Μονάδα Περιβάλλοντος. Περιβαλλοντική Δήλωση 2017

Transcript

1 Μονάδα Περιβάλλοντος Περιβαλλοντική Δήλωση 2017

2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 2017 Υπεύθυνος Σύνταξης Υπεύθυνος Έγκρισης Προκόπης Γαβριήλ Δημήτριος Δημόπουλος Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Ομίλου Διευθυντής Μονάδας Περιβάλλοντος Ημερομηνία Σύνταξης 9/07/2018 Ημερομηνία Έγκρισης: 12/07/2018

3 1 Εισαγωγή 4 2 Παρουσίαση Τράπεζας Πειραιώς: Δραστηριότητες, Προϊόντα, Υπηρεσίες Δραστηριότητες του Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς Οργανωτικές Δομές της Τράπεζας σε σχέση με το Περιβάλλον Εγκαταστάσεις της Τράπεζας Πειραιώς 10 3 Περιβαλλοντική Πολιτική της Τράπεζας Πειραιώς Αρχές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Περιβαλλοντική Πολιτική Η Στρατηγική για την Κλιματική Αλλαγή Δήλωση Αειφορίας 14 4 Σημεία Αναφοράς στην Πράσινη Πορεία της Τράπεζας 15 Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «GREENbanking4Life» 15 Βάση Δεδομένων Υπολογισμού Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος 15 Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «climabiz» 15 Βάση Δεδομένων Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας Νομολογίας 15 Προστασία της βιοποικιλότητας 15 Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «LIFE Stymfalia» 16 Περιβαλλοντική Αξιολόγηση Εφαρμογών της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής 18 5 Διαχείριση Κλιματικής Έκθεσης Εφαρμογή Διαχείρισης Κλιματικού Κινδύνου Ετήσιος Υπολογισμός της Κλιματικής Έκθεσης Επιχειρήσεων, Πιστούχων της Τράπεζας Επιπτώσεις & Ευκαιρίες της Κλιματικής Αλλαγής Περιβαλλοντικός Κίνδυνος / Κλιματική Έκθεση Άμεσα Μελλοντικά Βήματα 22 6 Το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της Τράπεζας Πειραιώς 23 7 Περιβαλλοντικές Πλευρές και Επιπτώσεις Μεθοδολογία Αξιολόγησης Σημαντικότητας Περιβαλλοντικών Πλευρών και Επιπτώσεων Αποτελέσματα Αξιολόγησης Σημαντικότητας Περιβαλλοντικών Πλευρών και Επιπτώσεων 27 8 Αναγνώριση και Αξιολόγηση Απειλών και Ευκαιριών 29 9 Εφαρμοστέες Νομικές Απαιτήσεις Περιβαλλοντικοί Σκοποί και Στόχοι Περιβαλλοντικά Προγράμματα Ανάλυση Περιβαλλοντικής Επίδοσης Γενικά Διαχείριση Πρώτων Υλών, Φυσικών & Ενεργειακών Πόρων 36 Ενέργεια 36 Ηλεκτρική ενέργεια 36 Πετρέλαιο θέρμανσης 42 Μετακινήσεις εργαζομένων 42 2

4 Νερό 45 Αναλώσιμα υλικά Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων 47 Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και αερίων ρυπαντών 47 Υγρά απόβλητα 51 Στερεά απόβλητα 51 Επικίνδυνα απόβλητα 52 Θόρυβος 53 Βιοποικιλότητα Περιβαλλοντική Τραπεζική Πράσινα Προϊόντα και Υπηρεσίες Οικονομοτεχνική Αξιολόγηση Πράσινων Έργων Πράσινο Χαρτοφυλάκιο Αποτελέσματα Επικοινωνία Εκπαίδευση Εσωτερική Επικοινωνία 58 Περιβαλλοντική εκπαίδευση εργαζομένων 58 Πράσινες Ειδήσεις 58 Ετήσιος διαγωνισμός περιβαλλοντικής διαχείρισης 58 Eco Driving 58 Περιβαλλοντική εκπαίδευση παιδιών εργαζομένων 59 Καμπάνια ενημέρωσης για το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης 59 Ερωτηματολόγιο Περιβαλλοντικής Συμπεριφοράς Εξωτερική Επικοινωνία και Περιβαλλοντική Ενημέρωση 60 Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media) 60 Καταχωρήσεις στον τύπο και σε ιστότοπους Ενημερωτικά Δελτία 60 Περιβαλλοντική εκπαιδευτική βαλίτσα 60 Μονοπάτι περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ερμηνείας 60 Τοποθέτηση stands (μπάρες στάθμευσης) ποδηλάτων Συμμετοχές Διακρίσεις 61 Συμμετοχές σε Διεθνείς Πρωτοβουλίες & Δείκτες Αξιολόγησης Εταιρικής Αειφορίας Συγκεντρωτικοί Δείκτες Παράρτημα: Οργανωτικές Μονάδες Τράπεζας Πειραιώς Λίστα Εικόνων και Πινάκων 81 Εικόνες 81 Πίνακες Συντομογραφίες Βεβαίωση Περιβαλλοντικού Επαληθευτή 84 3

5 1 Εισαγωγή Η έκθεση αποτελεί την 8 η Περιβαλλοντική Δήλωση της Τράπεζας Πειραιώς σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Κανονισμού EMAS. Παρέχει προς κάθε ενδιαφερόμενο χρήσιμα στοιχεία για την εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) στην Τράπεζα, τις περιβαλλοντικές της επιδόσεις και τη συμμόρφωσή της με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Το ΣΠΔ οργανώνει, κατά τον πλέον συστηματικό τρόπο, την παρακολούθηση, τη διαχείριση και τελικά τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με τις δραστηριότητες της Τράπεζας και εφαρμόζεται στα κτήρια διοίκησης και στα καταστήματά της στην Ελλάδα (το ΣΠΔ δεν καλύπτει τις θυγατρικές εταιρείες της Τράπεζας, καθώς και τις εγκαταστάσεις της εκτός Ελλάδας). Το 2011 η Τράπεζα Πειραιώς καταχωρήθηκε στο Μητρώο EMAS, σύμφωνα με τον Κανονισμό 1221/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με το Κοινοτικό Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Οικολογικού Ελέγχου (EMAS). Την ίδια χρονιά το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισής της (ΣΠΔ) πιστοποιήθηκε κατά το Πρότυπο CYS ΕΝ ISO 14001:2004. Η καταχώρηση στο Μητρώο EMAS και η πιστοποίηση αποτελούν το επιστέγασμα της συστηματικής προετοιμασίας του οργανισμού, που ξεκίνησε με την υιοθέτηση από το Διοικητικό Συμβούλιο της Πολιτικής Διαχείρισης Περιβάλλοντος το Αντικατοπτρίζουν δε, τη δέσμευση της Τράπεζας για διαρκή βελτίωση της περιβαλλοντικής της επίδοσης, την πρόληψη της ρύπανσης και τη συμμόρφωσή της με τις εφαρμοστέες νομικές και άλλες απαιτήσεις που αφορούν στο περιβάλλον. Η επαλήθευση και η επικύρωση της συμμόρφωσης της Τράπεζας με τις απαιτήσεις του Κανονισμού EMAS πραγματοποιήθηκαν από την Κυπριακή Εταιρία Πιστοποίησης (ΚΕΠ). Η ίδια εταιρία, η οποία είναι μέλος του IQNet (the International Quality Certification Network), πιστοποίησε την Τράπεζα και κατά το διεθνές πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης ISO 14001:2015. Η εγγραφή στο EMAS έγινε με την απόφαση 35956/ του ΥΠΕΚΑ (νυν ΥΠΕΝ). Το 2017, το ΣΠΔ της Τράπεζας Πειραιώς αναθεωρήθηκε ως προς τη συνολική του τεκμηρίωση (διαδικασίες και έντυπα) ώστε να εναρμονιστεί με τις απαιτήσεις του νέου Προτύπου ISO 14001:2015 και του νέου Κανονισμού EMAS Ο τομέας οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο εφαρμόζεται το παρόν Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης είναι οι «Δραστηριότητες Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών, με Εξαίρεση τις Ασφαλιστικές Δραστηριότητες και τα Ασφαλιστικά Ταμεία/ ΕΑ 32 Ενδιάμεσοι Χρηματοπιστωτικοί Οργανισμοί. Ο Υποτομέας είναι «Οργανισμοί Νομισματικής Διαμεσολάβησης». Το πεδίο εφαρμογής του ΣΠΔ είναι η παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (provision of financial services). Η Περιβαλλοντική Δήλωση περιλαμβάνει: α) σύντομη περιγραφή του Οργανισμού και των χώρων δραστηριοτήτων του, β) σύνοψη των κυριότερων δραστηριοτήτων, προϊόντων και υπηρεσιών του, γ) την ακολουθούμενη σήμερα Περιβαλλοντική Πολιτική, δ) σύντομη περιγραφή του ΣΠΔ που εφαρμόζεται, ε) παρουσίαση όλων των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον που προκύπτουν από τη λειτουργία των εγκαταστάσεων και από τις δραστηριότητες της Τράπεζας, στ) τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις για το περιβάλλον, ζ) τους περιβαλλοντικούς στόχους που έχουν τεθεί, η) τα περιβαλλοντικά προγράμματα που έχουν υιοθετηθεί και εφαρμόζονται θ) επισκόπηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Τράπεζας με χρήση κατάλληλων δεικτών για το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την προηγούμενη Περιβαλλοντική Δήλωση και ι) την αναγνώριση και αξιολόγηση των απειλών και ευκαιριών. Η επαλήθευση της παρούσας επικαιροποιημένης Περιβαλλοντικής Δήλωσης πραγματοποιήθηκε από την Κυπριακή Εταιρία Πιστοποίησης (ΚΕΠ), με αρ. μητρώου περιβαλλοντικού επαληθευτή EMAS ELV 0009 (ΑΡ. 549), την 10 η Σεπτεμβρίου

6 2 Παρουσίαση Τράπεζας Πειραιώς: Δραστηριότητες, Προϊόντα, Υπηρεσίες 2.1 Δραστηριότητες του Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς Με έδρα στην Αθήνα και περίπου 12,9 χιλ. εργαζόμενους, ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς παρέχει ένα ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών σε περίπου 5,2 εκατ. πελάτες στην Ελλάδα. Το συνολικό ενεργητικό του Ομίλου στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 58,4 δισ., τα δάνεια μετά από προβλέψεις στα 39,8 δισ. και οι καταθέσεις στα 41,4 δισ., στις 31 Μαρτίου. Πίνακας 1 Στοιχεία Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς στην Ελλάδα Όμιλος Πειραιώς στην Ελλάδα Μάρτιος 2018 Ενεργητικό 58,4 δισ. Δάνεια μετά από προβλέψεις 39,8 δισ. Καταθέσεις 41.4 δισ. Καταστήματα 597 Εργαζόμενοι 12,9 χιλ Πελάτες 5,2 εκατ Η Τράπεζα Πειραιώς ιδρύθηκε το Από τότε έχει παρουσιάσει μεγάλη ανάπτυξη εργασιών, μεγεθών και δραστηριοτήτων, ενώ σήμερα κατέχει ηγετική θέση στην ελληνική αγορά με μερίδιο αγοράς 30% στα δάνεια και 29% στις καταθέσεις. Παράλληλα με την οργανική της ανάπτυξη, η Τράπεζα Πειραιώς υλοποίησε μία σειρά στρατηγικών κινήσεων, με σκοπό την εδραίωσή της στην εγχώρια αγορά. Έτσι, το 1998 προχώρησε στην απορρόφηση των εργασιών της Chase Manhattan στην Ελλάδα, στην εξαγορά της Τράπεζας Μακεδονίας Θράκης και της μικρής εξειδικευμένης Τράπεζας Credit Lyonnais Hellas, ενώ στις αρχές του 1999 στην απόκτηση του ελέγχου της Τράπεζας Χίου και στην απορρόφηση των εργασιών της National Westminster Bank PLC στην Ελλάδα. Τον Ιούνιο του 2000 πραγματοποίησε την ενοποίηση των τραπεζικών δραστηριοτήτων της στην Ελλάδα, μέσω της απορρόφησης των εμπορικών Τραπεζών Μακεδονίας Θράκης και Χίου. To 2002, η Τράπεζα Πειραιώς απέκτησε τον έλεγχο της ΕΤΒΑbank, ενώ η απορρόφησή της ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του Το 2012, η Τράπεζα Πειραιώς απέκτησε το «υγιές» τμήμα της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (επιλεγμένα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού) και τη Γενική Τράπεζα, πρώην θυγατρική της Societe Generale. Τον Μάρτιο του 2013, η Τράπεζα Πειραιώς απέκτησε τις τραπεζικές δραστηριότητες στην Ελλάδα της Τράπεζας Κύπρου, της Cyprus Popular Bank και της Ελληνικής Τράπεζας. Τον Ιούνιο του 2013, η Τράπεζα Πειραιώς απέκτησε τη Millennium Bank Ελλάδας, θυγατρική της BCP. Τον Απρίλιο 2015, η Τράπεζα Πειραιώς απέκτησε το «υγιές» μέρος της Πανελλήνιας Τράπεζας. Οι συναλλαγές αυτές συνιστούν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της αναδιάρθρωσης του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, διαδικασία στην οποία η Τράπεζα Πειραιώς έχει συμμετάσχει από την πρώτη στιγμή ως βασικός πυλώνας. Το 2017 ήταν ένα κομβικό έτος για την Τράπεζα Πειραιώς. Σε χρηματοοικονομικό επίπεδο, η χρονιά σηματοδότησε τη σταθεροποίηση των επιδόσεων της Τράπεζας. Η βελτίωση της ρευστότητας και της ποιότητας του ενεργητικού επιταχύνθηκε και αυτό ήταν εμφανές σε όλο το εύρος των χρηματοοικονομικών δεικτών. Σε θεσμικό επίπεδο η χρονιά χαρακτηρίσθηκε από την ολοκλήρωση στην αλλαγή της σύνθεσης του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας το οποίο περιλαμβάνει μέλη με διεθνή τραπεζική εμπειρία και ενισχύει την εταιρική της διακυβέρνηση, σε εφαρμογή των βέλτιστων διεθνών πρακτικών και των εποπτικών κανόνων. Παράλληλα, η Τράπεζα Πειραιώς έχει αναδιοργανώσει σε σημαντικό βαθμό την ανώτατη διοικητική της δομή, ενισχύοντας την ανώτατη 5

7 εκτελεστική της ομάδα. Η χρονιά 2017 επισφραγίσθηκε από την ανάληψη των καθηκόντων του νέου Διευθύνοντος Συμβούλου τον Απρίλιο 2017 κ. Χρήστου Μεγάλου. H θεσμική θωράκιση της Τράπεζας επιτρέπει την περαιτέρω ισχυροποίησή της και την αδιάλειπτη επιχειρηματική συνέχεια προς όφελος μετόχων, πελατών και εργαζομένων. Σήμερα η Τράπεζα διαθέτει την τεχνογνωσία, την εμπειρία και την αποφασιστικότητα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις σημερινές προκλήσεις και να διασφαλίσει ότι θα ανταποκριθεί στις υψηλού επιπέδου απαιτήσεις λειτουργίας και εταιρικής διακυβέρνησης που υπαγορεύονται από τις βέλτιστες πρακτικές διεθνώς, αλλά και τις συστάσεις της ΕΚΤ. Στα τέλη Οκτωβρίου 2017, η Τράπεζα Πειραιώς εξέδωσε 5ετείς καλυμμένες ομολογίες ύψους 500 εκατ. μέσω ιδιωτικής τοποθέτησης η οποία καλύφθηκε κυρίως από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης. Αυτή ήταν η πρώτη έκδοση καλυμμένων ομολογιών από την Τράπεζα η οποία διατέθηκε σε επενδυτές. Τα ίδια κεφάλαια του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς στις διαμορφώθηκαν σε 7,8 δισ. ενώ τα εποπτικά κεφάλαια Common Equity Tier1 (CET 1) σε 7,0 δισ. Ο pro forma δείκτης κεφαλαιακής επάρκειας Common Equity Tier 1 του Ομίλου, συμπεριλαμβανομένων των αποεπενδύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη, διαμορφώθηκε στο τέλος Μαρτίου 2018 σε 14,4% διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο την ισχυρή κεφαλαιακή του βάση. Η Τράπεζα Πειραιώς ηγείται Ομίλου επιχειρήσεων, που καλύπτουν το σύνολο των εργασιών και δραστηριοτήτων του χρηματοοικονομικού τομέα στην Ελλάδα (universal bank). Η Τράπεζα Πειραιώς διαθέτει ιδιαίτερη τεχνογνωσία στο χώρο των μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων, στον αγροτικό τομέα, στην καταναλωτική στεγαστική πίστη, στην Πράσινη Τραπεζική (green banking), στην παροχή υπηρεσιών κεφαλαιαγοράς και επενδυτικής τραπεζικής, καθώς και στην αγορά της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Το σύνολο αυτών των υπηρεσιών προσφέρεται τόσο μέσα από το εκτεταμένο δίκτυο των 597 καταστημάτων και ΑΤΜ του Ομίλου στην Ελλάδα όσο και από την καινοτόμο πλατφόρμα ψηφιακής τραπεζικής winbank. Η Τράπεζα Πειραιώς επιδιώκοντας τη διαφοροποίηση της μέσω της παροχής ανώτερου επιπέδου εξυπηρέτησης πελατών, υιοθετεί σύγχρονες τεχνολογικές λύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε και λειτουργεί από το 2016 το ηλεκτρονικό κατάστημα e branch το οποίο αποτελεί μία εντελώς νέα αντίληψη για την ελληνική αγορά. Η Πειραιώς διαθέτει 4 e branches (Μάιος 2018) στα οποία πραγματοποιούνται συναλλαγές με ταχύτητα, ευκολία και ασφάλεια. Ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς απαρτίζεται από άρτια εκπαιδευμένο και έμπειρο προσωπικό. Όραμά του είναι η ανάπτυξη ενός ανθρώπινου και υπεύθυνου οργανισμού, όπου κάθε εργαζόμενος, με ικανότητες και προσωπική έμπνευση δουλεύει συλλογικά και με αφοσίωση, εκμεταλλευόμενος την ποικιλομορφία του ανθρώπινου δυναμικού και δημιουργώντας αξία σε κάθε δραστηριότητα. Στη διαδικασία επιλογής και αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, συμπεριλαμβάνονται αντικειμενικά κριτήρια και μεθοδολογία με ιδιαίτερη έμφαση στις ίσες ευκαιρίες και στον σεβασμό για τον άνθρωπο. Ο Όμιλος επενδύει στη διαρκή εκπαίδευση των ανθρώπων του με καινοτόμες μεθόδους. Έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον εργασίας όπου η καινοτομία, η ανταλλαγή ιδεών και η δημιουργικότητα υποστηρίζονται και το ομαδικό πνεύμα προωθείται. Με τη βοήθεια συγκεκριμένων συστημάτων αξιολόγησης, ο Όμιλος εξασφαλίζει ότι η απόδοση των ανθρώπων του είναι ευθυγραμμισμένη με τους στόχους του και έχει δημιουργήσει το αναγκαίο πλαίσιο για την αναγνώριση και επιβράβευση των εργαζομένων τόσο σε ατομικό όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Η ανοιχτή επικοινωνία και η απαραίτητη υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού ενισχύονται σε διάφορα πεδία και σε διαφορετικές πτυχές της ζωής, διασφαλίζοντας πως ο οργανισμός παραμένει «και ανθρώπινος και δυναμικός». 6

8 Συνδυάζοντας επιχειρηματική ανάπτυξη και κοινωνική ευθύνη, προάγει συστηματικά τις σχέσεις του με τους κοινωνικούς εταίρους του μέσω ειδικών δράσεων, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προστασία του φυσικού, αλλά και του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Η Τράπεζα Πειραιώς έχει αναπτύξει σημαντική παρουσία στον τομέα της Πράσινης Τραπεζικής, με εξειδικευμένα προϊόντα για ιδιώτες και επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, η Τράπεζα λειτουργεί μέσω του Πολιτιστικού της Ιδρύματος σειρά θεματικών μουσείων ανά την Ελλάδα, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν στην ελληνική περιφέρεια, με ουσιαστικό και αποτελεσματικό τρόπο, πολιτιστικές δραστηριότητες υψηλών προδιαγραφών. Ως μια από τις συστημικές τράπεζες στην Ελλάδα, η Τράπεζα Πειραιώς παίρνει πρωτοβουλίες για την υποστήριξη υγιών επιχειρηματικών σχεδίων και τη μεταστροφή της ελληνικής οικονομίας σε ένα σύγχρονο μοντέλο διατηρήσιμης ανάπτυξης. Στην Εικόνα 1 παρουσιάζεται το συνοπτικό οργανόγραμμα της Τράπεζας. 7

9 Εικόνα 1 Οργανόγραμμα της Τράπεζας Πειραιώς

10 2.2 Οργανωτικές Δομές της Τράπεζας σε σχέση με το Περιβάλλον H Τράπεζα Πειραιώς ίδρυσε το 2004, το Γραφείο Περιβαλλοντικών Θεμάτων, που εξελίχθηκε το 2007 σε Υπηρεσία Περιβαλλοντικών Θεμάτων, με στόχο τη διαμόρφωση και υλοποίηση περιβαλλοντικών στρατηγικών και προγραμμάτων. Το 2009, για τον καλύτερο συντονισμό του περιβαλλοντικού έργου της Τράπεζας και ως εξέλιξη της Υπηρεσίας Περιβαλλοντικών Θεμάτων, δημιουργήθηκε η Μονάδα Περιβάλλοντος και επιπλέον ο Τομέας Πράσινης Επιχειρηματικότητας (από το 2015 Περιβαλλοντική & Αναπτυξιακή Τραπεζική), ο οποίος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις Εργασίες Green Banking (από το 2013 Εργασίες Περιβαλλοντικής Τραπεζικής). Αποστολή της Μονάδας Περιβάλλοντος είναι η εφαρμογή, στο πλαίσιο της Εταιρικής Υπευθυνότητας, της Περιβαλλοντικής Πολιτικής, με σκοπό την προώθηση της αειφορίας καθώς και η συμμετοχή σε δράσεις της κοινωνικής πολιτικής του Ομίλου. Επιπλέον, βασικά πεδία δραστηριότητας της Μονάδας συνιστούν: η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από τη λειτουργία της Τράπεζας και των θυγατρικών της, η υποστήριξη της εσωτερικής και εξωτερικής επικοινωνίας σε θέματα περιβάλλοντος και αειφορίας, η ενίσχυση της διαφάνειας του Ομίλου, η έρευνα και η προώθηση καινοτόμων λύσεων για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών ζητημάτων και η παροχή τεχνογνωσίας στις Οργανωτικές Μονάδες της Τράπεζας και στις Θυγατρικές του Ομίλου. Η Μονάδα Περιβάλλοντος στελεχώνεται από ανθρώπινο δυναμικό με εμπειρία στη διαχείριση περιβαλλοντικών και ενεργειακών θεμάτων, καθώς και στη νομική και οικονομική διάσταση του περιβάλλοντος. Συνεργάζεται με όλες τις αρμόδιες διοικητικές μονάδες, αλλά και το Δίκτυο καταστημάτων της Τράπεζας, εντός και εκτός Ελλάδας, για την εκπόνηση και υλοποίηση συγκεκριμένων προγραμμάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η διπλή αποστολή της Περιβαλλοντικής & Αναπτυξιακής Τραπεζικής είναι αφενός η υποστήριξη της Τράπεζας, των θυγατρικών της και των πελατών τους σε θέματα πράσινης επιχειρηματικότητας και αξιοποίησης των ευκαιριών που παρουσιάζονται από το ισχύον εθνικό και ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο και τις αναδυόμενες πράσινες τεχνολογίες και αφετέρου η επιχειρησιακή διαχείριση, η ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών που σχετίζονται με πάσης φύσεως αναπτυξιακά προγράμματα, προγράμματα εγγυοδοσίας, επιδοτήσεις επιτοκίου και συγχρηματοδότησης καθώς και συναφείς επιχειρηματικές δραστηριότητες και υποστήριξη των λοιπών Μονάδων του Ομίλου, και του Δικτύου. Η Περιβαλλοντική & Αναπτυξιακή Τραπεζική εστιάζει στη δημιουργία και προώθηση εξειδικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών που χρηματοδοτούν τεχνολογικές επιλογές και επενδύσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων πελατών καθώς και επιχειρηματικές ευκαιρίες που βάση έχουν την μεγιστοποίηση περιβαλλοντικών και κοινωνικών οφελών. Επιπλέον, η Περιβαλλοντική & Αναπτυξιακή Τραπεζική, σε συνεργασία με την Οργανωσιακή Μάθηση Ομίλου, υποστηρίζουν και υλοποιούν εκπαιδευτικές δράσεις για το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού της Τράπεζας σε περιβαλλοντικά θέματα, πράσινες τεχνολογίες και αξιολογήσεις επενδύσεων σχετικών κλάδων. Η Περιβαλλοντική & Αναπτυξιακή Τραπεζική στελεχώνεται από το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό που κατέχει την ανάλογη ειδίκευση μεταξύ άλλων και στους τομείς της πράσινης επιχειρηματικότητας. Σε συνδυασμό και με την εκτεταμένη εμπειρία σε τραπεζικές εργασίες, εξασφαλίζεται η τεχνοοικονομική ανάλυση υφιστάμενων και νέων φιλικών προς το περιβάλλον επενδύσεων, η ανάπτυξη πράσινων προϊόντων, η προώθησή τους μέσω του Δικτύου Καταστημάτων και των υπόλοιπων διαθέσιμων καναλιών καθώς και η παρακολούθηση του χαρτοφυλακίου χρηματοδοτήσεων της Τράπεζας και του Ομίλου (βλ. αναλυτικά κεφάλαιο 12). 9

11 2.3 Εγκαταστάσεις της Τράπεζας Πειραιώς Οι δραστηριότητες της Τράπεζας Πειραιώς στην Ελλάδα αναπτύσσονται σε 642 Καταστήματα (588 καταστήματα, 50 κινητά συνεργεία, 4 E Branches) και 60 κτήρια Διοίκησης (Μάιος 2018). Αναλυτικά, όλες οι Οργανωτικές Μονάδες της Τράπεζας στην Ελλάδα παρουσιάζονται στο Παράρτημα. Οργανωτικά, τα καταστήματα και τα κινητά συνεργεία της Τράπεζας υπάγονται στις 14 Περιφερειακές Διευθύνσεις Δικτύου της Τράπεζας. Το 2017 η συνολική επιφάνεια των υποδομών που εντάσσονται στο ΣΠΔ 1 ήταν m 2, ενώ ο αριθμός των εργαζομένων στην Τράπεζα ήταν Η Τράπεζα χρησιμοποιεί στόλο εταιρικών αυτοκινήτων, τα οποία διαθέτει στα στελέχη της για τις μετακινήσεις τους. Η Τράπεζα μισθώνει τα αυτοκίνητα αυτά μέσω συμβάσεων leasing και έτσι ο στόλος των οχημάτων που διαθέτει η Τράπεζα είναι σύγχρονος, με την πλειονότητα των οχημάτων να έχουν τεθεί σε κυκλοφορία την τελευταία πενταετία. Το 2017, το 77,5% των αυτοκινήτων ήταν μικρότερα της πενταετίας ενώ συνολικά το 7,9% ήταν υβριδικά, το 63,3% diesel και το 28,8% συμβατικά βενζινοκίνητα. 1 Στο Σύστημα περιβαλλοντικής Διαχείρισης έχει ενταχθεί το σύνολο των καταστημάτων και των κτηρίων Διοίκησης της Τράπεζας Πειραιώς, πλην των Κεντρικών Αποθηκών. 10

12 3 Περιβαλλοντική Πολιτική της Τράπεζας Πειραιώς Στο πλαίσιο της εταιρικής της υπευθυνότητας η Τράπεζα Πειραιώς έχει αναπτύξει ολοκληρωμένη περιβαλλοντική προσέγγιση. Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της και σε συνέχεια της Πολιτικής Διαχείρισης Περιβάλλοντος που είχε θεσμοθετήσει ήδη από το 2004, προχώρησε το 2010 στην υιοθέτηση ανανεωμένης Περιβαλλοντικής Πολιτικής, η οποία ανταποκρίνεται στα σύγχρονα περιβαλλοντικά και κοινωνικά δεδομένα και αντανακλά πληρέστερα τις νέες επιχειρηματικές προτεραιότητες του Ομίλου. Επίσης, η περιβαλλοντική διάσταση περιλαμβάνεται με συγκεκριμένες αναφορές στους σκοπούς του τροποποιημένου (2008) Καταστατικού της Τράπεζας. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. >Εταιρική Υπευθυνότητα > Περιβάλλον > Αρχές Περιβαλλοντικής Πολιτικής 3.1 Αρχές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Οι αρχές της Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, όπως έχουν εγκριθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας τον Ιανουάριο του 2004, είναι οι εξής: «Η Τράπεζα Πειραιώς αναγνωρίζει ότι οι ενεργειακές πηγές δεν είναι ανεξάντλητες και για αυτό το λόγο πρέπει να χρησιμοποιούνται υπεύθυνα. Συνεπώς, η συμβολή της στην προστασία του περιβάλλοντος έχει δύο διαστάσεις, την εσωτερική και την εξωτερική. Η εσωτερική διάσταση αναφέρεται στην προσπάθειά της για μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη δράση της. Η εξωτερική διάσταση αναφέρεται στην προσπάθεια αύξησης της περιβαλλοντικής αντίληψης των πελατών της, καθώς και στην ενίσχυση δράσεων εκτός της Τράπεζας Πειραιώς που έχουν να κάνουν με τη γενικότερη διαφύλαξη του περιβάλλοντος για τις επερχόμενες γενιές. Για την ικανοποίηση του στόχου αυτού έχει αρχίσει να εφαρμόζεται ένα Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης συμμορφούμενο με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό EMAS. H Διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς δεσμεύεται για τη διαρκή εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, καθώς και για τη συνεχή βελτίωσή του, τη συμμόρφωση με τους ισχύοντες διεθνείς και εθνικούς κανονισμούς και κώδικες δεοντολογίας που αφορούν τη λειτουργία της και τη λήψη προληπτικών και διορθωτικών μέτρων για την αποτροπή της υποβάθμισης του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος. Η συνεχής βελτίωση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης θα επιτυγχάνεται μέσω της επανεξέτασης και της αναθεώρησης τόσο αυτού, όσο και των τιθέμενων στόχων διαχείρισης. Όλο το προσωπικό που εργάζεται στην Τράπεζα Πειραιώς υποχρεούται να ακολουθεί τις σχετικές διαδικασίες και οδηγίες εργασίας, καθώς και τις αναθεωρήσεις τους, που προκύπτουν από την εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Στο πλαίσιο αυτό, ως γενικοί στόχοι διαχείρισης περιβάλλοντος της επιχείρησης καθορίζονται οι επόμενοι: η συνεχής διερεύνηση ανάληψης προληπτικών ή διορθωτικών πρωτοβουλιών για την πιο παραγωγική χρήση των πόρων που απαιτούνται για την αποτελεσματική λειτουργία της Τράπεζας, η συνεχής ευαισθητοποίηση του προσωπικού σε θέματα περιβάλλοντος, η διαρκής προσπάθεια μείωσης των πιθανών επιπτώσεων στο περιβάλλον μέσω της βελτίωσης των παρεχόμενων τραπεζικών υπηρεσιών και προϊόντων, η δημοσίευση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία της Τράπεζας Πειραιώς, καθώς και τα μέτρα που λαμβάνονται για τη μείωση των επιπτώσεων αυτών, η διατήρηση και η ενίσχυση του κύρους της επιχείρησης ως προς την προστασία του περιβάλλοντος. 11

13 Η επίτευξη των γενικών αυτών στόχων γίνεται με την εφαρμογή μεθόδων ελέγχου, παρακολούθησης και μέτρησης όλων των διεργασιών που υπάγονται στις λειτουργίες του σχεδιασμού και της παραγωγής των προϊόντων / υπηρεσιών, των προμηθειών και των συνεργασιών, της τεχνικής υποστήριξης κλπ., καθώς και με τον ορισμό συγκεκριμένων μετρήσιμων στόχων διαχείρισης. Στο πλαίσιο εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής και της επίτευξης των ισχυόντων ή των αναθεωρημένων περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων, η Τράπεζα παρέχει όλα τα απαιτούμενα μέσα και υλοποιεί προγράμματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, τα οποία κοινοποιεί κατάλληλα σε όλους τους εμπλεκόμενους.» 3.2 Περιβαλλοντική Πολιτική Η Τράπεζα Πειραιώς, αναγνωρίζοντας ότι οι αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης συνιστούν θεμελιώδη προϋπόθεση της υγιούς επιχειρηματικότητας, ενσωματώνει περιβαλλοντικά κριτήρια στις επιχειρηματικές της διαδικασίες και αναπτύσσει στρατηγικές για τη διαρκή βελτίωση των περιβαλλοντικών της επιδόσεων, τη μείωση του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος, την ενίσχυση της πράσινης επιχειρηματικότητας, τη διαχείριση του περιβαλλοντικού κλιματικού κινδύνου, καθώς και για την προστασία της βιοποικιλότητας, ώστε να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των μεγάλων κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων του πλανήτη. Στο πλαίσιο της δέσμευσής της για συνεχή μείωση των επιπτώσεων από τη λειτουργία της, παρακολουθεί και μετρά τις περιβαλλοντικές της επιδόσεις, θέτει στόχους βελτίωσης, εφαρμόζει και αξιολογεί δράσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης, όπως προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και νερού, διαχείρισης απορριμμάτων ανακύκλωσης, μείωσης μετακινήσεων και προώθησης πράσινων προμηθειών. Επιπλέον, με τις ευρείες υπηρεσίες ηλεκτρονικής τραπεζικής που προσφέρει συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην προστασία του περιβάλλοντος. Η Διοίκηση της Τράπεζας Πειραιώς δεσμεύεται για τη διαρκή στήριξη της πράσινης επιχειρηματικότητας, χρηματοδοτώντας μέσω ειδικών «πράσινων» προϊόντων με ευνοϊκότερους από τους συνήθεις όρους επιχειρήσεις και ιδιώτες που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν επενδύσεις φιλικές προς το περιβάλλον, όπως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της εξοικονόμησης ενέργειας, της βιολογικής γεωργίας, της προστασίας και ανάδειξης της βιοποικιλότητας, της πράσινης χημείας, των πράσινων μεταφορών, της διαχείρισης απορριμμάτων και νερού, της περιβαλλοντικής αποκατάστασης, του οικοτουρισμού και αγροτουρισμού, συμβάλλοντας έτσι ουσιαστικά στην προσπάθεια υπεύθυνης χρήσης των φυσικών πόρων και ενισχύοντας τη διασφάλιση θέσεων εργασίας ή και τη δημιουργία νέων. Η Τράπεζα Πειραιώς εφαρμόζει διαδικασίες διαχείρισης του περιβαλλοντικού και κλιματικού κινδύνου που ενδέχεται να προκύψει από το ευρύ φάσμα της επιχειρηματικής της δραστηριότητας (χρηματοδοτήσεις επενδύσεις) και παρέχει τραπεζικές υπηρεσίες για την έγκαιρη αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, προωθώντας μέτρα για τη μείωση του αποτυπώματος διοξειδίου του άνθρακα (CO 2 ) και για την αναγνώριση και αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν από αυτήν. Για την καλύτερη εφαρμογή της περιβαλλοντικής της πολιτικής και θεωρώντας ότι η ατομική και εταιρική κοινωνική ευθύνη αποτελούν τη βάση μιας βιώσιμης κοινωνίας, η Τράπεζα Πειραιώς δεσμεύεται και μεριμνά για τη διαρκή εκπαίδευση του προσωπικού της, για την ενημέρωση των πελατών της, των μετόχων της και του ευρύτερου κοινού σχετικά με τους στόχους και τα αποτελέσματα των περιβαλλοντικών της δράσεων που αποβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, καθώς και για την ενίσχυση πρωτοβουλιών τρίτων μη κερδοσκοπικών φορέων, οργανισμών ή ιδρυμάτων που παρέχουν προστιθέμενη αξία ωφελώντας τον άνθρωπο και το περιβάλλον. 12

14 3.3 Η Στρατηγική για την Κλιματική Αλλαγή Η Τράπεζα Πειραιώς, αναγνωρίζοντας τις επιπτώσεις που επιφέρει η κλιματική αλλαγή στην οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, έχει χαράξει ειδική στρατηγική που κινείται σε τέσσερις άξονες: (α) τη σταδιακή μείωση του αποτυπώματος άνθρακα του Ομίλου Πειραιώς, (β) τη στήριξη επενδύσεων σε έργα ΑΠΕ καθώς και σε έργα εξοικονόμησης ενέργειας, (γ) την αξιολόγηση του κινδύνου που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή για τις ελληνικές επιχειρήσεις, (δ) την εύρεση λύσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή των επιχειρήσεων στο νέο κλιματικό περιβάλλον. Τα υφιστάμενα κύρια πεδία δράσης στο πλαίσιο της στρατηγικής της Τράπεζας Πειραιώς για την κλιματική αλλαγή είναι: Μείωση του αποτυπώματος άνθρακα που προέρχεται από τη λειτουργία του Ομίλου με τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτηρίων, τη μείωση των επαγγελματικών και εκπαιδευτικών μετακινήσεων, την προμήθεια εξοπλισμού χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Προώθηση πράσινων τραπεζικών προϊόντων, με ευνοϊκότερους από τους συνήθεις όρους, με σκοπό τη στήριξη επιχειρήσεων και ιδιωτών που επιθυμούν να πραγματοποιήσουν επενδύσεις στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φωτοβολταϊκά συστήματα, αιολικά πάρκα, μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί, ηλιοθερμικά συστήματα, γεωθερμία και βιομάζα). Προώθηση πράσινων τραπεζικών προϊόντων, με ευνοϊκότερους από τους συνήθεις όρους, για επενδύσεις στην εξοικονόμηση ενέργειας, τις πράσινες μεταφορές και τη διαχείριση αποβλήτων. Ενδεικτικά: Χρηματοδότηση πράσινων παρεμβάσεων/επισκευών στο κέλυφος των κτηρίων, αγοράς και εγκατάστασης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, βιοκλιματικών κτηρίων κτηρίων υψηλής ενεργειακής απόδοσης, οικολογικής δόμησης, τεχνολογιών και υλικών εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και εταιρειών ενεργειακών επιθεωρητών και υπηρεσιών. Χρηματοδότηση εταιρειών που προμηθεύονται μεταφορικά μέσα χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Χρηματοδότηση εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων (μείωσης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης, ανάκτησης αποβλήτων), συμβάλλοντας και στη μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Εφαρμογή διαδικασιών διαχείρισης θεσμικού και φυσικού κινδύνου από την κλιματική αλλαγή. Ανάπτυξη ειδικών ηλεκτρονικών εργαλείων για την αποτίμηση του κινδύνου που προκύπτει από την κλιματική αλλαγή, καθώς και του κόστους προσαρμογής σε αυτήν (π.χ. επαναπροσδιορισμός επιχειρηματικού σχεδιασμού, εκσυγχρονισμός εξοπλισμού, νέες επενδύσεις). Αποτίμηση, επίσης, των επιχειρηματικών ευκαιριών που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή και ενημέρωση σε σταθερή βάση των μετόχων και των πελατών. Τέλος, στήριξη των ιδιωτών και των επιχειρήσεων και ενίσχυση της αγοράς, έτσι ώστε να μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα στην κλιματική αλλαγή. Η Τράπεζα Πειραιώς απαντάει έμπρακτα στις παγκόσμιες προκλήσεις από την κλιματική αλλαγή, παρακολουθώντας διαρκώς και συμμετέχοντας ενεργά στις εξελίξεις, αναπτύσσοντας ανάλογα τη Στρατηγική της για την Κλιματική Αλλαγή. Η Τράπεζα παρακολουθεί το διεθνές ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή και συμμετέχει σε διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως η Διακήρυξη "Caring for Climate: 13

15 The business leadership platform" του Οικουμενικού Συμφώνου του ΟΗΕ, το «Μανιφέστο Θετικών Επιδράσεων (Positive Impact Manifesto) για τη μετάβαση στη χωρίς αποκλεισμούς πράσινη οικονομία», η πρωτοβουλία "Paris Pledge for Action", με αφορμή τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή που έγινε στο Παρίσι. Μετά τις αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη Διάσκεψη του Παρισιού τον Δεκέμβριο του 2015, το διεθνές ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή εντείνεται. Οι πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται ραγδαία τόσο σε διεθνές όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αναδεικνύουν περισσότερο από ποτέ τον στρατηγικό ρόλο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την αειφόρο ανάπτυξη. Στις δημοσιευμένες συστάσεις της, η Task Force on Climate related Financial Disclosures (TCFD) του Financial Stability Board (FSB) αναλύει τους κινδύνους, τις ευκαιρίες αλλά και τις οικονομικές επιπτώσεις λόγω κλιματικής αλλαγής ενώ δίνει έμφαση και στις προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στους πυλώνες της Εταιρικής Διακυβέρνησης, της Στρατηγικής, της Διαχείρισης Κινδύνων και των Στόχων. Η Τράπεζα Πειραιώς, έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια σε μια αρχική καταγραφή, αξιολόγηση και εκτίμηση των κινδύνων και ευκαιριών. Το 2017 κατέγραψε τα κύρια σημεία του TCFD που ήδη εφαρμόζονται στην Τράπεζα και πραγματοποίησε μια ανάλυση των δυνατών σημείων, αδυναμιών, ευκαιριών και απειλών της Τράπεζας με στόχο τον εντοπισμό των ενεργειών που πρέπει να ακολουθηθούν στο μέλλον αναφορικά με τη διαχείριση του κλιματικού κινδύνου. 3.4 Δήλωση Αειφορίας Η Εκτελεστική Επιτροπή του Ομίλου εκδίδει στις 7 Ιουνίου του 2010 τη Δήλωση Αειφορίας, σύμφωνα µε την οποία: «Θα στηρίζουμε και θα χρηματοδοτούμε εταιρείες, ιδρύματα, οργανισμούς και έργα που παρέχουν προστιθέμενη αξία ωφελώντας τον άνθρωπο και το περιβάλλον, µε την υποστήριξη καταθετών και επενδυτών που επιθυμούν να προωθήσουν την ατομική και εταιρική κοινωνική ευθύνη σε μια βιώσιμη κοινωνία. Θέλουμε η ανάπτυξη να μεταφράζεται σε ποιότητα ζωής και να έχει στο κέντρο της την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, χωρίς να διακυβεύονται περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί δείκτες στο μέλλον». 14

16 4 Σημεία Αναφοράς στην Πράσινη Πορεία της Τράπεζας Η Τράπεζα αναπτύσσει σημαντικές πρωτοβουλίες με στόχο την αναλυτική καταγραφή και τη συστηματική μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με τη λειτουργία και τις δραστηριότητές της. Αναλυτικότερα: Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «GREENbanking4Life» Κομβικό σημείο στην εφαρμογή της Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Τράπεζας αποτέλεσε η υλοποίηση του Προγράμματος GREENbanking4Life, στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Πρόγραμμα, τριετούς διάρκειας (Οκτώβριος 2006 Οκτώβριος 2009), είχε ως κύριο στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της Τράπεζας, τόσο από την εσωτερική της λειτουργία όσο και από την επιχειρηματική της δραστηριότητα με τη δημιουργία πράσινων προϊόντων, την ευαισθητοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και του ευρύτερου κοινού καθώς και τη μετάδοση της τεχνογνωσίας σε άλλες επιχειρήσεις ή υπηρεσίες που συνδέονται μαζί της. Βάση Δεδομένων Υπολογισμού Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος Το 2007, και στο πλαίσιο του προγράμματος GREENbanking4Life, η Τράπεζα Πειραιώς ολοκλήρωσε το σχεδιασμό και την ανάπτυξη Βάσης Δεδομένων Υπολογισμού Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος, η οποία επιτρέπει το λεπτομερή υπολογισμό των λειτουργικών της επιπτώσεων και τελικά του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της Τράπεζας, τόσο από την κατανάλωση ενέργειας, νερού και άλλων φυσικών πόρων, όσο και από τη χρήση αναλώσιμων ειδών αλλά και από τις επαγγελματικές μετακινήσεις του ανθρώπινου δυναμικού. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «climabiz» Η Τράπεζα Πειραιώς υλοποίησε κατά την περίοδο ένα νέο καινοτόμο περιβαλλοντικό πρόγραμμα μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου «LIFE+Περιβαλλοντική Πολιτική και Διακυβέρνηση», το climabiz, για την οικονομική αποτίμηση της κλιματικής έκθεσης των επιχειρήσεων (βλ. αναλυτικά κεφάλαιο 5). Βάση Δεδομένων Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας Νομολογίας Με την ειδική Βάση Δεδομένων Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας Νομολογίας (ΒΔΠΝΝ) που έχει αναπτυχθεί και εμπλουτίζεται διαρκώς, υποστηρίζεται η υλοποίηση της Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Τράπεζας Πειραιώς, καθώς και η συμμόρφωσή της με τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις και τις δεσμεύσεις εταιρικής υπευθυνότητας που σχετίζονται με το περιβάλλον. Παρέχεται έτσι η αναγκαία νομική πληροφορία και τεκμηρίωση σχετικά με: Τις γενικές δεσμεύσεις και κατευθύνσεις για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη όπως αυτές απορρέουν από το διεθνές, το ευρωενωσιακό και το εθνικό δίκαιο. Τις νομικές πτυχές του ΣΠΔ που εφαρμόζει η Τράπεζα. Τις ενέργειες για τη μείωση των επιχειρηματικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων της Τράπεζας. Προστασία της βιοποικιλότητας Η Τράπεζα Πειραιώς, αναγνωρίζει την προστασία της βιοποικιλότητας ως μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις του πλανήτη και την έχει ενσωματώσει στην Περιβαλλοντική της Πολιτική. Με όχημα το καινοτόμο ευρωπαϊκό συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα LIFE Stymfalia, το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2013 και ολοκληρώνεται τον Σεπτέμβριο του 2018, έγινε η πρώτη προσπάθεια διασύνδεσης επιχειρηματικότητας και βιοποικιλότητας. Στόχος του προγράμματος είναι αφενός η προστασία και αποκατάσταση της Λίμνης Στυμφαλίας και αφετέρου η δημιουργία επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που θα υποστηρίξουν την αναχρηματοδότηση των δράσεων διαχείρισης της λίμνης στο μέλλον. 15

17 Με αφορμή το πρόγραμμα LIFE Stymfalia, η Τράπεζα Πειραιώς ένωσε τις δυνάμεις της με άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και οργανισμούς, συμμετέχοντας στην ευρωπαϊκή πλατφόρμα EU Platform. Στόχος της πλατφόρμας είναι να αναπτύξει μετρητικά εργαλεία, αρχές και προσεγγίσεις που ενσωματώνουν πτυχές της βιοποικιλότητας στην επιχειρηματική πρακτική, καθώς και να αναδείξει βέλτιστες επιχειρηματικές πρακτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο πλαίσιο της Πλατφόρμας αυτής, η Τράπεζα συμμετέχει και στην ομάδα εργασίας ΕU CoP η οποία αφορά κυρίως χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και προέκυψε από την ανάγκη εύρεσης νέων τρόπων χρηματοδότησης της βιοποικιλότητας και του φυσικού κεφαλαίου, καθώς και των προκλήσεων και ευκαιριών που προκύπτουν για τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Επιπρόσθετα, η Τράπεζα Πειραιώς κλήθηκε να συμμετέχει σε ομάδα εμπειρογνώμων στο πλαίσιο παγκόσμιου προγράμματος της IUCN (Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης) με τίτλο «Incubator for Nature Conservation (Θερμοκοιτίδα για τη διατήρηση της φύσης), με στόχο την ανάδειξη επιχειρηματικών ευκαιριών για την ενίσχυση της χρηματοδότησης των προστατευόμενων περιοχών. Το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα έχει επιλέξει 10 προστατευόμενες περιοχές από όλο τον κόσμο, μία εκ των οποίων είναι η Λίμνη Παμβώτιδα. Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «LIFE Stymfalia» Στο πλαίσιο των πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης του Ομίλου, ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2013 και συνεχίζεται η υλοποίηση του ευρωπαϊκού συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος LIFE Stymfalia. Η Τράπεζα Πειραιώς, σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, τον Δήμο Σικυωνίων, την ΟΙΚΟΜ Μελετητική Περιβάλλοντος, την Εταιρία Προστασίας Πρεσπών και το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), αποσκοπεί μέσω του προγράμματος LIFE Stymfalia στην αποκατάσταση του υγροτόπου και στη μακροχρόνια προστασία και διαχείριση της Λίμνης Στυμφαλίας μέσω της δημιουργίας και της ενδυνάμωσης ήπιων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, εξασφαλίζοντας έτσι τη βιωσιμότητα της διαχείρισης της λίμνης και μετά τη λήξη του προγράμματος. Σε συνέχεια αποστολής αιτήματος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για χρονική παράταση του προγράμματος κατά ένα έτος, εξαιτίας πολύμηνων καθυστερήσεων των αδειοδοτικών αρχών για την πραγματοποίηση των κύριων διαχειριστικών δράσεων, δόθηκε επίσημα η έγκριση της παράτασης με ημερομηνία λήξης τον Σεπτέμβριο του Κατά τη διάρκεια του έτους παράτασης, και με την άδεια του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, πραγματοποιήθηκε η τρίτη ερευνητική κοπή καλαμιώνα έκτασης 150 στρεμμάτων. Παράλληλα, συνεχίστηκαν οι διαδικασίες για την αδειοδότηση του σχεδίου κοπής για το χειμώνα του 2018, που θα είναι και η τελευταία πριν τη λήξη του προγράμματος. Με την έγκριση και της 4ης ερευνητικής κοπής, φιλοδοξείται να κοπούν τουλάχιστον 200 επιπλέον στρέμματα καλαμιώνα, σε συνέπεια των συμβατικών υποχρεώσεων του προγράμματος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που περιλάμβανε την κοπή συνολικά στρεμμάτων καλαμιώνα. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι για τα είδη προτεραιότητας της Στυμφαλίας η κατάσταση το 2017 ήταν δυσμενέστερη από εκείνη του 2016, λόγω ξήρανσης της λίμνης. Βελτίωση αναμένεται να επέλθει στα είδη ορνιθοπανίδας της λίμνης όταν οι επιφάνειες που κόπηκαν από το παρόν πρόγραμμα κατακλυσθούν με νερό. Εφόσον όμως η κατάσταση ξηρασίας συνεχιστεί, δίχως παρεμβάσεις υδρολογικής διαχείρισης, θεωρείται ότι οι προοπτικές για τα προστατευόμενα είδη θα είναι δυσοίωνες. Για το λόγο αυτό, έχει προγραμματιστεί η κατασκευή μικρών τεχνικών έργων για τη ρύθμιση της στάθμης του νερού της λίμνης, καθώς και για τη δημιουργία μικρών λιμνών και τεχνητών νησίδων για τα είδη ψαριών και υδρόβιων πουλιών, των οποίων όμως η άδεια εκκρεμεί από τις αρμόδιες αρχές. Τα κομμένα καλάμια μεταφέρθηκαν σε υφιστάμενη μονάδα κομποστοποίησης, προκειμένου να λάβουν χώρα όλες οι απαραίτητες ενέργειες και εργασίες για την παραγωγή κατάλληλου 16

18 εδαφοβελτιωτικού προϊόντος. Το παραγόμενο κομπόστ, με πρώτη ύλη τα καλάμια της λίμνης Στυμφαλίας, θα διανεμηθεί στους δικαιούχους παραγωγούς του Δικτύου Αγροτών Στυμφαλίας. Σε συνέχεια ολοκλήρωσης των εκπαιδευτικών σεμιναρίων για το Δίκτυο Αγροτών Στυμφαλίας και σχεδιασμού του λογοτύπου «Στυμφαλία το Σπίτι μου», ήδη 8 μέλη του Δικτύου αποτελούν δικαιούχους χρήσης αυτού του σήματος, σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν καθοριστεί. Οι πρώτες συσκευασίες με το λογότυπο έχουν ήδη αποδοθεί στους δικαιούχους και θα χρησιμοποιηθούν άμεσα, προσβλέποντας στην αύξηση της αναγνωρισιμότητας των τοπικών προϊόντων και υπηρεσιών της περιοχής. Επιπλέον, τον Απρίλιο του 2017 ολοκληρώθηκε το μονοπάτι ερμηνείας «Άνθρωπος και φύση στα μονοπάτια του χρόνου» το οποίο συνδέει το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας με τον υγροβιότοπο και τον αρχαιολογικό χώρο. Το διάστημα από Απρίλιο έως Δεκέμβριο 2017 το μονοπάτι έχει προσελκύσει πάνω από άτομα, συμπεριλαμβανομένων οργανωμένων ομάδων, όπως σχολεία, πρόσκοποι, ΜΚΟ, ορειβατικά κέντρα κ.α. H πρωτότυπη διττή ερμηνεία των οικολογικών και πολιτιστικών στοιχείων της περιοχής στη διαδρομή του μονοπατιού, αποτέλεσε το θέμα της υποψηφιότητας στα βραβεία Natura 2000 για το έτος Επίσης, ξεκίνησε η διανομή της εκπαιδευτικής βαλίτσας σε σχολεία της Κορίνθου, με αποτέλεσμα μέσα στο διάστημα Σεπτέμβριος Δεκέμβριος 2017 την ευαισθητοποίηση 300 περίπου παιδιών σε θέματα που αφορούν τα προβλήματα και τις απειλές των υγροτόπων. Για την αναχρηματοδότηση των δράσεων διαχείρισης της λίμνης εκπονείται Επιχειρηματικό Σχέδιο (Business Plan). Στόχος είναι να αναδειχθούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της προστατευόμενης περιοχής και να ενισχυθεί η βιωσιμότητα της λίμνης, μέσω της ανάπτυξης δράσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων. Η συνεργασία και η εμπλοκή όλων των ενδιαφερόμενων μερών αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην επιτυχή λειτουργία αυτού του καινοτόμου επιχειρηματικού σχήματος. Τον Ιούνιο του 2017, πραγματοποιήθηκε διήμερο διεθνές συνέδριο με τίτλο «Βιοποικιλότητα και επιχειρηματικότητα σε περιοχές Natura 2000: Προχωρώντας μπροστά», στο Καστρί και στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα συζητήθηκαν από φορείς του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα οι δυνατότητες ανάπτυξης ήπιας επιχειρηματικής δραστηριότητας σε περιοχές Natura 2000, ως εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης των απαραίτητων έργων προστασίας της φύσης. Στη λήξη του συνεδρίου οι συμμετέχοντες υιοθέτησαν τη «Δήλωση LIFE Stymfalia», η οποία καλεί τα ενδιαφερόμενα μέρη να κατανοήσουν ότι οι περιοχές Natura 2000 δεν αποτελούν εμπόδιο στην ανάπτυξη, αλλά παρέχουν ευκαιρίες για αειφόρο ανάπτυξη που ενισχύει την προστασία της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων. H πορεία του προγράμματος παρακολουθείται μέσω της υποβολής τακτικών αναφορών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία διασφαλίζει την απρόσκοπτη και επιτυχή εξέλιξη του έργου, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του. Ως εκ τούτου, το Μάιο του 2017 πραγματοποιήθηκε η 4η επίσκεψη της εξωτερικής ομάδας παρακολούθησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πρόγραμμα LIFE Stymfalia, όπου έλαβε χώρα στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας. Μέσα στο 2018 θα πραγματοποιηθεί μία ακόμα επίσκεψη της εξωτερικής ομάδας παρακολούθησης και ο κύκλος των τακτικών αναφορών θα ολοκληρωθεί με την κατάθεση της τέταρτης έκθεσης (Progress Report No 2), καθώς και της τελικής έκθεσης (Final Report) προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η Τράπεζα Πειραιώς, πρωτοπόρος στην υποστήριξη της καινοτομίας και της πράσινης επιχειρηματικότητας και στο πλαίσιο της Περιβαλλοντικής της Πολιτικής, έχει ξεκινήσει δράσεις που αποσκοπούν στο να εντοπίσουν τις ευκαιρίες που προέρχονται από την προστασία της βιοποικιλότητας με σκοπό να αναπτυχθεί μια νέα αγορά. Το ευρωπαϊκό συγχρηματοδοτούμενο πρόγραμμα LIFE Stymfalia και η ενεργός συμμετοχή σε διεθνείς πρωτοβουλίες, δημιουργούν τεχνογνωσία στην Τράπεζα και θέτουν τις βάσεις για προώθηση επενδύσεων με γνώμονα την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. 17

19 Περιβαλλοντική Αξιολόγηση Εφαρμογών της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής Το 2017 πραγματοποιήθηκε μελέτη για την εκτίμηση των οικονομικών και περιβαλλοντικών ωφελειών των υπηρεσιών της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής της Τράπεζας Πειραιώς για το έτος Εκτιμήθηκε ότι το συνολικό οικονομικό όφελος για την Τράπεζα λόγω εξοικονόμησης πόρων (ηλεκτρική ενέργεια, χαρτί, μελάνια και τόνερ) από τη λειτουργία της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής διαμορφώθηκε σε για το Επίσης, η λειτουργία της Ηλεκτρονικής Τραπεζικής δημιούργησε σημαντικό ενεργειακό όφελος καθώς συνέβαλε στη μείωση των καταναλώσεων ηλεκτρικής ενέργειας κατά περίπου MWh και σημαντικό περιβαλλοντικό όφελος, με τις έμμεσες εκπομπές CO 2 της Τράπεζας να περιορίζονται κατά 1,1 εκατ. τόνους. 18

20 5 Διαχείριση Κλιματικής Έκθεσης 5.1 Εφαρμογή Διαχείρισης Κλιματικού Κινδύνου Η Τράπεζα Πειραιώς, μέσω της Εφαρμογής Διαχείρισης Κλιματικού Κινδύνου, αποτιμά σε ετήσια βάση την κλιματική έκθεση των επιχειρηματικών πιστούχων της οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε κλάδους που ενδέχεται να επηρεαστούν οικονομικά από την κλιματική αλλαγή. Η Εφαρμογή αναπτύχθηκε το 2012 σε συνεργασία με το WWF Ελλάς και τη FACETS 3 στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα: Προετοιμάζοντας την Αγορά για την Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» (ακρωνύμιο climabiz) με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου «LIFE+ Περιβαλλοντική Πολιτική και Διακυβέρνηση». Στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος δημοσιεύτηκαν οι ακόλουθες εκθέσεις με τίτλο «Κλιματική αλλαγή και ελληνικές επιχειρήσεις: κίνδυνοι και ευκαιρίες» και «Κλιματική Αλλαγή και Επιχειρηματικές Ευκαιρίες» ενώ η Εφαρμογή αναπτύχθηκε με σκοπό την οικονομική αποτίμηση της κλιματικής έκθεσης των ελληνικών επιχειρήσεων και την αξιολόγηση λύσεων για τη μείωση της έκθεσης αυτής. Το εν λόγω πρόγραμμα LIFE βραβεύτηκε στην κατηγορία Climate Action ως ένα από τα καλύτερα LIFE Προγράμματα των τελευταίων 25 χρόνων δηλαδή από τότε που ξεκίνησαν τα προγράμματα LIFE στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Εφαρμογή παρέχει τη δυνατότητα υπολογισμού: του κόστους του κινδύνου, που σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή σε επίπεδο οικονομικού κλάδου, υποκλάδου και επιχείρησης, λαμβάνοντας υπόψη τόσο την μεταβολή των κλιματικών συνθηκών (φυσικός κίνδυνος) όσο και τις αλλαγές στο κανονιστικό πλαίσιο με στόχο την αντιμετώπιση του φαινομένου (θεσμικός κίνδυνος), του κόστους και του οφέλους των πρακτικών που μπορεί μία επιχείρηση να εφαρμόσει, έτσι ώστε να μειώσει τον κλιματικό της κίνδυνο, του περιβαλλοντικού αποτυπώματος (αέριοι ρύποι, αέρια του θερμοκηπίου, υγρά απόβλητα, στερεά απόβλητα) τόσο σε επίπεδο υποκλάδου, όσο και σε επίπεδο επιχείρησης. Η Τράπεζα συνεχίζει να υποστηρίζει τους στόχους του climabiz και να αναβαθμίζει την Εφαρμογή Διαχείρισης Κλιματικού Κινδύνου. Το 2016 δημοσιεύτηκε σχετικό επιστημονικό άρθρο 2 και σχετική επιστημονική μελέτη για τον κλάδο της Γεωργίας. Παράλληλα το πεδίο οικονομικών κλάδων που εξετάζει η Εφαρμογή Διαχείρισης Κλιματικού Κινδύνου επεκτάθηκε, ώστε να μοντελοποιηθούν σε λεπτομερέστερο βαθμό ανάλυσης οι οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής σε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας οι οποίοι παρουσιάζουν πλέον ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το δανειοδοτικό χαρτοφυλάκιο της Τράπεζας (π.χ. κλάδος της γεωργίας, επιλεγμένοι υποκλάδοι της μεταποίησης). Σήμερα η Εφαρμογή περιέχει πλέον 324 Τυπικές Μονάδες (πρότυπες δηλαδή αναπαραστάσεις παραγωγικών μονάδων, αντιπροσωπευτικών των οικονομικών υποκλάδων που έχουν μοντελοποιηθεί στην Εφαρμογή) από 146 που περιείχε στην αρχική της έκδοση, στις οποίες κατηγοριοποιείται το επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο της Τράπεζας. Μέσω της εφαρμογής διαμορφώνεται ο δείκτης Κλιματικής Έκθεσης Οικονομικού Κλάδου (ΚΕΟΚ) ως ο λόγος της υπολογιζόμενης κλιματικής έκθεσης των χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων του κλάδου προς τον συνολικό κύκλο εργασιών τους. Έτσι, είναι εφικτή η διάκριση των οικονομικών κλάδων και κατ επέκταση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτούς σε κατηγορίες ως εξής : 2 Elena Georgopoulou, Sevastianos Mirasgedis, Yiannis Sarafidis, Maria Vitaliotou, Dimitris Lalas, Ioannis Theloudis, Kaliopi Despoina Giannoulaki, Dimitris Dimopoulos, Vrassidas Zavras (2016): Climate change impacts and adaptation options for the Greek agriculture in : A monetary assessment, Climate Risk Management Journal, DOI: /j.crm

21 1. Αρνητικής κλιματικής έκθεσης: κλάδοι με ΚΕΟΚ< 0% (αφορά κλάδους για τους οποίους η κλιματική αλλαγή συνιστά επιχειρηματική ευκαιρία). 2. Μηδενικής κλιματικής έκθεσης: κλάδοι με ΚΕΟΚ= 0% (αφορά κυρίως κλάδους που δεν εκτίθενται στην κλιματική αλλαγή). 3. Χαμηλής κλιματικής έκθεσης: κλάδοι με ΚΕΟΚ >0% έως 1%. 4. Μέσης κλιματικής έκθεσης: κλάδοι με ΚΕΟΚ >1% έως 5%. 5. Υψηλής κλιματικής έκθεσης: κλάδοι με ΚΕΟΚ > 5%. 5.2 Ετήσιος Υπολογισμός της Κλιματικής Έκθεσης Επιχειρήσεων, Πιστούχων της Τράπεζας Η Τράπεζα Πειραιώς πραγματοποιεί ετησίως τον υπολογισμό της κλιματικής έκθεσης των επιχειρηματικών της πιστούχων που ανήκουν σε κλάδους οικονομικής δραστηριότητας που ενδέχεται να επηρεασθούν οικονομικά από την κλιματική αλλαγή. Το δείγμα των επιχειρήσεων αντλείται από συγκεκριμένους υποκλάδους της Πρωτογενούς Παραγωγής (Γεωργία), της Μεταποίησης, της Ναυτιλίας, του Τριτογενούς τομέα (ξενοδοχεία, γραφεία, νοσοκομεία) & της Παραγωγής Ενέργειας (συμβατικά καύσιμα και ΑΠΕ). Για το 2017 τα χαρακτηριστικά του εξεταζόμενου δείγματος, ήταν τα εξής (βλ. παρακάτω Πίνακα 2): Πίνακας 2 Χαρακτηριστικά δείγματος πιστούχων Συνολικός αριθμός πιστούχων δείγματος: Συνολικός κύκλος εργασιών πιστούχων δείγματος: Παρακάτω, απεικονίζεται η γενική διάρθρωση των επιχειρηματικών πιστούχων που συμπεριελήφθησαν στο τελικό δείγμα, ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας ΓΕΩΡΓΙΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εικόνα 2 Διάρθρωση των εξεταζόμενων πιστούχων ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Για τον υπολογισμό της κλιματικής έκθεσης του συγκεκριμένου τμήματος επιχειρηματικών πιστούχων, χρησιμοποιήθηκε ως μέση μοναδιαία τιμή αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών αερίων φαινομένου θερμοκηπίου, η τιμή των 7/τόνο ισοδύναμου CO 2 [3]. Η κλιματική έκθεση των εξεταζόμενων επιχειρήσεων, υπολογίστηκε σε 541,5 εκατ., δηλαδή 1,3% επί του συνολικού κύκλου εργασιών τους. Η θεωρούμενη μεταβολή των κλιματικών συνθηκών συμβάλλει κατά 48,7% στην υπολογιζόμενη κλιματική έκθεση, ενώ το υπόλοπο 51,3% αποδίδεται στις προσαρμογές του θεσμικού πλαισίου. 3 Το ύψος αυτό, κρίθηκε ως αντιπροσωπευτικό της μέσης τάσης που παρουσίασε η τιμή του δικαιώματος κατά τη διάρκεια του

22 Περίπου το 12,4% του δανειακού χαρτοφυλακίου της Τράπεζας κατηγοριοποιείται στους κλάδους μέσης και υψηλής κλιματικής έκθεσης, όπως άλλωστε και το έτος Το 17,1% του δανειακού χαρτοφυλακίου εμφανίζεται να έχει χαμηλή κλιματική έκθεση. Το ποσοστό αυτό είναι αυξημένο σε σχέση με τα αποτελέσματα του προηγούμενου έτους, εντούτοις η μεταβολή αυτή δεν αποδίδεται σε δομική διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου δανείων της Τράπεζας, όσο σε μεθοδολογικές βελτιώσεις του μοντέλου και καλύτερη αποτύπωση των οικονομικών κλάδων. Σε κάθε περίπτωση, πάνω από 70% του δανειακού χαρτοφυλακίου της Τράπεζας παρουσιάζει μηδενική ή αρνητική κλιματική έκθεση. Πίνακας 3 Σύνθεση Δανειακού Χαρτοφυλακίου βάσει Κλιματικής Έκθεσης των δανειοδοτούμενων οικονομικών κλάδων Κλιματική Έκθεση Σύνθεση Δανειακού Χαρτοφυλακίου Κλάδοι αρνητικής κλιματικής έκθεσης (όφελος) 1,2% 1,1% 1,1% 2. Κλάδοι μηδενικής κλιματικής έκθεσης 63,6% 73,7% 69,4% 3. Κλάδοι χαμηλής κλιματικής έκθεσης 19,0% 12,8% 17,1% 4. Κλάδοι μέσης κλιματικής έκθεσης 7,3% 5,7% 5,7% 5. Κλάδοι υψηλής κλιματικής έκθεσης 8,9% 6,7% 6,7% 5.3 Επιπτώσεις & Ευκαιρίες της Κλιματικής Αλλαγής Η 1 η αξιολόγηση των επιπτώσεων και ευκαιριών της κλιματικής αλλαγής έγινε το 2012 και περιλαμβανόταν στο report Κλιματική Αλλαγή & Επιχειρηματικές Ευκαιρίες (climabiz project), όπου αναγνωρίστηκε ένα εύρος ευκαιριών της κλιματικής αλλαγής. Με αυτό τον τρόπο αναδείχτηκαν οι κλάδοι στους οποίους η Τράπεζα στοχεύει, όπως είναι οι ΑΠΕ, η βιομηχανία τροφίμων & ποτών, ο τουριστικός κλάδος κλπ και στους οποίους μπορεί μελλοντικά η Τράπεζα να διαθέτει σημαντικό μερίδιο αγοράς, όσον αφορά τα δάνεια και τα χρηματοοικονομικά προϊόντα της. Το 2016 δημοσιεύτηκε η «Μελέτη Αξιολόγησης Δράσεων Προσαρμογής στον Τομέα της Γεωργίας», η οποία παρουσίαζε τις επιπτώσεις αλλά και τις ευκαιρίες της κλιματικής αλλαγής στον αγροτικό τομέα. Οι μελλοντικές κλιματικές συνθήκες θα επηρεάσουν την απόδοση σε σημαντικές καλλιέργειες της Ελλάδας, με αποτέλεσμα την μεταβολή του γεωργικού εισοδήματος. Η χρήση κατάλληλων μέτρων προσαρμογής μπορεί να επιφέρει επιπλέον κόστη, αλλά και να οδηγήσει σε ένα ετήσιο όφελος. Το βαμβάκι έχει επιπλέον ετήσιο όφελος λόγω αύξησης της στρεμματικής απόδοσης στις μελλοντικές κλιματικές συνθήκες με τα λαχανικά, τις πατάτες και τον αραβόσιτο να έχουν τα μεγαλύτερα καθαρά οικονομικά οφέλη από την κλιματική αλλαγή. Η υποστήριξη της νησιωτικής γεωργίας, εξαιτίας του ότι τα νησιά είναι οι κύριοι τουριστικοί προορισμοί στην Ελλάδα και έχουν αυξημένη ζήτηση αγροτικών προϊόντων, αποτελεί μια ευκαιρία. Η έλλειψη, η κακή ποιότητα ή/και η υπεράντληση υδάτινων πόρων, η οποία θα ενταθεί τα επόμενα χρόνια, αποτελεί μια ακόμη μελλοντική ευκαιρία. Για αυτό τον λόγο είναι σημαντικές οι δράσεις που στοχεύουν στο να διατηρηθεί ή ακόμα και να ενταθεί η παραγωγή και η διαχείριση των υδάτινων πόρων. Μια αύξηση στο κόστος νερού ευνοεί την άρδευση υψηλής αποδοτικότητας που είναι το πιο αποδοτικό μέτρο προσαρμογής για πολλές καλλιεργήσιμες περιοχές και αυξάνει την ελκυστικότητα τέτοιων επεμβάσεων. Σε πολλές περιπτώσεις η αύξηση της αποδοτικής άρδευσης είναι το πιο ελκυστικό μέτρο. Η τιμή του νερού θα αποτελέσει ένα μέγεθος ιδιαίτερης σημασίας για τα επιχειρηματικά σχέδια, τον επιχειρηματικό κίνδυνο και τις μελέτες της επιχειρηματικής συνέχειας σε διάφορους τομείς δραστηριότητας. Οι ευκαιρίες της Τράπεζας Πειραιώς: Η δημιουργία νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων που θα στοχεύουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και ιδιαίτερα στον αγροτικό τομέα, όπου η Τράπεζα κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς στην Ελλάδα, καθώς και σε άλλους τομείς μέσω αξιοποίησης 21

23 κεφαλαίων από Ευρωπαϊκά προγράμματα (CAP,LIFE+ και Διαρθρωτικά & Επενδυτικά Ταμεία). Η αλλαγή στην προσέγγιση των καλλιεργειών μπορεί να αναδείξει την ανάγκη για ασφάλιση ως ένα αυτόνομο προϊόν ή ως χρηματοοικονομική αντιστάθμιση. Καταλήγοντας, το αυξημένο ενδιαφέρον για κλιματική αλλαγή τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο θα δημιουργήσει ευκαιρίες για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για την Αειφόρο Χρηματοδότηση απαιτεί από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να προσαρμόσουν τις πολιτικές, τα προϊόντα και τις διαδικασίες τους, με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των κινδύνων αλλά και την αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI) έχει καθορίσει το 40% των πόρων του να διατεθεί σε επενδύσεις προσαρμογής και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Οι εξειδικευμένες μονάδες της Τράπεζας Πειραιώς, Green Banking και Μονάδα Περιβάλλοντος παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις και στοχεύουν στην αξιοποίηση των ευκαιριών που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, έτσι ώστε η Τράπεζα Πειραιώς να είναι ηγέτης στην Ευρώπη προωθώντας την βιώσιμη χρηματοδότηση και ωθώντας την οικονομιία στην βιώσιμη ανάπτυξη. 5.4 Περιβαλλοντικός Κίνδυνος / Κλιματική Έκθεση Άμεσα Μελλοντικά Βήματα Το 2016, η Μονάδα Περιβάλλοντος προχώρησε στην ανάπτυξη μιας νέας πρωτοποριακής μεθοδολογίας για την περιβαλλοντική αξιολόγηση υφιστάμενων και δυνητικών επιχειρηματικών πιστούχων της Τράπεζας. Τα αποτελέσματα της νέας μεθοδολογίας, δύναται να χρησιμοποιηθούν, συνδυαστικά με τα κριτήρια αξιολόγησης περιβαλλοντικού και κοινωνικού κινδύνου που αποτελούν μέρος της Πολιτικής του ESMS (Environmental & Social Management System), στη συνολική πιστοληπτική αξιολόγηση επιχειρηματικών πιστούχων της Τράπεζας. Η αξιολόγηση βασίζεται σε ένα συνεκτικό μεθοδολογικό πλαίσιο και περιλαμβάνει μια προσέγγιση τεσσάρων (4) σταδίων: 1. Με βάση τον οικονομικό κλάδο που δραστηριοποιείται η επιχείρηση, πραγματοποιείται μια αρχική εκτίμηση των περιβαλλοντικών φορτίων που συνεπάγεται η λειτουργία της. 2. Στη συνέχεια, με βάση τα εκλυόμενα περιβαλλοντικά φορτία, η επιχείρηση βαθμολογείται ως προς τις περιβαλλοντικές/κλιματικές της επιδόσεις, σε μια 20βάθμια κλίμακα. 3. Συγκεντρώνοντας περισσότερα στοιχεία για την επιχείρηση (πχ. μέγεθος, κρισιμότητα φυσικού αποδέκτη, καλές πρακτικές που εφαρμόζει, όπως συστήματα περιβαλλοντικής και ενεργειακής διαχείρισης, ΑΠΕ κ.ά.), γίνεται επανεκτίμηση της περιβαλλοντικής της επίδοσης στην 20βάθμια κλίμακα. 4. Τέλος, ελέγχοντας την περιβαλλοντική συμμόρφωση της επιχείρησης γίνεται η τελική κατάταξή της στην 20βάθμια κλίμακα. Στο επόμενο χρονικό διάστημα θα επιδιωχθεί η ενσωμάτωση της παραπάνω μεθοδολογίας αξιολόγησης και βαθμολόγησης της περιβαλλοντικής επίδοσης στην συνολική πιστοληπτική αξιολόγηση των πιστούχων. 22

24 6 Το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της Τράπεζας Πειραιώς Το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) που αναπτύχθηκε στην Τράπεζα Πειραιώς είναι πλήρως τεκμηριωμένο σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Κανονισμού 1221/2009 της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με το Κοινοτικό Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Οικολογικού Ελέγχου (EMAS) και του Προτύπου CYS ΕΝ ISO 14001:2015. Το Σύστημα παρέχει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την καταγραφή, παρακολούθηση και τελικά μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με τη λειτουργία των εγκαταστάσεων της Τράπεζας αλλά και των δραστηριοτήτων της. Το ΣΠΔ της Τράπεζας περιλαμβάνει: Εγχειρίδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Διαδικασίες Οδηγίες Εργασίας Λοιπά Έγγραφα Περιβαλλοντική Δήλωση Η οργανωτική δομή του ΣΠΔ της Τράπεζας αποτυπώνεται γραφικά στην Εικόνα 4 και παρουσιάζεται συνοπτικά στα επόμενα. Εικόνα 3 Οργανόγραμμα του ΣΠΔ της Τράπεζας Ο Γενικός Διευθυντής Περιβαλλοντικής & Αναπτυξιακής Τραπεζικής έχει τη γενική εποπτεία του ΣΠΔ, είναι ο εκπρόσωπος της Διοίκησης στο ΣΠΔ, εποπτεύει το σχεδιασμό και την εφαρμογή του ΣΠΔ έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η σωστή λειτουργία και συνεχής βελτίωσή του, εισηγείται προς έγκριση την Περιβαλλοντική Πολιτική της Τράπεζας και τις Θεματικές Περιβαλλοντικές Στρατηγικές. Επίσης, ενημερώνει τη Διοίκηση για τα αποτελέσματα εφαρμογής του ΣΠΔ στην Τράπεζα καθώς και πιθανές ευκαιρίες και απειλές για την Τράπεζα που σχετίζονται με περιβαλλοντικά θέματα, ανασκοπεί το ΣΠΔ, αποφασίζει για την αναγκαιότητα περαιτέρω βελτίωσής του και εγκρίνει τους Περιβαλλοντικούς Σκοπούς και Στόχους. Ο Διευθυντής της Μονάδας Περιβάλλοντος έχει τη συνολική ευθύνη για την εφαρμογή του ΣΠΔ. Είναι υπεύθυνος για: 23

25 Τη διαμόρφωση εισηγήσεων προς το Γενικό Διευθυντή της Περιβαλλοντικής & Αναπτυξιακής Τραπεζικής σε σχέση με την Περιβαλλοντική Πολιτική, τις Θεματικές Περιβαλλοντικές Στρατηγικές, τις κατευθύνσεις και δράσεις βελτίωσης του ΣΠΔ, τους Περιβαλλοντικούς Σκοπούς και Στόχους. Την αξιολόγηση των απειλών και ευκαιριών που αναδεικνύονται και πώς αυτές είναι δυνατόν να επηρεάσουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα του ΣΠΔ. Την έγκριση των αντίστοιχων Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων, βάσει των Περιβαλλοντικών Σκοπών και Στόχων που έχουν αποφασισθεί, καθώς και των εισηγήσεων της ΟΠΔ. Ο Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Ομίλου Πειραιώς (ΥΠΔΟΠ) συντονίζει και εποπτεύει την εφαρμογή του ΣΠΔ στην Τράπεζα, αλλά και σε άλλες επιχειρήσεις του Ομίλου. Είναι υπεύθυνος για: Τη διαμόρφωση εισηγήσεων προς τον Διευθυντή της Μονάδας Περιβάλλοντος σε σχέση με την Περιβαλλοντική Πολιτική, τις Θεματικές Περιβαλλοντικές Στρατηγικές, τις κατευθύνσεις και δράσεις βελτίωσης του ΣΠΔ, τους Περιβαλλοντικούς Σκοπούς και Στόχους. Την αξιολόγηση των απειλών και ευκαιριών που αναδεικνύονται και πώς αυτές είναι δυνατόν να επηρεάσουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα του ΣΠΔ. Την έγκριση των εγγράφων τεκμηρίωσης του ΣΠΔ, εφόσον αυτό προβλέπεται. Την έγκριση προγράμματος εσωτερικών επιθεωρήσεων δραστηριοτήτων ΣΠΔ Τον προσδιορισμό των εκπαιδευτικών αναγκών όσον αφορά στο ΣΠΔ και γενικότερα περιβαλλοντικά θέματα. Τον εντοπισμό των νομοθετικών διατάξεων που αφορούν στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της Τράπεζας. Για την εύρυθμη λειτουργία του ΣΠΔ στην Τράπεζα Πειραιώς έχει ορισθεί Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΥΠΔ) και έχει συσταθεί Ομάδα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΟΠΔ). Ο Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΥΠΔ): Έχει την ευθύνη σε καθημερινή βάση για την εφαρμογή και ορθή λειτουργία του ΣΠΔ. Είναι υπεύθυνος για την κατάρτιση προγράμματος εσωτερικών επιθεωρήσεων δραστηριοτήτων του ΣΠΔ. Συντονίζει την ΟΠΔ. Εισηγείται, ως επικεφαλής της ΟΠΔ, για την υιοθέτηση περιβαλλοντικών σκοπών και στόχων καθώς και την υλοποίηση περιβαλλοντικών προγραμμάτων για την επίτευξη αυτών. Η Ομάδα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης έχει ως αντικείμενο: Τον έλεγχο συμμόρφωσης της Τράπεζας με την περιβαλλοντική νομοθεσία και άλλες περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Την αναγνώριση όλων των περιβαλλοντικών πλευρών των δραστηριοτήτων της Τράπεζας και τις αντίστοιχες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούν. Την αξιολόγηση και κατάταξη των περιβαλλοντικών πλευρών των δραστηριοτήτων της Τράπεζας. Τη διαμόρφωση εισήγησης για υιοθέτηση συγκεκριμένων περιβαλλοντικών αντικειμενικών σκοπών και στόχων. Τη σύνταξη των Εκθέσεων Ανασκοπήσεων του ΣΠΔ. Η ΟΠΔ απαρτίζεται από στελέχη της Μονάδας Περιβάλλοντος, των Τεχνικών Έργων & Διοικητικής Υποστήριξης, του Ανθρώπινου Δυναμικού & Οργανωσιακής Μάθησης Ομίλου, του Group IT Operations και του Marketing & Επικοινωνίας Ομίλου. Εντούτοις, στο ΣΠΔ εμπλέκονται αρκετοί ακόμη Τομείς Ευθύνης της Τράπεζας. Για την πληρέστερη συλλογή δεδομένων, την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των διαδικασιών και των περιβαλλοντικών προγραμμάτων σε καθημερινή βάση καθώς και την υλοποίηση των εκάστοτε 24

26 περιβαλλοντικών στόχων, έχει οριστεί σε όλα τα Καταστήματα και τα Κτήρια Διοίκησης ένας ειδικά εκπαιδευμένος εργαζόμενος ως Συντονιστής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣυΠΔ). Ο Γενικός Διευθυντής Περιβαλλοντικής και Αναπτυξιακής Τραπεζικής, ο Διευθυντής της Μονάδας Περιβάλλοντος και ο Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Ομίλου Πειραιώς, συναντώνται τακτικά για το συντονισμό για την ορθή λειτουργία του ΣΠΔ, ενώ κατά περίπτωση μπορούν να προσκληθούν και άλλα στελέχη που συμμετέχουν στην εφαρμογή του ΣΠΔ. Τέλος, η εκτίμηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της Τράπεζας και η γενική παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας εφαρμογής των προγραμμάτων ανακύκλωσης, εξοικονόμησης ενέργειας, κ.ά., γίνονται αντίστοιχα από τον Υπεύθυνο Εκτίμησης Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος της Τράπεζας και τον Υπεύθυνο Παρακολούθησης Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων, οι οποίοι είναι επίσης στελέχη της Μονάδας Περιβάλλοντος. Οι ευθύνες και αρμοδιότητες του προσωπικού της Τράπεζας που διαχειρίζεται, εκτελεί, ελέγχει και επιβεβαιώνει δραστηριότητες που έχουν σημαντική επίπτωση στο περιβάλλον, περιγράφονται στις σχετικές διαδικασίες του ΣΠΔ, καθώς και στην περιγραφή των θέσεων εργασίας του. Η Τράπεζα διασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή του ΣΠΔ μέσω: της διαρκούς υποστήριξης εκ μέρους της Διοίκησης, η οποία έχει δεσμευτεί στην ακριβή συμμόρφωση με την περιβαλλοντική πολιτική, της απόκτησης των μέσων και δεξιοτήτων (εξοπλισμός, έλεγχοι, ικανότητες προσωπικού κ.ά.) που χρειάζονται για την επίτευξη της περιβαλλοντικής επίδοσης που προδιαγράφει η πολιτική, της τήρησης και εφαρμογής όλων όσων προδιαγράφονται στην τεκμηρίωση του Συστήματος. 25

27 7 Περιβαλλοντικές Πλευρές και Επιπτώσεις Οι δραστηριότητες της Τράπεζας χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες περιβαλλοντικές πλευρές και επιπτώσεις οι οποίες αξιολογούνται ως προς τη σημαντικότητά τους και παρακολουθούνται καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Ως περιβαλλοντικές πλευρές ορίζονται οι επί μέρους δραστηριότητες, τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες της Τράπεζας (π.χ. η κατανάλωση ενέργειας και η έκλυση ρυπαντικών φορτίων, η χρήση χαρτιού, η κατανάλωση φυσικών πόρων, κ.ά.), που μπορούν να αλληλεπιδράσουν, άμεσα ή έμμεσα 4, με το φυσικό περιβάλλον προκαλώντας περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ως περιβαλλοντική επίπτωση ορίζεται κάθε αλλαγή στο περιβάλλον (θετική ή αρνητική) που προέρχεται από τις περιβαλλοντικές πλευρές της Τράπεζας. Στον Πίνακα 4, γίνεται αναλυτική παρουσίαση των περιβαλλοντικών πλευρών και επιπτώσεων της Τράπεζας. 7.1 Μεθοδολογία Αξιολόγησης Σημαντικότητας Περιβαλλοντικών Πλευρών και Επιπτώσεων Η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων πραγματοποιείται ετησίως βάσει συγκεκριμένης διαδικασίας ενώ λαμβάνονται υπόψη το κανονιστικό πλαίσιο, οι απόλυτες τιμές των μετρήσιμων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών (αέριοι ρύποι, ενεργειακές καταναλώσεις, ποσότητες απορριπτόμενων υλικών, κ.ά.) και οι προτεραιότητες που έχουν τεθεί από την Περιβαλλοντική Πολιτική της Τράπεζας. Πιο συγκεκριμένα, τα βασικά κριτήρια που χρησιμοποιούνται είναι περιβαλλοντικά και επιχειρηματικά και περιλαμβάνουν τις ακόλουθες διαστάσεις: Νομοθετική συμμόρφωση (συμμόρφωση με ισχύουσα εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία και τοπικές νομικές απαιτήσεις). Σοβαρότητα της επίπτωσης. Συχνότητα / πιθανότητα να συμβεί. Πεδίο αναφοράς (ποσοστό των Οργανωτικών Μονάδων της Τράπεζας που αφορά η συγκεκριμένη πλευρά). Δημόσια Εικόνα και Άποψη του Προσωπικού (επίπτωση στη δημόσια εικόνα, στα ενδιαφερόμενα μέρη, καθώς και περιβαλλοντική αξιολόγηση από την πλευρά του προσωπικού). Κάθε περιβαλλοντική πλευρά/επίπτωση του Οργανισμού αξιολογείται ως προς τα προαναφερθέντα κριτήρια σε 5 βάθμια κλίμακα βαθμολόγησης (από το 1 μέχρι το 5). Τα κριτήρια θεωρούνται ίσης σημαντικότητας και βάσει της συγκεκριμένης παραδοχής υπολογίζεται τελικά ο Συνολικός Βαθμός Σημαντικότητας (ΣΒΣ) κάθε περιβαλλοντικής πλευράς/επίπτωσης. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις με ΣΒΣ μεγαλύτερο του 3 θεωρούνται σημαντικές και απαιτείται η υιοθέτηση άμεσων ενεργειών για τον περιορισμό και τον έλεγχό τους. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις με ΣΒΣ μεγαλύτερο του 2 και μικρότερο ή ίσο του 3 θεωρούνται ως μέσης σημαντικότητας και θα πρέπει μεσοπρόθεσμα να σχεδιαστούν ενέργειες για τον έλεγχο και περιορισμό τους. Τέλος, περιβαλλοντικές επιπτώσεις με ΣΒΣ μικρότερο ή ίσο του 2, θεωρούνται μικρής σημαντικότητας, η υιοθέτηση ενεργειών περιορισμού τους ή/και ο έλεγχός τους είναι χρήσιμος, όμως δεν απαιτούνται να γίνουν άμεσα. 4 Οι περιβαλλοντικές πλευρές και επιπτώσεις της Τράπεζας διακρίνονται σε Άμεσες, που συνδέονται με αυτή καθ αυτήν τη λειτουργία της Τράπεζας (πχ. την κατανάλωση ενέργειας και νερού, τις εκπομπές αερίων ρυπαντών, την κατανάλωση φυσικών πόρων, κ.ά.), και σε Έμμεσες, οι οποίες σχετίζονται με το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των έργων και υπηρεσιών που χρηματοδοτεί η Τράπεζα, αλλά και των προϊόντων / υπηρεσιών που προμηθεύεται. 26

28 7.2 Αποτελέσματα Αξιολόγησης Σημαντικότητας Περιβαλλοντικών Πλευρών και Επιπτώσεων Οι περιβαλλοντικές πλευρές/επιπτώσεις από τις δραστηριότητες της Τράπεζας οι οποίες παρουσιάζουν το μεγαλύτερο συνολικό βαθμό σημαντικότητας (ΣΒΣ>3) και θεωρούνται ως οι πλέον σημαντικές περιβαλλοντικές πλευρές για την Τράπεζα, εξακολουθούν να είναι: η συνολική ετήσια ηλεκτρική κατανάλωση των κτηριακών υποδομών, οι συνεπαγόμενες εκπομπές αερίων από την ηλεκτρική κατανάλωση, η κατανάλωση συμβατικού χαρτιού, καθώς και τα στερεά απόβλητα που προκύπτουν από την κατανάλωση αναλωσίμων (χαρτί και μελανοδοχεία/toner). Ως μέσης σημαντικότητας, δηλαδή με συνολικό βαθμό σημαντικότητας (ΣΒΣ) μεταξύ 2 και 3, κατατάσσονται οι εξής περιβαλλοντικές πλευρές: η συντήρηση των κλιματιστικών (φθοριούχα αέρια και ουσίες που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος), η κατανάλωση καυσίμων για επαγγελματικές μετακινήσεις με οχήματα (βενζινοκίνητα και ντιζελοκίνητα), αλλά και με αεροπλάνο, οι συνεπαγόμενες εκπομπές αερίων από την κατανάλωση των παραπάνω καυσίμων, η κατανάλωση μελανιών/toner, ανακυκλωμένου και FSC χαρτιού, η προμήθεια/χρήση ηλεκτρικού εξοπλισμού, η συνολική κατανάλωση νερού στις Οργανωτικές Μονάδες και η χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ και εξοικονόμησης ενέργειας. Πίνακας 4 Περιβαλλοντικές πλευρές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις δραστηριότητες της Τράπεζας Περιβαλλοντική Πλευρά Περιβαλλοντική Επίπτωση ΣΒΣ Κατηγοριοποίηση Κατανάλωση ηλεκτρισμού στα κτήρια Ανάλωση φυσικών πόρων για την παραγωγή ηλεκτρισμού 3,8 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CO 2 3,4 Άμεσες/Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CΗ 4 3,4 Άμεσες/Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση Ν 2 O 3,4 Άμεσες/Έμμεσες Εκπομπές αερίων ρύπων που συνδέονται με Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση SO 2 3,4 Άμεσες/Έμμεσες την παραγωγή ηλεκτρισμού Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση ΝΟx 3,4 Άμεσες/Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση PM 3,4 Άμεσες/Έμμεσες Ρύπανση υδατικών πόρων 3,0 Άμεσες/Έμμεσες Ρύπανση εδάφους 3,0 Άμεσες/Έμμεσες Κατανάλωση ντίζελ στα κτήρια Ανάλωση φυσικών πόρων 1,8 Άμεσες Εκπομπές αερίων ρύπων που συνδέονται με την κατανάλωση ντίζελ στα κτήρια Συντήρηση κλιματιστικών Κατανάλωση καυσίμων για επαγγελματικές μετακινήσεις με βενζινοκίνητα οχήματα Κατανάλωση καυσίμων για επαγγελματικές μετακινήσεις με ντιζελοκίνητα οχήματα Εκπομπές αερίων ρύπων που συνδέονται με τις επαγγελματικές μετακινήσεις με οχήματα Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CO 2 1,6 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CΗ 4 1,8 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση Ν 2 O 1,8 Άμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση SO 2 1,6 Άμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση ΝΟx 1,6 Άμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση PM 1,6 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από την έκλυση εκπομπών f gases 2,8 Άμεσες Συμβολή στην καταστροφή της στιβάδας του όζοντος από την έκλυση εκπομπών CFCs 2,8 Άμεσες Ανάλωση φυσικών πόρων 2,8 Άμεσες Ανάλωση φυσικών πόρων 2,8 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CO 2 2,6 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CΗ 4 2,8 Άμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση Ν 2 O 2,8 Άμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση SO 2 2,2 Άμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση ΝΟx 2,4 Άμεσες 27

29 Περιβαλλοντική Πλευρά Περιβαλλοντική Επίπτωση ΣΒΣ Κατηγοριοποίηση Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση PM 2,4 Άμεσες Κατανάλωση καυσίμων για επαγγελματικές μετακινήσεις με αεροπλάνα Ανάλωση φυσικών πόρων 2,4 Άμεσες/Έμμεσες Εκπομπές αερίων ρύπων που συνδέονται με τις επαγγελματικές μετακινήσεις με αεροπλάνα Κατανάλωση καυσίμων για επαγγελματικές μετακινήσεις με άλλα μέσα (τρένα, πλοία, λεωφορεία) Εκπομπές αερίων ρύπων που συνδέονται με επαγγελματικές μετακινήσεις με άλλα μέσα (τρένα, πλοία, λεωφορεία) Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CO 2 2,2 Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CΗ 4 2,0 Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση Ν 2 O 2,0 Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση SO 2 2,2 Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση ΝΟx 2,2 Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση PM 2,0 Έμμεσες Ανάλωση φυσικών πόρων 1,2 Άμεσες/Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CO 2 1,2 Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση CΗ 4 1,2 Έμμεσες Συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου από έκλυση Ν 2 O 1,2 Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση SO 2 1,2 Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση ΝΟx 1,2 Έμμεσες Ρύπανση της ατμόσφαιρας από έκλυση PM 1,2 Έμμεσες Ρύπανση υδατικών πόρων 1,2 Έμμεσες Κατανάλωση νερού στις Οργανωτικές Μονάδες Ανάλωση φυσικών πόρων 2,4 Άμεσες Αστικά υγρά απόβλητα από τις Οργανωτικές Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ελεγχόμενης διαχείρισής Μονάδες της Τράπεζας τους 2,4 Άμεσες/Έμμεσες Χρήση καθαριστικών υλικών στα κτήρια Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ελεγχόμενης διαχείρισής τους 2,0 Άμεσες Κατανάλωση συμβατικού χαρτιού Ανάλωση φυσικών πόρων 3,6 Άμεσες Κατανάλωση ανακυκλωμένου χαρτιού Ανάλωση φυσικών πόρων 2,8 Άμεσες Κατανάλωση FSC χαρτιού Ανάλωση φυσικών πόρων 2,8 Άμεσες Κατανάλωση μελανιών και τόνερ Ανάλωση φυσικών πόρων 2,8 Άμεσες Προμήθεια / χρήση ηλεκτρονικού εξοπλισμού Ανάλωση φυσικών πόρων 2,0 Άμεσες Προμήθεια / χρήση ηλεκτρικού εξοπλισμού Ανάλωση φυσικών πόρων 2,8 Άμεσες Προμήθεια / χρήση αναλωσίμων γραφείου Ανάλωση φυσικών πόρων 2,6 Άμεσες Προμήθεια / χρήση επίπλων γραφείου Ανάλωση φυσικών πόρων 1,4 Άμεσες Στερεά απόβλητα αστικού τύπου Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 2,8 Άμεσες Στερεά απόβλητα χαρτί Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 3,2 Άμεσες Στερεά απόβλητα τόνερ και μελάνια Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 3,2 Άμεσες Στερεά απόβλητα ηλεκτρικός και Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής ηλεκτρονικός εξοπλισμός τους 1,6 Άμεσες Στερεά απόβλητα λαμπτήρες Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 1,8 Άμεσες Στερεά απόβλητα φορητές μπαταρίες Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 1,8 Άμεσες Στερεά απόβλητα μεγάλοι συσσωρευτές Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 1,6 Άμεσες Στερεά απόβλητα πλαστικό Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 1,2 Άμεσες Στερεά απόβλητα παλαιά έπιπλα Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής τους 1,2 Άμεσες Στερεά απόβλητα από ανακαινίσεις Ρύπανση του αποδέκτη σε περίπτωση μη ασφαλούς διαχείρισής κτηρίων τους 1,6 Άμεσες Πιστοδοτήσεις / Χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ και Εξοικονόμησης Ενέργειας Μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων 3,0 Έμμεσες 28

30 8 Αναγνώριση και Αξιολόγηση Απειλών και Ευκαιριών Στο πλαίσιο της προσαρμογής στο νέο ISO 14001:2015, το 2017 δημιουργήθηκε και μια νέα διαδικασία η ΔΠΔ06 Αναγνώριση και αξιολόγηση απειλών 5 & ευκαιριών 6. Προσδιορίστηκαν οι παρακάτω πιθανές απειλές και ευκαιρίες, λαμβάνοντας υπόψη τις ασκούμενες δραστηριότητες της Τράπεζας, αλλά και τις μεταβολές των εξωτερικών συνθηκών (περιβαλλοντικών, οικονομικών, τεχνολογικών, κανονιστικών, κλπ.): 1. Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής 2. Η επίδραση των αλλαγών στη νομοθεσία 3. Η αναδιοργάνωση του κτηριακού αποθέματος 4. Η βιοποικιλότητα και η επιχειρηματικότητα 5. Η κοινωνικοοικονομική κρίση Το 2018 επαναξιολογήθηκαν οι πιθανές απειλές και ευκαιρίες και λήφθηκε υπόψη η επίδραση των μέτρων εξορθολογισμού των δαπανών της Τράπεζας που ενδέχετε να οδηγήσει στις παρακάτω απειλές [ ]και ευκαιρίες [+]: [ ] Πιθανή αδυναμία υλοποίησης κάποιων περιβαλλοντικών προγραμμάτων. Πιθανή αρνητική επίπτωση στις ετήσιες περιβαλλοντικές επιδόσεις της Τράπεζας. [+] Πιθανή αξιολόγηση ορισμένων περιβαλλοντικών προγραμμάτων ως ιδιαίτερα οικονομικά αποδοτικά (βλ. προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας) και επίσπευση της υλοποίησής τους. 5 Ως Απειλές ορίζονται δυνητικές δυσμενείς καταστάσεις οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν επί μέρους δραστηριότητες, προϊόντα, υπηρεσίες ή κτηριακές υποδομές της Τράπεζας με αρνητικές επιπτώσεις στις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις ή/και στην περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα του ΣΠΔ. Για παράδειγμα, η κλιματική αλλαγή είναι δυνατόν να αυξήσει τις ανάγκες ψύξης και επομένως κατανάλωσης ενέργειας κατά τη θερινή περίοδο στα Καταστήματα και Κτήρια Διοίκησης της Τράπεζας. 6 Ως Ευκαιρίες ορίζονται δυνητικές ευεργετικές καταστάσεις οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν επί μέρους δραστηριότητες, προϊόντα, υπηρεσίες ή κτηριακές υποδομές της Τράπεζας, με θετικές επιπτώσεις στις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις ή/και στην περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα του ΣΠΔ. Για παράδειγμα, η υιοθέτηση από την Τράπεζα, από τον Όμιλο Πειραιώς, ή από την Πολιτεία, μιας φιλόδοξης συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή είναι δυνατόν να δημιουργεί ευκαιρίες για ανάπτυξη των πράσινων χρηματοδοτήσεων. 29

31 9 Εφαρμοστέες Νομικές Απαιτήσεις Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι δραστηριότητες που αναπτύσσουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα δεν συνοδεύονται εν γένει από σημαντικές, άμεσες (λειτουργικές) περιβαλλοντικές επιπτώσεις, συγκρινόμενες για παράδειγμα με βιομηχανικές δραστηριότητες. Εντούτοις, από τη νομοθεσία επιβάλλονται συγκεκριμένες απαιτήσεις ως προς τις περιβαλλοντικές πλευρές που σχετίζονται με τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και καθορίζεται το πλαίσιο για τη διαχείριση των σημαντικότερων περιβαλλοντικών φορτίων. Ειδικότερα, προβλέπονται συγκεκριμένες απαιτήσεις για: Την επαναχρησιμοποίηση υλικών και εξοπλισμού και την ανακύκλωση αποβλήτων. Τη συντήρηση του εξοπλισμού. Τον έλεγχο και τη διαχείριση ουσιών που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στην καταστροφή της στιβάδας του όζοντος. Την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας και των ενεργειακών ελέγχων 7. Την αδειοδότηση συγκεκριμένων κατηγοριών εξοπλισμού. Την περιβαλλοντική διαχείριση της ακίνητης περιουσίας που διαθέτουν οι οργανισμοί (αποφυγή πρόκλησης ζημίας οφειλόμενης σε αυτήν). Την περιβαλλοντική αδειοδότηση κτηρίων γραφείων μεγάλης επιφάνειας. Την καταχώριση κτηρίων γραφείων με ΠΠΔ στο ΗΜΑ 8 Τη δημοσίευση περιβαλλοντικών πληροφοριών Στον παρακάτω Πίνακα παρουσιάζεται εν συντομία το εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος, σε συνάρτηση με τις επιπτώσεις από τη λειτουργία της Τράπεζας (και από ειδική περιβαλλοντική δραστηριότητά της για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας) 9. Πίνακας 5 Εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος, σε συνάρτηση με τις επιπτώσεις από τη λειτουργία της Τράπεζας (και από ειδική περιβαλλοντική δραστηριότητά της για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας). Θεματικό πεδίο Διαχείριση στερεών αποβλήτων: ανακύκλωση πλαστικού Διαχείριση στερεών αποβλήτων: ανακύκλωση φορητών μπαταριών Σχετικές Ρυθμίσεις ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο ), ν.2939/2001 ΚΥΑ 9268/2007 ν.3854/2010 ΚΥΑ 54461/2013 ν.4496/2017, ΥΑ /2016 και τρ. ΚΥΑ 892/2017 και ΥΑ /2018, ΚΥΑ 50910/2003, ν.4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, οδηγίες 94/62 και τροποπ. 2004/ /2 2015/720, οδηγία 2008/98, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ν.2939/2001 ν.3854/2010 ν.4496/2017, ΚΥΑ 41624/2010 και ΚΥΑ 39200/2015, ΥΑ /2016 και τρ. ΚΥΑ 892/2017 και ΥΑ /2018, 7 Στη νομοθεσία προβλέπεται η εξαίρεση από την υποχρέωση υπαγωγής σε ενεργειακό έλεγχο, εφόσον το πιστοποιημένο από ανεξάρτητο φορέα κατά ευρωπαϊκό ή/και διεθνές πρότυπο ΣΠΔ περιλαμβάνει ενεργειακό έλεγχο που πληροί τα ελάχιστα κριτήρια του παραρτήματος VI του ν.4342/ Σημειώνεται ότι ως προς συγκεκριμένες κατηγορίες υλικού (συσκευασίες, μπαταρίες συσσωρευτές, ΑΗΗΕ, απόβλητα έλαια), ο Οργανισμός λογίζεται βάσει νόμου ως τελικός χρήστης και όχι ως παραγωγός αποβλήτων. Στα κτήρια γραφείων με ΠΠΔ τηρείται χρονολογικό αρχείο αποβλήτων. 9 Η συμπερίληψη των σχετικών διατάξεων στον Πίνακα δεν συνεπάγεται κατά κανένα τρόπο οιουδήποτε είδους απόφανση ως προς την ουσιαστική και πλήρη εφαρμογή όλων των συναφών ρυθμίσεων στην πράξη. Βλ. ενδεικτικά την περίπτωση του ηλεκτρονικού περιβαλλοντικού μητρώου. 10 Η παρ. 1 του άρθρου 12 καταργήθηκε, βλ. άρθρο 59 παρ. 1 του ν. 4042/2012. Η παρατήρηση ισχύει για όλες τις αναφορές που γίνονται στον Πίνακα 1 στο άρθρο 12 του ν. 1650/

32 Θεματικό πεδίο Διαχείριση στερεών αποβλήτων: επαναχρησιμοποίηση ανακύκλωση ηλ. στηλώνσυσσωρευτών επαγγελμ. χρήσης (γραφείου, Η/Μ εξοπλισμού) Διαχείριση στερεών αποβλήτων: επαναχρησιμοποίηση ανακύκλωση μελανιών και τόνερ Διαχείριση στερεών αποβλήτων: ανακύκλωση χαρτιού Διαχείριση στερεών αποβλήτων: εναλλακτική διαχείριση ανακύκλωση ΑΗΗΕ Σχετικές Ρυθμίσεις ΚΥΑ 50910/2003, ΚΥΑ 13588/2006, ΚΥΑ 24944/2006, ΚΥΑ 8668/2007 (κτργ.), ΚΥΑ /2012, ν.4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, ΚΥΑ 62952/2016, οδηγίες 2006/ / /56, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ν.2939/2001 ν.3854/2010 ν.4496/2017, ΚΥΑ 41624/2010 και ΚΥΑ 39200/2015, ΥΑ /2016 και τρ. ΚΥΑ 892/2017 και ΥΑ /2018, ΚΥΑ 50910/2003, ΚΥΑ 13588/2006, ΚΥΑ 24944/2006, ΚΥΑ 8668/2007 (κτργ.), ΚΥΑ /2012, ν.4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, ΚΥΑ 62952/2016, οδηγίες 2006/ / /56, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ΚΥΑ 50910/2003, ν.4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, ΚΥΑ 62952/2016, οδηγία 2008/98, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ν.2939/2001 ΚΥΑ 9268/2007 ν.3854/2010 ΚΥΑ 54461/2013 ν.4296/2014 (άρθρα 14 και 15) ν.4496/2017, ΥΑ /2016 και τρ. ΚΥΑ 892/2017 και ΥΑ /2018, ΚΥΑ 50910/2003, ν. 4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, οδηγίες 94/62 και τροποπ. 2004/ /2, οδηγία 2008/98, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚτροπ. 2014/955/ΕΕ ΠΔ 117/ , ΚΥΑ 12145/2004, ΠΔ 15/2006, ν.4042/2012, ΠΔ 114/2013, ΚΥΑ 23615/2014, ΚΥΑ 11532/2014, ΚΥΑ 5655/2015, ΥΑ /2016 και τρ. ΚΥΑ 892/2017 και ΥΑ /2018, ΠΥΣ 49/2015, ΚΥΑ 62952/2016, οδηγίες 2002/ / / / /19, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ Διαχείριση στερεών αποβλήτων: εναλλακτική διαχείριση ανακύκλωση φωτιστικών ειδών λαμπτήρων ΠΔ 117/2004 (Παράρτημα ΙΑ, Κατηγορία 5) 12, ΚΥΑ 12145/2004, ΠΔ 15/2006, ΥΑ /2011, ν.4042/2012, ΠΔ 114/2013, ΚΥΑ 23615/2014 (Παραρτήματα Ι και ΙΙ, Κατηγορία 5, Παραρτήματα ΙΙΙ και IV, Κατηγορίες 3, 4, 5), οδηγίες 2002/ / / / /19, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ Διαχείριση στερεών αποβλήτων: εναλλακτική διαχείριση ειδών επίπλωσης/εξοπλισμού γραφείων Εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων ελαίων (Η/Μ εξοπλισμού) ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ν.2939/2001 ν.3854/2010 ν.4496/2017, ΚΥΑ 50910/2003, Κανονισμοί Καθαριότητας Δήμων, ν.4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, οδηγία 2008/98, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ν.2939/2001 ν.3854/2010 ν.4496/2017, ΠΔ 82/2004, ΥΑ /2016 και τρ. ΚΥΑ 892/2017 και ΥΑ /2018, ΚΥΑ 13588/2006, ΚΥΑ 24944/2006, ΚΥΑ 8668/2007 (κτργ.), ΚΥΑ 62952/2016, ΚΥΑ /2012, ν.4042/2012, ΠΥΣ 49/2015, οδηγία 2008/98, Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ 11 Από καταργήθηκαν οι σχετικές ρυθμίσεις του ΠΔ 117/2004. Επίσης, από καταργήθηκε η οδηγία 2002/95 και από καταργήθηκαν οι οδηγίες 2002/96 και 2003/18, με καθορισμένες επιφυλάξεις. 12 Βλ. την ανωτέρω υποσημείωση για τις καταργηθείσες διατάξεις. Με την ΚΥΑ 23615/2014 καταργήθηκε από και η ΥΑ /

33 Θεματικό πεδίο Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ) Χωριστή συλλογή υλικών συσκευασίας Έλεγχος ανάκτηση φθοριούχων αερίων θερμοκηπίου (από εξοπλισμό ψύξηςκλιματισμού πυροπροστασίας) Διαχείριση ελεγχόμενων ουσιών που καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος, σε εγκαταστάσεις κλιματισμού ψύξης πυρόσβεσης Συντήρηση έλεγχοι εγκαταστάσεων θέρμανσης (λεβήτων), κλιματισμού Σχετικές Ρυθμίσεις ν.4042/2012 (άρθρο 42) (άρθρο 157 ν. 4389/2016), ΚΥΑ 43942/2016, τρ. ΚΥΑ 1/1/2017 (κτργ.), ΚΥΑ 26303/2017, οδηγία 2008/98 (ιδ. άρθρο 26) άρθρο 12 ν. 4496/2017 (νέο άρθρο 12 ν. 2939/2001), νέο άρθρο 7 παρ. 3 ν. 2939/2001 ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 8), ΚΥΑ 18694/2012, ΚΥΑ 51585/2016, Κανονισμός (ΕΚ) 842/2006 (κτργ.), Κανονισμοί (ΕΚ) 1497/ /2007, Κανονισμοί (ΕΚ) 303/ / / , νέος Κανονισμός (ΕΕ) 517/2014, με εφαρμογή από , κατάργηση Καν. 842/2006, Εκτ. Κανονισμοί (ΕΕ) 2015/2065 και 2015/2067, Εκτ. Καν. (ΕΕ) 2015/2068 ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 8), ΚΥΑ 37411/2007, Κανονισμός (ΕΚ) 1005/2009, Εκτ. Απόφαση (ΕΕ) 2015/2337, Εκτ. Απόφαση (ΕΕ) 2016/2114, Εκτ. Απόφαση (ΕΕ) 2017/2333 ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 8, παρ. δ), ΚΥΑ 5825/2010 (κτργ.), ΠΔ 100/2010 (κτργ.), ΥΑ /2011, ΥΑ 1192/2012 (κτργ.), ν.4111/2013 (άρθρο 31), ν.4122/2013 (ιδ. άρθρα 2, 14 16, 19), ν.4178/2013 (άρθρο 52), ν.4280/2014 (άρθρο 54 κτργ. παρ. 1 και 2), ν.4315/2014 (άρθρο 10), ΥΑ 2618/2014 (κατήργησε την ΥΑ 1192/2012) (κτργ.), ν.4342/2015 (άρθρο 33), ν.4351/2015 (άρθρο 23), ν.4403/2016 (άρθρο 67) 14, ν.4409/2016 (άρθρα 52 59) και τρ. άρθρο 22 ν.4447/2016, ΚΥΑ /2017 και ΚΥΑ /2018, ΥΑ /2017, ΚΥΑ 15418/2018, Κανονισμός (ΕΕ) 2015/1189 Χρήση εφεδρικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής (Η/Ζ) Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτήρια/ενεργειακοί έλεγχοι (υπαγωγή στην εξαίρεση) ν.2244/1994, ΚΥΑ 95209/1994, ν.2773/1999 (ιδ. άρθρο 10), ΥΑ 17951/2000 (ιδ. άρθρο 22), ν.3468/2006 (ιδ. άρθρα 8 και 28), ΥΑ 25131/2009, ν.4001/2011(άρθρο 132), ΚΥΑ 45964/2013 (ιδ. άρθρο 2 παρ. γ iii και άρθρο 3 παρ. 5) ΚΥΑ 5825/2010 (κτργ.), ΥΑ 17178/2010 (κτργ.), ΠΔ 100/2010 (κτργ.) 15, Εγκ. ΥΠΕΚΑ 2279/ , Εγκ. ΥΠΕΚΑ 382/ , ΠΟΛ 1018/ (πρβλ. και ΠΟΛ 1013/2014), ΥΑ 1192/2012 (κτργ.), ν.4111/2013 (άρθρο 31), ν.4122/2013 ν.4156/2013 (άρθρο τρίτο, παρ.4), ν. 4178/2013 (άρθρο 52, τροπ. άρ. 9 ΠΔ 100/2010), ν.4280/2014 (άρθρο 54, κτργ. παρ. 1 και 2), ν.4315/2014 (άρθρο 10), ΥΑ 2618/2014 (κατήργησε την ΥΑ 1192/2012) (κτργ.), ΠΔ 100/2014, ν.4342/2015 (ιδ. άρθρα 10, 17, 33, 58), ν.4351/2015 (άρθρο 23), ΚΥΑ 18549/2015, Εγκ /2016, ν.4403/2016 (άρθρο 67), ν.4409/2016 (άρθρα 48 και 52 59) και τρ. άρθρο 22 ν.4447/2016, ΚΥΑ /2017 και ΚΥΑ /2018, ΥΑ /2017, ΚΥΑ /2016 (κτργ.), ΚΥΑ /2017 (κτργ. από ), Εγκ /2017, ΚΥΑ /2018, ΚΥΑ 15418/2018, οδηγίες 2010/ /27, Έγγρ. Επιτροπής (ΕΕ) SWD(2013)447f. 13 Οι Κανονισμοί 303/2008 και 308/2008 καταργήθηκαν. 14 Το ΠΔ 100/2010, διατάξεις του οποίου τροποποιήθηκαν με άρθρα των αναφερόμενων νόμων (4111/2013, 4122/2013, 4178/2013, 4280/2014, 4315/2014, 4342/2015, 4351/2015, 4403/2016) καταργήθηκε. Βλ. πλέον άρθρα του ν. 4409/2016, ως ισχύουν. 15 Ως προς το ΠΔ 100/2010 και τις διατάξεις για τους ενεργειακούς επιθεωρητές, βλ. υποσημ

34 Θεματικό πεδίο Περιορισμός πτητικών οργανικών ενώσεων (ΠΟΕ) από χρήση οργανικών διαλυτών σε χρώματα διακόσμησης Ανέγερση/ανακαίνιση κτηρίων: εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων εκσκαφών κατασκευώνκατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ) Μέτρα ηχομόνωσης ηχοπροστασίας (ιδ. από κλιματιστικά και χρήση εξοπλισμού σε εξωτερικούς χώρους) Βραχυπρόθεσμα μέτρα για την ατμοσφαιρική ρύπανση Πρόληψη πρόκλησης ζημίας σε έδαφος/ύδατα/φυσικούς οικοτόπους και είδη Περιβαλλοντική αδειοδότηση κτηρίων (γραφείων) μεγάλης επιφάνειας ( τ.μ. συνολικής δόμησης) Δραστηριότητες διατήρησης βιοποικιλότητας/έρευνα εντός περιοχής δικτύου Natura 2000 και ΚΑΖ Δημοσιοποίηση περιβαλλοντικών πληροφοριών Πληροφόρηση σχετικά με μέτρα για την προστασία του κλίματος Σχετικές Ρυθμίσεις ΚΥΑ 437/2006 ΚΥΑ 287/2010 ΚΥΑ 120/2012, (ειδ. περ.: ΚΥΑ /2013, δέσμ. ΙΙΙ.2.4), οδηγίες 2004/ /79 ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 12), ν.2939/2001 ν.3854/2010 ν.4496/2017, ΚΥΑ 50910/2003, ΚΥΑ 36259/2010, ν.4030/2011 (άρθρο 40), ν. 4067/2012 (άρθρο 17 παρ.1), ν.4280/2014 (άρθρο 51 παρ. 11), ΠΥΣ 49/2015, Έγγρ. ΥΠΕΝ 20272/2016, ΚΥΑ 62952/2016, οδηγία 2008/98 (ιδ. άρθρο 11), Απόφαση 2000/532/ΕΚ 2001/118/ΕΚ τροπ. 2014/955/ΕΕ, Απόφαση 2011/753/ΕΕ (ιδ. άρθρο 4) ΠΔ 1180/81, ν.1650/1986 (ιδ. άρθρο 14), ΠΔ 14/1999 ΚΥΑ 37393/2003 ΚΥΑ 9272/2007 και οδηγίες 2000/ /88 ν.1650/1986 (άρθρο 8), 14122/2011 (ιδ. άρθρο 24), ΚΥΑ 70601/2013, (ενδ.: απόφαση 19619/ ΠερΔΜ), οδηγία 2008/50 (ιδ. άρθρο 24) ΠΔ 148/2009, ν.4409/2016 (άρθρο 33), οδηγία 2004/35 και 2013/30 (άρθρο 38) (ΚΥΑ 13588/2006, ΚΥΑ 24944/2006, ΚΥΑ 8668/2007 (κτργ.), ΚΥΑ 62952/2016, ΚΥΑ /2012) ν.4014/2011 (άρθρο 26 ν. 4519/2018, ΚΥΑ 5688/2018), ΥΑ 1958/2012, ΥΑ 20741/2012, ΚΥΑ 48963/2012 (τρ. ΚΥΑ 1915/2018), ΚΥΑ /2013 (τρ. ΚΥΑ 1915/2018), ΚΥΑ /2013, ΥΑ /2014 (τρ. ΚΥΑ 1915/2018), ΥΑ /2014, ΥΑ 37674/2016 (τρ. ΥΑ 2307/2018), Εγκ /2015, ΚΥΑ 30651/2014 (ιδ. άρθρο 4 παρ. 4), ΚΥΑ 1915/2018, οδηγία 2011/92 κ τρ. οδηγία 2014/52/ΕΕ ν.1650/1986 (ιδ. άρθρα 18 21), ΚΥΑ 33318/1998 ΚΥΑ 14849/2008, ΚΥΑ 37338/2010 ΚΥΑ 8353/2012, ν.3937/2011, ν.4014/2011 (ιδ. άρθρο 10), ΥΑ 52983/2013, ΥΑ /2014 (ιδ. Παράρτημα 3.2) (τρ. ΚΥΑ 1915/2018), Εγκ /2004 και /2015, ΚΥΑ 50743/2017, Απ. Περ.Πελ. 1610/2003, ν.4519/2018, οδηγίες 79/ /147 και 92/43, Απόφαση (ΕΕ) 2015/2374, Απόφαση (ΕΕ) 2016/2328 και Απόφαση (ΕΕ) 2018/37 ν.4403/2016, ιδ. άρθρο 1 (αντικ. άρθρου 43α του Κ.Ν. 2190/1920), άρθρο 3 (προσθ. άρθρου 107Α στον Κ.Ν. 2190/1920), άρθρο 4 (ιδ. παρ. 4 (άρθρο 131 Κ.Ν. 2190/1920)), οδηγία 2014/95 και οδηγία 2013/34, Κατευθυντήριες γραμμές ΕΕ C(2017)4234 f. ν.1650/1986 (άρθρο 8), ν.2205/1994, Paris Pledge for Action 2015 αυτοδέσμευση ΤρΠ 16, Απόφαση 1/CP.21 της 21ης Συνδιάσκεψης των Μερών της Σύμβασης Πλαισίου ( ) για την υιοθέτηση της Συμφωνίας των Παρισίων (ιδ. παρ. 43, 133 και 134), ν.4403/2016, ν.4426/2016 (ιδ. άρθρο 2 παρ. 1γ) της Συμφωνίας), Απόφαση 1/CM.1 της 1ης Συνόδου των Μερών της Συμφωνίας των Παρισίων για την εφαρμογή της Συμφωνίας ( ), Unfccc διαδικασίες Global Climate Action (2016 ) 16 Λόγω της αυτοδέσμευσης της ΤρΠ, δεν κρίνεται αναγκαία εν προκειμένω η εξέταση της ακριβούς νομικής φύσης της Απόφασης 1/CP.1 της 21ης Συνδιάσκεψης των Μερών. 33

35 10 Περιβαλλοντικοί Σκοποί και Στόχοι Περιβαλλοντικά Προγράμματα Σε ετήσια βάση η Τράπεζα θέτει περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους μέσω συγκεκριμένης διαδικασίας. Επιδιώκεται η συστηματική παρακολούθηση και ο περιορισμός των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη λειτουργία και τις δραστηριότητες της Τράπεζας, αποσκοπώντας με τον τρόπο αυτό στη συνεχή βελτίωση της περιβαλλοντικής της επίδοσης. Η επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων γίνεται μέσω της υλοποίησης συγκεκριμένων περιβαλλοντικών προγραμμάτων, τα οποία ανατίθενται στους αρμόδιους υπαλλήλους και για τα οποία προϋπολογίζονται οι απαραίτητοι χρηματικοί πόροι. Στις πρωτοβουλίες αυτές συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων: η υλοποίηση προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης όπως: o o o εγκατάσταση Η/Μ εξοπλισμού υψηλών ενεργειακών προδιαγραφών εγκατάσταση συστημάτων ενεργειακής διαχείρισης BΕMS και παρακολούθηση καταναλώσεων μέσω αυτών αντικατάσταση εσωτερικού φωτισμού o αντικατάσταση συμβατικών λαμπτήρων στις εξωτερικές πινακίδες των καταστημάτων με LED o εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε κτήρια της Τράπεζας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργεια από ΑΠΕ, όπως η αυτοπαραγωγή με ενεργειακό συμψηφισμό (net metering), κ.ά. η εγκατάσταση συστημάτων εξοικονόμησης νερού στις ανακαινιζόμενες κτηριακές μονάδες όπως: διακόπτες παροχής νερού, λεκάνες σύστημα καταιονισμού ύδατος διπλής ροής, τοποθέτηση φίλτρων εξοικονόμησης νερού σε επιλεγμένα καταστήματα η υλοποίηση προγραμμάτων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, όπως προγράμματα ανακύκλωση χαρτιού, μελανιών, τόνερ, μπαταριών, πλαστικού (PET), συσκευασιών, λαμπτήρων και ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού η υιοθέτηση πρακτικών πράσινων προμηθειών, όπως η προμήθεια περιβαλλοντικά πιστοποιημένων αναλωσίμων (100% ανακυκλωμένο χαρτί με περιβαλλοντική πιστοποίηση eco label, χαρτί πιστοποιημένο κατά FSC), καθαριστικών, η εξασφάλιση Εγγυήσεων Προέλευσης για ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που προήλθαν από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) η υλοποίηση προγραμμάτων εξοικονόμησης αναλωσίμων (κυρίως χαρτιού και μελανοδοχείων/τόνερ), όπως: η χρήση των υπηρεσιών διαχείρισης εκτυπώσεων MPS (Managed Print Services), η χρήση καινοτόμων ηλεκτρονικών υπηρεσιών (e signature, Paperless cashier) η εφαρμογή προγραμμάτων για τη μείωση μετακινήσεων των εργαζομένων (εκπαίδευση μέσω e learning) η εφαρμογή προγραμμάτων ευαισθητοποίησης ανθρώπινου δυναμικού σε συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες. Στον Πίνακα 6 συνοψίζονται οι βασικοί περιβαλλοντικοί στόχοι και τα αντίστοιχα περιβαλλοντικά προγράμματα της Τράπεζας για το

36 Πίνακας 6 Περιβαλλοντικοί στόχοι και περιβαλλοντικά προγράμματα της Τράπεζας Πειραιώς για το 2018 Περιβαλλοντική Πλευρά Περιβαλλοντικός Στόχος 2018 Διάρκεια Περιβαλλοντικά Προγράμματα Εμπλεκόμενη Μονάδα 2% μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο σε σχέση με το προηγούμενο έτος στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ Ετήσιος Ανακαινίσεις σε κτήρια, αντικατάσταση φωτισμού, παρακολούθηση καταναλώσεων μέσω BΕMS Τεχνικά Έργα Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας 8% μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας ανά τετραγωνικό μέτρο στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα ολοκληρωμένης ενεργειακής διαχείρισης Τριετής (υιοθετήθηκε το 2016) Ολοκληρωμένη Ενεργειακή Διαχείριση Τεχνικά Έργα Συνολικές εκπομπές αερίων ρύπων που συνδέονται με την παραγωγή ηλεκτρισμού, την κατανάλωση ντίζελ στα κτήρια και τις επαγγελματικές μετακινήσεις Κατανάλωση νερού Συνολική κατανάλωση χαρτιού Κατανάλωση Χαρτιού (ανακυκλωμένο και πιστοποιημένο κατά FSC) Στερεά απόβλητα χαρτί Στερεά απόβλητα μελανοδοχεία και toner 5% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στα καταστήματα της Τράπεζας θα προέρχεται από φωτοβολταϊκά συστήματα, μέσω ενεργειακού συμψηφισμού (net metering) 2% μείωση των συνολικών έμμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σχετιζόμενων με την ηλεκτρική ενέργεια (Scope 2 17 ), ανά τετραγωνικό μέτρο σε σχέση με το προηγούμενο έτος στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ % μείωση των συνολικών εκπομπών 19 αερίων του θερμοκηπίου (σε απόλυτα μεγέθη) στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ 3% μείωση της κατανάλωσης νερού ανά εργαζόμενο σε σχέση με το προηγούμενο έτος στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ 3% μείωση της συνολικής κατανάλωσης χαρτιού ανά εργαζόμενο σε σχέση με το προηγούμενο έτος στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ % αύξηση ποσοστού χρήσης περιβαλλοντικά πιστοποιημένων χάρτινων αναλωσίμων σε σχέση με τη συνολική ποσότητα χαρτιού που καταναλώνεται στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ 3% αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης χαρτιού σε σχέση με τη συνολική ποσότητα χαρτιού που καταναλώθηκε στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ 2% αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης μελανοδοχείων σε σχέση με τη συνολική ποσότητα μελανοδοχείων που καταναλώθηκε στο σύνολο των υποδομών της Τράπεζας που εντάσσονται στο ΣΠΔ Διετής (υιοθετήθηκε το 2016) Ετήσιος Πενταετής (υιοθετήθηκε το 2014) Πρόγραμμα εγκατάστασης συστημάτων αυτοπαραγωγής με ενεργειακό συμψηφισμό (net metering) Ανακαινίσεις σε κτήρια, αντικατάσταση φωτισμού, παρακολούθηση καταναλώσεων μέσω BΕMS Ανακαινίσεις σε κτήρια, αντικατάσταση φωτισμού, παρακολούθηση καταναλώσεων μέσω BΕMS Τεχνικά Έργα Τεχνικά Έργα Τεχνικά Έργα Ετήσιος Ανακαινίσεις στα κτήρια Τεχνικά Έργα Ετήσιος Διετής (υιοθετήθηκε το 2016) Ετήσιος Ετήσιος Πρόγραμμα μείωσης κατανάλωσης χαρτιού Πρόγραμμα πράσινων προμηθειών Πρόγραμμα ανακύκλωσης χαρτιού Πρόγραμμα ανακύκλωσης μελανοδοχείων/toner Μονάδα Περιβάλλοντος Διοικητική Μέριμνα Μονάδα Περιβάλλοντος Μονάδα Περιβάλλοντος 17 location based 18 Αναθεώρηση του στόχου δεδομένου ότι έχει ήδη υπερκαλυφθεί. 19 Scope 1 + Scope 2 (location based) + Scope 3 35

37 11 Ανάλυση Περιβαλλοντικής Επίδοσης 11.1 Γενικά Οι δραστηριότητες της Τράπεζας χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένες περιβαλλοντικές πλευρές κι επιπτώσεις οι οποίες παρακολουθούνται καθ όλη τη διάρκεια του έτους βάσει συγκεκριμένων διαδικασιών. Η μεθοδολογία που ακολουθείται για τους υπολογισμούς βασίζεται στις απαιτήσεις του πρωτοκόλλου «GHG Protocol Corporate Accounting and Reporting Standard» του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Πόρων (WRI) και του Παγκόσμιου Συμβουλίου Επιχειρήσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (WBCSD). Με στόχο την ολοκληρωμένη διαχείριση του συνόλου των περιβαλλοντικών δεδομένων (τα οποία ξεπερνούν τις ετησίως) έχουν δημιουργηθεί δύο εφαρμογές: η «Βάση Δεδομένων Υπολογισμού Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος», ένα καινοτόμο εργαλείο που αναπτύχθηκε σύμφωνα με το Greenhouse Gas Protocol Initiative, και η αυτοματοποιημένη διαδικασία «Περιβαλλοντική Διαχείριση» στην εφαρμογή workflow ΑPPIAN. Παρακάτω καταγράφονται οι περιβαλλοντικές επιδόσεις για το 2017 των κτηριακών υποδομών της Τράπεζας Πειραιώς που είναι ενταγμένες στο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Διαχείριση Πρώτων Υλών, Φυσικών & Ενεργειακών Πόρων Ενέργεια Οι ενεργειακοί πόροι που χρησιμοποιούνται στις διάφορες δραστηριότητες της Τράπεζας είναι: ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο για τη θέρμανση χώρων και για τη λειτουργία γεννητριών (εφεδρικά Η/Ζ) σε έκτακτες περιπτώσεις και πετρελαιοειδή (κυρίως βενζίνη και diesel κίνησης) για τη μετακίνηση του προσωπικού σε διάφορες επαγγελματικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Ηλεκτρική ενέργεια Η ηλεκτρική ενέργεια καταναλώνεται στο σύνολο των κτηριακών υποδομών για φωτισμό, τη λειτουργία ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, κλιματισμό, ενώ στην πλειονότητα των κτηρίων χρησιμοποιείται και για λόγους θέρμανσης. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας έχει αξιολογηθεί ως η περιβαλλοντική πλευρά της Τράπεζας με την μεγαλύτερη περιβαλλοντική επίπτωση (βλ. Ενότητα «Περιβαλλοντικές Πλευρές και Επιπτώσεις»). Συνεπώς, σε ετήσια βάση υλοποιούνται προγράμματα με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή αναβάθμιση του κτηριακού αποθέματος, ενώ επιδιώκεται η συνεχής ενεργειακή παρακολούθηση των υφιστάμενων και ανακαινιζόμενων κτηρίων. Κατά το 2017 σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν έργα ενεργειακής αναβάθμισης σε 80 καταστήματα και κτήρια της Τράπεζας από τα Τεχνικά Έργα & Διοικητική Υποστήριξη. Ειδικότερα, για τα καταστήματα οι παρεμβάσεις που υλοποιήθηκαν συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 7 Σύνολο ενεργειακών παρεμβάσεων που πραγματοποιήθηκαν σε καταστήματα εντός του 2017 Ενεργειακές Παρεμβάσεις Αριθμός καταστημάτων Αντικατάσταση μονών υαλοπινάκων με διπλούς, χαμηλής εκπεμψιμότητας 15 Τοποθέτηση αισθητήρων παρουσίας απουσίας στους χώρους των WC 31 Εγκατάσταση BΕMS 70 Eναλλάκτης αντλίας θερμότητας νυκτερινού δροσισμού VAM 16 Αντικατάσταση φωτιστικών σωμάτων και εγκατάσταση λαμπτήρων LED Στο Σύστημα περιβαλλοντικής Διαχείρισης έχει ενταχθεί το σύνολο των καταστημάτων και των κτηρίων Διοίκησης της Τράπεζας Πειραιώς, πλην των Κεντρικών Αποθηκών. 36

38 Εξοικονόμηση ενέργειας σε φωτισμό σε κτηριακές εγκαταστάσεις Κατά τις ανακαινίσεις των κτηριακών υποδομών, εγκαθίστανται, όπου είναι εφικτό, επιλεγμένα φωτιστικά τεχνολογίας LED. Η υλοποίηση πραγματοποιείται μετά από εκπόνηση φωτομετρικών μελετών με βασικά κριτήρια την επίτευξη υψηλών επιπέδων φωτισμού και την εξοικονόμηση ενέργειας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του 2017, ο δείκτης εγκατεστημένης ισχύος φωτισμού έφτασε τα 7,10 W/m 2. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ο Δείκτης Εγκατεστημένης Ισχύος Φωτισμού μέχρι το 2013 ήταν 20,06 W/m 2 η μείωση αγγίζει το 65%. Συνολικά το ετήσιο οικονομικό όφελος του συγκεκριμένου προγράμματος εκτιμάται σε (Πηγή: Ενεργειακή Διαχείριση του κτιριακού αποθέματος της Τράπεζας Πειραιώς 2017, Thelcon ΕΠΕ) Πίνακας 8 Αποτελέσματα εξοικονόμησης φωτισμού 2017 Αριθμός καταστημάτων 102 Μείωση Ισχύος φωτισμού: 65% Μείωση αριθμού φωτιστικών: 20% Μείωση της εγκατεστημένης ισχύος: 53% Ενεργειακή εξοικονόμηση στο Μηχανογραφικό Κέντρο της Τράπεζας Το 2017 πραγματοποιήθηκαν συγκεκριμένες παρεμβάσεις στο Μηχανογραφικό Κέντρο με στόχο τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας του κτηρίου. Πιο συγκεκριμένα: απεγκαταστάθηκε ηλεκτρικός εξοπλισμός μειώνοντας τον αριθμό των racks από 80 σε 2, ενώ παράλληλα απενεργοποιήθηκαν ορισμένα συστήματα ψύξης στο χώρο του Server Room. Συγκριτικά με το 2016, η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο κτήριο της Μηχανογράφησης μειώθηκε κατά 16% (βλ.εικόνα 5), δηλαδή περίπου 1,3 GWh, ποσό που ισοδυναμεί με τις ετήσιες ενεργειακές ανάγκες 26 καταστημάτων. Κατανάλωση Η.Ε. (MWh) Μήνας Εικόνα 4 Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Μηχανογραφικού Κέντρου (MWh) 37

39 Αντικατάσταση Κεντρικών Ψυκτών σε σύστημα κλιματισμού Στα μέσα του 2016, στο κτήριο επί της οδού Λ. Συγγρού 87, αντικαταστάθηκαν οι υδρόψυκτοι ψύκτες με 2 καινούριους των οποίων τα τεχνικά χαρακτηριστικά ήταν υψηλών ενεργειακών προδιαγραφών. Μετά από ένα χρόνο πλήρους λειτουργίας, η ενεργειακή συμπεριφορά του κτηρίου έχει βελτιωθεί σημαντικά, καθώς η εξοικονόμηση ενέργειας για κλιματισμό αγγίζει το 43% (βλ. Εικόνα 6), με αντίστοιχη μείωση λειτουργικών εξόδων ετησίως. (Πηγή: Ενεργειακή Διαχείριση του κτιριακού αποθέματος της Τράπεζας Πειραιώς 2017, Thelcon ΕΠΕ) 1000 Κλιματισμός (MWh) Έτος Εικόνα 5 Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για κλιματισμό στο κτήριο Λ. Συγγρού 87 (MWh) Εξοικονόμηση Ενέργειας στον Φωτισμό Πινακίδων Εγκατάσταση λαμπτήρων LED Στο τέλος του 2017, ξεκίνησε η αντικατάσταση των υφιστάμενων λαμπτήρων φωτισμού στις εξωτερικές πινακίδες των καταστημάτων με λαμπτήρες LED, καθώς μετά από μελέτη που πραγματοποιήθηκε με συνεργαζόμενη εταιρία, αποδείχτηκε ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης ενέργειας. Πιο συγκεκριμένα: Η εξοικονόμηση ενέργειας κυμαίνεται στο 50% (αφορά τη λειτουργία της εξωτερικής πινακίδας). Το οικονομικό όφελος αγγίζει τα 510 ευρώ ετησίως για κάθε κατάστημα. Ο χρόνος ζωής των νέων λαμπτήρων είναι υπερδιπλάσιος. Η συνολική κατανάλωση ενέργειας των καταστημάτων εμφανίζεται μειωμένη κατά 5%. Στις αρχές του 2018 ο αριθμός των καταστημάτων στα οποία αντικαταστάθηκαν οι λαμπτήρες των εξωτερικών πινακίδων, ανήλθε στα 169. Αυτοπαραγωγή με ενεργειακό συμψηφισμό (net metering) Εντός του 2017 ολοκληρώθηκε η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών (Φ/Β) συστημάτων, συνολικής ισχύος 173,47 kwp, σε 6 καταστήματα της Τράπεζας και η σύνδεσή αυτών με το δίκτυο ηλεκτροδότησης. Αξίζει να σημειωθεί ότι βάσει των λογαριασμών που έχουν εκδοθεί μέχρι σήμερα έχει υπολογιστεί ότι το 30% των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια των 6 καταστημάτων προέρχεται από τα Φ/Β. Εντός του 2018 αναμένεται να συνδεθούν επιπλέον 19 φωτοβολταϊκά συστήματα, συνολικής ισχύος 453,23 kwp. Με την ολοκλήρωση του έργου (εκτιμάται μέχρι το 2019) θα υπάρχουν φωτοβολταϊκά συστήματα σε 31 καταστήματα της Τράπεζας με συνολική εγκατεστημένη ισχύς 768,78 kwp. 38

40 Ενεργειακό Γραφείο Mε σκοπό τη συνεχή μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, η Τράπεζα επιδιώκει τη βέλτιστη λειτουργία και συνεχή ενεργειακή παρακολούθηση των υφιστάμενων και ανακαινιζόμενων κτηρίων, με την υιοθέτηση ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών. Γι αυτό το λόγο προχώρησε στο σχεδιασμό του Ενεργειακού Γραφείου, ένα καινοτόμο περιβαλλοντικό πρόγραμμα υποδομής με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας και νερού. Μέσω αυτού παρακολουθούνται περισσότερες από 300 κτηριακές υποδομές. Μέσα στο 2018, το ειδικό λογισμικό θα έχει την δυνατότητα να παρακολουθεί 600 κτηριακές μονάδες της Τράπεζας. Με τη χρήση αλγορίθμων και λαμβάνοντας υπόψη το ενεργειακό προφίλ του κάθε καταστήματος ξεχωριστά, αναμένεται να είναι δυνατή η βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης. Ενδεικτικά προσφέρονται οι παρακάτω κύριες δυνατότητες: Σύγκριση ενεργειακών δεδομένων με τη χρήση γραφημάτων μεταξύ καταστημάτων. Παρέμβαση εξ αποστάσεως σε περίπτωση σφαλμάτων και βλαβών. Αξιολόγηση σεναρίων κατανάλωσης ενέργειας και δυνατότητα λήψης αποφάσεων για την υλοποίηση επενδύσεων σε έργα εξοικονόμησης ενέργειας (π.χ. αλλαγή συστήματος κλιματισμού με αντίστοιχο σύγχρονης τεχνολογίας). Με την πλήρη λειτουργία του Ενεργειακού Γραφείου αναμένονται τα παρακάτω οφέλη: Σημαντική μείωση του Περιβαλλοντικού Αποτυπώματος της Τράπεζας. Δημιουργία και κατανόηση ενεργειακού προφίλ κτηριακών μονάδων και περαιτέρω βελτιώσεις εξοπλισμού. Πρόβλεψη και μείωση του λειτουργικού κόστους. Βελτίωση των συνθηκών θερμικής άνεσης των εργαζομένων. Ευαισθητοποίηση/Ενημέρωση των εργαζομένων και των πελατών της Τράπεζας μέσω της απεικόνισης γραφημάτων και δεδομένων σε οθόνες προβολής στα καταστήματα και τα κτήρια διοίκησης. 39

41 Η παρακολούθηση της κατανάλωσης της ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται απευθείας μέσω των εκκαθαριστικών λογαριασμών που εκδίδονται από τους παρόχους (ΔΕΗ Α.Ε., ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Α.Ε.), αλλά και μέσω κοινοχρήστων (αφορούν τα κτήρια Διοίκησης επί των οδών Αμερικής και Μεσογείων). Εξαίρεση αποτελούν ορισμένα μικρά καταστήματα τα οποία στεγάζονται κυρίως μέσα σε νοσοκομεία και για τα οποία δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία ηλεκτρικής κατανάλωσης. Για τα συγκεκριμένα γίνεται εκτίμηση της κατανάλωσής τους, λαμβάνοντας υπόψη τη μέση κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά μονάδα επιφάνειας ενός δείγματος καταστημάτων με πλήρη στοιχεία κατανάλωσης. Το 2017 η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ξεπέρασε τις 61,7 GWh (Πίνακας 9), εκ των οποίων οι kwh προήλθαν από φωτοβολταϊκά συστήματα εγκατεστημένα σε 6 καταστήματα. Οι δείκτες ηλεκτρικής κατανάλωσης ανά εργαζόμενο και ανά μονάδα επιφάνειας μειώθηκαν κατά 2% και 3%, αντίστοιχα. Πίνακας 9 Δείκτες κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας Συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (GWh) Συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά μονάδα επιφάνειας (kwh/m 2 ) Συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά εργαζόμενο (kwh/εργαζ.) 66,02 61, Οι επιδόσεις αυτές της Τράπεζας επηρεάστηκαν και από τις μετεωρολογικές συνθήκες που επικράτησαν το 2017 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι εκτιμώμενες βαθμοημέρες θέρμανσης και ψύξης 21 (HDD και CDD αντίστοιχα) για 16 πόλεις της Ελλάδας 22 συγκριτικά για τα έτη 2016 και στην κλιματική ζώνη Α 5 στην κλιματική ζώνη Β 3 στην κλιματική ζώνη Γ 4 στην κλιματική ζώνη Δ Με βάση τα στοιχεία αυτά, οι ανάγκες για θέρμανση παρουσιάζονται αυξημένες κατά 8% σε σχέση με το 2016, γεγονός που συνέβαλε σε αυξημένες ενεργειακές καταναλώσεις για θέρμανση κυρίως το Γενάρη του 2017 (βλ. Εικόνα 7 και Εικόνα 8). Πίνακας 10 Εκτιμώμενες βαθμοημέρες θέρμανσης και ψύξης για 16 πόλεις της Ελλάδας Δείγμα HDD CDD Πόλη Κλ. Ζώνη Μεταβολή Μεταβολή Ηράκλειο Α 735,60 861,00 17% 1.218, ,40 11% Κυκλάδων (Τήνος) Α 808,80 882,60 9% 1.041,10 970,20 7% Μολάοι Λακωνίας Α 911, ,30 12% 1.247, ,70 0% Σπάρτη Α 1.445, ,40 9% 1.181, ,50 3% Αθήνα Β 926, ,10 10% 1.401, ,60 3% Λαμία Β 1.237, ,20 11% 1.127, ,20 3% Λέσβος (Πέτρα) Β 1.163, ,40 8% 934,60 778,10 17% 21 Η μέθοδος των βαθμοημερών είναι μια από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους εκτίμησης της ενεργειακής κατανάλωσης τόσο για την θέρμανση όσο και για την ψύξη των κτηρίων. 22 Πηγή δεδομένων: 40

42 Δείγμα HDD CDD Πόλη Κλ. Ζώνη Μεταβολή Μεταβολή Νεμέα Κορινθίας Β 1.733, ,70 12% 973,80 945,80 3% Πάτρα Β 754,40 850,60 13% 1.070, ,90 0% Βόλος Γ 1.332, ,50 18% 1.031,20 953,40 8% Ιωάννινα Γ 2.520, ,40 1% 580,40 640,30 10% Μεταξάδες Έβρου Γ 2.039, ,80 7% 912,00 851,70 7% Δράμα Δ 2.108, ,00 8% 879,10 802,80 9% Καστοριά Δ 2.373, ,20 5% 552,00 617,00 12% Τρίπολη Δ 2.416, ,10 7% 607,80 672,10 11% Φλώρινα Δ 2.753, ,40 4% 472,20 594,90 26% Συνολικά από το 2008, ο δείκτης ηλεκτρικής κατανάλωσης ανά μονάδα επιφάνειας έχει μειωθεί περισσότερο από 22% επιβεβαιώνοντας τη σημαντικότητα όλων των έργων εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής αναβάθμισης που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Ενεργειακή Ανάλυση Κτηριακού Αποθέματος Τράπεζας Πειραιώς Στα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζονται οι μηνιαίες καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας στο σύνολο των κτηρίων Διοίκησης και στο Δίκτυο Καταστημάτων. Οι αυξημένες καταναλώσεις τους καλοκαιρινούς μήνες (κυρίως Ιουλίου Αυγούστου) οφείλονται στη χρήση κλιματιστικών μονάδων. Ειδικά για τα καταστήματα παρατηρείται σχετική μείωση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας που οφείλεται κυρίως στις παύσεις εργασιών καταστημάτων. 4,50 4, , ,00 3,69 3,62 3, ,35 3,50 3,50 3,17 3,14 2,90 2,86 3,72 2,93 2,86 2,72 2,82 2,78 3,00 2,57 3,00 2,57 3,35 2,65 3,27 2,27 2,14 2,25 2,19 2,32 2,29 2,34 2,50 2,18 2,77 2,50 2,88 2,94 2,55 2,11 2,21 2,31 2,52 2,74 2,72 2,80 2,00 2,46 2,51 2,00 2,41 2,38 2,55 2,17 2,25 2,08 2,06 1,50 1,91 1,50 Κατανάλωση Η.Ε. Κτηρίων Διοίκησης (GWh) 1, Μήνες Κατανάλωση Η.Ε. Δικτύου Καταστημάτων (GWh) 1, Μήνες Εικόνα 6 Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας στα κτήρια Διοίκησης ( ) Εικόνα 7 Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας στο Δίκτυο Καταστημάτων ( ) Βάσει πραγματικών μετρήσεων/καταναλώσεων από δείγμα 160 καταστημάτων και 5 κτηρίων Διοίκησης με εγκατεστημένο σύστημα ενεργειακής διαχείρισης (BEMS) 23 υπολογίστηκε ότι: για τα μεν καταστήματα περίπου το 14% της συνολικής κατανάλωσης οφείλεται στον κλιματισμό θέρμανση, το 18% στον κλιματισμό ψύξη, το 22% στο φωτισμό και το υπόλοιπο 46% σε λοιπές καταναλώσεις (συσκευές κ.ά.), για τα μεν κτήρια διοίκησης το 32% της συνολικής κατανάλωσης οφείλεται στον κλιματισμό (θέρμανση/ψύξη), και το υπόλοιπο 68% σε φωτισμό και σε ηλεκτρικές συσκευές γραφείου. 23 Ενεργειακή Διαχείριση Κτιριακού Αποθέματος της Τράπεζας Πειραιώς 2017, Thelcon ΕΠΕ. 41

43 Παρακάτω παρουσιάζονται οι ηλεκτρικές καταναλώσεις ανά ενεργειακή χρήση για τα κτήρια Διοίκησης και για το Δίκτυο καταστημάτων. Κτήρια Διοίκησης Δίκτυο Καταστημάτων 22% 32% 27,89 GWh 68% Κλιματισμός (θέρμανση/ψύξη) Λοιπά (συμπεριλαμβάνεται ο φωτισμός) 18% 14% 33,77 GWh 46% Κλιματισμός Θέρμανση Κλιματισμός Ψύξη Φωτισμός Λοιπά Εικόνα 6 Κατανομή ηλεκτρικής ενέργειας για το 2017 Κτήρια Διοίκησης Πετρέλαιο θέρμανσης Εικόνα 7 Κατανομή ηλεκτρικής ενέργειας για το 2017 Δίκτυο Καταστημάτων Το 2017, 96 κτηριακές υποδομές προμηθεύτηκαν περίπου λίτρα πετρελαίου (Πίνακας 11). Συγκριτικά με το 2016, ο αριθμός των καταστημάτων εμφανίστηκε σημαντικά μειωμένος χωρίς ωστόσο να παρουσιάζεται αντίστοιχη μείωση και στην κατανάλωση. Το συγκεκριμένο οφείλεται στις αυξημένες ανάγκες για λόγους θέρμανσης το 2017 εν αντιθέσει με το 2016 (βλ. Πίνακα 11). Πίνακας 11 Δείκτες κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης Κατανάλωση Πετρελαίου Θέρμανσης Συνολική κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης (lt) Συνολική κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης ανά μονάδα επιφάνειας (lt/m 2 ) Συνολική κατανάλωση πετρελαίου θέρμανσης ανά εργαζόμενο (lt/εργαζ.) ,69 0,70 23,18 23, klt 214 klt klt 104 klt Καταστήματα Κτήρια Διοίκησης Καταστήματα Κτήρια Διοίκησης Εικόνα 8 Αριθμός κτηριακών υποδομών που προμηθεύτηκε πετρέλαιο Εικόνα 9 Κατανομή προμήθειας πετρελαίου (Καταστήματα και Κτήρια Διοίκησης) Μετακινήσεις εργαζομένων Για τον υπολογισμό των μετακινήσεων συνυπολογίζονται τόσο οι οδικές όσο και οι αεροπορικές μετακινήσεις των εργαζομένων. Ειδικότερα στις οδικές μετακινήσεις συμπεριλαμβάνεται και η διακίνηση της εσωτερικής αλληλογραφίας με τη χρήση δίκυκλων στα κτήρια διοίκησης στην Αθήνα. 42

44 Οι συνολικές καταναλώσεις καυσίμων από τις οδικές επαγγελματικές μετακινήσεις των εργαζομένων εκτιμώνται κατά προσέγγιση βάσει στατιστικών στοιχείων που συγκεντρώνονται από την Τράπεζα για τις μετακινήσεις του προσωπικού 24 και λαμβάνοντας υπόψη τις μέσες μηνιαίες τιμές της αμόλυβδης βενζίνης και του diesel κίνησης 25. Ειδικότερα για τις εκπαιδευτικές μετακινήσεις λαμβάνεται υπόψη η απόσταση που διανύει ο κάθε εργαζόμενος από το χώρο εργασίας του προς το εκπαιδευτικό κέντρο και αντίστροφα. Έτσι, για το 2017 υπολογίστηκε ότι η κατανάλωση βενζίνης για τις επαγγελματικές μετακινήσεις του προσωπικού έφτασε τα lt. Αν σε αυτά συνυπολογιστούν και περίπου lt βενζίνης τα οποία καταναλώθηκαν για τις εκπαιδευτικές μετακινήσεις του προσωπικού, η συνολική κατανάλωση βενζίνης για τη μετακίνηση των στελεχών της Τράπεζας το 2017 ανήλθε σε περίπου lt. Ταυτόχρονα, για την ίδια χρονιά η κατανάλωση diesel κίνησης ξεπέρασε τα lt 27. Οι διαφορές που εμφανίζονται μεταξύ diesel κίνησης και βενζίνης οφείλονται στην αλλαγή της μεθοδολογίας για το 2017 λόγω μη διαθέσιμων στοιχείων που αφορούσαν την κατηγοριοποίηση των εξόδων σε ιδιόκτητα/leased αυτοκίνητα και σε I.X. αυτοκίνητα. Οδικές Μετακινήσεις εργαζομένων Πίνακας 12 Συνολικές οδικές μετακινήσεις εργαζομένων Βενζίνη Diesel κίνησης Συνολική κατανάλωση για επαγγελματικές μετακινήσεις (klt) Συνολική κατανάλωση για εκπαιδευτικές μετακινήσεις (klt) Συνολική κατανάλωση για οδικές μετακινήσεις (klt) Συνολική κατανάλωση για οδικές μετακινήσεις (lt/εργαζ.) Συνολικά το 2017 διανύθηκαν περισσότερα από 26,9 εκατ. χιλιόμετρα οδικώς για επαγγελματικούς και εκπαιδευτικούς λόγους. Τέλος, χάρη στην υλοποίηση περισσότερων από αναθέσεων προγραμμάτων e Learning από το σύνολο των εργαζομένων αποφεύχθηκαν περισσότερα από 13,3 εκατ. χιλιόμετρα οδικών μετακινήσεων (Εικόνα 13), συμβάλλοντας σημαντικά στην αποφυγή των οδικών μετακινήσεων. Υπολογίστηκε ότι το ένα τρίτο του συνόλου των οδικών μετακινήσεων δε χρειάστηκε να πραγματοποιηθεί Σύνολο αναθέσεων μαθημάτων e learning Σύνολο εργαζομένων που εκπαιδεύτηκαν Αποφυγή μετακινήσεων λόγω e learning (x1.000 χλμ) Εικόνα 10 Εκπαιδεύσεις μέσω e Learning 24 Στην Τράπεζα χρησιμοποιείται ειδική εφαρμογή στην οποία καταγράφεται το σύνολο των εξόδων για καύσιμα που πραγματοποιούν οι εργαζόμενοι για τις μετακινήσεις τους Έγινε η παραδοχή ότι η μέση κατανάλωση ενός βενζινοκίνητου οχήματος είναι 7,9 λίτρα/100 χλμ. 27 Έγινε η παραδοχή ότι η μέση κατανάλωση ενός ντιζελοκίνητου οχήματος είναι 6,4 λίτρα/100 χλμ. 28 Το σύνολο της κατανάλωσης αφορά σε μετακινήσεις με ιδιόκτητα/leased ντιζελοκίνητα οχήματα. 43

45 Σχετικά με τις αεροπορικές μετακινήσεις, αντλούνται αναλυτικά στοιχεία από συνεργαζόμενο ταξιδιωτικό γραφείο στα οποία καταγράφεται το σύνολο των αεροπορικών διαδρομών που πραγματοποιούνται καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Έτσι, συνολικά το 2017 διανύθηκαν από στελέχη της Τράπεζας περίπου 5,6 εκατ. χιλιόμετρα αεροπορικώς. Πραγματοποιώντας συγκεκριμένες παραδοχές για τον τύπο του χρησιμοποιούμενου αεροσκάφους 29 υπολογίσθηκε ότι η κατανάλωση καυσίμου που αντιστοιχεί στις μετακινήσεις των στελεχών της Τράπεζας αντιστοιχεί σε 221 t καυσίμου αεροπορίας (jet fuel) για το 2017 (Πίνακας 13). Πίνακας 13 Αεροπορικές μετακινήσεις εργαζομένων Αεροπορικές μετακινήσεις Συνολικά χιλιόμετρα που διανύθηκαν (km) Χιλιόμετρα ανά εργαζόμενο (km/εργαζ.) Συνολική κατανάλωση jet fuel (t) Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται σχηματικά το σύνολο των επαγγελματικών μετακινήσεων από τα στελέχη της Τράπεζας, αλλά και αυτό που αποφεύγεται μέσω της υλοποίησης εκπαιδεύσεων e learning. Το 2017, τα συνολικά διανυθέντα χιλιόμετρα άγγιξαν τα χιλιόμετρα. 63% % 3% 12% 55% km km 2017 Οδικές επαγγελματικές μετακινήσεις 29% 4% 12% Οδικές εκπαιδευτικές μετακινήσεις Αεροπορικές μετακινήσεις Μετακινήσεις που αποφεύχθηκαν λόγω e learning Εικόνα 11 Σύνολο μετακινήσεων και η συμβολή των εκπαιδεύσεων μέσω e learning Με στόχο τον περιορισμό των μετακινήσεων, το 2017 ολοκληρώθηκε η αντικατάσταση παλαιών και η τοποθέτηση νέων μηχανημάτων ώστε να είναι δυνατή η πραγματοποίηση τηλεδιασκέψεων (videoconferences) σε αίθουσες συνεδριάσεων κεντρικών κτηρίων και καταστημάτων. Συνολικά, το σύνολο των κλήσεων για το έτος 2017 ήταν Πρόσθετες ποσότητες καυσίμων και ενεργειακών πόρων καταναλώνονται κατά την μετακίνηση των στελεχών και εργαζομένων της Τράπεζας από το σπίτι προς την εργασία τους και αντίστροφα (ΜΜΜ, ΙΧ αυτοκίνητα). Εντούτοις, δεν υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία για το 2017 για τον υπολογισμό των ποσοτήτων των καυσίμων της κατηγορίας αυτής. Αναφορικά με το 2018, σχεδιάζεται να γίνει για πρώτη φορά η αποτύπωση των ενεργειακών πόρων και των συνεπαγόμενων εκπομπών που προκύπτουν από τις καθημερινές μετακινήσεις των εργαζομένων προς/από το χώρο εργασίας τους. 29 Θεωρήθηκε ως τύπος το Β που χρησιμοποιείται τόσο σε πτήσεις εσωτερικού, όσο και σε πτήσεις προς την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, που είναι και οι προορισμοί της πλειονότητας των ταξιδιών που πραγματοποιούν τα στελέχη της Τράπεζας. 44

46 Νερό Το νερό που καταναλώνεται σε όλες τις κτηριακές υποδομές της Τράπεζας προέρχεται από τα δίκτυα ύδρευσης των πόλεων και χρησιμοποιείται κυρίως για τον καθαρισμό των χώρων και για την ατομική υγιεινή. Ως εκ τούτου η κατανάλωση νερού έχει αξιολογηθεί ως μέσης σημαντικότητας περιβαλλοντική πλευρά. Η Τράπεζα προκειμένου να πετύχει τους στόχους που σχετίζονται με την εξοικονόμηση νερού, υλοποιεί παρεμβάσεις στα κτήρια κατά τη διάρκεια ανακαινίσεων. Το 2017 συνεχίστηκε η τοποθέτηση λεκάνης με σύστημα καταιονισμού διπλής ροής και διακοπτών παροχής νερού με έλεγχο ροής στις βρύσες των WC σε 31 Καταστήματα. Παράλληλα, στο τέλος του 2017 ξεκίνησε πιλοτικό πρόγραμμα τοποθέτησης φίλτρων εξοικονόμησης νερού στις βρύσες 10 καταστημάτων της Τράπεζας. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα πρόκειται να επεκταθεί το Συγκριτικά με το 2016, η συνολική κατανάλωση νερού μειώθηκε κατά 6%, κυρίως λόγω της μείωσης του προσωπικού (περίπου 4%). Αντίστοιχα, ο δείκτης συνολικής κατανάλωσης νερού ανά εργαζόμενο μειώθηκε κατά 2%. Πίνακας 14 Δείκτες κατανάλωσης νερού Κατανάλωση νερού Συνολική κατανάλωση νερού (m 3 ) Κατανάλωση νερού ανά εργαζόμενο (m 3 /εργαζ.) Κατανάλωση νερού ανά μονάδα επιφάνειας (m 3 /m 2 ) 8,94 8,76 0,25 0,25 Αναλώσιμα υλικά Στην Τράπεζα Πειραιώς καταναλώνονται σημαντικές ποσότητες χαρτιού και ως εκ τούτου έχει αξιολογηθεί ως η δεύτερη πιο σημαντική περιβαλλοντική πλευρά/επίπτωση από τη λειτουργία της Τράπεζας. Για τον υπολογισμό λαμβάνονται υπόψη: οι προμήθειες χάρτινων αναλωσίμων, οι συνδρομές εφημερίδων, καθώς και οι συνολικές ποσότητες χαρτιού που χρησιμοποιούνται για λόγους επικοινωνίας και προβολής. Το 2017, χρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικά (99,99%), ως χαρτί γραφής (μέγεθος Α3, Α4 και Α5), χαρτί 100% ανακυκλωμένο και με περιβαλλοντική πιστοποίηση eco label. Επιπλέον, όλες οι ποσότητες χαρτιού που χρησιμοποιήθηκαν για λόγους εξωτερικής προβολής κι επικοινωνίας ήταν χαρτί πιστοποιημένο κατά FSC. Όσον αφορά τα αναλώσιμα είδη, για το 2017, εκτός των δεδομένων από την εφαρμογή BOSS, συνυπολογίστηκαν και δεδομένα από προμήθειες χαρτιού και μελανιών/τόνερ που έγιναν από ορισμένες οργανωτικές μονάδες εκτός της εφαρμογής προμηθειών 30, αλλά και από συγκεντρωτικά στοιχεία των προμηθευτριών εταιριών οι οποίες παρέχουν την υπηρεσία MPS. Συγκριτικά με το 2016, παρατηρήθηκε μείωση στη συνολική κατανάλωση χαρτιού κατά 7%. Παράλληλα, ο δείκτης συνολικής κατανάλωσης χαρτιού ανά εργαζόμενο μειώθηκε κατά 3% περίπου σε σύγκριση με το 2016, επιτυγχάνοντας το στόχο που είχε τεθεί. Συνολικά, το 2017 καταναλώθηκαν 30 Για τα συγκεκριμένα, έγιναν εκτιμήσεις βάσει των αντίστοιχων ειδών που υπάρχουν στο σύστημα προμηθειών BOSS της Τράπεζας Πειραιώς. 45

47 1.306 τόνοι χαρτιού, εκ των οποίων οι 922 τόνοι ήταν χαρτί 100% ανακυκλωμένο και πιστοποιημένο με eco label και 41 τόνοι χαρτί πιστοποιημένο κατά FSC % Οικολογικό χαρτί πιστοποιημένο με eco label 10% 32% 26% 3% 71% Συμβατικό χαρτί Χαρτί πιστοποιημένο κατά fsc Εικόνα 12 Κατανομή κατανάλωσης χαρτιού Αξίζει να σημειωθεί ότι την τελευταία δεκαετία η κατανάλωση χαρτιού ανά εργαζόμενο έχει μειωθεί κατά 31%. Ειδικότερα, η χαμηλή τιμή του δείκτη για το έτος οφείλεται στο γεγονός ότι κατά την ενοποίηση των Τραπεζών υπήρχε αρκετό απόθεμα χαρτιού από προηγούμενα έτη το οποίο καταναλώθηκε εντός του % Εικόνα 13 Κατανάλωση χαρτιού ανά εργαζόμενο (κιλά/εργαζ.) Σχετικά με την προμήθεια αναλωσίμων εκτύπωσης (τόνερ, μελανοδοχεία κ.ά.), παρατηρήθηκε μεγάλη μείωση της τάξης του 37%. Συνολικά, έγινε προμήθεια περισσότερων από τεμαχίων, εκ των οποίων το 30% προήλθε από διαδικασία αναγόμωσης, υποστηρίζοντας τη διαδικασία της επαναχρησιμοποίησης ενός αναλωσίμου. 31 Το 2013 ολοκληρώθηκε η ενοποίηση και των έξι τραπεζών (δηλαδή της Τράπεζας Πειραιώς με την ATEbank, την Ελληνική Τράπεζα, την Τράπεζα Κύπρου, την Cyprus Popular Bank και τη Millennium Bank) υπό ενιαίο νομικό και λειτουργικό σχήμα. 46

48 Πίνακας 15 Δείκτες κατανάλωσης χαρτιού Δείκτες Κατανάλωσης Χαρτιού Συνολική κατανάλωση χαρτιού (kg/εργαζ.) Κατανάλωση ανακυκλωμένου χαρτιού (kg/εργαζ.) ,1 68,9 Πίνακας 16 Δείκτες κατανάλωσης μελανιών Δείκτες Κατανάλωσης Μελανιών Σύνολο Τεμαχίων Τεμάχια ανά εργαζόμενο 4,3 2,9 Οι παρακάτω δράσεις συνέβαλαν θετικά στη μείωση της κατανάλωσης χαρτιού και μελανιών στην Τράπεζα για το 2017: Η χρήση των υπηρεσιών διαχείρισης εκτυπώσεων και εγγράφων MPS (Managed Print Services) εφαρμόζεται σε 31 κτήρια Διοίκησης. Το 2017, περισσότερες από σελίδες δεν εκτυπώθηκαν (περίπου 7% των συνολικών εκτυπώσεων που ζητήθηκε). Η καινοτόμος υπηρεσία Paperless Cashier η οποία περιλαμβάνει το συνδυασμό ηλεκτρονικής υπογραφής (e Signature) και ψηφιακής αρχειοθέτησης. Το 2017, πραγματοποιήθηκαν περίπου συναλλαγές μέσω Paperless Cashier, οι οποίες από πλευράς εκτυπώσεων κατανέμονται σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 17 Στοιχεία Συναλλαγών μέσω Paperless Cashier Συναλλαγές με ηλεκτρονική υπογραφή Συναλλαγές με φυσική υπογραφή Με εκτύπωση 1 αντιγράφου για τον πελάτη (Α4) Χωρίς εκτύπωση αντιγράφου Εκτύπωση 2 αντιγράφων (Α4) Από το 2015 σε όλα τα ΑΤΜ προβάλλεται εικαστικό προκειμένου να ενημερώνεται το πελατειακό κοινό και να επιλέγει την εκτύπωση ή μη απόδειξης για τη συναλλαγή του. Το 2017 ο αριθμός των συναλλαγών χωρίς την εκτύπωση απόδειξης ξεπέρασε τις Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και αερίων ρυπαντών Βασικές πηγές εκπομπών αερίων από τις δραστηριότητες της Τράπεζας είναι οι ακόλουθες: Κατανάλωση ντίζελ στα κτήρια για θέρμανση χώρων ή σε γεννήτριες (H/Z). Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε όλα τα κτήρια της Τράπεζας (εμμέσως). Κατανάλωση καυσίμων (βενζίνης, πετρελαίου κίνησης, αεροπορικών καυσίμων κ.ά.) για τις μετακινήσεις των εργαζομένων σε επαγγελματικά και εκπαιδευτικά ταξίδια. Κατανάλωση καυσίμων (βενζίνης, πετρελαίου κίνησης κ.ά.) από τις μετακινήσεις των εργαζομένων από το σπίτι στην εργασία τους και αντίστροφα. Το σύνολο των ψυκτικών μέσων που περιέχουν φθοριούχα αέρια και προστέθηκαν στις εγκαταστάσεις σταθερού εξοπλισμού κλιματισμού, ψύξης και αντλιών θερμότητας. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι συνολικές εκπομπές αερίων από την καύση του ντίζελ για λόγους θέρμανσης. Ο υπολογισμός των εκπομπών από την κατανάλωση πετρελαίου βασίζεται στις Κατευθυντήριες Οδηγίες του IPCC και του EMEP/EEA για τις εθνικές απογραφές εκπομπών. 47

49 Πίνακας 18 Εκπομπές αερίων λόγω κατανάλωσης ντίζελ Εκπομπές αερίων από την κατανάλωση ντίζελ CO 2 (t/έτος) 872,05 854,53 CH 4 (t/έτος) 0,12 0,12 N 2 O (t/έτος) 0,01 0,01 CO 2,eq (t/έτος) 877,10 859,48 SO 2 (t/έτος) 0,55 0,54 NO x (t/έτος) 6,04 5,92 PM (t/έτος) 0,24 0,23 Υπολογισμός ισοδύναμων εκπομπών CO 2 Για τον υπολογισμό των συνολικών ισοδύναμων εκπομπών CO 2 της Τράπεζας λήφθηκαν υπόψη οι εκπομπές οι οποίες προήλθαν από: Άμεσες εκπομπές αερίων (Scope 1) την κατανάλωση πετρελαίου για λόγους θέρμανσης, την κατανάλωση βενζίνης και diesel από τα αυτοκίνητα/ δίκυκλα που αποτελούν τον εταιρικό στόλο, και το σύνολο των ψυκτικών μέσων που προστέθηκαν στο σύνολο των εγκαταστάσεων σταθερού εξοπλισμού κλιματισμού, ψύξης και αντλιών θερμότητας. Έμμεσες εκπομπές αερίων σχετιζόμενες με την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνεται στα κτήρια της Τράπεζας (Scope 2) την ηλεκτρική κατανάλωση στο σύνολο των κτηρίων και καταστημάτων. Λοιπές έμμεσες εκπομπές αερίων (Scope 3) τις οδικές μετακινήσεις των εργαζομένων για επαγγελματικούς και εκπαιδευτικούς λόγους με ενοικιαζόμενα ή ΙΧ αυτοκίνητα, και τις αεροπορικές μετακινήσεις των εργαζομένων. Έχουν χρησιμοποιηθεί οι εξής συντελεστές: 1 για το CO 2, 25 για το CH 4 και 298 για το N 2 O. Πιο αναλυτικά βλ.: IPCC, Fourth Assessment Report (AR4), Working Group 1, Chapter 2, Changes in Atmospheric Constituents and in Radiative Forcing, Table 2.14, p Η ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί τη βασική ενεργειακή πηγή για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Τράπεζας Πειραιώς. Παρόλο που στους χώρους κατανάλωσής της η ηλεκτρική ενέργεια δεν συνδέεται με την έκλυση αερίων ρυπαντών, εντούτοις ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής θεωρείται ως μία από τις σημαντικότερες πηγές αερίων ρυπαντών, ιδιαίτερα όταν η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας βασίζεται στη χρήση ορυκτών καυσίμων (λιγνίτης, πετρέλαιο κ.ά.). Στην Ελλάδα η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας συνεπάγεται σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, δεδομένου ότι: 1) στο διασυνδεδεμένο ηπειρωτικό σύστημα της χώρας η παραγωγή ηλεκτρισμού βασίζεται κυρίως στη χρήση λιγνίτη και φυσικού αερίου και δευτερευόντως στη χρήση πετρελαίου, υδροηλεκτρικών και άλλων ΑΠΕ, 2) στα αυτόνομα ηλεκτρικά συστήματα των νησιών η ηλεκτροπαραγωγή γίνεται κυρίως μέσω πετρελαϊκών μονάδων και κάποιων αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων. 48

50 Έτσι, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στα κτήρια της Τράπεζας συνεπάγεται έκλυση αερίων στους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρισμού του ελληνικού ηλεκτρικού συστήματος. Για τις συνεπαγόμενες εκπομπές από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας λαμβάνονται υπόψη τα στοιχεία του εθνικού ενεργειακού ισοζυγίου και των εκπομπών που καταγράφονται στην πλέον πρόσφατη ετήσια Εθνική Έκθεση Απογραφής Εκπομπών Αερίων Φαινομένου του Θερμοκηπίου και άλλων αερίων για το έτος Η Τράπεζα Πειραιώς εξασφάλισε, για δεύτερη συνεχή χρονιά, Εγγυήσεις Προέλευσης (Ε.Π.) από την ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Α.Ε. Πιο συγκεκριμένα, έγινε ανάκληση Ε.Π. για MWh, βεβαιώνοντας κατ αυτό τον τρόπο ότι οι συγκεκριμένες ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας που προμηθεύτηκε η Τράπεζα προήλθαν από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Πίνακας 19 Εκπομπές αερίων λόγω κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Εκπομπές αερίων από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας CO 2 (t/έτος) , ,98 CH 4 (t/έτος) 0,50 0,46 N 2 O (t/έτος) 0,36 0,34 CO 2,eq (t/έτος) , ,60 SO 2 (t/έτος) 57,40 53,61 NO x (t/έτος) 91,10 85,09 PM (t/έτος) 18,93 17,68 Όσον αφορά στις επαγγελματικές μετακινήσεις των εργαζομένων (οδικές και αεροπορικές), οι υπολογιζόμενες εκπομπές είναι χαμηλότερες σε σχέση με αυτές που συνδέονται με την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, με την εξαίρεση του CH 4 (καθώς οι μετακινήσεις με οχήματα συνιστούν τη σημαντικότερη πηγή έκλυσης του ρύπου αυτού) και του N 2 O. Οι συνεπαγόμενες εκπομπές από την καύση βενζίνης και πετρελαίου κίνησης υπολογίζονται με βάση τις ποσότητες καυσίμων που καταναλώθηκαν και κατάλληλους συντελεστές εκπομπής που αντλούνται από τις Κατευθυντήριες Οδηγίες του IPCC και του EMEP/EEA για τις εθνικές απογραφές εκπομπών. Πίνακας 20 Εκπομπές αερίων λόγω επαγγελματικών μετακινήσεων Εκπομπές Αέριων Ρύπων λόγω Οδικές Αεροπορικές επαγγελματικών μετακινήσεων CO 2 (t/έτος) 4.907, ,89 636,20 696,51 CH 4 (t/έτος) 1,29 1,58 N 2 O (t/έτος) 0,47 0,52 CO 2,eq (t/έτος) 5.068, ,56 636,20 696,51 SO 2 (t/έτος) 0,03 0,03 0,20 0,22 NO x (t/έτος) 13,60 11,76 2,09 2,29 PM (t/έτος) 0,49 0,19 32 μεθοδολογία location based 33 Έγινε αναθεώρηση των εκπομπών αέριων ρυπαντών για το Οι αλλαγές οφείλονται στην επικαιροποίηση των συντελεστών εκπομπής αέριων ρυπαντών για την ηλεκτρική ενέργεια βασιζόμενοι πλέον πρόσφατα στοιχεία σχετικά με τη σύνθεση του ενεργειακού μείγματος του ηλεκτρικού τομέα της χώρας. (Δημοσιευμένα στοιχεία για το έτος 2016) 49

51 Τέλος, το 2017 κατά τη συντήρηση του συνόλου των σταθερών εγκαταστάσεων κλιματισμού, ψύξης ή αντλιών θερμότητας στα κτήρια της Τράπεζας Πειραιώς προστέθηκαν τα παρακάτω ψυκτικά μέσα τα οποία περιέχουν φθοριούχα αέρια θερμοκηπίου: R 407C (υδροφθοράνθρακες HFCs) R 410A (υδροφθοράνθρακες HFCs) R 417A (υδροφθοράνθρακες HFCs) R 422D (υδροφθοράνθρακες HFCs) R 438A (υδροφθοράνθρακες HFCs) Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι συνολικές ποσότητες αυτών που προστέθηκαν το 2016 και το Θα πρέπει να τονιστεί πως η συντήρηση των κλιματιστικών γίνεται από εξειδικευμένες εταιρείες βάσει ετήσιας σύμβασης. Πίνακας 21 Προσθήκη HFCs και ισοδύναμες εκπομπές CO 2 Προσθήκη HFCs (kg) CO 2,eq (tn) 34 Ψυκτικό Μέσο R 407C 332,50 438,40 549,46 724,46 R 410A 95,20 141,30 188,02 279,07 R 417A 1,70 1,70 3,80 3,80 R 422D 47,70 88,00 125,12 230,82 R 438A 42,00 50,00 90,36 107,57 956, ,72 Για το 2017, οι συνολικές εκπομπές CO 2 μειώθηκαν κατά 6%, αγγίζοντας τους τόνους CO 2. Παράλληλα ο δείκτης CO 2 ανά εργαζόμενο μειώθηκε κατά 1% περίπου. Την τελευταία δεκαετία, οι εκπομπές CO 2 ανά εργαζόμενο έχουν μειωθεί κατά 51% (Εικόνα 17), το οποίο οφείλεται σε δύο παράγοντες: στη σημαντική μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας λόγω των έργων εξοικονόμησης και ενεργειακής αναβάθμισης. στη μεταβολή του ενεργειακού μείγματος του ηλεκτρικού τομέα της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια % Εικόνα 14 Συνολικές Εκπομπές CO 2 (kg/εργαζ.) 34 Οι υπολογισμοί για τις ισοδύναμες εκπομπές CO2 έγιναν βάσει των Παραρτημάτων ΙΙ και IV της ΚΥΑ 18694/

52 Με στόχο την επέκταση της μεθοδολογίας υπολογισμού των έμμεσων (scope 3) εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Τράπεζας, το 2017 ανατέθηκε μελέτη σε εξωτερικό σύμβουλο, σύμφωνα με την οποία θα αξιολογηθούν και θα αποτυπωθούν επιπρόσθετες κατηγορίες έμμεσων (scope 3) εκπομπών, εκτός των επαγγελματικών ταξιδίων που ήδη υπολογίζονται, οι οποίες περιλαμβάνονται στο «GHG Protocol Corporate Value Chain Standard» και οι οποίες είναι σημαντικές για την Τράπεζα. Στα τέλη του 2017, ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση των κατηγοριών και κρίθηκαν οι παρακάτω 5 κατηγορίες ως οι πιο σημαντικές για την Τράπεζα: οι επενδύσεις (πχ. χρηματοδοτήσεις έργων, μετοχές κ.ά.) η αγορά αγαθών και υπηρεσιών (πχ. αγορά εξοπλισμού, υπηρεσίες συντήρησης, κ.ά.) οι μεταφορές υλικών από/προς την Τράπεζα (πχ επίπλων, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, αρχείου κ.ά.) η παραγωγή αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένης και της διαχείρισης/μεταφοράς τους) οι μετακινήσεις όλων των εργαζομένων από/προς την εργασία τους. Η μελέτη αναμένεται να ολοκληρωθεί το Υγρά απόβλητα Τα υγρά απόβλητα από τις δραστηριότητες της Τράπεζας περιορίζονται σε αστικά υγρά απόβλητα, από τους χώρους υγιεινής, την καθαριότητα και το νερό που χρησιμοποιείται στα συστήματα θέρμανσης και ψύξης των κτηρίων. Το σύνολο των υγρών αποβλήτων από τα κτήρια της Τράπεζας διοχετεύεται στα αντίστοιχα δημοτικά δίκτυα αποχέτευσης προς περαιτέρω επεξεργασία και τελική διάθεση σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, καθώς όλα τα κτήρια είναι συνδεδεμένα με δίκτυα αποχέτευσης. Η συνολική ποσότητα των υγρών αποβλήτων υπολογίζεται με βάση τη συνολική κατανάλωση νερού στην Τράπεζα εκτιμώντας απώλειες (πχ. λόγω εξάτμισης κ.ά.) της τάξης του 5%. Έτσι, το 2017 εκτιμάται πως η συνολική ποσότητα υγρών αποβλήτων ανήλθε σε m 3 και ο δείκτης ανά εργαζόμενο σε 8,32 m 3 /εργαζ. Σε κάθε περίπτωση η διαχείριση των υγρών αποβλήτων θεωρείται ότι δεν αποτελεί πηγή σημαντικής περιβαλλοντικής όχλησης από τις δραστηριότητες της Τράπεζας. Στερεά απόβλητα Τα στερεά απόβλητα από τις δραστηριότητες της Τράπεζας Πειραιώς, περιλαμβάνουν κυρίως: Χαρτί Τόνερ και μελανοδοχεία Υλικά που περιέχονται σε ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές όπου γίνεται εναλλακτική διαχείριση με περιβαλλοντικά ενδεδειγμένο τρόπο, ήτοι: Πλαστικό Αλουμίνιο Βαρέα και λοιπά μέταλλα Γυαλί Απόβλητα οικιακού τύπου Σε όλες τις κτηριακές υποδομές εφαρμόζονται τα προγράμματα συλλογής των υλικών προς ανακύκλωση και υπάρχουν παντού τοποθετημένοι κάδοι ανακύκλωσης χαρτιού, μελανιών, μπαταριών και λαμπτήρων. Επιπλέον, σε 15 μεγάλα κτήρια διοίκησης πραγματοποιείται ανακύκλωση 51

53 συσκευασιών στους χώρους των κυλικείων. Συνολικά το 2017 πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από συλλογές υλικών από το σύνολο των καταστημάτων και των κτηρίων διοίκησης. Η Τράπεζα συνεργάζεται με αδειοδοτημένες εταιρείες για τη συλλογή του χαρτιού, των μελανοδοχείων / τόνερ και του πλαστικού προς ανακύκλωση. Παράλληλα, για τη συλλογή μικρών μπαταριών, μεγάλων συσσωρευτών και αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (συμπεριλαμβανομένων και των λαμπτήρων και φωτιστικών ειδών) η Τράπεζα συνεργάζεται με τα αντίστοιχα αδειοδοτημένα συλλογικά συστήματα. Από τη συνολική ποσότητα χαρτιού που προμηθεύεται η Τράπεζα ένα μέρος καταναλώνεται για τη διεκπεραίωση συναλλαγών, διαφόρων τραπεζικών εργασιών και λοιπών ενεργειών (ενημέρωση, διαφήμιση κλπ.) και δίδεται στους πελάτες και το υπόλοιπο αρχειοθετείται/αποθηκεύεται στους χώρους της Τράπεζας. Το τμήμα του αρχείου που δεν αξιοποιείται περαιτέρω δρομολογούνται οι ενέργειες για ανακύκλωση. Περισσότεροι από 578 τόνοι χαρτιού ανακυκλώθηκαν, ενώ περισσότερα από τεμάχια αναλωσίμων εκτύπωσης εστάλησαν για επαναχρησιμοποίηση / ανακύκλωση. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ποσότητες χαρτιού που ανακυκλώθηκαν από τα κτήρια Διοίκησης αυξήθηκαν κατά 15% σε σύγκριση με το 2016, ενώ το ποσοστό ανακύκλωσης μελανοδοχείων προς τη συνολική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 26% συγκριτικά με πέρσι. Αναφορικά με τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ), 393,49 τόνοι εστάλησαν προς εναλλακτική διαχείριση, εκ των οποίων οι 369,62 τόνοι αφορούσαν σε εκκαθαρίσεις αποθηκευτικών χώρων. Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται το σύνολο των ποσοτήτων ανά υλικό που εστάλησαν το 2017 προς εναλλακτική διαχείριση. Χαρτί 578 Τόνερ 17 Μέταλλο 72 Μπαταρίες και Μεγάλοι Συσσωρευτές 9 Πλαστικό 5 Ηλεκτρικός και Ηλεκτρονικός Εξοπλισμός 393 Εικόνα 15 Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων 2017 (tn) Τέλος, τα απόβλητα οικιακού τύπου τοποθετούνται σε κάδους των Δήμων στους οποίους υπάγονται τα κτήρια της Τράπεζας και η αποκομιδή τους γίνεται με απορριμματοφόρα των εν λόγων Δήμων. Επικίνδυνα απόβλητα Τα επικίνδυνα υλικά στους χώρους της Τράπεζας περιορίζονται σε προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην καθαριότητα και στην απολύμανση των χώρων από τα αντίστοιχα εξωτερικά συνεργεία που έχουν επιφορτιστεί με τις δραστηριότητες αυτές. Οι ποσότητες των υλικών αυτών είναι μικρές και το προσωπικό των συνεργείων καθαρισμού που τα χρησιμοποιούν, τα διαχειρίζεται κατάλληλα. Συνεπώς, η χρήση καθαριστικών υλικών στα κτήρια έχει αξιολογηθεί ως χαμηλής σημαντικότητας περιβαλλοντική πλευρά. 52

54 Από το 2015, υλοποιείται πρόγραμμα το οποίο στοχεύει στην περαιτέρω μείωση των επιπτώσεων από τη χρήση των καθαριστικών προϊόντων, καθώς και στην ευαισθητοποίηση των εργαζομένων. Πιο συγκεκριμένα, σε 5 κεντρικά κτήρια Διοίκησης της Τράπεζας Πειραιώς γίνεται χρήση οικολογικών καθαριστικών προϊόντων, με την περιβαλλοντική πιστοποίηση Eco Label 35. Το 2017, περισσότεροι από εργαζόμενοι χρησιμοποίησαν περιβαλλοντικά πιστοποιημένα καθαριστικά προϊόντα. Τέλος, επισημαίνεται πως στα κτήρια που ασκούνται οι δραστηριότητες της Τράπεζας δεν υπάρχει αμίαντος. Θόρυβος Ο εξοπλισμός που είναι εγκατεστημένος σε κτήρια της Τράπεζας δεν παράγει σημαντικά επίπεδα θορύβου, εσωτερικά ή εξωτερικά. Ο εξοπλισμός, άλλωστε, (κλιματιστικά, ηλεκτρονικές συσκευές κ.ά.) συντηρείται τακτικά στη βάση σχετικών συμβάσεων που έχει υπογράψει η Τράπεζα με εξειδικευμένες εταιρείες, αντιπροσωπείες του εξοπλισμού, κ.ά. Σε σχέση με τον εξωτερικό θόρυβο, οι πύργοι ψύξης των κλιματιστικών μηχανημάτων παράγουν χαμηλά επίπεδα θορύβου, υπό κανονικές συνθήκες λειτουργίας. Δεδομένου δε, ότι όλα τα κτήρια της Τράπεζας λειτουργούν σε αστικές περιοχές, είναι φανερό ότι η επίδραση των συσκευών αυτών, στα συνήθη επίπεδα θορύβου του εξωτερικού περιβάλλοντος, είναι αμελητέα. Συμπερασματικά, ο θόρυβος είναι ένα περιβαλλοντικό ζήτημα μη σημαντικό σε σχέση με τις δραστηριότητες της Τράπεζας, ενώ τα επίπεδα θορύβου στους χώρους δραστηριοτήτων βρίσκονται εντός των σχετικών ορίων της νομοθεσίας. Σε κάθε περίπτωση όμως, λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα ηχομόνωσης. Βιοποικιλότητα Οι δραστηριότητες της Τράπεζας αναπτύσσονται σε κτηριακές εγκαταστάσεις, οι οποίες βρίσκονται εντός του αστικού ιστού και επομένως δεν προκαλούν άμεσες επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα. Η Τράπεζα δεν διαθέτει κτηριακές υποδομές οι οποίες να βρίσκονται εντός του Δικτύου NATURA Το Eco Label είναι το επίσημο οικολογικό σήμα τη Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τοποθέτηση του λογοτύπου του σε ένα προϊόν πιστοποιεί τη φιλικότητά του στο περιβάλλον καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του, αρχίζοντας από την πρώτη ύλη, συνεχίζοντας µε τη διαδικασία παραγωγής, τη διανομή, τη χρήση και καταλήγοντας στην τελική διάθεση. 53

55 12 Περιβαλλοντική Τραπεζική Το 2017 ήταν ένα ακόμα απαιτητικό έτος για την ελληνική οικονομία, με σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, οι οποίες οδήγησαν σε περιορισμένες επενδυτικές πρωτοβουλίες σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Παρόλα αυτά παραμένει ισχυρή η δέσμευση της Τράπεζας για έμπρακτη υποστήριξη σε εκείνες τις επενδυτικές και επιχειρηματικές προτάσεις που εντάσσονται στους κλάδους των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), της εξοικονόμησης ενέργειας, της εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων και νερού, της βιολογικής και υπεύθυνης γεωργίας και του οικοτουρισμούαγροτουρισμού. Η Τράπεζα Πειραιώς με τη Μονάδα Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα, παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και το θεσμικό πλαίσιο τόσο στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, που αποτελεί το σημαντικότερο μέρος του πράσινου χαρτοφυλακίου, όσο και σε όλους τους τομείς που συμβάλλουν στην προώθηση του βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης. Βασική προτεραιότητα του Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα είναι η δημιουργία και ο εκσυγχρονισμός δανειακών προϊόντων καθώς και η παροχή υποστήριξης των εσωτερικών και εξωτερικών πελατών της Τράπεζας. Στην προσπάθειά τους αυτή τα στελέχη της Μονάδας υποστηρίζονται από τους εξειδικευμένους Συνεργάτες των Κέντρων Επιχειρηματικότητας στο Δίκτυο. Ο ρόλος έχει ξεκινήσει από το 2010 και αποτελεί μέχρι και σήμερα τον άμεσο σύνδεσμο του πελατολογίου της Τράπεζας με τις ευκαιρίες που προκύπτουν και τις δυνατότητες που παρέχονται στους τομείς της πράσινης οικονομίας, ενώ χρέος του είναι να ενημερώνεται για τις εξελίξεις στους σχετικούς τομείς. Οι Συνεργάτες συμμετέχουν σε εκδηλώσεις και workshops που οργανώνονται από θεσμικούς φορείς αλλά και από τον τοπικό επιχειρηματικό κόσμο, με σκοπό την άμεση πληροφόρηση τους σε ζητήματα που άπτονται της πράσινης επιχειρηματικότητας και κυρίως τη στήριξη της τοπικής αγοράς στην προσέγγιση αυτή. Ο στόχος για το 2018 είναι η αναβάθμιση της εξυπηρέτησης που παρέχει στους πελάτες το Δίκτυο της Τράπεζας Πειραιώς, με την περαιτέρω ενεργοποίηση των Συνεργατών Κέντρων Επιχειρηματικότητας καθώς και η εστίαση στην προώθηση των περιβαλλοντικών υπηρεσιών σε κλάδους προτεραιότητας για την ελληνική οικονομία όπως ο τουρισμός. Επίσης, οι συνέργειες με ευρωπαϊκούς φορείς τίθενται σε πρώτο πλάνο με στόχο την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Με γνώμονα την αποτελεσματική διαχείριση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων στο επιχειρηματικό δανειακό χαρτοφυλάκιο, ο Όμιλος της Τράπεζας Πειραιώς ολοκλήρωσε το 2017 την εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης Κινδύνων επιχειρηματικών χρηματοδοτήσεων (Environmental and Social Management System, ESMS). Η Τράπεζα Πειραιώς, με την εφαρμογή του ESMS, ενισχύει τις διαδικασίες χρηματοδότησης επιχειρήσεων, υιοθετώντας περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια, σύμφωνα με τα εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, ενώ ενισχύεται η διαφάνεια, η ποιότητα του χαρτοφυλακίου και η έγκαιρη ενημέρωση και υποστήριξη των πελατών στην διαχείριση τυχόν κινδύνων Πράσινα Προϊόντα και Υπηρεσίες Σε συνέχεια των αλλαγών που προηγήθηκαν στο θεσμικό πλαίσιο που αφορούσε την ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ και την ουσιαστική επανεκκίνηση της αγοράς, ύστερα από την περίοδο και την αναστολή αδειοδότησης νέων φωτοβολταϊκών έργων, το Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα προχώρησε στη δημιουργία και τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων και νέων δανειακών προϊόντων. Κάτω από την ομπρέλα της ομάδας «Πειραιώς Green Επιχειρείν», όπου με ευνοϊκούς όρους και ευέλικτες διαδικασίες χρηματοδοτούνται μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθεροι επαγγελματίες, υπάρχει ένα ακόμη εξειδικευμένο πράσινο προϊόν ο «Ενεργειακός Συμψηφισμός». Το προϊόν αυτό έρχεται να τονίσει τα οφέλη της ενεργειακής αυτονομίας και να ενισχύσει την κατεύθυνση των επιχειρήσεων σε επιλογές φιλικές προς το περιβάλλον όπως αυτή των φωτοβολταϊκών, με στόχο τον συμψηφισμό της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουν με αυτή που καταναλώνουν. Στην ομπρέλα του «Πειραιώς Green Επιχειρείν» υπάρχει επίσης και το δανειακό 54

56 προϊόν «Ενεργειακή Αναβάθμιση», το οποίο δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την ενεργειακή αναβάθμιση των επιχειρηματικών εγκαταστάσεων. Παράλληλα με την ανανέωση του εκάστοτε εξοπλισμού, οι επιχειρήσεις κερδίζουν μείωση των λειτουργικών τους εξόδων, συνθήκες δημιουργίας άνεσης στο χώρο τους ενώ εφαρμόζουν φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές. Έτσι, παρόλο το δύσκολο οικονομικό κλίμα που επικρατεί στην Ελλάδα, η Τράπεζα παρέμεινε σε τροχιά στήριξης της πράσινης επιχειρηματικότητας και ειδικότερα των έργων ΑΠΕ. Επιπλέον των πράσινων προϊόντων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες, το 2017 χρηματοδοτήθηκαν επίσης έργα υψηλής ισχύος και εντάσεως κεφαλαίων με έμφαση στον τομέα της αιολικής ενέργειας. Τα εν λόγω έργα αξιολογήθηκαν ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε επενδυτικού σχεδίου προκειμένου να παρασχεθούν από τη Τράπεζα τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Όσον αφορά τον τομέα της εξοικονόμησης ενέργειας, το 2017 το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δημοσίευσε συμπληρωματικές αποφάσεις υπαγωγής του προγράμματος «Εξοικονόμηση κατ Οίκον». Σύμφωνα με τις νέες αποφάσεις υπαγωγής, η Τράπεζα διεκπεραίωσε περίπου αιτήσεις πελατών της. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα υλοποίησης επιπλέον έργων εξοικονόμησης ενέργειας σε κατοικίες. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η Τράπεζα εξακολουθεί να παρέχει τα Green Δάνεια Ιδιωτών με ευνοϊκό τιμολόγιο, ώστε να καλύπτει, ανεξάρτητα από τα εκάστοτε επιδοτούμενα προγράμματα, τις ανάγκες ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών (για την κατασκευή ή/και εγκατάσταση εξοπλισμού) με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους. Το 2017, η Τράπεζα Πειραιώς, σε συνεργασία με τις θυγατρικές της στην Ελλάδα (Εξέλιξη Κέντρο Βιώσιμης Επιχειρηματικότητας ΑΕ και ΕΤΒΑ ΒΙΠΕ ΑΕ) έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις πράσινες υπηρεσίες. Συμβουλευτικές υπηρεσίες σχετικές με συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, πιστοποιήσεις κατά EMAS, ISO & Green Key αλλά και παροχή μελετών ενεργειακής απόδοσης, ανθρακικού αποτυπώματος, διαχείρισης αποβλήτων και νερού, αποτέλεσαν αντικείμενο προώθησης από το Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα, με τη συμμετοχή του Δικτύου των Καταστημάτων και των θυγατρικών του Ομίλου. Οι πράσινες υπηρεσίες παρέχουν στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα παρακολούθησης και καταγραφής των περιβαλλοντικών επιπτώσεών τους, ως αποτέλεσμα της δραστηριότητας τους. Αναδεικνύουν τρόπους βελτίωσης της λειτουργίας των επιχειρήσεων, προσφέροντας παράλληλα πολλαπλά οφέλη όπως την προστασία του περιβάλλοντος με τη μείωση του ανθρακικού τους αποτυπώματος, τη μείωση των λειτουργικών τους εξόδων με την ανανέωση του εξοπλισμού ή την καλύτερη διαχείριση της λειτουργίας τους, την ενίσχυση της φήμης κ.ά. Οι επιχειρήσεις που φέρουν τις συγκεκριμένες πιστοποιήσεις έχουν ένα επιπλέον πλεονέκτημα έναντι του ανταγωνισμού καθώς το ευρωπαϊκό μοντέλο ολοένα και περισσότερο επιβάλει την πιστοποίηση των προϊόντων και υπηρεσιών Οικονομοτεχνική Αξιολόγηση Πράσινων Έργων Έναν από τους βασικούς πυλώνες της μονάδας Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα αποτελεί η Τεχνοοικονομική Αξιολόγηση Αειφορίας έργων. Η Ομάδα των Green Experts αξιολογεί τα νέα projects, ελέγχοντας ενδελεχώς μεταξύ άλλων την εφαρμοζόμενη τεχνολογία, την διαστασιολόγηση του εξοπλισμού, την εκτιμώμενη παραγωγικότητα του έργου και την εμπειρία του εγκαταστάτη κα. Επιπλέον, εξετάζεται η βιωσιμότητα των έργων, λαμβάνοντας υπόψη ποικίλες παραμέτρους, ενώ η αδειοδοτική διαδικασία αυτών παρακολουθείται σε κάθε βήμα ωρίμανσης της επένδυσης, σύμφωνα με την οριζόμενη Εθνική & Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η Τεχνοοικονομική Αξιολόγηση Αειφορίας διενεργείται και κατά τον επανέλεγχο των ήδη χρηματοδοτημένων έργων, κατά την ετήσια αναθεώρηση των ορίων. Συγκεκριμένα, το Green Banking επανελέγχει τα έργα προκειμένου να διασφαλίζονται, η συνεχής και απρόσκοπτη λειτουργία του εγκατεστημένου εξοπλισμού, η αναμενόμενη παραγωγικότητά και γενικά οι σχετικές προϋποθέσεις και εκτιμήσεις κατά το χρόνο της αρχικής έγκρισης. Απώτερος στόχος της Τεχνοοικονομικής Αξιολόγησης Αειφορίας στη φάση αυτή είναι να προλαμβάνονται τυχόν λειτουργικές αστοχίες, προς όφελος τόσο του πελάτη/επενδυτή όσο και της Τράπεζας. Το σύνολο των πράσινων έργων που έχουν 55

57 αξιολογηθεί από το Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα σε οποιοδήποτε στάδιο υλοποίησης τους αγγίζει τα Η πολύχρονη εμπειρία στη χρηματοδότηση έργων με θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο και η άρτια στελέχωση της Μονάδας Green Banking & Αναπτυξιακά Προγράμματα, αποτέλεσε το συγκριτικό πλεονέκτημα για τον ομαλό σχεδιασμό, την υιοθέτηση και την εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης (Environmental and Social Management System ESMS). Το ESMS περιλαμβάνει, α) το υφιστάμενο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) που σχετίζεται με τους εν δυνάμει κινδύνους από την εσωτερική λειτουργία της Τράπεζας, το οποίο είναι ήδη από το 2011 πιστοποιημένο κατά EMAS & ISO 14001, και β) το Σύστημα Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης των πιθανών κινδύνων από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των χρηματοδοτούμενων πελατών της, ως αναπόσπαστο μέρος του πιστωτικού τους κινδύνου. Κατά αντιστοιχία με την «Πολιτική του ESMS», η οποία εγκρίθηκε από την Εκτελεστική Επιτροπή της Τράπεζας, η Πιστωτική Πολιτική του Ομίλου και τα κριτήρια επιχειρηματικών πιστοδοτήσεων εμπλουτίστηκαν με νέα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια, ενώ έχουν εκσυγχρονιστεί τελευταία το Ακολούθως της επικαιροποίησης της Πιστωτικής Πολιτικής του Ομίλου, ενσωματώθηκαν στις υφιστάμενες εγκριτικές διαδικασίες των επιχειρηματικών δανείων οι συγκεκριμένες παράμετροι, όπου πλέον συνεκτιμώνται κατά την εξέταση νέων επιχειρηματικών χρηματοδοτήσεων. Εντός του 2017 ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες εφαρμογής του ESMS καθώς και οι απαραίτητες τροποποιήσεις των μηχανογραφικών συστημάτων της Τράπεζας με στόχο την αυτοματοποίηση των ελέγχων. Η εφαρμογή του ESMS περιλαμβάνει την υιοθέτηση από την Τράπεζα λίστας αποκλειόμενων δραστηριοτήτων (Exclusion list), τη διεξαγωγή ελέγχου δέουσας επιμέλειας (due diligence assessment) που αφορά την εκτίμηση των κινδύνων στο περιβάλλον, στην υγεία, στην ασφάλεια και γενικότερα στην κοινωνία σύμφωνα με το εθνικό θεσμικό πλαίσιο και τα Διεθνή Πρότυπα (όπου αυτό χρειάζεται). Τέλος, συντάσσεται Πλάνο Διορθωτικών Ενεργειών (CAP) όπου απαιτείται, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης. Η Τράπεζα παρακολουθεί και αξιολογεί, σε τακτική βάση, την περιβαλλοντική και κοινωνική επίδοση των πιστούχων της. Σύμφωνα με τις γενικές προδιαγραφές ορθής λειτουργίας και διακυβέρνησης ενός συστήματος διαχείρισης, η Τράπεζα έχει ορίσει Group ESMS Officer και Group ESMS Coordinator, ως συντονιστές της εφαρμογής του συστήματος. Για την παρακολούθηση του Π&ΚΚ στο επιχειρηματικό χαρτοφυλάκιο αλλά και την ορθή, αποτελεσματική και βέλτιστη λειτουργία του συστήματος, θα παρακολουθούνται σε τακτικά χρονικά διαστήματα τα σχετικά αποτελέσματα (ποιοτικά και ποσοτικά) Πράσινο Χαρτοφυλάκιο Αποτελέσματα Η Τράπεζα Πειραιώς μέσω αναλυτικών διαδικασιών παρακολούθησης του πράσινου χαρτοφυλακίου της, αποτυπώνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα τη θετική συμβολή των πράσινων χρηματοδοτήσεων στην αειφόρο ανάπτυξη. Στόχος της Μονάδας είναι η συνεχής ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα του χαρτοφυλακίου. Παράλληλα η ορθότητα των δεδομένων διασφαλίζεται και μέσω των ελέγχων ανεξάρτητων πιστοποιημένων φορέων. Στο τέλος του 2017, ο Όμιλος είχε περισσότερα από 1,79 δισ. πράσινα πιστοδοτικά όρια καταδεικνύοντας την ισχυρή δέσμευσή του στη χρηματοδότηση έργων πράσινης επιχειρηματικότητας, με έμφαση στις ΑΠΕ, χρηματοδοτώντας από τα πρώτα στάδια του επενδυτικού σχεδίου μέχρι και την ολοκλήρωση και συντήρησή του. Το σύνολο των πράσινων πελατών (ιδιώτες και επιχειρήσεις) που έχουν χρηματοδοτηθεί μέχρι και το τέλος του 2017 αυξήθηκε σε 24,8 χιλιάδες αναδεικνύοντας την προσπάθεια ενίσχυσης πληθώρας επιχειρήσεων και ιδιωτών. Συνολικά, στο τέλος του 2017, τα ενεργά δανειακά υπόλοιπα του πράσινου χαρτοφυλακίου ξεπέρασαν τα 976 εκατ. διατηρώντας για ακόμα μια χρονιά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Αναλυτικότερα, μέχρι το τέλος του 2017 περισσότεροι από 22,2 χιλιάδες ιδιώτες έχουν χρηματοδοτηθεί προκειμένου να υλοποιήσουν την επένδυσή τους. Στο τέλος του έτους τα ενεργά 56

58 υπόλοιπα των ιδιωτών ξεπέρασαν τα 66,8 εκατ. Το μεγαλύτερο μέρος των ενεργών υπολοίπων αποτελούν δάνεια που χορηγήθηκαν για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων σε στέγες ( 46 εκατ.), συμβάλλοντας κατ αυτό το τρόπο στην συνολική υλοποίηση περισσότερων από συστημάτων. Η πλειοψηφία των ιδιωτών πελατών προέρχεται από το πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ Οίκον» το οποίο είχε λήξει το Ωστόσο το 2017, όπως και το 2016, και σε συνέχεια ένταξης στο πρόγραμμα επιπλέον ωφελούμενων από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, περίπου επιπλέον ιδιώτες προχώρησαν στην υλοποίηση κτηριακών παρεμβάσεων στις κατοικίες τους προκειμένου να μειώσουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. Όσον αφορά τις επιπλέον υπαγωγές του 2017 ως αρχικά επιλέξιμες για την Τράπεζα Πειραιώς κρίθηκαν αιτήσεις με συνολικό εγκεκριμένο προϋπολογισμό έργων προς υλοποίηση 34,8 εκατ. Σύμφωνα με τις επιπλέον αποφάσεις υπαγωγής του ενδιάμεσου προγράμματος που έχουν δημοσιευθεί για το 2017, η Τράπεζα ξεπέρασε το 50% επί των υπαγωγών, τις περισσότερες από κάθε άλλη χρονιά. Μέσα σε μία δύσκολη οικονομική περίοδο ( ), η Τράπεζα στήριξε έμπρακτα, μέσω τραπεζικού δανεισμού άνω των 70 εκατ., περισσότερους από πελάτες της στην προσπάθεια ολοκλήρωσης έργων για την εξοικονόμηση ενέργειας και κατά συνέπεια μείωσης των οικογενειακών δαπανών τους. Η πλειοψηφία των πολιτών που χρηματοδοτήθηκαν ανήκε στην κατώτερη εισοδηματική κλίμακα με ατομικό εισόδημα μικρότερο των ή οικογενειακό εισόδημα μικρότερο των Στο τέλος του 2017, περίπου επιχειρήσεις είχαν ενεργές χρηματοδοτήσεις από τον Όμιλο για την υλοποίηση των έργων τους που εντάσσονται στην πράσινη επιχειρηματικότητα. Οι πράσινες χρηματοδοτήσεις σε επιχειρήσεις, από τις μονάδες Μικρών Επιχειρήσεων, Επιχειρηματικών Κέντρων, Μεγάλων Επιχειρήσεων και την Πειραιώς Leasing, ξεπέρασαν τα 874 εκατ., αποτελώντας το 89% του πράσινου χαρτοφυλακίου. Το μεγαλύτερο μέρος των χορηγήσεων καταλαμβάνουν τα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η συνολική ισχύς αυτών που έχουν χρηματοδοτηθεί από τον Όμιλο (συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν αποπληρώσει τη χρηματοδότησή τους), στο τέλος του 2017, ανήλθε σε 1,134 GW, κατέχοντας το 20,5% επί της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος από ΑΠΕ που λειτουργούν στην Ελλάδα. Ειδικότερα, τα φωτοβολταϊκά συστήματα είχαν ενεργά υπόλοιπα μέχρι το τέλος του 2017, 491 εκατ.. Η πλειοψηφία αυτών είναι συστήματα έως και 100 kw, ενώ η συνολική ισχύς όλων των χρηματοδοτημένων φωτοβολταϊκών πάρκων φτάνει τα 534 MW. Σημαντικές χρηματοδοτήσεις έχουν λάβει τα έργα για αιολικά πάρκα καθώς στο τέλος 2017 παρουσίασαν ενεργά υπόλοιπα που αγγίζουν τα 306 εκατ. (+20% σε σχέση με το 2016). Στο τέλος του 2017, το σύνολο των πάρκων που χρηματοδοτήθηκαν έφθασε σε συνολική ισχύ τα 523 MW, καταλαμβάνοντας το 19,9% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος αιολικών πάρκων σε λειτουργία στην Ελλάδα. Τέλος, η Τράπεζα έχει ενεργές χρηματοδοτήσεις σε 16 μικρούς υδροηλεκτρικούς σταθμούς με 63 εκατ. υπόλοιπα ενώ είναι χρηματοδοτημένα από την Τράπεζα και 15 έργα βιομάζας/βιοαερίου. Με τη λειτουργία των συγκεκριμένων επενδύσεων αποτρέπεται, σε ετήσια βάση, η έκλυση 2,350 εκατ. τόνων CO 2 στην ατμόσφαιρα. Πίνακας 22 Συνοπτικά μεγέθη 2017 ΜΕΓΕΘΗ ΕΡΓΩΝ ΑΠΕ Όμιλος Πειραιώς Τράπεζα Πειραιώς Ισχύς από χρηματοδοτημένες ΑΠΕ (MW) Αποφυγή έκλυσης CO 2 (χιλ. τόνοι) Ενεργά όρια πιστοδοτήσεων σε ΑΠΕ (δισ. ) 1,38 1,34 Ενεργά δανειακά υπόλοιπα σε ΑΠΕ (δισ. ) 0,89 0,86 36 Η διαφορά των 19MW οφείλεται σε χρηματοδοτήσεις της Πειραιώς Leasing. 37 Οι υπολογισμοί για την ποσότητα CO2, της οποίας η έκλυση στην ατμόσφαιρα αποτρέπεται εξαιτίας των χρηματοδοτήσεων του Ομίλου της Τράπεζας Πειραιώς, γίνονται με βάση τον τελευταίο διαθέσιμο μέσο συντελεστή εκπομπής CO2 της συμβατικής ελληνικής ηλεκτροπαραγωγής και τη μέση ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανά τεχνολογία ΑΠΕ σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία του ΛΑΓΗΕ. 57

59 13 Επικοινωνία Εκπαίδευση 13.1 Εσωτερική Επικοινωνία Περιβαλλοντική εκπαίδευση εργαζομένων Ιδιαίτερα σημαντικός τομέας της περιβαλλοντικής πολιτικής του Ομίλου είναι η περιβαλλοντική εκπαίδευση, τόσο του ανθρώπινου δυναμικού όσο και της ευρύτερης κοινωνίας, η οποία πραγματοποιείται σε δύο κατευθύνσεις. Η πρώτη κατεύθυνση περιλαμβάνει όλους τους εργαζομένους και υλοποιείται μέσω e learning σχετικά με τις βασικές περιβαλλοντικές έννοιες και το περιβαλλοντικό έργο της Τράπεζας. Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά συγκεκριμένες ομάδες στόχευσης και συγκεκριμένες θεματικές όπως η πράσινη επιχειρηματικότητα, τα πράσινα προϊόντα της Τράπεζας και οι διαδικασίες του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της Τράπεζας κατά EMAS. Το 2017 εκπαιδεύτηκαν 147 Συντονιστές Περιβαλλοντικής Διαχείρισης με ειδικά σχεδιασμένο e Learning για το EMAS και την Περιβαλλοντική Διαχείριση της Τράπεζας. Συγχρόνως, 470 άτομα ολοκλήρωσαν περιβαλλοντικά e Learning σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οικολογικής οδήγησης, καθώς και διαχείρισης αποβλήτων και νερού και χρηματοδότησης αυτών. Με στόχο την ενδυνάμωση των γνώσεων σε θέματα Πράσινης Επιχειρηματικότητας και Περιβαλλοντικής Τραπεζικής, εκπαιδεύτηκαν με e Learning στελέχη των Κέντρων Επιχειρηματικότητας, Διευθυντές και υπεύθυνοι του δικτύου των καταστημάτων και Στελέχη θυγατρικών. Συνολικά για το έτος 2017, οι ανθρωποώρες εκπαίδευσης σε περιβαλλοντικά e Learning ανήλθαν στις Με στόχο την ευαισθητοποίηση των εργαζομένων, ολοκληρώθηκε από το Ανθρώπινο Δυναμικό σε συνεργασία με τη Μονάδα Περιβάλλοντος, το μάθημα «Περιβαλλοντικός και Κοινωνικός Κίνδυνος» σε μορφή e Learning. Το μάθημα έχει ήδη ανατεθεί σε 78 επιλεγμένα στελέχη της Τράπεζας, με σκοπό να διανεμηθεί σε περισσότερους εργαζομένους εντός του Πράσινες Ειδήσεις Οι «Πράσινες Ειδήσεις» που αναρτώνται στο εσωτερικό διαδίκτυο (intranet) συνέχισαν και φέτος να ενημερώνουν τους εργαζομένους. Κατά μέσο όρο οι εργαζόμενοι που τις παρακολουθούν είναι περίπου 550 το μήνα. Ετήσιος διαγωνισμός περιβαλλοντικής διαχείρισης Η Τράπεζα Πειραιώς σε ετήσια βάση διοργανώνει το Διαγωνισμό Ανακύκλωσης Υλικών και Εξοικονόμησης Ενέργειας: «Η Πράσινη Συμπεριφορά κερδίζει!». Στο διαγωνισμό ανακύκλωσης συμμετέχουν Κτήρια Διοίκησης και καταστήματα, τα οποία είναι ενταγμένα στο Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, τα οποία επιβραβεύονται με βάση: τις ποσότητες των υλικών που ανακυκλώθηκαν για χαρτί, μπαταρίες και μελανοδοχεία/τόνερ και τη μεγαλύτερη μείωση στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Εκτός από την ευαισθητοποίηση των εργαζομένων, ο διαγωνισμός ανακύκλωσης στοχεύει στη διαρκή βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης της Τράπεζας Πειραιώς και τη μείωση του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος. Για 7η συνεχόμενη χρονιά, οι εργαζόμενοι των καταστημάτων και κτηρίων που διακρίθηκαν στο διαγωνισμό, παρέλαβαν συμβολικά δώρα με περιβαλλοντικό όφελος, επιβραβεύοντας με αυτό τον τρόπο την υπεύθυνη περιβαλλοντική συμπεριφορά στην καθημερινή λειτουργία τους. Eco Driving Tο Ανθρώπινο Δυναμικό και η Μονάδα Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το ΚΑΠΕ (Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) υλοποίησαν το 2017 σεμινάρια οικολογικής και ασφαλούς 58

60 οδήγησης. Συνολικά 10 σεμινάρια πραγματοποιήθηκαν στο εκπαιδευτικό κέντρο της Τράπεζας στο Καστρί, στο περιθώριο του μαθήματος που διοργάνωνε η Περιβαλλοντική και Αναπτυξιακή Τραπεζική Green Banking για το ESMS, τα οποία παρακολούθησαν 126 στελέχη. Η εκπαίδευση των εργαζομένων έγινε σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος πραγματοποιήθηκε μια μικρή διαδρομή με τα οχήματα των εργαζομένων στην ευρύτερη περιοχή. Στο δεύτερο μέρος έγινε 15λεπτη θεωρητική εκπαίδευση με θέμα τις Αρχές της Ασφαλούς, Οικολογικής και Οικονομικής Οδήγησης. Το τρίτο μέρος περιλάμβανε την πραγματοποίηση της ίδιας διαδρομής εφαρμόζοντας τα τις Αρχές του Eco driving. Συγκρίνοντας τα δεδομένα της οδήγησης των εργαζομένων πριν και μετά με χρήση υπολογιστών ταξιδιού (trip computer) των οχημάτων, παρατηρήθηκε ότι σχεδόν όλοι οι οδηγοί πέτυχαν μέση εξοικονόμηση καυσίμου ίση με 11,5% εφαρμόζοντας τις Αρχές Eco driving. Περιβαλλοντική εκπαίδευση παιδιών εργαζομένων Η Τράπεζα, στο πλαίσιο της συνεργασίας με την Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, διοργάνωσε για το 2017 ένα κύκλο περιβαλλοντικών εκπαιδευτικών προγράμματα για τους εργαζομένους του Ομίλου από τη Θεσσαλονίκη και τα μέλη των οικογενειών τους. Τον Μάρτιο του 2017, ο ολοκληρώθηκε κύκλος Περιηγήσεων «Γνωρίζουμε την Αθήνα περπατώντας» με μία επίσκεψη στον Κήπο της Αμαλίας, ενώ με μεγάλη θετική ανταπόκριση διεξήχθη η δράση πολιτιστικού και περιβαλλοντικού περιεχομένου Κυνήγι Παιχνιδιού «Ξέρω την Πλάκα για πλάκα!», τον Απρίλιο. Στο Ιστορικό Αρχείο του Ομίλου Πειραιώς εργαζόμενοι με τα παιδιά τους συμμετείχαν στο παιχνίδι «Επιχείρηση Στυμφαλία» που εντάσσεται στην εκπαιδευτική βαλίτσα του προγράμματος LIFE Stymfalia. Μέσα από παιγνιώδη τρόπο, γονείς και παιδιά γνώρισαν τα προβλήματα των υγροτόπων και συνεργάστηκαν αναλαμβάνοντας ρόλους για τη διάσωση της λίμνης Στυμφαλίας. Συνολικά στις παραπάνω δράσεις συμμετείχαν περισσότερα από 300 άτομα, ενήλικοι και παιδιά. Καμπάνια ενημέρωσης για το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Με στόχο την ενημέρωση, τόσο των εργαζομένων όσο και του ευρύτερου κοινού για την περιβαλλοντική διαχείριση στην Τράπεζα Πειραιώς, σχεδιάστηκε το 2016 σχετική καμπάνια που αναμένεται να συνεχιστεί έως το τέλος του Η καμπάνια περιλαμβάνει αφίσες και καρτολίνες που τοποθετήθηκαν σε κτήρια και καταστήματα, καθώς και μπλοκ, σελιδοδείκτες και ενημερωτικό έντυπο που διανέμονται στους εργαζομένους κατά τη διάρκεια των εκπαιδεύσεών τους. Ερωτηματολόγιο Περιβαλλοντικής Συμπεριφοράς Στο πλαίσιο έρευνας που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια από το 2007 και αφορά την περιβαλλοντική επίδοση των εργαζομένων της Τράπεζας, συμπληρώθηκε εθελοντικά στο Intranet από εργαζομένους το ερωτηματολόγιο «Καθημερινές μας συνήθειες και περιβάλλον». Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου αναλύονται από την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης. Ο μέσος όρος της περιβαλλοντικής επίδοσης των εργαζομένων, σε δεκαβάθμια κλίμακα, διαμορφώθηκε το 2007 σε 5,8, το 2009 αυξήθηκε σε 6,3 και το 2011 σε 6,8. Το 2013 η επίδοση των εργαζομένων κυμάνθηκε στο 6,4, όπως ακριβώς διατηρήθηκε και το Tο 2017, η περιβαλλοντική επίδοση των εργαζομένων παρέμεινε σταθερή στο 6,4. 59

61 13.2 Εξωτερική Επικοινωνία και Περιβαλλοντική Ενημέρωση Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (Social Media) Από το 2011, λειτουργεί η πλατφόρμα «Σκέψου Πράσινα», η οποία έχει δημιουργήσει μια διαδικτυακή κοινότητα με παρουσία στα πιο δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, twitter, YouTube, Flickr). Η πλατφόρμα στο facebook μετρά πάνω από φίλους στα 7 χρόνια λειτουργίας της και αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφορίας, με καθημερινή ανάρτηση άρθρων για την ευαισθητοποίηση των αναγνωστών. Επιπλέον στην ιστοσελίδα του Ομίλου παρουσιάζεται διεξοδικά το περιβαλλοντικό έργο της Τράπεζας, ενώ στις ιστοσελίδες του climabiz και LIFE Stymfalia η πρόοδος και τα παραδοτέα των αντίστοιχων προγραμμάτων LIFE. Καταχωρήσεις στον τύπο και σε ιστότοπους Ενημερωτικά Δελτία Tο περιβαλλοντικό έργο του Ομίλου προβάλλεται σε τακτά χρονικά διαστήματα στον έντυπο τύπο, καθώς και σε διάφορες ιστοσελίδες. Μέσα στο 2017, 20 ξεχωριστά άρθρα και δελτία τύπου με θέματα όπως τα επιτεύγματα του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης της Τράπεζας, το πρόγραμμα LIFE Stymfalia, καθώς και την έμπρακτη δέσμευση της Τράπεζας στις αρχές της Εταιρικής Υπευθυνότητας κυκλοφόρησαν σε εφημερίδες μεγάλης εμβέλειας. Περιβαλλοντική εκπαιδευτική βαλίτσα Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE Stymfalia δημιουργήθηκε η εκπαιδευτική βαλίτσα «Επιχείρηση Στυμφαλία», η οποία δανείστηκε στο διάστημα Σεπτεμβρίου Δεκεμβρίου 2017, από τρία σχολεία της Κορίνθου (1ο και 2ο Γυμνάσιο Κιάτου, 1ο Γυμνάσιο Ξυλοκάστρου) και ευαισθητοποίησε σύνολο 90 παιδιά για τα προβλήματα και τις απειλές των υγροτόπων. Μονοπάτι περιβαλλοντικής και πολιτιστικής ερμηνείας Λαμβάνοντας υπόψη την περιβαλλοντική και πολιτιστική ταυτότητα της λίμνης Στυμφαλίας και στο πλαίσιο του προγράμματος LIFE Stymfalia, κατασκευάστηκε τον Απρίλιο του 2017 το περιβαλλοντικό ερμηνευτικό μονοπάτι «Άνθρωπος και φύση στα μονοπάτια του χρόνου». Το μονοπάτι συνδέει το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας με τον υγροβιότοπο και τον αρχαιολογικό χώρο. Το διάστημα από Απρίλιο έως Δεκέμβριο 2017, το μονοπάτι έχει προσελκύσει πάνω από άτομα, συμπεριλαμβανομένων οργανωμένων ομάδων, όπως σχολεία, πρόσκοποι, ΜΚΟ, ορειβατικά κέντρα κ.ά. Τοποθέτηση stands (μπάρες στάθμευσης) ποδηλάτων Με γνώμονα την ευαισθητοποίηση του Ανθρώπινου Δυναμικού αλλά και του ευρύτερου κοινού σε θέματα φιλικών προς το περιβάλλον μετακινήσεων, ολοκληρώθηκε το 2017 το σχετικό Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα. Έπειτα από τη διενέργεια μελέτης και τη λήψη απαιτούμενων αδειοδοτήσεων, τοποθετήθηκαν μπάρες στάθμευσης ποδηλάτων σε δύο κτήρια Διοίκησης της Τράπεζας καθώς και σε ένα Κατάστημα στην Επαρχία. 60

62 14 Συμμετοχές Διακρίσεις Συμμετοχές σε Διεθνείς Πρωτοβουλίες & Δείκτες Αξιολόγησης Εταιρικής Αειφορίας Η Τράπεζα Πειραιώς συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς πρωτοβουλίες και δείκτες αξιολόγησης εταιρικής αειφορίας. Μέσω των πρωτοβουλιών αυτών και με βάση διεθνή πρότυπα και πρακτικές, η Τράπεζα αξιολογείται και εξελίσσει διαρκώς την εταιρική της υπευθυνότητα. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ United Nations Global Compact (Οικουμενικό Σύμφωνο ΟΗΕ) Από το 2004, η Τράπεζα Πειραιώς συμμετέχει εθελοντικά στο Οικουμενικό Σύμφωνο του ΟΗΕ. Υποστηρίζει και προωθεί εμπράκτως τις αρχές του, οι οποίες αφορούν τον σεβασμό των ανθρώπινων και εργασιακών δικαιωμάτων, την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Οικονομική Πρωτοβουλία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον United Nations Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI) Από το 2007, η Τράπεζα συμμετέχει στην Οικονομική Πρωτοβουλία του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον, έχοντας υπογράψει τη Διακήρυξη Δέσμευσης των Χρηματοπιστωτικών Ιδρυμάτων για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη, η Τράπεζα αναγνωρίζει ότι η οικονομική ανάπτυξη οφείλει να συμβαδίζει με την ανθρώπινη ευημερία και με ένα υγιές περιβάλλον, και έχει δεσμευτεί να συνυπολογίζει την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική ευθύνη και την αειφόρο ανάπτυξη στις επιχειρησιακές της αποφάσεις. Διακήρυξη Caring for Climate: The business leadership platform Η Τράπεζα έχει υπογράψει τη Διακήρυξη του Οικουμενικού Συμφώνου του ΟΗΕ, το οποίο παρέχει ένα πεδίο όπου οι επιχειρήσεις μπορούν να προωθούν λύσεις και να βοηθούν στη δημιουργία κοινωνικής συνείδησης σχετικά με την Κλιματική Αλλαγή. 61

63 Πρωτοβουλία Paris Pledge for Action Η Τράπεζα Πειραιώς συμμετέχει στην πρωτοβουλία Paris Pledge for Action, με αφορμή τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή που έγινε στο Παρίσι, το Δεκέμβριο 2015 (COP21). Με την υπογραφή της η Τράπεζα δηλώνει τη δέσμευσή της να συνδράμει στην επίτευξη των στόχων της συμφωνίας. «Δήλωση Προθέσεων για την Ενεργειακή Απόδοση (Declaration of Intent on Energy Efficiency)» του UNEP FI Το Σεπτέμβριο του 2015 η Τράπεζα Πειραιώς συνυπέγραψε τη «Δήλωση Προθέσεων για την Ενεργειακή Απόδοση (Declaration of Intent on Energy Efficiency)» του UNEP FI, αναγνωρίζοντας ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας έχει τη δυνατότητα να κατευθύνει ροές κεφαλαίου προς δραστηριότητες και επενδύσεις που προωθούν την ενεργειακή απόδοση. Η Τράπεζα προτίθεται να συμβάλλει ενεργά και να εργαστεί για την ανάπτυξη της χρηματοδότησης αυτής και την καθοδήγηση των πελατών προς την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών στις αποφάσεις τους. Τέλος, η Τράπεζα είναι πρόθυμη να συνεργαστεί με θεσμικούς και δημόσιους φορείς που επιδιώκουν να αναπτύξουν εργαλεία χρηματοδότησης για το κλίμα. «Μανιφέστο Θετικών Επιδράσεων (Positive Impact Manifesto) για τη μετάβαση στη χωρίς αποκλεισμούς πράσινη οικονομία» του UNEP FI Τον Οκτώβριο του 2015, η Τράπεζα Πειραιώς συνυπέγραψε μαζί με άλλες τράπεζες το «Μανιφέστο Θετικών Επιδράσεων (Positive Impact Manifesto) για τη μετάβαση στη χωρίς αποκλεισμούς πράσινη οικονομία». Το Μανιφέστο βασίζεται στις θετικές επιδράσεις του τραπεζικού τομέα και στις χρηματοδοτήσεις έργων με θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία. EU Community of Practice Finance and Biodiversity ΕU CoP Από το 2016 η Τράπεζα Πειραιώς συμμετέχει στην πρωτοβουλία EU Community of Practice Finance and Biodiversity (ΕU CoP για τη χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας και στο Advisory Board του EU Business and Biodiversity Platform. 62

64 Declaration of Antwerp Η Τράπεζα Πειραιώς συνυπέγραψε τη Διακήρυξη της Αμβέρσας, επαναπροσδιορίζοντας τα θεμέλια των οικοσυστημικών υπηρεσιών στις αρχές της αειφορίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, στο πλαίσιο του συνεδρίου Ecosystem Services Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR Hellas) Από το 2007 η Τράπεζα Πειραιώς είναι πλήρες μέλος του CSRHellas, συμμετέχοντας ενεργά σε πρωτοβουλίες που αφορούν την προώθηση της εταιρικής υπευθυνότητας και των καλών πρακτικών που αναπτύσσονται στις ελληνικές επιχειρήσεις. Διεθνές Πρότυπο για την Κοινωνική Ευθύνη ISO Social Responsibility Η Τράπεζα Πειραιώς εφαρμόζει από το 2013 το πρότυπο ISO με σκοπό την ενίσχυση και τη βέλτιστη ενσωμάτωση της κοινωνικής υπευθυνότητας στις αρχές και τις αξίες του Οργανισμού. ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Οι δείκτες αξιολόγησης εταιρικής αειφορίας παρακολουθούν την απόδοση των μετοχών των κορυφαίων εταιρειών παγκοσμίως με οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια, και εντάσσουν στις λίστες τους τις εταιρείες με τις υψηλότερες αποδόσεις στον τομέα της Εταιρικής Αειφορίας. Η Τράπεζα Πειραιώς συμμετέχει στις σημαντικότερες αξιολογήσεις από το 2008 και βελτιώνει συνεχώς τις πρακτικές αειφορίας και παράλληλα προβάλλεται στην παγκόσμια επενδυτική κοινότητα ως μία Τράπεζα που εναρμονίζεται με τις αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης. FTSE4Good Emerging Index Η Τράπεζα Πειραιώς εντάσσεται στο δείκτη εταιρικής αειφορίας «FTSE4Good Emerging Index», από το Δεκέμβριο του 2016, οπότε και εγκαινιάστηκε ο δείκτης από τη FTSE Russel Group. Ο χρηματιστηριακός δείκτης FTSE4Good αναλύει τις αποδόσεις των εταιρειών με τις καλύτερες πρακτικές αειφορίας, που πληρούν διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα Εταιρικής Υπευθυνότητας. 63

65 CDP (Carbon Disclosure Project) Από το 2010 η Τράπεζα υποβάλλει στο CDP στοιχεία σχετικά με την περιβαλλοντική της επίδοση και τις περιβαλλοντικές δράσεις και πρωτοβουλίες της. Η βαθμολογία της Τράπεζας στο CDP είναι και το 2017 στο επίπεδο Management B. Η Τράπεζα Πειραιώς είναι η μόνη ελληνική τράπεζα στο επίπεδο αυτό, γεγονός που επιβεβαιώνει τις συνεχείς ενέργειες ενσωμάτωσης των κινδύνων και των ευκαιριών που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή στον πυρήνα της επιχειρηματικής της δραστηριότητας. Εθνικός Δείκτης Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Corporate Responsibility Index (CRI) Η Τράπεζα Πειραιώς είναι η μόνη τράπεζα στην Ελλάδα που έλαβε τη διάκριση «DIAMOND» ( ) για την Εταιρική της Υπευθυνότητα. Η Τράπεζα συμμετείχε στην αξιολόγηση που πραγματοποιείται από το Ινστιτούτο Εταιρικής Ευθύνης (Corporate Responsibility Institute) για 10 η συνεχή χρονιά. oekom Research O οργανισμός oekom Research ένας από τους μεγαλύτερους οίκους αξιολόγησης παγκοσμίως στον τομέα των βιώσιμων επενδύσεων, αναβάθμισε τον Ιανουάριο του 2018 την απόδοση της Τράπεζας Πειραιώς σε θέματα Εταιρικής Υπευθυνότητας στο επίπεδο C medium (η κλίμακα κυμαίνεται από A+ έως και D ). Η απόδοση της Τράπεζας Πειραιώς βρίσκεται άνω του μέσου όρου, σε σχέση με τις 253 αξιολογημένες εταιρείες από το χρηματοπιστωτικό κλάδο, εκ των οποίων καμία δε βαθμολογήθηκε άνω του C+. MSCI ESG Research Η MSCI ESG Research αναβάθμισε την Τράπεζα Πειραιώς στο επίπεδο «ΒΒ» από «Β», αξιολογώντας θετικά τις πρακτικές της Τράπεζας για τη διαχείριση των συστημικών κινδύνων και τα μέτρα που λαμβάνει για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις χρηματοδοτήσεις, μέσω του Συστήματος Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Διαχείρισης (ESMS). ISS Corporate Solutions Environmental & Social Quality Score Η Τράπεζα Πειραιώς έλαβε άριστη βαθμολογία «1 HIGHER DISCLOSURE» από την ISS Corporate Solutions, τόσο στον πυλώνα του περιβάλλοντος όσο και στον κοινωνικό πυλώνα («Environmental & 64

66 Social Quality Score»). Η βαθμολογία υποδηλώνει αφενός τη διαφάνεια στις πρακτικές δημοσιοποίησης και αφετέρου την αναγνώριση και άριστη διαχείριση των σχετικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών κινδύνων. Άλλες Αξιολoγήσεις Η Τράπεζα Πειραιώς αξιολογείται συστηματικά από παγκόσμιους οργανισμούς έρευνας (Vigeo EIRIS, Sustainalytics, κ.ά.) σε συγκεκριμένες ενότητες βιώσιμης ανάπτυξης (Εταιρική Διακυβέρνηση, Ανθρώπινο Δυναμικό, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Επιχειρηματική Συμπεριφορά και Υπευθυνότητα, Περιβάλλον). Οι οργανισμοί αναγνωρίζουν την ολοκληρωμένη προσέγγιση της Τράπεζας στην αειφορία, υπογραμμίζοντας παράλληλα τα σημεία προς βελτίωση. Αξιοσημείωτη είναι η ιδιαιτέρως υψηλές βαθμολογήσεις στην ενότητα του Περιβάλλοντος. Ethibel EXCELLENCE Investment Register Η Τράπεζα Πειραιώς είναι για μια ακόμη χρονιά ενταγμένη στο Μητρώο Ethibel EXCELLENCE Investment, του οργανισμού Forum Ethibel. Η επιλογή αυτή αναδεικνύει τη συνεχή αφοσίωση της Τράπεζας σε θέματα Εταιρικής Υπευθυνότητας, με βαθμολογία που είναι πάνω από τον μέσο όρο του τραπεζικού κλάδου. 65

67 15 Συγκεντρωτικοί Δείκτες Οι παρακάτω υπολογισμοί αφορούν το 100% των δραστηριοτήτων της Τράπεζας Πειραιώς στην Ελλάδα εξαιρουμένων των Κεντρικών Αποθηκών. Πίνακας 23 Συγκεντρωτικοί πίνακες περιβαλλοντικής επίδοσης Στόχος 2017 Μεταβολή Παράμετροι αναφοράς Αριθμός εργαζομένων % Συνολική επιφάνεια (m 2 ) % Κατανάλωση ενέργειας Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (GWh) από το δίκτυο ηλεκτροδότησης 38 66,02 61, % Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (kwh) από τα φωτοβολταϊκά συστήματα Συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (GWh) 66,02 61,74 6% Κατανάλωση Η.Ε. ανά εργαζόμενο (kwh/εργαζ.) % Κατανάλωση Η.Ε. ανά μονάδα επιφάνειας (kwh/m 2 ) % 3% 2% Κατανάλωση diesel θέρμανσης (lt) % Κατανάλωση diesel θέρμανσης ανά εργαζόμενο (lt/εργαζ.) % Κατανάλωση diesel θέρμανσης ανά μονάδα επιφάνειας (lt/m 2 ) 0,69 0,70 2% Συνολική κατανάλωση βενζίνης για οδικές μετακινήσεις (lt) % Κατανάλωση βενζίνης ανά εργαζόμενο (lt/εργαζ.) % Συνολική κατανάλωση diesel κίνησης για οδικές μετακινήσεις (lt) % Κατανάλωση diesel κίνησης ανά εργαζόμενο (lt/εργαζ.) % Συνολική κατανάλωση καυσίμου jetfuel (tn) % Προσθήκη Ψυκτικών Μέσων R 407C (kg) 332,5 438,4 32% R 410A (kg) 95,2 141,3 48% R 417A (kg) 1,7 1,7 0% R 422D (kg) 47,7 88,0 84% R 438Α (kg) 42,0 50,0 19% Μετακινήσεις Προσωπικού Επαγγελματικά ταξίδια με αεροπλάνο (χλμ) % Επαγγελματικά ταξίδια με ιδιόκτητο/leased αυτοκίνητο καύσιμο diesel (lt) % Επαγγελματικά ταξίδια με ιδιόκτητο/leased αυτοκίνητο καύσιμο βενζίνη (lt) % Επαγγελματικά ταξίδια με ιδιόκτητο/leased δίκυκλο καύσιμο βενζίνη (lt) % Επαγγελματικά ταξίδια με ενοικιαζόμενο/i.x αυτοκίνητο καύσιμο βενζίνη (lt) % Επαγγελματικά ταξίδια με αυτοκίνητο (χλμ) % Εκπαιδευτικά ταξίδια με αυτοκίνητο (lt) % Εκπαιδευτικά ταξίδια με αυτοκίνητο (χλμ) % Συνολικά χιλιόμετρα οδικών μετακινήσεων (χλμ) % Αποφυγή μετακινήσεων λόγω εκπαίδευσης με e learning (χλμ) % Συνολικός αριθμός αναθέσεων e learning % Συνολικά Διανυθέντα χιλιόμετρα (χλμ) % Στόχος Έχουν συμπεριληφθεί και λογαριασμοί που έχουν παραληφθεί μέχρι και το πρώτο δεκαήμερο Μαΐου Η Τράπεζα Πειραιώς έχει εξασφαλίσει εγγυήσεις προέλευσης από την εταιρία ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ Α.Ε. για τις MWh. 40 Κατανάλωση που αφορά μέρος του εταιρικού στόλου που είναι ντηζελοκίνητα. 41 Έγινε η παραδοχή ότι η μέση κατανάλωση ενός βενζινοκίνητου οχήματος είναι 7,9 λίτρα/100 χλμ και ντηζελοκίνητου είναι 6,4 λίτρα/100 χλμ., ενώ η μέση κατανάλωση ενός δικύκλου είναι 4,7 λίτρα/100 χλμ. 66

68 Συνολικές εκπομπές από τη λειτουργία της Τράπεζας Αέριοι Ρυπαντές Στόχος 2017 Μεταβολή Εκπομπές CO 2 (tn) , ,91 6% Εκπομπές CH 4 (tn) 1,90 2,16 13% Εκπομπές N 2 O (tn) 0,84 0,87 4% CO 2,eq (tn) από φθοριούχα αέρια 956, ,72 41% Εκπομπές CO 2,eq (tn) 43 Scope , ,79 33% Εκπομπές CO 2,eq (tn) 43 Scope 2 (location based) , ,60 7% Εκπομπές CO 2,eq (tn) 43 Scope , ,48 58% Συνολικές ισοδύναμες εκπομπές CO 2,eq (tn) Scope 1,2 (location based), , ,87 5% Εκπομπές NO x (tn) 112,83 105,05 7% Εκπομπές SO 2 (tn) 58,18 54,40 7% Εκπομπές CO (tn) 94,55 112,63 19% Εκπομπές ΝΜVOC (tn) 14,36 16,98 18% Εκπομπές PM 10 (tn) 19,66 18,11 8% Εκπομπές από τη λειτουργία της Τράπεζας ανά εργαζόμενο Εκπομπές CO 2 (kg/εργαζ.) 3.086, ,28 1% Εκπομπές CH 4 (kg/εργαζ.) 0,14 0,16 19% Εκπομπές N 2 O (gr/εργαζ.) 59,92 64,96 8% Εκπομπές NO x (kg/εργαζ.) 8,07 7,85 3% Εκπομπές SO 2 (kg/εργαζ.) 4,16 4,06 2% Εκπομπές CO (kg/εργαζ.) 6,76 8,42 25% Εκπομπές ΝΜVOC (kg/εργαζ.) 1,03 1,27 24% Εκπομπές PM 10 (kg/εργαζ.) 1,41 1,35 4% Εκπομπές από τη λειτουργία της Τράπεζας ανά μονάδα επιφάνειας Εκπομπές CO 2 (kg/m 2 ) 92,18 90,16 2% 2% Εκπομπές CO 2,eq (kg/m 2 ) Scope 2 (location based) 78,74 76,31 3% 2% Εκπομπές CH 4 (gr/m 2 ) 4,06 4,78 18% Εκπομπές N 2 O (gr/m 2 ) 1,79 1,93 8% Εκπομπές NO x (kg/m 2 ) 0,24 0,23 3% Εκπομπές SO 2 (gr/m 2 ) 124,21 120,51 3% Εκπομπές CO (kg/m 2 ) 0,20 0,25 24% Εκπομπές ΝΜVOC (gr/m 2 ) 30,66 37,62 24% Εκπομπές PM 10 (gr/m 2 ) 41,97 40,11 4% CO 2 = διοξείδιο του άνθρακα, CH 4 = μεθάνιο, N 2 O = υποξείδιο του αζώτου, NO Χ = οξείδια του αζώτου, SO 2 = διοξείδιο του θείου, CO = μονοξείδιο του άνθρακα, NMVOC= πτητικές οργανικές ενώσεις πλην μεθανίου, PM10 = μικροσωματίδια Στόχος Έγινε αναθεώρηση των εκπομπών αέριων ρυπαντών για το Οι αλλαγές οφείλονται στην επικαιροποίηση των συντελεστών εκπομπής αέριων ρυπαντών για την ηλεκτρική ενέργεια βασιζόμενοι πλέον πρόσφατα στοιχεία σχετικά με τη σύνθεση του ενεργειακού μείγματος του ηλεκτρικού τομέα της χώρας. (Δημοσιευμένα στοιχεία για το 2016) 43 Για τον υπολογισμό των ισοδύναμων εκπομπών CO2 έχουν χρησιμοποιηθεί οι εξής συντελεστές: 1 για το CO2, 25 για το CH4 και 298 για το N2O. Πιο αναλυτικά βλ.: IPCC, Fourth Assessment Report (AR4), Working Group 1, Chapter 2, Changes in Atmospheric Constituents and in Radiative Forcing, Table 2.14, p

69 Λοιποί Περιβαλλοντικοί Δείκτες Αναλώσιμα Στόχος 2017 Μεταβολή Κατανάλωση συμβατικού χαρτιού εφημερίδες (tn) [I] % Κατανάλωση συμβατικού χαρτιού χάρτινα αναλώσιμα (tn) [IΙ] % Κατανάλωση συμβατικού χαρτιού marketing (tn) [IΙΙ] % Συνολική κατανάλωση συμβατικού χαρτιού (tn) [I]+[II]+[IIΙ] % Συνολική κατανάλωση συμβατικού χαρτιού (kg/εργαζ.) % Κατανάλωση οικολογικού χαρτιού Α3,Α4 και Α5 (tn) [IV] % Κατανάλωση οικολογικού χαρτιού Α3,Α4 και Α5 (kg/εργαζ.) % Κατανάλωση FSC χαρτιού marketing (tn) [V] % Συνολική κατανάλωση χαρτιού (tn) [I]+[II]+[III]+[IV]+[IV] % Συνολική κατανάλωση χαρτιού (kg/εργαζ.) % 3% 3% Ποσοστό χρήσης περιβαλλοντικά πιστοποιημένου (eco label ή FSC) χαρτιού προς συνολική κατανάλωση χαρτιού (%) 68% 74% 10% Συνολική κατανάλωση μελανιών/toner (τεμάχια) % Κατανάλωση μελανιών και τόνερ (τεμάχια/εργαζ.) 4,3 2,9 34% Ποσοστό χρήσης αναγομωμέμων μελανιών/toner έναντι αυθεντικών (%) 19% 28% 48% Διαχείριση στερεών αποβλήτων Ποσότητα χαρτιού που ανακυκλώθηκε (tn) % Ποσότητα χαρτιού που ανακυκλώθηκε ανά εργαζόμενο 45 (kg/εργαζ.) 31,4 30,5 3% 3% Ποσότητα χαρτιού που ανακυκλώθηκε ανά εργαζόμενο 44 (kg/εργαζ.) 61,3 43,2 30% Ποσοστό χαρτιού που ανακυκλώθηκε (ανακύκλωση/κατανάλωση) (%) 31,2% 31,3% 0% 3% Ποσότητα μελανιών και τόνερ που ανακυκλώθηκαν (τεμάχια) % Ποσότητα μελανιών και τόνερ που ανακυκλώθηκαν (τεμάχια/εργαζ.) 2,0 1,7 3% 16% Ποσότητα μελανιών και τόνερ που επαναχρησιμοποιήθηκαν/ανακυκλώθηκαν 46 (τόνοι) 20,62 16,55 20% Ποσότητα πλαστικού που ανακυκλώθηκε (kg) % Ποσότητα μπαταριών που ανακυκλώθηκε (kg) % Ποσότητα μεγάλων συσσωρευτών που ανακυκλώθηκε (kg) % Ποσότητα ΑΗΗΕ που ανακυκλώθηκε (tn) (πλην λαμπτήρων/φωτιστικών ειδών) 514,31 380,84 10% 26% Ποσότητα λαμπτήρων και φωτιστικών ειδών που ανακυκλώθηκαν (kg) % Κατανάλωση νερού και Αστικά υγρά απόβλητα Κατανάλωση νερού (m 3 ) % Κατανάλωση νερού ανά εργαζόμενο (m 3 /εργαζ.) 8,94 8,76 2% 2% 3% Κατανάλωση νερού ανά μονάδα επιφάνειας (m 3 / m 2 ) 0,254 0,247 3% Συνολική ποσότητα υγρών αποβλήτων (m 3 ) % Ποσότητα υγρών αποβλήτων ανά εργαζόμενο (m 3 /εργαζ.) 8,49 8,32 2% Ποσότητα υγρών αποβλήτων ανά μονάδα επιφάνειας (m 3 / m 2 ) 0,241 0,234 3% Πιστοδοτήσεις Έργα ΑΠΕ που έχουν χρηματοδοτηθεί από την Τράπεζα Ισχύς από χρηματοδοτήσεις ΑΠΕ (MW) % Αποφυγή έκλυσης CO 2 (ktn) % Στόχος Συμπεριλαμβανομένων και των ποσοτήτων που απεστάλησαν από τις αποθήκες. 45 Συμπεριλαμβάνονται μόνο οι υποδομές που εντάσσονται στο ΣΠΔ. 46 Έγινε η παραδοχή ότι ένα μελανοδοχείο/τόνερ ζυγίζει κατά μ.ό. 750 γραμ. 47 Έχουν συμπεριληφθεί και λογαριασμοί που έχουν παραληφθεί μέχρι και το πρώτο δεκαήμερο Μαΐου

70 16 Παράρτημα: Οργανωτικές Μονάδες Τράπεζας Πειραιώς Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Ιλισίων Αθήνα Ιλισίων Κολιάτσου Αθήνα Πατησίων Αγίου Μελετίου Αθήνα Αγίου Μελετίου Γουδή Ζωγράφου Παπαδιαμαντοπούλου Κυψέλης Αθήνα Κέρκυρας Καλλιθέας Καλλιθέα Δαβάκη 50 & Ανδρομάχης Νέας Ιωνίας Νέα Ιωνία Λεωφ. Ηρακλείου Βύρωνα Βύρωνας Χρυσοστόμου Σμύρνης 102 & Ηλιουπόλεως Ερυθρού Σταυρού Αθήνα Σεβαστουπόλεως 129 & Δαβάκη Γαλατσίου Γαλάτσι Βεΐκου Αγ. Δημητρίου Άγιος Δημήτριος Θ. Κολοκοτρώνη Αργυρούπολης Αργυρούπολη Λεωφόρου Κύπρου 54 & Ηλεκτρουπόλεως Ηλιούπολης Αττικής Ηλιούπολη Λεωφ. Ειρήνης Αμαρουσίου Μαρούσι Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας Νέου Ηρακλείου Νέο Ηράκλειο Μ. Αντύπα & Καραγιώργη Νέας Χαλκηδόνας Αττικής Νέα Χαλκηδόνα Δεκελείας Σπατών Σπάτα Βασ. Παύλου Αβδήρων Άβδηρα Κεντρική Πλατεία Αγ. Βασιλείου Πειραιάς Α. Θεοχάρη 1 & Σαχτούρη Νίκαιας Νίκαια Πέτρου Ράλλη Ευαγγελιστρίας Πειρ. Πειραιάς Γρ. Λαμπράκη Χατζηκυριάκειου Πειραιάς Λεωφ. Χατζηκυριακού Νέας Περάμου Νέα Πέραμος Νίκης Κρηνιδών Κρηνίδες Φιλίππου Λιμεναρίων Λιμενάρια Ηρώων Πολυτεχνείου Ροδολίβους Ροδολίβος Παύλου Μελά Κινητό Συνεργείο Τυχερού Τυχερό Νίκης Δοξάτου Δοξάτο Ελ. Βενιζέλου Κινητό Συνεργείο Αλιστράτης Αλιστράτη Εγνατίας & Ιερουσαλήμ Καλαμαριάς Θεσσαλονίκης Καλαμαριά Αιγαίου & Χαλδιάς Κινητό Συνεργείο Ζαγκλιβερίου Ζαγκλιβέρι Παύλου Μελά Κάτω Τούμπας Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη Παπαφή Χαριλάου Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη 25ης Μαρτίου Γουμένισσας Γουμένισσα Καπετάν Γκόνου Επανωμής Θεσσαλονίκης Επανωμής 25ης Μαρτίου Λαχαναγοράς Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη Κεντρική Λαχαναγορά Πολύκαστρου Πολύκαστρο Μεγ. Αλεξάνδρου Βελβεντού Βελβεντός Στ. Κλεάνθη Φιλιππούπολης Λάρισα Χατζημιχάλη Κινητό Συνεργείο Πυργετού Λάρισας Πυργετός Κεντρική Πλατεία Κινητό Συνεργείο Ζαγοράς Ζαγορά Ζαγορά Σκοπέλου Σκόπελος Σκόπελος Οιχαλίας Τρικάλων Οιχαλία Δημοκρατίας Αλιάρτου Αλίαρτος Αθηνών Κινητό Συνεργείο Δίστομου Βοιωτίας Δίστομο Πλατεία Ηρώων Κινητό Συνεργείο Λουτρών Αιδηψού Λουτρά Αιδηψού Ερμού & Εθνικής Αντιστάσεως Αλιβερίου Αλιβέρι Κωνσταντίνου Μπακόλα Ψαχνών Ευβοίας Ψαχνά Αβάντων Μαντουδίου Μαντούδι Κεντρική Πλατεία Λίμνης Ευβοίας Λίμνη Αγγ. Γοβίου Κάτω Τιθορέας Κάτω Τιθορέα Παλαιά Εθνική Οδός Λαμίας Αθηνών Μαλεσίνας Φθιώτιδας Μαλεσίνα Αγίου Κωνσταντίνου Κινητό Συνεργείο Σπερχειάδας Σπερχειάδα Κεντρική Πλατεία Στυλίδας Στυλίδα Φαλάρων Ιτέας Ιτέα Μεταμόρφωσης Παρακαλάμου Δολιανά Κεντρική Πλατεία Παρακαλάμου Θεσπρωτικού Θεσπρωτικό Διαδόχου Κωνσταντίνου Κινητό Συνεργείο Ερμιόνης Ερμιόνη Παραλία Ερμιόνης Κινητό Συνεργείο Λυγουριού Ναυπλίου Λυγουριό Λεωφ. Ασκληπίου

71 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Κινητό Συνεργείο Λεβιδίου Λεβίδι Κεντρική Πλατεία Κάτω Κλειτορίας Κλειτορία Σπηλιωτοπούλου Κινητό Συνεργείο Ανδραβίδας Ανδραβίδα Ν. Γκουντζούρη Κινητό Συνεργείο Βαρθολομιού Βαρθολομιό Πλατεία Ιατρού Σπεντζάρη Αρχαίας Ολυμπίας Αρχαία Ολυμπία Δουμά Κινητό Συνεργείο Ζευγολατιού Ζευγολατιό Δημητρίου Ζιούβα Νεάπολης Λακωνίας Νεάπολη Λακωνίας Ακτή Βοιών Κινητό Συνεργείο Πεταλιδίου Πεταλίδι Κεντρική Πλατεία Κινητό Συνεργείο Μεθώνης Μεθώνη Μαιζώνος Κινητό Συνεργείο Πλωμαρίου Πλωμάρι Ναυάρχου Κουντουριώτη Παπαδού Παππάδος Παπάδος Γέρας Αγ. Κηρύκου Ικαρίας Άγιος Κήρυκος Άγιος Κήρυκος Πυργίου Χίου Πυργί Δημοκρατίας Κινητό Συνεργείο Φιλοτίου Φιλότι Κεντρική Πλατεία Αμοργού Αμοργός Κατάπολα Αμοργού Κινητό Συνεργείο Γαυρίου Άνδρου Γαύριο Βασ. Ι. Γουλανδρή Πόρου Ηρακλείου Ηράκλειο Βίτσι & Λυκτού Πύργου Ηρακλείου Πύργος Ηρακλείου Πύργος Ηρακλείου Άνω Βιάννου Άνω Βιάννος Άνω Βιάννος Κινητό Συνεργείο Κρουσώνα Ηράκλειο Πλατεία Αγίας Τριάδος Ασημίου Ασήμι Ασήμι Μονοφατσίου Ανωγείων Ανώγεια Λεωφ. 13ης Αυγούστου Λιμένα Χερσονήσου Λιμένας Χερσονήσου Ελ. Βενιζέλου Τζερμιάδων Τζερμιάδο Τζερμιάδες Νεάπολης Λασιθίου Νεάπολη Κρήτης Εθνικής Αντιστάσεως Κινητό Συνεργείο Σπήλιου Σπήλι Σπήλι Ρεθύμνου Καλυβών Καλύβες Καλύβες Παλαιόχωρας Παλαιοχώρα Ελ. Βενιζέλου Βουκολίων Χανίων Βουκολιές Κεντρική Πλατεία Λευκίμμης Λευκίμμη Πλατεία Αγίων Θεόδωρων Λέρου Λέρος Βασ. Παύλου & Πλατεία Ρούσσου Καρπάθου Κάρπαθος Πηγάδια Αλεξανδρούπολης Αλεξανδρούπολη Ελ. Βενιζέλου Ορεστιάδας Ορεστιάδα Κωνσταντινουπόλεως Σαμοθράκης Σαμοθράκη Ανώνυμη Παραλιακή οδός Καμαριώτισσας Δικαίων Δίκαια 28ης Οκτωβρίου Φερών Φέρες Δημοκρίτου Ξάνθης Ξάνθη Μ. Καραολή Κομοτηνής Κομοτηνή Λεωφ. Ηρώων 9 & Χαρ. Τρικούπη Ιάσμου Ίασμος Κωνσταντινουπόλεως Ξυλαγανής Ξυλαγανή Πλατεία Ελευθερίας Δράμας Δράμα Ελ. Βενιζέλου Κάτω Νευροκοπίου Κάτω Νευροκόπι Ελ. Βενιζέλου Προσοτσάνης Προσοτσάνη Ελ. Βενιζέλου Καβάλας Καβάλα Ερυθρού Σταυρού Θάσου λιμένος Θάσος 18ης Οκτωβρίου Ν. Ζίχνης Νέα Ζίχνη Πλατεία Στέφου Μαυροθάλασσας Μαυροθάλασσα Κεντρική Οδός Νιγρίτας Μαυροθάλασσας Σιδηρόκαστρου Σιδηρόκαστρο Ελ. Βενιζέλου Βέροιας Βέροια Παύλου Μελά Μελίκης Μελίκη Κεντρική Πλατεία Πλατέος Σ. Σ. Πλατέος Ελ. Βενιζέλου Αριστοτέλους, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Αριστοτέλους Σοχού Σοχός Καρακόλη Χαλκηδόνας Χαλκηδόνα Εθν. Αντιστάσεως Χαλάστρας Πύργου Χαλάστρα Ελ. Βενιζέλου Αξιούπολης Αξιούπολη Πλατεία Παύλου Μελά Αριδαίας Αριδαία Κύπρου Κατερίνης Κατερίνη Ίωνος Δραγούμη Αιγινίου Αιγίνιο Λεωφ. Δημοκρατίας Αρναίας Αρναία Αριστοτέλους Νέων Μουδανιών Νέα Μουδανιά Αγίου Γεωργίου & Λαζάρου Φωτιάδη (Εμπορικό Κέντρο) Κασσανδρείας Κασσάνδρεια Κεντρικός πεζόδρομος Κασσανδρείας

72 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Καστοριάς Καστοριά Δαβάκη & 3ης Σεπτεμβρίου Κοζάνης Κοζάνη 11ης Οκτωβρίου & Πατρ. Φωτίου 16Β Πτολεμαίδας Πτολεμαΐδα Φιλίππου Νεάπολης Βοΐου Νεάπολη Κοζάνης Ελ. Βενιζέλου Σερβιών Σέρβια Βαλαωρίτου 4 & Μακρυγιάννη Αμυνταίου Αμύνταιο Πλατεία Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης Φλώρινας Φλώρινα Ταγματάρχου Σωτηρίου Καρδίτσας Καρδίτσα Αθαν. Μπλατσούκα Σοφάδων Σοφάδες Αγίου Γεωργίου Παλαμά Παλαμάς Γρηγ. Γουλιάνου Πατρ. Γρηγορίου 52Α Αγιάς Αγιά 25ης Μαρτίου Φαρσάλων Φάρσαλα 28ης Οκτωβρίου Συκουριού Συκούρι Αγίου Κωνσταντίνου Λάρισας Β' Λάρισα Ίωνος Δραγούμη Δεσκάτης Γρεβενών Δεσκάτη Κεντρική Πλατεία Βόλου Βόλος Ιάσονος Βελεστινού Βελεστίνο Ρήγα Φεραίου Τρικάλων Τρίκαλα Ασκληπιού Φαρκαδόνας Φαρκαδώνα Δαβάκη 4 & Βασ. Όλγας Αγρινίου Αγρίνιο Παπαϊωάννου 21 & Παλαμά Αστακού Αστακός Εθν. Αντίστασης & Έλλης Αμφιλοχίας Αμφιλοχία Βασ. Κωνσταντίνου Θέρμου Θέρμο Κωνσταντίνου Διαλέτη Βόνιτσας Βόνιτσα Ελ. Βενιζέλου Κατοχής Κατοχή Αρχ. Οινειάδων Ματαράγκας Ματαράγκα Χαρ. Τρικούπη Πειραιά Πειραιάς Ηρώων Πολυτεχνείου Ορχομενού Ορχομενός Κηφισού Βαγίων Βάγια 25ης Μαρτίου Καρύστου Κάρυστος Πλατεία Αμαλίας Κύμης Κύμη Πλατεία Παπανικολάου Αμφίκλειας Αμφίκλεια Αθαν. Ευταξία Δομοκού Δομοκός Θαυμακών Λαμίας Λαμία Καποδιστρίου Μακρακώμης Μακρακώμη Παύλου Μπακογιάννη Μώλου Μώλος Πλατεία Ελευθερίας Λιδωρικίου Λιδωρίκι Λοχαγού Γάσπαρη Άρτας Άρτα Βασ. Πύρρου Παραμυθιάς Παραμυθιά Κωνσταντίνου Καραμανλή Φιλιατών Φιλιάτες Πλατεία Παντελή Κουφαλά Ιωαννίνων Ιωάννινα Δαγκλή 9 & Κοραή Κόνιτσας Κόνιτσα Πλατεία Πολυτεχνείου Μετσόβου Μέτσοβο Κεντρική Πλατεία Φιλιππιάδας Φιλιππιάδα Μπιζανίου Καναλακίου Καναλάκι Αγίου Παντελεήμονα Δημητσάνας Δημητσάνα Δημητσάνα Μεγαλόπολης Μεγαλόπολη Παπαϊωάννου & Λ. Ζέρβα Τρίπολης Τρίπολη Ναυπλίου 20 & Αλ. Σούτσου Τρόπαιων Τρόπαια Τρόπαια Λεωνίδιου Λεωνίδιο 21ης Ιανουαρίου Καλαβρύτων Καλάβρυτα Εθν. Αντιστάσεως Αγ. Ανδρέου, Πάτρα Πάτρα Αγίου Ανδρέου Κάτω Αχαΐας Κάτω Αχαΐα Αράξου 5 & Οιβώτα Κινητό Συνεργείο Ερυμανθείας Ερυμάνθεια Ευριπίδου Κινητό Συνεργείο Ανδρίτσαινας Ανδρίτσαινα Επικούρειου Απόλλωνα Ζαχάρως Ζαχάρω Εθν. Οδός Πύργου Κυπαρισσίας Λεχαινών Λεχαινά Χρ. Πραντούνα Βάρδας Σ. Σ. Βάρδας Συμβολή οδών Πατρών Πύργου & Βασ. Κωνσταντίνου Πύργου Πύργος Πλατεία Αυγερινού Κινητό Συνεργείο Πελοπίου Πελόπιο Παλ. Εθνική Οδός Πύργου Ολυμπίας Βραχατίου Βραχάτι Ελ. Βενιζέλου Κινητό Συνεργείο Δερβενίου Δερβένι Γ. Μπαλή Κορίνθου Κόρινθος Δαμασκηνού

73 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Νεμέας Νεμέα Πλατεία Ηρώων 5α Ξυλόκαστρου Ξυλόκαστρο Αδαμοπούλου 11 & Κολοκοτρώνη Σπάρτης Σπάρτη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Μολάων Μολάοι 25ης Μαρτίου 1 & Εμμανουήλ Μυλωνάκου Γαργαλιάνων Γαργαλιάνοι Βασ. Γεωργίου Β' 22Α Καλαμάτας Καλαμάτα Λεωφ. Σιδηροδρομικού Σταθμού 3 & Μητροπέτροβα Μελιγαλά Μελιγαλάς Βασ. Κωνσταντίνου & Σκλήρη Πύλου Πύλος Πλατεία Τριών Ναυάρχων Φιλιατρών Φιλιατρά Κεντρική Πλατεία Δώριου Δώριο Καλατζάκου Χώρας Τριφυλίας Χώρα Π. Στρατηγοπούλου Κορώνης Κορώνη Πέτρου Ράλλη Κυθήρων Κύθηρα Κεντρική Πλατεία Πόρου Τροιζηνίας Πόρος Τροιζηνίας Γ. Κωστελένου Μυτιλήνης Μυτιλήνη Παύλου Κουντουριώτη Θήρας Θήρα Θήρα Νάουσας Πάρου Νάουσα Πάρου Οδός Παροικίας Νάουσας Άνδρου Άνδρος Γ. Εμπειρίκου Ηρακλείου Α' Ηράκλειο Λεωφ. Εθνικής Αντιστάσεως Καστελλιού Καστέλλι Λεωφ. Ηρακλείου Ηρακλείου Β' Ηράκλειο Αρχ. Μακαρίου 22 & Σκουλάδων Ιεράπετρας Ιεράπετρα Κόρακα & Ομηρείας Περάματος Πέραμα Ρεθύμνης Πέραμα Μυλοποτάμου Βάμου Βάμος Ι. Φραντζεσκάκη Ζακύνθου Ζάκυνθος Ελευθερίου Βενιζέλου 10 & Δεσύλλα Κέρκυρας Κέρκυρα Κ. Ζαβιτσιανού Παξών Γάιος Παραλία Γαΐου Παξών Ληξουρίου Ληξούρι Λεωφ. Ριζοσπαστών & Αντιόχου Ευαγγελάτου Ιθάκης Ιθάκη Βαθύ Κω Κως Ελ. Βενιζέλου 1 & Κοραή Ρόδου Ρόδος Γ. Χαρίτου Αιγάλεω Αιγάλεω Δημαρχείου Κινητό Συνεργείο Αγ. Τριάδας Άργους Αγία Τριάδα Αργολίδας Πλατεία Αγίας Τριάδος Αμπελώνα Τυρνάβου Αμπελώνας Γκολτσίου 1 & Θερμοπυλών Ροδόπολης Σερρών Κάτω Πορόια Νικολάου Τόσκα 247Α Πλ. Φλέμινγκ Αγρινίου Αγρίνιο Καραπαππά Γ. & Ευρυτανίας Φιλώτα Φλώρινας Φιλώτας Μεγ. Αλεξάνδρου Σχηματαρίου Θηβών Σχηματάρι Κεντρική Πλατεία Ν. Μηχανιώνας Θεσσαλονίκης Νέα Μηχανιώνα Πολυτεχνείου Αρχάγγελου Ρόδου Αρχάγγελος Κεντρική Πλατεία Νικήτη Πολυγ. Χαλκιδικής Νικήτη Μεγ. Αλεξάνδρου Κινητό Συνεργείο Νέου Μοναστηρίου Δομοκός Στράτου Βριλησσίων Βριλήσσια Πεντέλης Άνω Ιλισίων Ζωγράφου Χαραλ. Μούσκου Αβάτου Ξάνθης Εύλαλο Άβατο Κινητό Συνεργείο Αμάρυνθου Χαλκίδας Αμάρυνθος Βασ. Κωνσταντίνου Ζαρουχλέικων Αχαΐας Πάτρα Ανθείας Νέα Καλλικράτεια Χαλκιδικής Νέα Καλλικράτεια Οσίας Παρασκευής & Αυγερίδου Χαϊδαρίου Χαϊδάρι Στρ. Καραϊσκάκη & Κερασούντος Πολίχνη Θεσσαλονίκης Πολίχνη Αγίου Παντελεήμονα Κινητό Συνεργείο Μεταξάδων Έβρου Μεταξάδες Κωνσταντινουπόλεως Ωρωπού Ωρωπός Γεωργίου Δροσίνη 7 & 25ης Μαρτίου Βασιλικών Βασιλικά Φ. Πατίκα Μαραθώνα Μαραθώνας Πλατεία Ηρώων Ελληνικού Ελληνικό Ιασωνίδου Γαζίου Ηρ. Κρήτης Γάζι Ελ. Βενιζέλου Νοσοκομείου Κατ Κηφισιά Νίκης Μαιευτηρίου Μητέρα Μαρούσι Ερυθρού Σταυρού Κινητό Συνεργείο Λεοντάρι Σοφάδων Καρδίτσας Λεοντάρι Λεοντάρι Αγίου Όρους Καρυές Αγίου Όρους Κεντρική Πλατεία Αγίας Βαρβάρας Αγία Βαρβάρα Ελ. Βενιζέλου 116 & Μπουμπουλίνας

74 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Καλλιθέας Ρεθύμνου Ρέθυμνο Μάρκου Πορταλίου Βούλας Βούλα Βασ. Παύλου Κινητό Συνεργείο Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν Αθήνα Λεωφ. Μεσογείων Κινητό Συνεργείο Αράχωβας Αράχωβα Οδός Δελφών Αμερικανικής Ναυτικής Ευκολίας Σούδας Μουζουράς Αμερικανική Ναυτική Ευκολία Σούδας Κινητό Συνεργείο Αγίας Βαρβάρας Αγία Βαρβάρα Αγία Βαρβάρα Μονοφατσίου Κινητό Συνεργείο ΝΙΜΙΤΣ Αθήνα Μονής Πετράκη Κινητό Συνεργείο Νοσοκομείου Γ. Γεννηματά Αθήνα Μεσογείων Κινητό Συνεργείο Νοσοκομείου Σωτηρία Αθήνα Μεσογείων Κινητό Συνεργείο Αττικού Νοσοκομείο Χαϊδάρι Ρίμινι Κινητό Συνεργείο Νοσοκομείου Θριάσιου Πεδίου Μάνδρα Λεωφόρος Γεννηματά, Θριάσιο Νοσοκομείο Κινητό Συνεργείο Γκούρας Γκούρα Γκούρα Κορινθίας Κινητό Συνεργείο Κροκεών Κροκεές Κεντρική Πλ. Κροκεών Κινητό Συνεργείο Καρδαμύλης Καρδαμύλη Εθνική Οδός Καλαμάτας Αρεοπόλεως Ρίου Πάτρα Πανεπιστημιούπολη Νοσοκομείου Πάτρας Πάτρα Ρίο Κινητό Συνεργείο Δεσφίνας Δεσφίνα Κεντρική Πλατεία Δεσφίνας Κινητό Συνεργείο Νίκαιας Λάρισας Λάρισα Αγροτικός Συνεταιριστικός Οργανισμός Νίκαιας Λάρισας Κινητό Συνεργείο Μεσοποταμίας Μεσοποταμία 4ης Αυγούστου Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας Θεσσαλονίκη 26ης Οκτωβρίου 64 και Κωλέττη Κινητό Συνεργείο Σταυρούπολης Ξάνθης Σταυρούπολη Ξάνθης Κεντρική Πλατεία Σταυρούπολης Κινητό Συνεργείο Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης Αλεξανδρούπολη Δραγάνα Κινητό Συνεργείο Νοσοκομείου ΠΑΓΝΗ Ηράκλειο Διασταύρωση Βουτών Σταυρακίων Κινητό Συνεργείο Καντάνου Κάνδανος Ελ. Βενιζέλου Αγ. Δημητρίου Άγιος Δημήτριος Λεωφ. Βουλιαγμένης Λ. Αλεξάνδρας Αθήνα Λεωφ. Αλεξάνδρας Βυζαντίου Θεσσαλονίκη Λεωφ. Βασ. Όλγας Αγ. Παρασκευής Αγία Παρασκευή Λεωφ. Μεσογείων Χανίων Χανιά Στρ. Τζανακάκη Βάρκιζας Βάρη Βασ. Κωνσταντίνου Χαϊνά, Χαλκίδα Χαλκίδα Λεωφ. Χαϊνά Κέρκυρας Κέρκυρα Σπ. Σαμάρα Ευόσμου Εύοσμος 28ης Οκτωβρίου Τρικάλων Τρίκαλα Διονυσίου Σκυλοσόφου Βριλησσίων Βριλήσσια Λεωφ. Πεντέλης Ν. Σμύρνης Νέα Σμύρνη Ελ. Βενιζέλου Κινητό Συνεργείο Αγ. Κυριακής Μυκόνου Μύκονος Πλατεία Αγ. Κυριακής Κηφισιάς Κηφισιά Λ. Κηφισίας Ιωαννίνων Ιωάννινα Αβέρωφ Βούλας Βούλα Βασ. Παύλου 67 & Διγενή Δράμας Δράμα Περικλέους Κάβδα 6Α Χαλανδρίου Χαλάνδρι Ανδ. Παπανδρέου Άργους Άργος Πλατεία Αγίου Πέτρου Κοζάνης Κοζάνη Ελ. Βενιζέλου2 & Λιούφη Κατερίνης Κατερίνη 25ης Μαρτίου Νεάπολης Βόλου Βόλος Λαρίσης Κιλκίς Κιλκίς 21ης Ιουνίου 69 & Καυκάσου Άρτας Άρτα Κρυστάλλη Κερατσινίου Κερατσίνι Λ. Δημοκρατίας Λ. Θηβών Περιστέρι Λ. Θηβών 201 & Αγ. Βασιλείου Ιλίου Ίλιον Ιδομενέως 66 & Δαναών Αγίας Μαρίνας Χανίων Αγία Μαρίνα 9ο χλμ. Εθν. Οδού Χανίων Κισσάμου Παγκρατίου Αθήνα Υμηττού Ελευσίνας Ελευσίνα Ιεράς Οδού Πετρούπολης Πετρούπολη 25ης Μαρτίου

75 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Βενιζέλου Σερρών Σέρρες Βενιζέλου 86 & Ιθάκης Τούμπας Πυλαία 17ης Νοεμβρίου & Τερψιθέας Κολωνακίου Αθήνα Σόλωνος Ν. Ευκαρπίας Ευκαρπία 25ης Μαρτίου Ν. Εγνατίας Θεσσαλονίκη Κ. Καραμανλή 97 & Μπότσαρη Περιστερίου Περιστέρι Λεωφ. Παν. Τσαλδάρη Συγγρού Νέα Σμύρνη Λεωφ. Συγγρού Κορωπίου Κορωπί Βασ. Κωνσταντίνου Γέρακα Γέρακας Λεωφ. Μαραθώνος 133 & Θεσσαλονίκης Γαλατσίου Γαλάτσι Βεϊκου Ψυχικού Νέο Ψυχικό Ολυμπιονικών Ζωγράφου Ζωγράφου Λεωφ. Παπάγου Μητροπόλεως Αθήνα Μητροπόλεως ΥΓΕΙΑ Μαρούσι Κηφισίας & Ερθυρού Σταυρού Πανεπιστημίου Αθήνα Πανεπιστημίου Αγ. Τριάδας Αμπελοκήπων Αθήνα Λ. Κηφισίας Πεύκης Πεύκη Λεωφ. Ειρήνης Αλίμου Άλιμος Λεωφ. Καλαμακίου Παλ. Φαλήρου Παλαιό Φάληρο Αγ. Αλεξάνδρου Κορυδαλλού Κορυδαλλός Παύλου Μελά Καλαμάτας Καλαμάτα Πλατεία 23ης Μαρτίου & Γερμανού Γαλατσίου Γαλάτσι Αγίας Γλυκερίας 8 10 & Ιπποκράτους Πλ. Αμερικής Αθήνα Πατησίων 171 & Λ. Καραγιάννη Δροσιάς Δροσιά Λεωφ. Μαραθώνος Ν. Κόσμου Αθήνα Καφαντάρη Λάρισας Λάρισα Κύπρου Βασ. Γεωργίου Θεσσαλονίκη Βασ. Γεωργίου Πυλαία Πυλαία Προφήτη Ηλία 67 & Μακεδονίας Μεσογείων 109 Αθήνα Λεωφ. Μεσογείων Παπάγου Παπάγος Πλατεία Ιωαν. Μεταξά Πειραιά Πειραιάς Δ. Γούναρη Ν. Ερυθραίας Νέα Ερυθραία Ελ. Βενιζέλου Νίκαιας Νίκαια Πλ. Δαβάκη 13 & Π. Ράλλη Φάρκαινας, Χίος Χίος Αεροπόρου Ροδοκανάκη Ν. Ιωνίας Νέα Ιωνία Ελ. Βενιζέλου Αγίου Μηνά Ηρακλείου Ηράκλειο Αγίου Μηνά Αλεξανδρούπολης Αλεξανδρούπολη Λ. Δημοκρατίας Στρατ. Παπάγου Χολαργός Στρατ. Παπάγου Πεντάγωνο Γλυφάδας Γλυφάδα Βουλιαγμένης Ναυστ. Σαλαμίνας Σαλαμίνα Ναύσταθμος Σαλαμίνας e Branch Αμπελοκήπων Αθήνα Λεωφ. Αλεξάνδρας 227 & Λεωφ. Κηφισίας e Branch Χαλανδρίου Χαλάνδρι Πλάτωνος 1 & Πλ. Ελευθερίου Βενιζέλου e Branch McArthurGlen Σπάτα Θέση Γυαλού, Εκπτωτικό Χωριό McArthurGlen e Branch Γλυφάδας Γλυφάδας Ανδρέα Λαζαράκη 6 Γλυφάδα Αγίας Παρασκευής Αγία Παρασκευή Μεσογείων 406 & Ηρώων Πολυτεχνείου Αγ. Ιωάννου, Αγία Παρασκευή Αγία Παρασκευή Αγ. Ιωάννου Σταδίου & Αμερικής Αθήνα Σταδίου Παραδείσου Μαρούσι Λεωφ. Κηφισίας 26 & Παραδείσου Αμαρουσίου Μαρούσι Λεωφ. Κηφισίας Πλ. Αττικής Αθήνα Πλατεία Αττικής Γλυφάδας Γλυφάδα Λεωφ. Ποσειδώνος Φοίβης, Γλυφάδα Γλυφάδα Φοίβης Δάφνης Δάφνη Μ. Αλεξάνδρου 3 & Μ. Καραολή & Δημητρίου Πλατείας Κοτζιά Αθήνα Αθηνάς Εθνικής Οδού Αθηνών Λαμίας Κηφισιά 17ο χλμ Εθνικής οδού Αθηνών Λαμίας & Ρούπελ Ελευσίνας Ελευσίνα Ηρώων Πολυτεχνείου 9 & Νικολαϊδου Λεωφόρου Αλεξάνδρας Αθήνα Λεωφ. Αλεξάνδρας 32 & Σπ. Τρικούπη 60, Πεδίον Άρεως Ιλίου Ίλιον Πρωτεσιλάου 65 & Ιδομενέως Καλαμακίου Άλιμος Λεωφ. Ποσειδώνος 26 & Ρήγα Φεραίου Πανεπιστημίου Αθήνα Πανεπιστημίου Κηφισιάς Κηφισιά Λεωφ. Κηφισίας 242 & Παναγίτσας Ηροδότου, Κολωνάκι Αθήνα Ηροδότου Κοραή Αθήνα Κοραή

76 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Λαχαναγοράς Ρέντη Μοσχάτο Δαβάκη 2 4 & Πύργου Νέας Ιωνίας Νέα Ιωνία Λ. Ηρακλείου 303 & Ιφιγενείας Ομήρου, Νέα Σμύρνη Νέα Σμύρνη Ομήρου Καλλιθέας Καλλιθέα Ελ. Βενιζέλου 167, Πλατεία Δαβάκη Πλατείας Νέας Σμύρνης Νέα Σμύρνη 25ης Μαρτίου Γ' Σεπτεμβρίου, Ομόνοια Αθήνα Γ' Σεπτεμβρίου 28 & Καποδιστρίου Παγκρατίου Αθήνα Πλατεία Παγκρατίου & Φρύνης Παιανίας Παιανία Λεωφ. Λαυρίου Παλαιού Φαλήρου Παλαιό Φάληρο Αμφιτρίτης 8 10 & Πρωτέως Πανόρμου Αθήνα Πανόρμου Πατησίων Αθήνα Πατησίων 70 & Κότσικα Άνω Πατησίων Αθήνα Πατησίων Τσαλδάρη, Περιστέρι Περιστέρι Παν. Τσαλδάρη 73 & Ηροδότου Αιγάλεω Αιγάλεω Ιερά Οδός 245 & Καποδιστρίου Αγίου Αντωνίου, Περιστέρι Περιστέρι Εθνάρχου Μακαρίου Πλ. Συντάγματος Αθήνα Μητροπόλεως Πλατείας Κολωνακίου Αθήνα Πλατεία Φιλικής Εταιρίας Μακρυγιάννη Αθήνα Λεωφ. Συγγρού 46 & Πετμεζά Φιλοθέης Χαλάνδρι Λεωφ. Κηφισίας Χαλανδρίου Χαλάνδρι Λεωφ. Πεντέλης & Παπάγου Ψυχικού Νέο Ψυχικό Λεωφ. Κηφισίας 334 & Ελ. Βενιζέλου Ιλισίων Ζωγράφου Γρ. Αυξεντίου 30 & Ούλωφ Πάλμε Αχαρνών Αθήνα Αχαρνών Λυκόβρυσης Λυκόβρυση Λεωφ. Σοφοκλή Βενιζέλου 72 & Δημοκρατίας Πετραλώνων Αθήνα Τριών Ιεραρχών 110 & Ιώνων & Επακρέων Ηλιούπολης Ηλιούπολη Πλατεία Καναρίων 2 & Σκρα Φωκίωνος Νέγρη Αθήνα Φωκίωνος Νέγρη Νοσοκομείου Μετροπόλιταν Νέο Φάληρο Εθν. Μακαρίου 9 & Ελ. Βενιζέλου Λ. Αθηνών 80 Αθήνα Λεωφ. Αθηνών 80 & Μηριόνου 2 4, Ακαδημία Πλάτωνος Χαροκόπου Καλλιθέα Χαροκόπου 72 & Ρήγα Φεραίου Νέας Φιλαδέλφειας Νέα Φιλαδέλφεια Λεωφ.Δεκελείας Βριλησσίων Βριλήσσια Λεωφ. Πεντέλης 94 & Π. Μπακογιάννη Ζωγράφου Ζωγράφου Παπάγου Μενιδίου Αχαρνές Δεκελείας Αργυρούπολης Αργυρούπολη Αλεξιουπόλεως Χολαργού Χολαργός Λεωφ. Μεσογείων Παλλήνης Παλλήνη Λεωφ.Μαραθώνος Μιχαλακοπούλου Αθήνα Μιχαλακοπούλου Ιπποκράτους Αθήνα Ιπποκράτους 80 & Μεθώνης Ελληνικού Ελληνικό Λεωφ. Ιασωνίδου 81 & Πλάτωνος 1α Συγγρού 87 Αθήνα Λεωφ. Συγγρού Αγίου Στεφάνου Άγιος Στέφανος Χελμού Μεταμόρφωσης Μεταμόρφωση Λεωφ. Γεωργ. Παπανδρέου 44 & Νίκης Αγίου Δημητρίου Άγιος Δημήτριος Λεωφ. Αγίου Δημητρίου Ταύρου Ταύρος Λεωφ. Πειραιώς 205 & Παναγή Τσαλδάρη Σεπολίων Αθήνα Δυρραχίου 65 & Δράμας Λόφου Αξιωματικών Περιστέρι Κέννεντυ 129 & Κρυονερίου 1, Λόφος Αξιωματικών Γύζη Αθήνα Λεωφ. Αλεξάνδρας 91 & Δρόση Νέου Κόσμου Αθήνα Λεωφ. Ηλία Ηλιού Καισαριανής Καισαριανή Λεωφ. Εθνικής Αντιστάσεως & Πανιωνίου Νέας Ερυθραίας Νέα Ερυθραία Χαριλάου Τρικούπη 121 & Λ. Κηφισίας Άνω Λιοσίων Άνω Λιόσια Λεωφ. Φυλής Αγίου Νικολάου, Αχαρνών Αθήνα Αχαρνών 276, Κάτω Πατήσια Ιφιγενείας, Ν. Ηράκλειο Μεταμόρφωση Ιφιγενείας Εθν. Αντιστάσεως, Πειραιάς Πειραιάς Λεωφ. Εθν. Αντιστάσεως Ακτής Μιαούλη Πειραιάς Ακτή Μιαούλη Ναυτιλιακό Κατάστημα Πειραιάς Φίλωνος 137 & Φιλελλήνων Κορυδαλλού Κορυδαλλός Λεωφ. Γρηγορίου Λαμπράκη 142 & Δημητρακοπούλου Περιβολακίου, Νίκαια Νίκαια Πέτρου Ράλλη 207 & Πλατεία Δαβάκη Παπαστράτου, Πειραιάς Πειραιάς Αντιπλοιάρχου Παν. Βλαχάκου 7 & Πολυδεύκους Πασαλιμανίου Πειραιάς Γρ. Λαμπράκη & Βασιλέως Γεωργίου Α' Ασπροπύργου Ασπρόπυργος Λεωφ. Δημοκρατίας Κερατσινίου Κερατσίνι Σαλαμίνος

77 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Μεγάρων Μέγαρα Γ. Μαυρουκάκη Αρτέμιδος Αρτέμιδα Λεωφ. Αρτέμιδος Βάρης Βάρη Λεωφ. Αναγυρούντος Νέας Μάκρης Νέα Μάκρη Λεωφ. Μαραθώνος 137 & Καφετζή Καμινίων Πειραιάς Δωδεκανήσου 39 & Βαλτετσίου, Καμίνια Αίγινας Αίγινα Παραλιακή Λεωφ. Δημοκρατίας & Λεονάρδου Λαδά Καματερού Καματερό Λεωφ. Φυλής 163 & Βασιλέως Γεωργίου Πλατείας Κάνιγγος Αθήνα Τζωρτζ 4, Πλατεία Κάνιγγος Περάματος Πέραμα Λεωφ. Ειρήνης Μαρκόπουλου Μαρκόπουλο Παπακωνσταντίνου Πεύκης Πεύκη Λεωφ. Ειρήνης 11 & Χρυσοστόμου Σμύρνης Πλατείας Αγίου Ιωάννη Ρέντη Άγ. Ι. Ρέντης Κων. Παλαιολόγου 4 & Πλατείας Αγ. Ι. Ρέντη Μοσχάτου Μοσχάτο Λεωφ. Μακρυγιάννη Σπετσών Σπέτσες Πλατεία Αγοράς (Ρολογιού) Βασ. Σοφίας Αθήνα Λεωφ. Βασ. Σοφίας 94 & Κερασούντος 1α Αγίων Αναργύρων Άγιοι Ανάργυροι Αγίων Αναργύρων 31 & Κεφαλληνίας Λαυρίου Λαύριο Κουντουριώτη, Λιμάνι Λαυρίου Καλλίπολης Πειραιάς Φιλικής Εταιρείας Πετρούπολης Πετρούπολη 25ης Μαρτίου Λαμπρινής Γαλάτσι Ιωάννου Φωκά 92 & Έρσης Χαϊδαρίου Χαϊδάρι Αγωνιστών Στρατοπέδου Χαϊδαρίου 76 & Παύλου Μελά Καραμανλή, Αχαρνές Αχαρνές Κωνσταντίνου Καραμανλή 94, θέση Λαθέα Αγρινίου Αγρίνιο Ιωάννη Στάικου 14 & Κύπρου Λιβαδειάς Λιβαδειά Φίλωνος Βενιζέλου, Χαλκίδα Χαλκίδα Ελ. Βενιζέλου Θήβας Θήβα Πινδάρου Ερέτριας Ερέτρια Φιλοσόφου Μενεδήμου Ναυπάκτου Ναύπακτος Ψαρού & Αποκαύκου Άμφισσας Άμφισσα Καραϊσκάκη 20 & Σαλώνων Καρπενησίου Καρπενήσι Τσιτσάρα Οινοφύτων Οινόφυτα Λεωφ. Αθηνών Μεσολογγίου Μεσσολόγγι Ελευθέρων Πολιορκημένων Αταλάντης Αταλάντη Οιλέως & Αβραάμ Λαμίας Λαμία Καποδιστρίου 11 & Αγίου Νικολάου Ιστιαίας Ιστιαία Ιωαν. Στριμμένου 6Α Νέας Αρτάκης Νέα Αρτάκη Λεωφ. Εθνικής Αντιστάσεως Αναβύσσου Ανάβυσσος Λεωφ. Κωνσταντίνου Καραμανλή & Βασιλέως Κωνσταντίνου Καμένων Βούρλων Καμένα Βούρλα Γερασίμου Βασιλειάδη Άνω Γλυφάδας Γλυφάδα Γούναρη & Ιλίου Νοσοκομείου Ρέα Παλαιό Φάληρο Λεωφ. Συγγρού Νοσοκομείου Λητώ Αθήνα Μουσών Αμφιθέας Παλαιό Φάληρο Λεωφ. Αμφιθέας 99 & Άρεως Δραπετσώνας Δραπετσώνα Ιδρυτών Δήμου Δραπετσώνας 7 & Χατζοπούλου Μελισσίων Μελίσσια Λεωφ. Δημοκρατίας 71 & Αλεξάνδρου Παναγούλη Λένορμαν Αθήνα Λένορμαν 180 & Ινούς Ραφήνας Ραφήνα Αραφηνιδών Αλών Αγίας Ελεούσας Καλλιθέα Ελ. Βενιζέλου Σαλαμίνας Σαλαμίνα Λεωφ. Ιπποκράτους 198 & Χίου Λεωφ. Βουλιαγμένης 380 & Σπύρου Μήλιου 2 & Λ. Βουλιαγμένης 380 Άγιος Δημήτριος Δωδεκανήσου Αγ. Σοφίας, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Εγνατίας Αγγελάκη, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Αγγελάκη Αγ. Δημητρίου, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Αγίου Δημητρίου Αλεξάνδρειας, Ημαθίας Αλεξάνδρεια Δ. Βετσοπούλου Αντιγονιδών, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Αντιγονιδών Βασ. Όλγας, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Βασ. Όλγας Βασ. Ηρακλείου,Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Βασ. Ηρακλείου Εθν. Αντιστάσεως, Θεσσαλονίκη Καλαμαριά Εθνικής Αντιστάσεως Πλ. Επταλόφου, Θεσσαλονίκη Αμπελόκηποι Ελ. Βενιζέλου Ι. Δραγούμη, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Ίωνος Δραγούμη Θέρμης Θέρμη Πλατεία Αν. Παραμάνα Ιωνίας, Θεσσαλονίκη Ιωνία Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Καραμανλή Καλαμαριάς Καλαμαριά Μεταμορφώσεως 1 & Πόντου

78 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Τσιμισκή Θεσσαλονίκη Τσιμισκή 6 & Ίωνος Δραγούμη Μοναστηρίου, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Μοναστηρίου 225, Μενεμένη Νεάπολης Νεάπολη Α. Παπανδρέου Συκεών, Θεσσαλονίκη Συκιές Νικολάου Παρασκευά Βούλγαρη, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Λεωφ. Κωνσταντίνου Καραμανλή Πανοράματος Πανόραμα Κομνηνών Παπαναστασίου, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Παπαναστασίου Σ. Σταθμού, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Μοναστηρίου Σαλαμίνας, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Βασ. Όλγας Σταυρούπολης Σταυρούπολη Λαγκαδά 188 & Γρ. Λαμπράκη Τούμπας Θεσσαλονίκη Ισιδώρου 2 & Γρ. Λαμπράκη Εθνικής Αμύνης, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Τσιμισκή 132 & Εθν. Αμύνης Διαγωνίου, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Τσιμισκή Χαριλάου Θεσσαλονίκη Αλ. Παπαναστασίου 117 & Στρ. Γενναδίου Γρεβενών Γρεβενά Κ. Ταλιαδούρη Βεργίνας, Δράμα Δράμα Βεργίνας Πιερίων, Βέροια Βέροια Πιερίων 202 & Αναγνωστοπούλου Αγ. Σπυρίδωνος, Βέροια Βέροια Ελ. Βενιζέλου 5 & Τσουπέλη Νάουσας Νάουσα Χρήστου Πετρίδη Ομόνοιας, Καβάλα Καβάλα Ομόνοιας & Παύλου Μελά Παραλίας, Καβάλα Καβάλα Ελ. Βενιζέλου Χρυσούπολης Χρυσούπολη Ελ. Βενιζέλου Καστοριάς Καστοριά Μεγ. Αλεξάνδρου & Γράμμου Κιλκίς Κιλκίς Αγίου Γεωργίου Καραμανλή, Κοζάνη Κοζάνη Κωνσταντίνου Καραμανλή Πτολεμαΐδας Πτολεμαΐδα 25ης Μαρτίου 54 & Στ. Γονατά Γιαννιτσών Γιαννιτσά Δημ. & Μαξ. Παπαδοπούλου Έδεσσας Έδεσσα Ευστρατίου Στουγιαννάκη Μεγ. Αλεξάνδρου, Κατερίνη Κατερίνη Μεγ. Αλεξάνδρου Σερρών Σέρρες Νικολάου Πλαστήρα Δημαρχείου, Σέρρες Σέρρες Διον. Σολωμού & Τσαλοπούλου Φλώρινας Φλώρινα Ν. Χάσου Νέων Μουδανιών Νέα Μουδανιά Τζαβούρα & Κύπρου (Πλατεία Ομονοίας) Ηράκλειας Σερρών Ηράκλεια Ελ. Βενιζέλου & Ιωάννη Μανασή Σίνδου Σίνδος Βιομηχανική Περιοχή Θεσσαλονίκης Ευόσμου, Θεσσαλονίκη Εύοσμος Μεγ. Αλεξάνδρου 81 & Μακεδονομάχων Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης Παπαγεωργίου, Νοσ. Παπαγεωργίου Ευκαρπία Περιφερειακή Οδός Νέα Ευκαρπία Νέας Πολιτείας Εύοσμος Αντώνη Τρίτση & Ιθάκης Ωραιοκάστρου Ωραιόκαστρο Λεωφ. Δημοκρατίας & Ποσειδώνος Νέας Κρήνης Καλαμαριά Σμύρνης 31 & Πλατεία Ύδρας 3, Νέα Κρήνη Περαίας Περαία Αμπελοκήπων 34 & Κρήτης Λαγκαδά Λαγκαδάς Λουτρών Ελευθερούπολης, Καβάλα Ελευθερούπολη Φρ. Παπαχρηστίδη Κουφαλίων Κουφάλια Εθν. Αντιστάσεως Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ Θεσσαλονίκη Στίλπωνος Κυριακίδη 1, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σιάτιστας Σιάτιστα Μητροπόλεως Πολυγύρου Πολύγυρος Δημάρχου Καραγκάνη Σκύδρας Σκύδρα Εθνικής Αντιστάσεως 25 & Πέτρου Σαχίνη Νιγρίτας Νιγρίτα Σταυριανοπούλου Α. Παπανδρέου & Μ. Αλεξάνδρου 1 & Ελευθερίου Κορδελιού Ελευθέριο Κορδελιό Μπουμπουλίνας Λιτοχώρου Λιτόχωρο Πλατεία Ελευθερίας & Ενιππέως Άργους Ορεστικού Άργος Ορεστικό Β. Σανταλίδη Πεύκων Πεύκα Λεωφ. Τρίτης Γ. Παπανικολάου Ιερισσού Ιερισσός Ακάνθου Δημαρχείου Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη Βασιλέως Γεωργίου 1Α Αλεξανδρούπολης Αλεξανδρούπολη Αρκαδιουπόλεως & Λεωφ. Δημοκρατίας Θερμοπυλών, Ξάνθη Ξάνθη Μ. Καραολή & Θερμοπυλών Κομοτηνής Κομοτηνή Βασιλέως Γεωργίου Διδυμοτείχου Διδυμότειχο Βενιζέλου Σαπών Ροδόπης Σάπες Χρ. Τσιτσώνη Δημοτικής Αγοράς, Κομοτηνή Κομοτηνή Φιλικής Εταιρείας & Φιλίππου

79 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Σουφλίου Σουφλί Ερμού Άρτας Άρτα Ελ. Βενιζέλου & Βασ. Πύρρου, Πλατεία Κιλκίς Ηγουμενίτσας Ηγουμενίτσα Αγ. Αποστόλων Πλ. Δημοκρατίας, Ιωάννινα Ιωάννινα Πλατεία Δημοκρατίας & Αβέρωφ Δωδώνης Ιωάννινα Λεωφ. Δωδώνης Πυρσινέλλα, Ιωάννινα Ιωάννινα Πυρσινέλλα 16 & Γ. Σακκά Πρέβεζας Πρέβεζα Θέση Φόρος Γράμμου, Ιωάννινα Ιωάννινα Λεωφ. Γράμμου Πάργας Πάργα Σουλίου 4 & Κωνσταντινουπόλεως Εθν. Παλαιοκαστρίτσας, Κέρκυρα Κέρκυρα Εθνική Οδός Παλαιοκαστρίτσας 30 (συνοικία Καπουκίνοι) Ζακύνθου Ζάκυνθος Κωνστ. Λομβάρδου 16 & Διον. Στεφάνου Αργοστολίου Αργοστόλι Πλατεία Ρωμάνου Υποσμηναγού Αθ. Κατωπόδη & Στράτου Τσέγιου, Πλατεία Λευκάδας Λευκάδα Λάκη Σάντα Άργους Άργος Βασ. Σοφίας Τρίπολης Τρίπολη Πλατεία Βασ. Γεωργίου Β' Οδού Κορίνθου, Πάτρα Πάτρα Κορίνθου Μαιζώνος, Πάτρα Πάτρα Μαιζώνος 173 & Κανάρη Πάτρας Πάτρα Μαιζώνος Πύργου Πύργος Μεγ. Αλεξάνδρου 3 & Θεμιστοκλέους Κορίνθου Κόρινθος Κολοκοτρώνη Κινητό Συνεργείο Λουτρακίου Λουτράκι Λεωφ. Ποσειδώνος Σπάρτης Σπάρτη Κων. Παλαιολόγου 124 & Θερμοπυλών Καλαμάτας Καλαμάτα Πολυχάρους 1 & Αριστομένους 43Β Αιγίου Αίγιο Μητροπόλεως Σκάλας Λακωνίας Σκάλα Λακωνίας Γεωργίου Γρυπιώτη Έλληνος Στρατιώτου, Πάτρα Πάτρα Έλληνος Στρατιώτου 85 & Λευκωσίας Αμαλιάδας Αμαλιάδα Λεωφ. Όθωνος Αμαλίας & 25ης Μαρτίου Διυλιστηρίων Κορίνθου Άγιοι Θεόδωροι 71ο χλμ Παλαιάς Εθνικής Αθηνών Κορίνθου Ναυπλίου Ναύπλιο Μπουμπουλίνας & Πολυζωίδου Γ. Παπανδρέου, Πάτρα Πάτρα Γεωργίου Παπανδρέου 104 & Ιωνίας Μεσσήνης Μεσσήνη Κεντρική Πλατεία Ελ. Βενιζέλου, Λουτράκι Λουτράκι Ελ. Βενιζέλου 57 & Μεγ. Αλεξάνδρου Άστρους Άστρος Κεντρική Πλατεία Δημοτικής Κοινότητας Άστρους Κιάτου Κιάτο Εθν. Αντιστάσεως & Αράτου Κυπαρισσίας Κυπαρισσία Ελ. Βενιζέλου Κρανιδίου Κρανίδι Πλατεία Κύπρου & Αγ. Αναργύρων Ακράτας Ακράτα Παλαιά Εθνική Οδός Κορίνθου Πατρών, Συνοικία Κράθιον Γαστούνης Γαστούνη Χριστ. Αγγέλου & Αναστ. Κουρβισιανού Κρεστένων Κρέστενα Ξενοφώντος Γυθείου Γύθειο Αρχ. Θεάτρου & Γερ. Καψάλη Νομαρχιακού Μεγάρου Λακωνίας Σπάρτη 2ο χλμ Εθνικής Οδού Σπάρτης Γυθείου Σκιάθου Σκιάθος Παπαδιαμάντη Καρδίτσας Καρδίτσα Ν. Πλαστήρα Μεγ. Αλεξάνδρου, Λάρισα Λάρισα Μεγ. Αλεξάνδρου Λάρισας Α' Λάρισα Νικηφ. Μανδηλαρά Βόλου Βόλος Ιάσονος & Κ. Καρτάλη Ν. Ιωνίας, Βόλος Ν. Ιωνία Βόλου Λεωφ. Ειρήνης Αγίου Γεωργίου, Λάρισα Λάρισα 1ο χλμ Παλαιάς Εθνικής Οδού Λάρισας Αθήνας Καλαμπάκας Καλαμπάκα Τρικάλων Αλμυρού Αλμυρός Ιάσωνος 9 & Βασ. Γεωργίου Μουζακίου Μουζάκι Αντώνη Βασιλείου Τυρνάβου Τύρναβος Κεντρική Πλατεία Ελασσόνας Ελασσόνα 6ης Οκτωβρίου Εθνικής Αντιστάσεως, Ρόδος Ρόδος Εθνικής Αντιστάσεως Χίου Χίος Αλ. Πάχνου Κέας Κέα Κορρησία Μήλου Μήλος Αδάμαντας Νάξου Νάξος Επαρχιακή Οδός Νάξου Χαλκείου Σαντορίνης Θήρα Καρτεράδος Κω Κως Μαρμαρωτό Σάμου Σάμος Θεμιστοκλή Σοφούλη Μυτιλήνης Μυτιλήνη Κουντουριώτη

80 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Σύρου Σύρος Ακτή Εθνικής Αντιστάσεως 12, Ερμούπολη Λήμνου Λήμνος Π. Κυδά 122, Μύρινα Πάρου Πάρος Πλατεία Μαντώς Μαυρογένους Σίφνου Σίφνος Απολλωνία, Κεντρική Πλατεία Απολλωνίας Νέα Περιφερειακή Οδός Λιμένος Χώρας Μυκόνου, Συνοικία Μυκόνου Μύκονος Δραφάκι, Χώρα Καρλοβασίου Σάμου Καρλόβασι Ιπποκράτη Ζαΐμη Καλλονής Λέσβου Καλλονή Π. Κουντουριώτου Τήνου Τήνος Παραλιακός δρόμος Τήνου, Ακτή Βασιλέως Κωνσταντίνου Νοσοκομείου Ρόδου Ρόδος Γενικό Νοσοκομείο Ρόδου, Περιοχή Αγίων Αποστόλων Καλύμνου Κάλυμνος Πατριάρχου Μαξίμου Ύδρας Ύδρα Παραλιακή Οδός Ύδρας Αλικαρνασσού Νέα Αλικαρνασός Λεωφ. Ικάρου & Ηροδότου ης Αυγούστου, Ηράκλειο Ηράκλειο 25ης Αυγούστου 62 & Κορωναίου Έβανς, Ηράκλειο Ηράκλειο Έβανς Κνωσού Κνωσσός Λεωφ. Κνωσού & Νάθενα Τεχνολογικού Πάρκου Ηρακλείου Ηράκλειο Βασιλικά Βουτών Αγ. Νικολάου, Κρήτη Άγιος Νικόλαος Μιχ. Σφακιανάκη Ρεθύμνου Ρέθυμνο Ηγουμένου Γαβριήλ Πλ. 1866, Χανιά Χανιά Χατζημιχάλη Γιάνναρη Μαρτύρων Ηρακλείου Ηράκλειο Λεωφ. 62 Μαρτύρων 97 & Διον. Φραγκιαδάκη Εμμ. Τζανακάκη, Χανιά Χανιά Στρατηγού Τζανακάκη ΒΙ.ΠΕ. Ηρακλείου Νέα Αλικαρνασός Βιομηχανική Περιοχή Ηρακλείου Κρήτης Ιεράπετρας Ιεράπετρα Δημοκρατίας Τυμπακίου Τυμπάκι Λεωφ. Κόκκινου Πύργου Κισσάμου Κίσσαμος Ηρώων Πολυτεχνείου Σητείας Σητεία Κωνσταντίνου Καραμανλή Μοιρών Μοίρες 25ης Μαρτίου Αρκαλοχωρίου Αρκαλοχώρι Λεωφ. Εθνικής Αντίστασης Μαλίων Μάλια Ελ. Βενιζέλου Διοίκηση Αθήνας ΑΘΗΝΑ Κρήτης Διοίκηση Πανεπιστημίου 25 ΑΘΗΝΑ Πανεπιστημίου Διοίκηση Πανεπιστημίου 31 ΑΘΗΝΑ Πανεπιστημίου Διοίκηση Χαριλάου Τρικούπη ΑΘΗΝΑ Χαριλάου Τρικούπη Διοίκηση Αμαρουσίου & Χειμάρας ΜΑΡΟΥΣΙ Λεωφ. Αμαρουσίου Χαλανδρίου & Χειμάρας Διοίκηση Συγγρού 163 ΑΘΗΝΑ Λεωφ. Συγγρού Διοίκηση Ερυθρού Σταυρού Καβάλα ΚΑΒΑΛΑ Ερυθρού Σταυρού 66Α Διοίκηση Κουντουριώτου Θεσσαλονικη Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτου 11 & Ναυμαχίας Έλλης Διοίκηση Δαγκλή & Κοραή Ιωάννινα Δαγκλή 9 & Κοραή Διοίκηση Μελά Λάρισα Π. Μελά Διοίκηση Αγ. Ανδρέου Πάτρα ΠΑΤΡΑ Αγίου Ανδρέου 123 & Πατρέως Διοίκηση Αντιστάσεως Ηράκλειο Κρήτης Ηράκλειο Λεωφ. Εθνικής Αντιστάσεως Διοίκηση Κομοτηνή Κομοτηνή Φιλικής Εταιρίας 59 & Ειρήνης Διοίκηση Κοζάνης ΚΟΖΑΝΗ 11ης Οκτωβρίου & Πατρ. Φωτίου 16Β Διοίκηση Συγγρού 167 Νέα Σμύρνη Λεωφ. Συγγρού Διοίκηση Ολυμπιονικών Νέο Ψυχικό Ολυμπιονικών Διοίκηση Τζανακάκη 82, Χανιά ΧΑΝΙΑ Στρατηγού Τζανακάκη Διοίκηση Τζανακάκη 94 96, Χανιά ΧΑΝΙΑ Στρ. Τζανακάκη Διοίκηση Ν. Ευκαρπίας Ευκαρπία 25ης Μαρτίου Διοίκηση Παπαδά Αθήνα Παπαδά Διοίκηση Φειδιππίδου Αθήνα Φειδιππίδου 26 & Χαλκηδόνος Διοίκηση Πλατεία Ελευθερίας, Ηράκλειο Κρήτης Ηράκλειο Πλ. Ελευθερίας 40 & Αβέρωφ Διοίκηση Φίλωνος Πειραιάς Φίλωνος & Φιλελλήνων Διοίκηση Αλεξάνδρας 170 Αθήνα Λεωφ. Αλεξάνδρας Διοίκηση Μητροπόλεως Αθήνα Μητροπόλεως Διοίκηση Ίωνος Δραγούμη 5, Θεσσαλονίκη Θεσσαλονίκη Ίωνος Δραγούμη Διοίκηση Αμερικής Αθήνα Αμερικής Διοίκηση Κοραή 5 Αθήνα Κοραή Διοίκηση Συγγρού 87 Αθήνα Λεωφ. Συγγρού Διοίκηση Πανεπιστημίου 18 Αθήνα Πανεπιστημίου

81 Κωδικός Περιγραφή Κτηρίου Πόλη/Περιοχή Διεύθυνση T.K Διοίκηση Μιχαλακοπούλου Αθήνα Μιχαλακοπούλου 184 & Ραψάνης Διοίκηση Σταδίου Αθήνα Σταδίου Διοίκηση Μεσογείων 109 Αθήνα Λεωφ. Μεσογείων Διοίκηση Τσιμισκή Θεσσαλονίκη Τσιμισκή 6 & Ίωνος Δραγούμη Διοίκηση Κρυστάλλη Ιωάννινα Κρυστάλλη 7Α Διοίκηση Κεφαλάρι Private ΚΗΦΙΣΙΑ Κολοκοτρώνη 23 & Μυκόνου Λεωφ. Βουλιαγμένης 380 & Σπύρου Μήλιου 2 & Διοίκηση Άγιος Δημήτριος Άγιος Δημήτριος Δωδεκανήσου Διοίκηση Πατρέως ΠΑΤΡΑ Μαιζώνος 104 & Πατρέως Διοίκηση Χρηματικό Κέντρο Πάτρας Πάτρα Γεωργίου Παπανδρέου 104 & Ιωνίας & Ελ. Βενιζέλου Διοίκηση Βενιζέλου Καλλιθέα Καλλιθέα Ελευθερίου Βενιζέλου 167 & Πλατείας Δαβάκη Διοίκηση Ρέθυμνο Ρέθυμνο Μάρκου Πορτάλιου Διοίκηση Χαρίτου Ρόδος Ρόδος Γ. Χαρίτου Διοίκηση Μοναστηρίου Θεσ/κη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Μοναστηρίου Διοίκηση Μαρίνα Φλοίσβου Private Αθήνα Μαρίνα Φλοίσβου Διοίκηση Βασ. Σοφίας 94 Αθήνα Λεωφ. Βασ. Σοφίας 94 & Κερασούντος 1α Διοίκηση Έλληνος Στρατιώτου Πάτρα Πάτρα Έλληνος Στρατιώτου 5 & Σαρανταπόρου Διοίκηση Ναύπακτος Ναύπακτος Ψαρρού & Μαυρομάτη Διοίκηση Γούναρη, Πάτρα Πάτρα Γούναρη Διοίκηση Όθωνος Αθήνα Όθωνος Διοίκηση Τρίπολη Τρίπολη Ναυπλίου & Λεωφόρος Ο.Η.Ε Διοίκηση Κόρινθος Κόρινθος Κολοκοτρώνη Διοίκηση Κηφισίας Μαρούσι Λεωφ. Κηφισίας Διοίκηση Εθν. Αμύνης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Εθνικής Αμύνης Διοίκηση Αριστοτέλους ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Αριστοτέλους Διοίκηση Porto Center Θεσσαλονίκη 26ης Οκτωβρίου Διοίκηση Παύλου Μελά ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τσιμισκή 106 & Παύλου Μελά Διοίκηση Ρήγα Φερραίου Πάτρα ΠΑΤΡΑ Ρήγα Φερραίου & Κολοκοτρώνη 13Α Διοίκηση Παύλου Μελά Καβάλα ΚΑΒΑΛΑ Ομόνοιας & Παύλου Μελά Central e Branch Αθήνα Γαμβέτα & Θεμιστοκλέους Διοίκηση Μανουσογιαννάκηδων, Χανιά Χανιά Μανουσογιαννάκηδων Διοίκηση Χαλκίδα Χαλκίδα Ελευθερίου Βενιζέλου

82 17 Λίστα Εικόνων και Πινάκων Εικόνες Εικόνα 1 Οργανόγραμμα της Τράπεζας Πειραιώς... 8 Εικόνα 2 Διάρθρωση των εξεταζόμενων πιστούχων ανά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Εικόνα 3 Οργανόγραμμα του ΣΠΔ της Τράπεζας Εικόνα 4 Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Μηχανογραφικού Κέντρου (MWh) Εικόνα 5 Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για κλιματισμό στο κτήριο Λ. Συγγρού 87 (MWh) Εικόνα 6 Κατανομή ηλεκτρικής ενέργειας για το 2017 Κτήρια Διοίκησης Εικόνα 7 Κατανομή ηλεκτρικής ενέργειας για το 2017 Δίκτυο Καταστημάτων Εικόνα 8 Αριθμός κτηριακών υποδομών που προμηθεύτηκε πετρέλαιο Εικόνα 9 Κατανομή προμήθειας πετρελαίου (Καταστήματα και Κτήρια Διοίκησης) Εικόνα 10 Εκπαιδεύσεις μέσω e Learning Εικόνα 11 Σύνολο μετακινήσεων και η συμβολή των εκπαιδεύσεων μέσω e learning Εικόνα 12 Κατανομή κατανάλωσης χαρτιού Εικόνα 13 Κατανάλωση χαρτιού ανά εργαζόμενο (κιλά/εργαζ.) Εικόνα 14 Συνολικές Εκπομπές CO 2 (kg/εργαζ.) Εικόνα 15 Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων 2017 (tn)

83 Πίνακες Πίνακας 1 Στοιχεία Ομίλου Τράπεζας Πειραιώς στην Ελλάδα... 5 Πίνακας 2 Χαρακτηριστικά δείγματος πιστούχων Πίνακας 3 Σύνθεση Δανειακού Χαρτοφυλακίου βάσει Κλιματικής Έκθεσης των δανειοδοτούμενων οικονομικών κλάδων Πίνακας 4 Περιβαλλοντικές πλευρές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις δραστηριότητες της Τράπεζας Πίνακας 5 Εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος, σε συνάρτηση με τις επιπτώσεις από τη λειτουργία της Τράπεζας (και από ειδική περιβαλλοντική δραστηριότητά της για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας) Πίνακας 6 Περιβαλλοντικοί στόχοι και περιβαλλοντικά προγράμματα της Τράπεζας Πειραιώς για το Πίνακας 7 Σύνολο ενεργειακών παρεμβάσεων που πραγματοποιήθηκαν σε καταστήματα εντός του Πίνακας 8 Αποτελέσματα εξοικονόμησης φωτισμού Πίνακας 9 Δείκτες κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Πίνακας 10 Εκτιμώμενες βαθμοημέρες θέρμανσης και ψύξης για 16 πόλεις της Ελλάδας Πίνακας 11 Δείκτες κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης Πίνακας 12 Συνολικές οδικές μετακινήσεις εργαζομένων Πίνακας 13 Αεροπορικές μετακινήσεις εργαζομένων Πίνακας 14 Δείκτες κατανάλωσης νερού Πίνακας 15 Δείκτες κατανάλωσης χαρτιού Πίνακας 16 Δείκτες κατανάλωσης μελανιών Πίνακας 17 Στοιχεία Συναλλαγών μέσω Paperless Cashier Πίνακας 18 Εκπομπές αερίων λόγω κατανάλωσης ντίζελ Πίνακας 19 Εκπομπές αερίων λόγω κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Πίνακας 20 Εκπομπές αερίων λόγω επαγγελματικών μετακινήσεων Πίνακας 21 Προσθήκη HFCs και ισοδύναμες εκπομπές CO Πίνακας 22 Συνοπτικά μεγέθη Πίνακας 23 Συγκεντρωτικοί πίνακες περιβαλλοντικής επίδοσης

84 18 Συντομογραφίες BΕMS CDD CDP CFCs CRI CYS EEA EMAS FSC HDD HFCs IPCC IQNet ISO LED MPS PET ΑΕΚΚ ΑΕΠΟ ΑΗΗΕ ΑΠΕ ΑΦΗΣ Η/Μ ΗΖ (Η/Ζ) ΚΑΖ ΚΕΠ ΜΠΕ ΟΠΔ ΠΟΕ ΠΠΔ ΣΒΣ ΣΕΔ ΣΠΔ ΣυΠΔ ΥΠΔ ΥΠΕΝ ΥΠΕΚΑ Building Energy Management System (Σύστημα Ενεργειακής Διαχείρισης Κτηρίου) Cooling degree day (βαθμοημέρες ψύξης) Carbon Disclosure Project Χλωροφθοράνθρακες Corporate Responsibility Index (Εθνικός Δείκτης Εταιρικής Ευθύνης) Κυπριακός Οργανισμός Τυποποίησης European Environment Agency (Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος) Eco Management and Audit Scheme (Κοινοτικό Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Οικολογικού Ελέγχου) Forest Stewardship Council (Αειφορική Διαχείριση Δασών) Heating degree day (βαθμοημέρες θέρμανσης) Υδροφθοράνθρακες Intergovernmental Panel on Climate Change (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών) International Quality Certification Network International Organization for Standardization (Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης) Light emitting diode (Δίοδος εκπομπής φωτός) Managed Print Services Polyethylene terephthalate (πλαστικό) Απόβλητα εκσκαφών κατασκευών κατεδαφίσεων Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων Ανακύκλωση ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ανακύκλωση Φορητών Ηλεκτρικών Στηλών Ηλεκτρομηχανολογικός Ηλεκτροπαραγωγό Ζεύγος Καταφύγιο Άγριας Ζωής Κυπριακή Εταιρία Πιστοποίησης Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ομάδα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Πτητικές Οργανικές Ενώσεις Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις Συνολικός Βαθμός Σημαντικότητας Σύστημα Ενεργειακής Διαχείρισης Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Συντονιστής Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Υπουργείο Περιβάλλοντος & ΕνέργειαςΑΠΕ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής 83

85 19 Βεβαίωση Περιβαλλοντικού Επαληθευτή 84