέχουν διακρίνονται σε κινητικά, αισθητικά και μικτά.

15 Η νευρογλοία Στο ΚΝΣ τα νευρογλοιακά κύτταρα είναι νευρογενή Κύτταρα αστρογλοιας Κύτταρα ολιγοδενδρογλοιας Επενδυματικά κύτταρα μεσεγχυματογενή Κύτταρα μικρογλοιας Στο ΠΝΣ τα νευρογλοιακά κύτταρα είναι Κύτταρα νευρειλήμματος ή κύτταρα του Schwann Τα δορυφόρα νευρογλοιακά κύτταρα των γαγγλιακών κυττάρων

16 Βασική δομή Νευρικού Συστήματος ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟ Ή ΦΥΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ Ή ΖΩΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ (ΚΝΣ) ΚΕΝΤΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΠΝΣ) ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΝΕΥΡΑ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΑ ΓΑΓΓΛΙΑ

17 Το εγκεφαλονωτιαίο σύστημα Λειτουργεί με την θέληση μας Ρυθμίζει τις κινήσεις που υπάγονται στην θέληση μας, δηλαδή τις κινήσεις των σκελετικών μυών Διαιρείται σε Κεντρικό και Περιφερικό Νευρικό Σύστημα Το Κεντρικό (ΚΝΣ) αποτελείται από Τον εγκέφαλο Τον νωτιαίο μυελό Το Περιφερικό (ΠΝΣ) αποτελείται από Εγκεφαλονωτιαία γάγγλια Νεύρα (εγκεφαλικά και νωτιαία)

18 ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΑ ΝΕΥΡΑ Χωρίζονται σε εγκεφαλικά και νωτιαία Τα εγκεφαλικά εκφύονται από τον εγκέφαλο και διανέμονται στην κεφαλή και εν μέρει στον τράχηλο (εκτός του πνευμονογαστρικού διανέμεται στην περιοχή των σπλάχνων) Είναι 12 ζεύγη και διακρίνονται σε Αμιγή αισθητικά (αισθητήρια) Αμιγή κινητικά και μικτά Τα νωτιαία νεύρα εκφύονται από τον νωτιαίο μυελό και διανέμονται σε κορμό και άκρα. Είναι 31 με 32 ζεύγη Είναι όλα μικτά Πρόκειται για 8 ζεύγη αυχενικών, 12 ζεύγη θωρακικών, 5 ζεύγη οσφυϊκών, 5 ζεύγη ιερών και 1-2 ζεύγη κοκκυγικών νεύρων

19 12 εγκεφαλικές συζυγίες 1. Οσφρητικό (αισθητήριο) 2. Οπτικό (αισθητήριο) 3. Κοινό κινητικό (κινητικό) 4. Τροχιλιακό (κινητικό) 5. Τρίδυμο (μικτό) 6. Απαγωγό (κινητικό) 7. Προσωπικό (μικτό) 8. Στατικοακουστικό(αισθητήριο) 9. Γλωσσοφαρυγγικό (μικτό) 10. Πνευμονογαστρικό (μικτό) 11. Παραπληρωματικό (κινητικό) 12. Υπογλώσσιο (κινητικό)

20 Αυτόνομο ή φυτικό ή σπλαχνικό νευρικό σύστημα Λειτουργεί χωρίς την θέληση μας και διανέμεται σε: Καρδιά Λείους μύες αγγείων και σπλάχνων Αδένες Χωρίζεται σε Συμπαθητικό και Παρασυμπαθητικό Τα δύο αυτά συστήματα δρουν αντίθετα στα διάφορα όργανα με αποτέλεσμα την αρμονική λειτουργία των οργάνων

21 Κεντρική και περιφερική μοίρα συμπαθητικού και παρασυμπαθητικού Η κεντρική μοίρα του παρασυμπαθητικού συστήματος βρίσκεται στους πυρήνες εγκεφάλου και ιερής μοίρας νωτιαίου μυελού Η κεντρική μοίρα του συμπαθητικού συστήματος βρίσκεται στους πυρήνες θωρακικής και οσφυϊκής μοίρας νωτιαίου μυελού Η περιφερική μοίρα και των δύο συστημάτων αποτελείται από: Κεντρικές (προγαγγλιακές ίνες) Συνδέουν τους πυρήνες με τα γάγγλια Φυτικά γάγγλια Μεταγαγγλιακές ίνες Συνδέουν τα γάγγλια με τους υποδοχείς των εκτελεστικών οργάνων

22 ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ Ανάλογα με την εμβρυική του προέλευση χωρίζεται σε 5 εγκεφάλους με διαφορετική ανάπτυξη Τελικός εγκέφαλος Διάμεσος εγκέφαλος Μέσος εγκέφαλος Οπίσθιος εγκέφαλος και Έσχατος εγκέφαλος (προμήκης μυελός) Συνδέει τον οπίσθιο εγκέφαλο με τον νωτιαίο μυελό Από λειτουργική άποψη ο εγκέφαλος διαιρείται σε Ημισφαίρια Στέλεχος (μέσος εγκέφαλος και γέφυρα) Παρεγκεφαλίδα Περιβάλλεται από τρία περιβλήματα τις μήνιγγες Συνεχίζεται μέσα από το ινιακό τρήμα με τον νωτιαίο μυελό, ο οποίος περιβάλλεται και αυτός από τις τρεις μήνιγγες

23 ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΤΕΛΙΚΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΔΙΑΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΜΕΣΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΟΠΙΣΘΙΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΕΣΧΑΤΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ ΔΕΞΙ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΟ ΘΑΛΑΜΟΣ ΤΕΤΡΑΔΥΜΟ ΠΕΤΑΛΟ ΓΕΦΥΡΑ ΠΡΟΜΗΚΗΣ ΜΥΕΛΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΥΠΟΘΑΛΑΜΟΣ ΣΚΕΛΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ ΠΥΡΗΝΕΣ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΩΝ ΥΠΟΦΥΣΗ ΑΝΩ ΚΑΤΩ ΒΡΑΧΙΟΝΑΣ ΤΕΤΡΑΔΥΜΟΥ ΚΟΙΛΙΕΣ ΤΡΙΤΗ ΚΟΙΛΙΑ ΥΔΡΑΓΩΓΟΣ SYLVIUS ΓΟΝΑΤΩΔΗ ΣΩΜΑΤΑ

24 Τελικός εγκέφαλος Αποτελείται από 2 ημισφαίρια (δεξί και αριστερό) Τους συνδέσμους των ημισφαιρίων Πυρήνες Δεξιά και αριστερή πλάγια κοιλία Τα νευρικά κύτταρα βρίσκονται στον εγκεφαλικό φλοιό και τους πυρήνες των ημισφαιρίων

25 Εγκεφαλικά ημισφαίρια Χωρίζονται με την επιμήκη σχισμή Συνδέονται με το μεσολόβιο (αποτελεί τον κυριότερο σύνδεσμο των ημισφαιρίων Στον εγκεφαλικό φλοιό διακρίνουμε έλικες, αύλακες και σχισμές Λόγω της ύπαρξης τους αυξάνεται η επιφάνεια του φλοιού των ημισφαιρίων

26 Λοβοί ημισφαιρίων Με την βοήθεια των σχισμών τα εγκεφαλικά ημισφαίρια χωρίζονται σε λοβούς: Μετωπιαίο Βρεγματικό Κροταφικό Ινιακό Κεντρικό ή νήσο του Reil

27 Χαρτογράφηση εγκεφαλικού φλοιού Λειτουργικά ο φλοιός χωρίζεται σε περιοχές με συγκεκριμένη λειτουργία π.χ. Κινητικό κέντρο (μετωπιαίος λοβός) Αισθητικό κέντρο (βρεγματικός λοβός Ειδικευμένα κέντρα: όρασης (ινιακός λοβός) και ακοής (κροταφικός λοβός) κ.α.

28

29 Χαρτογράφηση εγκεφάλου Τα ερεθίσματα που προέρχονται ή κατευθύνονται σε ορισμένη περιοχή του σώματος καταλήγουν ή ξεκινούν από ορισμένη περιοχή πάντα την ίδια. Και η αισθητική και η κινητική οδός χιάζεται δηλαδή περνάει στο αντίθετο εγκεφαλικό ημισφαίριο. Περιοχές των ημισφαιρίων αποτελούν έδρα των ψυχικών λειτουργιών

30 Λευκή ουσία ημισφαιρίων Βρίσκεται στο εσωτερικό των ημισφαιρίων και αποτελείται από νευρικές ίνες αισθητικές, κινητικές ή συνδετικές Οι νευρικές ίνες είναι συντεταγμένες σε ταινία που ονομάζεται έσω κάψα Εντός της λευκής ουσίας βρίσκονται και οι πυρήνες των ημισφαιρίων Αποτελούν τη έδρα του εξωπυραμιδικού συστήματος Συντονίζουν και επηρεάζουν τις κινήσεις μας

31 Κοιλίες ημισφαιρίων Βρίσκονται στο κεντρικό τμήμα κάθε ημισφαιρίου Πλάγια δεξιά και αριστερή κοιλία Επικοινωνούν με την τρίτη ή μέση κοιλία, η οποία ανήκει στον μέσο εγκέφαλο

32 Κοιλίες ημισφαιρίων Η τρίτη κοιλία επικοινωνεί με την τέταρτη κοιλία που βρίσκεται στον έσχατο εγκέφαλο Περιέχουν το Εγκεφαλονωτιαίο Υγρό (ΕΝΥ), το οποίο παράγεται από τα χοριοειδή πλέγματα τμήματα της χοριοειδούς μήνιγγας

33 Λειτουργίες ημισφαιρίων Περιλαμβάνουν ανώτερα κέντρα ελέγχου: Πνευματικών λειτουργιών Σκέψης Συνείδησης Θέλησης Λόγου Ειδικών αισθήσεων Εκπέμπουν κινητικές ώσεις Περιέχουν ανώτερα αισθητικά κέντρα για την ερμηνεία : Αφής Πίεσης Πόνου Θερμοκρασίας Σχήματος Μεγέθους

34 Διάμεσος εγκέφαλος Οπτικό θάλαμος Λαμβάνει μέρος στην λειτουργία της όρασης και αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό και κέντρα σύνδεσης με άλλους πυρήνες του εγκεφάλου Κέντρα αντανακλαστικών Κέντρα του φυτικού συστήματος Υποθάλαμος Συνδέεται άμεσα με την υπόφυση Κέντρο του εξωπυραμιδικού συστήματος Κέντρο του φυτικού συστήματος Κέντρα ύπνου / εγρήγορσης Θερμορυθμιστικό κέντρο Κέντρο πείνας Κέντρο δίψας

35 Υπόφυση

36 Διάμεσος εγκέφαλος Γονατώδη σώματα Είναι δύο σε κάθε ημισφαίριο (έσω και έξω γονατώδες σώμα) Αποτελούν σταθμούς της ακουστικής (έσω γονατώδες σώμα ) και της οπτικής οδού (έξω γονατώδες σώμα) Κωνάριο Ενδοκρινής αδένας που σχετίζεται με την ανάπτυξη του σώματος

37 Διάμεσος εγκέφαλος Τρίτη ή μέση κοιλία Υδραγωγός του Sylvius Συνδέει την Τρίτη με την τέταρτη κοιλία

38 Μέσος εγκέφαλος Τετράδυμο Δύο πρόσθια διδύμια Με τους βραχίονες συνδέονται με το έξω γονατώδες σώμα Δύο οπίσθια διδύμια Με τους βραχίονες συνδέονται με το έσω γονατώδες σώμα Σκέλη εγκεφάλου Αποτελούνται από ίνες της αισθητικής οδού προς τα πίσω και ίνες της κινητικής οδού μπροστά Πυρήνες 3 ης και 4 ης εγκεφαλικής συζυγίας

39 Οπίσθιος εγκέφαλος Γέφυρα Βρίσκεται μπροστά Είναι σταθμός για τις κινητικές ίνες προς προμήκη, νωτιαίο μυελό και παρεγκεφαλίδα Αποτελεί δίοδο της αισθητικής οδού Περιέχει τους πυρήνες 5 ης, 6 ης, 7 ης, 8 ης εγκεφαλικής συζυγίας Αποτελεί το έδαφος της 4 ης κοιλίας Παρεγκεφαλίδα Αποτελείται από τον σκώληκα στο κέντρο και τα δύο ημισφαίρια Συνδέεται με τρία σκέλη από κάθε μεριά με τον μέσο εγκέφαλο την γέφυρα και τον προμήκη Ρυθμίζει την ισορροπία του σώματος σε κίνηση ή ακινησία

40 Έσχατος εγκέφαλος Προμήκης μυελός Συνδέει την γέφυρα και τον νωτιαίο μυελό Γίνεται ο χιασμός των διερχόμενων κινητικών ινών Είναι δίοδος των ινών της αισθητικής οδού Περιέχει τα κέντρα Αναπνοής Κυκλοφορίας Βήχα Κατάποσης Αντανακλαστικά κέντρα Κέντρα εξωπυραμιδικού συστήματος Πυρήνες 8 ης, 9 ης, 10 ης, 11 ης εγκεφαλικής συζυγίας και 12 ης 4 η κοιλία Περιέχει 3 τρήματα στην οροφή της από όπου το ΕΝΥ περνά στον υπαραχνοειδή χώρο των μηνίγγων

41 Αρτηρίες του εγκεφάλου Ο εγκέφαλος αιματώνεται από κλάδους των καρωτίδων και Των σπονδυλικών αρτηριών Οι τελικοί κλάδοι των εγκεφαλικών αρτηριών δεν αναστομώνονται με αποτέλεσμα η βλάβη τους να οδηγεί σε νέκρωση του αντίστοιχου τμήματος του εγκεφάλου Τα συμπτώματα θα εκδηλωθούν στο αντίθετο από την βλάβη ημιμόριο του σώματος λόγω του χιασμού των νευρικών ινών.

42 Εγκεφαλικές αρτηρίες

43 Φλεβώδεις κόλποι Πρόκειται για σωληνωτές διαμορφώσεις της σκληράς μήνιγγας που επικοινωνούν μεταξύ τους Μέσω τους σιγμοειδούς κόλπου καταλήγουν στην έσω σφαγίτιδα Παροχετεύουν το φλεβικό αίμα του εγκεφάλου

44 Μήνιγγες και ΕΝΥ Ο εγκέφαλος προστατεύεται και περιβάλλεται από αλληλοδιάδοχα μεμβρανώδη περιβλήματα τις μήνιγγες Από μέσα προς τα έξω αναγνωρίζουμε: Χοριοειδής μήνιγγα Βρίσκεται σε άμεση επαφή με τον εγκέφαλο, ακολουθώντας όλες τις έλικες και αύλακες του Παρουσιάζει προσεκβολές με αγγεία που εισχωρούν στις κοιλίες χοριοειδή πλέγματα, όπου παράγεται το ΕΝΥ Αραχνοειδής μήνιγγα Περιβάλλει τον εγκέφαλο, πάνω από την χοριοειδή μήνιγγα, χωρίς να ακολουθεί το ανάγλυφο του Μεταξύ χοριοειδούς και αραχνοειδούς μήνιγγας αναγνωρίζεται ο υπαραχνοειδής χώρος, όπου βρίσκεται και το ΕΝΥ και

45 Μήνιγγες Σκληρή μήνιγγα Βρίσκεται έξω από την αραχνοειδή μήνιγγα, σε απόλυτη επαφή με το κρανίο Μεταξύ σκληρής και αραχνοειδούς μήνιγγας σχηματίζεται ο υποσκληρίδιος χώρος Μεταξύ σκληρής μήνιγγας και κρανίου ανευρίσκονται αρτηρίες για την θρέψη της σκληρής μήνιγγας Τραυματισμός και ρήξη τους οδηγούν σε επισκληρίδιο αιμάτωμα Συμπτώματα από πίεση στον εγκέφαλο Προσεκβολές της σκληρής μήνιγγας προς τον εγκέφαλο δημιουργούν: Το δρέπανο του εγκεφάλου Χωρίζει τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου Το σκηνίδιο της παρεγκεφαλίδας Χωρίζει εγκέφαλο από παρεγκεφαλίδα Το δρέπανο της παρεγκεφαλίδας Χωρίζει τα ημισφαίρια της παρεγκεφαλίδας και Το διάφραγμα της υπόφυσης Καλύπτει από επάνω το τουρκικό εφίππειο

46 Μήνιγγες κοιλίες και ΕΝΥ

47 ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ Όλες οι μήνιγγες καθώς και οι χώροι που δημιουργούνται μεταξύ τους συνεχίζονται και σ όλο το μήκος του νωτιαίου μυελού περιβάλλοντας και προστατεύοντας τον. Σε ορισμένες περιοχές ο υπαραχνοειδής χώρος του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού ανευρύνονται λόγω της απομάκρυνσης αραχνοειδούς και χοριοειδούς μήνιγγας δεξαμενές Οι σπουδαιότερες δεξαμενές είναι η παρεγκεφαλονωτιαία και η τελική λήκυνθος. Εκεί γίνονται οι παρακεντήσεις για τον έλεγχο του ΕΝΥ

48 Νωτιαίος μυελός Είναι ένα μακρύ σαν σχοινί νευρικό μόρφωμα που περικλείεται στον νωτιαίο σωλήνα Αποτελεί την συνέχεια του εγκεφάλου και όριο μεταξύ προμήκους και νωτιαίου μυελού θεωρείται η ανάδυση του 1 ου αυχενικού ζεύγους νεύρων Έχει μήκος περίπου 45 εκ. και εκτείνεται μέχρι το ύψος του 1 ου οσφυϊκού σπονδύλου Από το ύψος αυτό και κάτω παραμένει το ατροφικό υπόλειμμα του το τελικό νημάτιο που φτάνει μέχρι τον κόκκυγα Χωρίζεται σε μοίρες: αυχενική, θωρακική, οσφυϊκή, ιερή και κοκκυγική. Κατά μήκος του νωτιαίου μυελού αναγνωρίζουμε δύο παχύνσεις το αυχενικό και το οσφυϊκό όγκωμα, αντίστοιχα με τα σημεία εξόδου των νεύρων που αφορούν τα άνω και κάτω άκρα

49 Νωτιαία νεύρα Από κάθε μοίρα εκπορεύονται τα αντίστοιχα ζεύγη των νωτιαίων νεύρων και εξέρχονται από τον νωτιαίο σωλήνα μέσω των μεσοσπονδυλίων τρημάτων.

50 Ιππουρίδα Αντίστοιχα με την οσφυϊκή και ιεροκοκκυγική μοίρα τα νεύρα ακολουθούν την πορεία του τελικού νηματίου μέχρι το σημείο εξόδου τους σαν τρίχες ουράς αλόγου και ονομάζεται ιππουρίδα. Η σκληρή και αραχνοειδής μήνιγγα ακολουθεί τον νωτιαίο μυελό μέχρι περίπου τον 2 ο οσφυϊκό σπόνδυλο Η χοριοειδής μήνιγγα ακολουθεί και την ιππουρίδα μέχρι και τον 2 ο ιερό σπόνδυλο Ο διευρυμένος υπαραχνοειδής χώρος στο επίπεδο αυτό ονομάζεται τελική λήκυθος μια από τις σπουδαιότερες δεξαμενές

51 Δομή νωτιαίου μυελού Σε εγκάρσια διατομή νωτιαίου μυελού Η φαιά ουσία βρίσκεται στο κέντρο και έχει σχήμα Η Η λευκή ουσία περιβάλλει την φαιά ουσία Χωρίζεται από την φαιά ουσία σε τρεις μοίρες; Πρόσθια (δεξιά και αριστερή χωρίζεται από την πρόσθια μέση αύλακα) Οπίσθια και Πλάγια

52 Φαιά ουσία νωτιαίου μυελού Αναγνωρίζουμε: Τα πρόσθια σκέλη Αποτελείται από κινητικούς πυρήνες των προσθίων σκελών Τα οπίσθια σκέλη Εδώ βρίσκονται τα αισθητικά κύτταρα που επικοινωνούν με τα αντίστοιχα αισθητικά γάγγλια και Το εγκάρσιο σκέλος Εδώ βρίσκονται επίσης Πυρήνες του ΑΝΣ Οδοί προς την παρεγκεφαλίδα Κύτταρα αντανακλαστικών κέντρων Όλα τα κύτταρα της φαιάς ουσίας του νωτιαίου μυελού βρίσκονται υπό τον έλεγχο (επιρροή και εξάρτηση) του εγκεφάλου

53 Λευκή ουσία νωτιαίου μυελού Περιέχει δεσμίδες νευρικών ινών που Είτε ανέρχονται προς τον εγκέφαλο (αισθητικές) Είτε κατέρχονται από αυτόν (κινητικές) Η κυριότερη κινητική οδός είναι η πυραμιδική Κατέρχεται από την πλάγια δέσμη του ΝΜ Μεταφέρει ώσεις από τον φλοιό στα κινητικά κύτταρα των προσθίων κεράτων του ΝΜ Οι αισθητικές ίνες μεταφέρουν ερεθίσματα πόνου, πίεσης, αφής, θερμοκρασίας και μυϊκής αίσθησης

54 Νωτιαία νεύρα Σχηματίζονται από Την πρόσθια κινητική ρίζα Τις περιφερικές αποφυάδες των αισθητικών γαγγλίων και Συμπαθητικές νευρικές ίνες Η πρόσθια ρίζα περιέχει νευρίτες των κινητικών κυττάρων των προσθίων κεράτων του νωτιαίου μυελού Η οπίσθια ρίζα περιέχει τις κεντρικές αποφυάδες των ψευδομονόπολων κυττάρων των νωτιαίων γαγγλίων

55 Κυριότερες οδοί νευρικού συστήματος Ο φλοιός του εγκεφάλου συνδέεται με την περιφέρεια με αλληλοδιάδοχους νευρώνες Φυγόκεντρους ή απαγωγούς κινητική οδός Νευρώνες που μεταφέρουν ερεθίσματα προς τον εγκέφαλο - αισθητική οδός Συνδετικούς ή συνδεσμικούς - συνδέουν τον φλοιό με άλλα μέρη του εγκεφάλου Οι κυριότερες οδοί είναι Η πυραμιδική οδός Η εξωπυραμιδική οδός και Η αισθητική οδός

56 Κινητική ή πυραμιδική οδός Αρχίζει από την κινητική χώρα του φλοιού Καταλήγει στους κινητικούς νευρώνες και πυρήνες των εγκεφαλικών και νωτιαίων νεύρων Φλοιοπρομηκική και Φλοιονωτιαία Μεταφέρει εντολές του εγκεφάλου για κίνηση των μυών που υπάγονται στην θέληση μας

57

58 Φλοιοπρομηκική οδός Ξεκινά από τον κινητικό φλοιό Πορεύεται μέσω της έσω κάψας, της πρόσθιας μοίρας των σκελών του εγκεφάλου και του προμήκους Στο ύψος του αντίστοιχου κινητικού πυρήνα χιάζεται και περνά στον αντίθετο κινητικό πυρήνα του εγκεφαλικού νεύρου.

59 Φλοιονωτιαία οδός Ξεκινά από τον κινητικό φλοιό Πορεύεται μέσω της έσω κάψας, της πρόσθιας μοίρας των σκελών του εγκεφάλου και του προμήκους Αφού χιαστεί πορεύεται στην αντίθετη πλάγια δέσμη του ΝΜ Καταλήγει στους πυρήνες του αντίστοιχου νωτιαίου νεύρου στα πρόσθια κέρατα του ΝΜ Από εκεί θα καταλήξει στους σκελετικούς μύες

60 Εξωπυραμιδική οδός Αποτελεί ένα σύνολο κατερχόμενων οδών από πυρήνες του ΚΝΣ Καταλήγουν στους κινητικούς πυρήνες εγκεφαλικών και νωτιαίων νεύρων Τροποποιούν και προσδιορίζουν τον τόνο και τον ρυθμό των εκούσιων κινήσεων Προσθέτουν χαρακτηριστικά δευτερευουσών κινήσεων ιδιαίτερων σε κάθε άτομο

61 ΠΥΡΑΜΙΔΙΚΟ Γένεση και αγωγή νευρικών ώσεων για : την εκτέλεση εκούσιων κινήσεων λεπτή διαβάθμιση των κινήσεων την διατήρηση του μυϊκού τόνου την εκτέλεση αντανακλαστικών κινήσεων ΕΞΩΠΥΡΑΜΙΔΙΚΟ Γένεση και αγωγή νευρικών ώσεων για: την επιτέλεση ακούσιων αυτοματοποιημένων κινήσεων ομαλοποίηση των εκούσιων κινήσεων κατανομή και ρύθμιση του μυϊκού τόνου κατά την εξέλιξη πολύπλοκων κινήσεων και στις διάφορες στάσεις του σώματος

62 Αισθητική οδός Ξεκινά από τους υποδοχείς και τις ελεύθερες αισθητικές απολήξεις των νεύρων Μέσω τις οπίσθιας ρίζας των νωτιαίων νεύρων εισέρχεται στον ΝΜ Αφού χιαστεί πορεύεται με την οπίσθια δέσμη του ΝΜ, και προμήκους και καταλήγει μέσω οπτικού θαλάμου και έσω κάψας στον αισθητικό φλοιό του εγκεφάλου Εκεί γίνεται ερμηνεία του ερεθίσματος ως αίσθηση πόνου, αφής, πίεσης και θερμοκρασίας Τα βαθύτερα ερεθίσματα (από μυς, αρθρώσεις και τένοντες) μεταβιβάζονται και στην παρεγκεφαλίδα Στην παρεγκεφαλίδα γίνεται η αντανακλαστική ρύθμιση της στάσης και θέσης του σώματος, της βάδισης και της αρμονίας των κινήσεων

63

64 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΜΥΕΣ (εκτελεστικά όργανα) Αισθητική ή κεντρομόλος ή ανιούσα νευρική οδός Σύνολο νευρώνων που μεταφέρουν αισθητικές διεγέρσεις από την περιφέρεια στα αισθητικά κέντρα του φλοιού Κινητική ή φυγόκεντρος ή κατιούσα νευρική οδός Σύνολο νευρώνων που ξεκινούν από τον εγκέφαλο και φτάνουν μέχρι τα εκτελεστικά όργανα, μεταφέροντας κινητικές ώσεις

65 Τα νεύρα του ανθρώπινου σώματος Διακρίνονται σε εγκεφαλικά και νωτιαία Τα εγκεφαλικά είναι οι 12 εγκεφαλικές συζυγίες Τα νωτιαία νεύρα χορηγούν από ένα οπίσθιο και ένα πρόσθιο κλάδο Οι οπίσθιοι κλάδοι νευρώνουν τους μυς και το δέρμα της πλάτης Οι πρόσθιοι κλάδοι εκτός από τα θωρακικά νεύρα αναστομώνονται ανά ομάδες και δημιουργούν τα διάφορα πλέγματα για τους μυς κορμού και άκρων: Αυχενικό, βραχιόνιο, οσφυϊκό, ιερό, αιδοιικό και κοκκυγικό πλέγμα

66 Νευροτόμια

67 ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Μετατρέπουν τις διάφορες μορφές ενέργειας σε δυναμικά υποδοχέα (ηλεκτρικό ρεύμα). Πίεση αφή κρύο - ζεστό ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (φως) Είναι είτε ελεύθερες νευρικές απολήξεις, είτε εξειδικευμένα κύτταρα εμφανίζουν το φαινόμενο της εξοικείωσης (μείωση του δυναμικού ενεργείας σε παρατεταμένα σταθερής έντασης ερεθίσματα) αφής-πίεσης : μεγάλος βαθμός εξοικείωσης θερμού-ψυχρού : μέτριος βαθμός εξοικείωσης πόνου : δεν εμφανίζουν καθόλου εξοικείωση

68 ΜΥΟΤΑΤΙΚΟ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΟ Είναι ένας από τους μηχανισμούς της ρύθμισης της στάσης του σώματος είναι εντονότερο σε μύες που αντιδρούν στην βαρύτητα (π.χ. εκτείνοντες κάτω άκρων, κορμού και αυχένα). Με την επίδραση του Κ.Ν.Σ. Αυξάνεται ο μυϊκός τόνος κατά την εγρήγορση μειώνεται ο μυϊκός τόνος στον ύπνο. Παραδείγματα: αντανακλαστικό Αχίλλειου τένοντα αντανακλαστικό επιγονατίδας

69