ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2014) 700 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Στρατηγική για τη διεύρυνση και κυριότερες προκλήσεις για την περίοδο {SWD(2014) 301 final} {SWD(2014) 302 final} {SWD(2014) 303 final} {SWD(2014) 304 final} {SWD(2014) 305 final} {SWD(2014) 306 final} {SWD(2014) 307 final} EL EL

2 ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΒΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ I. ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Κατά την τελευταία πενταετία, η Επιτροπή αύξησε την αξιοπιστία της πολιτικής για τη διεύρυνση και ενίσχυσε τη μετασχηματιστική της ισχύ δίνοντας περισσότερη έμφαση στην αντιμετώπιση των θεμελιωδών μεταρρυθμίσεων σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας διεύρυνσης. Η Επιτροπή επικεντρώθηκε ιδίως στους τρεις πυλώνες του κράτους δικαίου, της οικονομικής διακυβέρνησης και της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης. Στην ανακοίνωση σχετικά με τη στρατηγική της διεύρυνσης 1 που εξέδωσε το 2012, η Επιτροπή εισήγαγε μια νέα προσέγγιση στο κράτος δικαίου. Στην ανακοίνωσή της του , η Επιτροπή προσδιόρισε ένα πλαίσιο για την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης, με βάση την εμπειρία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Εφέτος η Επιτροπή παρουσιάζει νέες ιδέες για τη στήριξη της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης στις χώρες της διεύρυνσης. Οι τρεις αυτοί πυλώνες είναι αλληλένδετοι και η πρόοδος στους τομείς αυτούς θα αποτελέσει το κλειδί για να προσδιοριστεί κατά πόσον οι εν λόγω χώρες θα είναι έτοιμες να ενταχθούν στην ΕΕ. Η πολιτική της ΕΕ για τη διεύρυνση συμβάλλει στα αμοιβαία οφέλη της ειρήνης, της ασφάλειας και της ευημερίας στην Ευρώπη. Αυξάνει την πολιτική και οικονομική ισχύ της ΕΕ και έχει ισχυρό μετασχηματιστικό αντίκτυπο στις σχετικές χώρες. Μια καλά προετοιμασμένη διαδικασία προσχώρησης εγγυάται ότι η διεύρυνση δεν θα αποβεί σε βάρος της αποτελεσματικότητας της Ένωσης. Η δέκατη επέτειος της προσχώρησης των δέκα κρατών μελών το 2004, που συμπληρώθηκε τον Μάιο, αποτελεί υπενθύμιση της προόδου που έχει επιτευχθεί. Καθώς η ΕΕ επεκτείνεται, επεκτείνονται και οι ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις μας, τους χρηματοοικονομικούς επενδυτές, τους καταναλωτές, τους τουρίστες, τους σπουδαστές και τους ιδιοκτήτες ακινήτων. Η προσχώρηση ωφέλησε τόσο τις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ όσο και τα προϋπάρχοντα κράτη μέλη. Το εμπόριο και οι επενδύσεις αυξήθηκαν. Η ποιότητα ζωής των πολιτών της ΕΕ έχει βελτιωθεί καθώς τα πρότυπα σχετικά με το περιβάλλον, τους καταναλωτές κλπ. εφαρμόζονται ευρύτερα. Για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η σαφής προοπτική προσχώρησης στην ΕΕ που τους προσφέρουν τα κράτη μέλη της ΕΕ αποτελεί βασικό παράγοντα σταθεροποίησης. Στηρίζει την πρόοδο που σημειώνεται για την εκπλήρωση των αναγκαίων προϋποθέσεων, συμπεριλαμβανομένων των προϋποθέσεων της Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης. Οι σχέσεις καλής γειτονίας και η περιφερειακή συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς είναι παράγοντες θεμελιώδους σημασίας. Σημειώθηκε πρόοδος στο θέμα αυτό κατά το παρελθόν έτος, ενώ ορισμένα ζητήματα παραμένουν εκκρεμή. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να καταβληθούν άοκνες προσπάθειες αφενός για την αντιμετώπιση των διμερών ζητημάτων μεταξύ των χωρών της διεύρυνσης και μεταξύ αυτών και κρατών μελών, ενδεχομένως υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, και αφετέρου για την υπέρβαση της κληρονομιάς του παρελθόντος δεδομένης της ιστορίας της περιοχής η οποία έως πρόσφατα ταλανιζόταν από συγκρούσεις. Η διαδικασία προσχώρησης είναι αυστηρή, βασίζεται σε αυστηρούς αλλά δίκαιους όρους, σαφώς προσδιορισμένα κριτήρια και στην αρχή των ιδίων αξιών. Τούτο είναι καθοριστικής σημασίας για την αξιοπιστία της πολιτικής της διεύρυνσης, για την παροχή κινήτρων στις 1 2 COM(2012) 600 τελικό. COM(2013) 700 τελικό. 1

3 χώρες της διεύρυνσης ώστε να πραγματοποιήσουν εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις και για την εξασφάλιση της υποστήριξης των πολιτών της ΕΕ. Από την πλευρά τους, τα κράτη μέλη, μαζί με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, οφείλουν να διεξαγάγουν έναν τεκμηριωμένο διάλογο σχετικά με τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πολιτικής της διεύρυνσης. *** Το τρέχον πρόγραμμα διεύρυνσης καλύπτει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, την Τουρκία και την Ισλανδία. Το έτος που πέρασε υπήρξε σημαντικό για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων: Το Μαυροβούνιο πραγματοποίησε νέα βήματα προόδου στις διαπραγματεύσεις προσχώρησης. Έχουν ανοίξει 12 κεφάλαια. Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται. Χρειάζονται πλέον απτά αποτελέσματα τα οποία θα αποτελέσουν το κλειδί για να καθορισθεί ο συνολικός ρυθμός των διαπραγματεύσεων προσχώρησης. Η έναρξη των διαπραγματεύσεων προσχώρησης συνιστά κρίσιμη καμπή στις σχέσεις της ΕΕ με τη Σερβία. Η Σερβία πρέπει τώρα να επιτύχει απτά αποτελέσματα κατά τρόπο διατηρήσιμο στις μεταρρυθμιστικές της προτεραιότητες, δεδομένου ότι ο ρυθμός των διαπραγματεύσεων θα εξαρτηθεί από την πρόοδο σε βασικούς τομείς, και ιδίως σχετικά με το κράτος δικαίου και τη διαδικασία εξομάλυνσης με το Κοσσυφοπέδιο. Πρέπει να δημιουργηθεί νέα δυναμική στον διάλογο μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας για την αντιμετώπιση βασικών εκκρεμών ζητημάτων και για την έναρξη μιας νέας φάσης στην εξομάλυνση των σχέσεων. Η Αλβανία έλαβε το καθεστώς της υποψήφιας χώρας τον Ιούνιο ως αναγνώριση των μεταρρυθμιστικών της προσπαθειών και της προόδου που επιτέλεσε όσον αφορά την εκπλήρωση των απαιτούμενων προϋποθέσεων. Η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει και να ενισχύσει τη δυναμική των μεταρρυθμίσεων και να επικεντρώσει τις προσπάθειές της στην αντιμετώπιση των προκλήσεων όσον αφορά την ένταξή της στην ΕΕ κατά τρόπο διατηρήσιμο και χωρίς αποκλεισμούς. Τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση πρέπει να εξασφαλίσουν ότι ο πολιτικός διάλογος θα διεξάγεται πρωτίστως στο Κοινοβούλιο. Η μονογράφηση της συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης με το Κοσσυφοπέδιο τον Ιούλιο συνιστά σημαντικό ορόσημο στις σχέσεις ΕΕ-Κοσσυφοπεδίου. Το Κοσσυφοπέδιο πρέπει τώρα να πραγματοποιήσει τις βασικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως όσον αφορά το κράτος δικαίου. Η διαδικασία προσχώρησης της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στην ΕΕ βρίσκεται σε αδιέξοδο. Χρειάζεται να αναληφθεί δράση για την αντιστροφή της πρόσφατης οπισθοδρόμησης, ιδίως όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης και των μέσων ενημέρωσης, καθώς και την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εξευρεθεί συμπεφωνημένη και αμοιβαία αποδεκτή λύση για το ζήτημα της ονομασίας. Η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση πρέπει να λάβουν μέτρα για την αποκατάσταση του πολιτικού διαλόγου στο Κοινοβούλιο. Η πορεία ενσωμάτωσης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης στην ΕΕ παραμένει στάσιμη. Μετά τις εκλογές, θα είναι σημαντικό η χώρα να εκφράζεται με μία φωνή, να αρχίσει να εφαρμόζει επείγουσες κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις και να σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την ευρωπαϊκή της ατζέντα. Ο χαρακτηρισμός αυτός δεν προδικάζει το καθεστώς, είναι δε σύμφωνος με την απόφαση 1244/99 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου για τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. 2

4 Η εφαρμογή ορισμένων μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων από την Τουρκία συνεχίστηκε, όπως π.χ. η δέσμη εκδημοκρατισμού του 2013, και έχουν ληφθεί μέτρα για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος. Ωστόσο, συντρέχουν επίσης σοβαροί λόγοι ανησυχίας σχετικά με την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την προστασία των θεμελιωδών ελευθεριών. Οι εντατικές και αξιόπιστες διαπραγματεύσεις προσχώρησης αποτελούν το πλέον πρόσφορο πλαίσιο για την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Η έναρξη διαπραγματεύσεων επί των κεφαλαίων σχετικά με το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα θα συνέβαλλε στην κατάρτιση ενός χάρτη πορείας για μεταρρυθμίσεις σε αυτούς τους βασικούς τομείς. Κατόπιν απόφασης της κυβέρνησης της Ισλανδίας, οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης έχουν ανασταλεί από τον Μάιο του *** Στο πλαίσιο της προσέγγισης της Επιτροπής υπέρ της αντιμετώπισης των θεμελιωδών ζητημάτων καταρχάς, δίνεται προτεραιότητα σε μεταρρυθμίσεις που συνδέονται με το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα, την οικονομική διακυβέρνηση και τη βελτίωση της οικονομικής ανταγωνιστικότητας, καθώς και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών. Αυτό περιλαμβάνει τη δημόσια διοίκηση, η οποία παραμένει ελλιπής στις περισσότερες χώρες της διεύρυνσης, με περιορισμένη διοικητική ικανότητα, υψηλά επίπεδα πολιτικοποίησης και έλλειψη διαφάνειας. Για την ενίσχυση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών απαιτείται επίσης η διενέργεια αδιάβλητων εκλογών και η ορθή λειτουργία των κοινοβουλίων, καθώς και η διεξαγωγή εποικοδομητικού και βιώσιμου διαλόγου που θα καλύπτει ολόκληρο το πολιτικό φάσμα. Πρέπει να γίνουν περισσότερα για την προώθηση ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η ύπαρξη ισχυρής κοινωνίας των πολιτών ενισχύει την υποχρέωση των πολιτικών να λογοδοτούν και προωθεί την βαθύτερη κατανόηση των μεταρρυθμίσεων που συνδέονται με την προσχώρηση. Το τμήμα ΙΙ της παρούσας ανακοίνωσης επικεντρώνεται στις βασικές προκλήσεις και εξετάζει την πρόοδο στους τομείς της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης, της οικονομικής διακυβέρνησης και της ανταγωνιστικότητας, καθώς και του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στο τμήμα III πραγματοποιείται επισκόπηση περιφερειακών και διμερών ζητημάτων, ιδίως στα Δυτικά Βαλκάνια. Το τμήμα IV περιλαμβάνει συμπεράσματα και συστάσεις σχετικά τόσο με οριζόντια θέματα όσο και με ειδικά θέματα ανά χώρα. Σε όλους τους ανωτέρω τομείς, η Επιτροπή έχει στόχο να αξιοποιήσει στο μέγιστο τους υφιστάμενους μηχανισμούς και φόρουμ για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων, είτε μέσω των δομών που δημιουργούνται βάσει συμφωνιών σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΣΣΣ) είτε μέσω των διαπραγματεύσεων προσχώρησης είτε μέσω πρωτοβουλιών στοχοθετημένων ειδικά για κάθε χώρα υπό την καθοδήγηση της Επιτροπής, όπως οι διάλογοι υψηλού επιπέδου ή οι διαρθρωμένοι διάλογοι για το κράτος δικαίου. Οι πρωτοβουλίες αυτές αναπτύχθηκαν περαιτέρω τον Νοέμβριο του 2013 με τη θέσπιση διαλόγου υψηλού επιπέδου με την Αλβανία σχετικά με τις βασικές προτεραιότητες. Όσον αφορά τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, η Επιτροπή καθιερώνει έναν περισσότερο διαρθρωμένο διάλογο και συγκροτεί «ειδικές ομάδες» με τις χώρες της διεύρυνσης. Το 2014 δρομολογήθηκε ο νέος μηχανισμός προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ ΙΙ). Στο πλαίσιο του ΜΠΒ ΙΙ, η ΕΕ θα διαθέσει 11,7 δισεκατ. ευρώ για την περίοδο προκειμένου να στηρίξει τις χώρες της διεύρυνσης κατά την προετοιμασία τους για την προσχώρηση, καθώς και για την περιφερειακή και διασυνοριακή συνεργασία. Με τον ΜΠΒ II εντείνεται η εστίαση στις προτεραιότητες για την ένταξη στην ΕΕ στους τομείς της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, καθώς και της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης. Ο ΜΠΒ ΙΙ 3

5 καθιερώνει επίσης μια τομεακή προσέγγιση, κίνητρα για την επίτευξη απτών αποτελεσμάτων, αυξημένη δημοσιονομική στήριξη και ιεράρχηση των έργων. Απαιτείται συντονισμένη προσέγγιση για τις σημαντικότερες επενδύσεις υποδομής κατά μήκος των κύριων διαδρόμων. Ο συντονισμός με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (ΔΧΟ) ενισχύεται. Το επενδυτικό πλαίσιο για τα Δυτικά Βαλκάνια θα συνεχίσει να στηρίζει επενδύσεις που δίνουν ώθηση στην απασχόληση και την ανάπτυξη και προωθούν τη συνδεσιμότητα στην περιοχή. Τρία στρατηγικά οφέλη της διεύρυνσης 1) Καθιστά την Ευρώπη ασφαλέστερο χώρο. Μέσω της διαδικασίας προσχώρησης, η ΕΕ προωθεί τη δημοκρατία και τις θεμελιώδεις ελευθερίες και εδραιώνει το κράτος δικαίου σε όλες τις υποψήφιες χώρες, μειώνοντας τις επιπτώσεις της διασυνοριακής εγκληματικότητας. Η τρέχουσα πολιτική διεύρυνσης ενισχύει την ειρήνη και τη σταθερότητα στα Δυτικά Βαλκάνια και προωθεί την ανάκαμψη και τη συμφιλίωση μετά τους πολέμους της δεκαετίας του ) Συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών μέσω της ολοκλήρωσης και της συνεργασίας σε τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, το κράτος δικαίου, η μετανάστευση, η ασφάλεια των τροφίμων, η προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή. Η διεύρυνση μας βοηθά να διασφαλίσουμε την εφαρμογή των δικών μας υψηλών προτύπων και πέρα από τα σύνορά μας, γεγονός που μειώνει τους κινδύνους να επηρεαστούν οι πολίτες της ΕΕ π.χ. από εισαγόμενη ρύπανση. 3) Αυξάνει την ευημερία μας. Μεγαλύτερη Ευρώπη σημαίνει ισχυρότερη Ευρώπη. Το 2012, το ΑΕΠ της ΕΕ αντιστοιχούσε στο 23% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ανερχόμενο σε 13 τρισεκατομμύρια ευρώ. Η προσχώρηση ωφέλησε τόσο τις χώρες που εντάχθηκαν στην ΕΕ όσο και τα προϋπάρχοντα κράτη μέλη. Καθώς η ΕΕ επεκτείνεται, επεκτείνονται και οι ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, τους επενδυτές, τους καταναλωτές, τους τουρίστες, τους σπουδαστές και τους ιδιοκτήτες ακινήτων. Μια μεγαλύτερη ενιαία αγορά είναι περισσότερο ελκυστική για τους επενδυτές: οι άμεσες ξένες επενδύσεις από τον υπόλοιπο κόσμο στην ΕΕ διπλασιάστηκαν ως ποσοστό του ΑΕΠ μετά τη διεύρυνση του 2004 (από 15,2% του ΑΕΠ το 2004 στο 30,5% του ΑΕΠ το 2012). *** II. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ Το παρόν τμήμα προσδιορίζει τις βασικές προκλήσεις και εξετάζει την πρόοδο στους τομείς της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης, της οικονομικής διακυβέρνησης και της ανταγωνιστικότητας, καθώς και του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Προτείνει νέες ιδέες για την ενίσχυση της εστίασης στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και εξειδικεύει περαιτέρω την προσέγγιση στην οικονομική διακυβέρνηση. Στην περυσινή ανακοίνωση δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο με τον οποίον η προενταξιακή χρηματοδότηση στηρίζει τη διαδικασία των μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς. Εφέτος, εφιστάται η προσοχή σε ορισμένες πρακτικές στους προαναφερόμενους τομείς οι οποίες εφαρμόζονται στις χώρες της διεύρυνσης και μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης για μεταρρυθμίσεις σε άλλες χώρες. α) Μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης Από κοινού με το κράτος δικαίου και την οικονομική διακυβέρνηση, η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης (ΜΔΔ) αποτελεί έναν από τους πυλώνες της διαδικασίας διεύρυνσης. Και οι τρεις «πυλώνες» αποτελούν αλληλένδετα, διατομεακά θέματα θεμελιώδους σημασίας 4

6 για την επιτυχία των πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων και για τη δημιουργία μιας βάσης για την εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων και προτύπων. Η εύρυθμη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης είναι απαραίτητη για τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Επίσης, επηρεάζει άμεσα την ικανότητα των κυβερνήσεων να παρέχουν δημόσιες υπηρεσίες και να προωθούν την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη. Η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της αποτελεσματικότητας και εξασφαλίζει μεγαλύτερη εστίαση στις ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων. Η επαρκής διαχείριση των ανθρώπινων πόρων, η βελτίωση του σχεδιασμού, του συντονισμού και της ανάπτυξης της πολιτικής, οι χρηστές διοικητικές διαδικασίες και η βελτίωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, περιλαμβανομένων της διαχείρισης και είσπραξης των εσόδων, είναι θεμελιώδους σημασίας για τη λειτουργία του κράτους και για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται για την ένταξη στην ΕΕ. Οι χώρες πρέπει να καταβάλουν περισσότερες προσπάθειες βάσει εθνικών στρατηγικών για να βελτιώσουν τις δημόσιες διοικήσεις τους σε όλα τα επίπεδα. Αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες της διεύρυνσης, η Επιτροπή ενισχύει τη στήριξη που παρέχει για τη δημιουργία των αναγκαίων για τη διαδικασία προσχώρησης διοικητικών δομών και ικανοτήτων. Η Επιτροπή θα διαρθρώσει τη συνεργασία της σχετικά με την ΜΔΔ με τις χώρες της διεύρυνσης γύρω από τους ακόλουθους άξονες: Βασικά θέματα για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης 1. Στρατηγικό πλαίσιο για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης περιλαμβάνει την πολιτική δέσμευση για τη μεταρρυθμιστική διαδικασία, συμπεριλαμβανομένων, αφενός, της ανάληψης ηγετικού ρόλου σε ζητήματα πολιτικής και, αφετέρου, του τεχνικού συντονισμού και της παρακολούθησης της εφαρμογής. 2. Ανάπτυξη και συντονισμός των πολιτικών περιλαμβάνει τον κατάλληλο συντονισμό στο πλαίσιο της κυβέρνησης, του διυπουργικού συντονισμού, της χάραξης πολιτικής και της χρηματοοικονομικής ανάλυσης. 3. Δημόσιες υπηρεσίες και διαχείριση των ανθρώπινων πόρων περιλαμβάνει την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, μεταξύ άλλων, την αποπολιτικοποίησή τους, τις προσλήψεις και προαγωγές βάσει αξιοκρατικών κριτηρίων, την κατάρτιση και τον επαγγελματισμό. 4. Λογοδοσία περιλαμβάνει τη διαφάνεια της διοίκησης, συμπεριλαμβανομένων της πρόσβασης στις πληροφορίες και της δυνατότητας προσφυγής σε διοικητικά και ένδικα μέσα. 5. Παροχή υπηρεσιών περιλαμβάνει τη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται στους πολίτες και τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης των διοικητικών διαδικασιών και των υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. 6. Διαχείριση των δημοσίων οικονομικών (ΔΔΟ) περιλαμβάνει τη δέσμευση για μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση στη βελτίωση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και της συνολικής διαδικασίας του προϋπολογισμού μέσω της κατάρτισης και της εφαρμογής πολυετών προγραμμάτων για τη ΔΔΟ και της διεξαγωγής πολιτικού διαλόγου με την Επιτροπή και τους ΔΧΟ σχετικά με τη ΔΔΟ. Ένα αξιόπιστο και κατάλληλο πρόγραμμα για τη ΔΔΟ αποτελεί επίσης βασική προϋπόθεση για τομεακή δημοσιονομική στήριξη στον πλαίσιο του ΜΠΒ. Η Επιτροπή έχει ως στόχο την καλύτερη ενσωμάτωση της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης στη διαδικασία της διεύρυνσης. «Ειδικές ομάδες για τη ΜΔΔ» με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν ήδη συγκροτηθεί ή συγκροτούνται με υπόδειγμα τις υποεπιτροπές 5

7 ΣΣΣ. Ειδικές ομάδες έχουν ήδη συνεδριάσει όσον αφορά την Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο, την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και το Μαυροβούνιο. Η πρώτη ειδική ομάδα για τη ΜΔΔ με τη Σερβία θα συνεδριάσει τον Οκτώβριο. Οι ειδικές ομάδες θα αποτελέσουν τη βασική πλατφόρμα για την προώθηση των εργασιών σχετικά με τη ΜΔΔ, και θα διαρθρώνονται με άξονα τα βασικά θέματα που απαριθμούνται ανωτέρω. Τα αποτελέσματα των εργασιών των ειδικών ομάδων για τη ΜΔΔ θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στο Συμβούλιο/την Επιτροπή της ΣΣΣ, με μια πιο διαρθρωμένη, πολιτική συζήτηση σχετικά με βασικά ζητήματα της ΜΔΔ. Μολονότι κανένα ειδικό κεφάλαιο του κεκτημένου δεν καλύπτει τη δημόσια διοίκηση καθεαυτή, οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης θα πρέπει επίσης να χρησιμοποιηθούν για την ενθάρρυνση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων. Τα βασικά θέματα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω των σχετικών κεφαλαίων ιδίως όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, τον χρηματοπιστωτικό έλεγχο, το δικαστικό σύστημα και τα θεμελιώδη δικαιώματα, τη φορολογία και τις οικονομικές και νομισματικές πολιτικές καθώς και στο πλαίσιο των διακυβερνητικών διασκέψεων, όπου αυτό είναι σημαντικό για την εφαρμογή του κεκτημένου. Ο συντονισμός με τους ΔΧΟ, ιδίως στον τομέα της διαχείρισης των δημοσίων οικονομικών, θα είναι καίριας σημασίας. Η Επιτροπή συνεχίζει να στηρίζει την περιφερειακή σχολή δημόσιας διοίκησης, η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διάδοση των εμπειριών της περιοχής όσον αφορά τη ΜΔΔ, καθώς επίσης και σε σχέση με τη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ. Αύξηση της ικανότητας της δημόσιας διοίκησης στο Κοσσυφοπέδιο: Προκειμένου να ενισχυθεί η επαγγελματική και θεσμική ικανότητα της δημόσιας διοίκησης, το Κοσσυφοπέδιο θέσπισε πρόγραμμα για νέους επαγγελματίες. Το πρόγραμμα αυτό δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και παρέχει υποτροφίες στους πιο ταλαντούχους σπουδαστές για να παρακολουθήσουν ειδικό πρόγραμμα Μάστερ στο Κοσσυφοπέδιο ενώ παράλληλα τους προσφέρει την ευκαιρία να σπουδάσουν στην ΕΕ. Το 80% περίπου των αποφοίτων έχει απασχοληθεί από τις αρχές του Κοσσυφοπεδίου. Αυτό είναι προς όφελος όχι μόνο του Υπουργείου Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, αλλά και άλλων τομεακών υπουργείων και υπηρεσιών που θα αναλάβουν την αρμοδιότητα για την εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη μελλοντική ΣΣΣ. β) Οικονομική διακυβέρνηση και ανταγωνιστικότητα Η Επιτροπή ενισχύει τη στήριξη που προσφέρει για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης και της ανταγωνιστικότητας στις χώρες της διεύρυνσης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την αντιμετώπιση των ανησυχιών των πολιτών σε ένα διαρκώς δυσχερέστερο οικονομικό περιβάλλον, με υψηλό ποσοστό ανεργίας και χαμηλές επενδύσεις. Η νέα αυτή προσέγγιση είναι ιδιαίτερα σημαντική σε σχέση με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, δεδομένου ότι καμία από αυτές δεν θεωρείται ακόμη ότι αποτελεί λειτουργούσα οικονομία αγοράς. Θα βασίζεται στην πείρα που αποκόμισαν τα κράτη μέλη της ΕΕ στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν τομεακό χαρακτήρα. Οι χώρες της διεύρυνσης θα κληθούν να υποβάλουν εθνικά προγράμματα οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Από την πλευρά της, η ΕΕ θα παράσχει περισσότερη καθοδήγηση για τις μεταρρυθμίσεις προτεραιότητας, καθώς και καλύτερα στοχοθετημένη χρηματοδότηση βάσει του ΜΠΒ. Η βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στις χώρες της διεύρυνσης είναι επίσης σημαντική προκειμένου να διατηρηθεί η υποστήριξη στη διεύρυνση εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αντιμετωπίζουν μεγάλες διαρθρωτικές οικονομικές προκλήσεις, με υψηλά ποσοστά ανεργίας και χαμηλά επίπεδα ξένων επενδύσεων. Εξακολουθούν να υφίστανται σημαντικές προκλήσεις σε όλες τις χώρες της διεύρυνσης όσον 6

8 αφορά τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, την ανταγωνιστικότητα, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη δημοσιονομική εξυγίανση. Οι αδυναμίες όσον αφορά το κράτος δικαίου και τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών επιτείνουν τον κίνδυνο διαφθοράς και επηρεάζουν αρνητικά το επενδυτικό κλίμα. Μέχρι σήμερα, καμία από τις χώρες δεν έχει καταρτίσει ένα συνεκτικό και πειστικό πρόγραμμα εσωτερικών μεταρρυθμίσεων. Η μακροοικονομική κατάσταση στις χώρες της διεύρυνσης Οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στις χώρες της διεύρυνσης εμφανίζουν ανάμεικτη εικόνα. Όλες οι χώρες της διεύρυνσης σε μεγάλο βαθμό διατήρησαν τη γενική μακροοικονομική σταθερότητα αλλά οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι έχουν αυξηθεί σημαντικά σε ορισμένες από αυτές. Η μέτρια ανάκαμψη συνεχίζεται. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες προβλέψεις της Επιτροπής, η μέση ανάπτυξη στις υποψήφιες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα ανέλθει στο 1,6% το Η ανάκαμψη δεν έχει μεταφραστεί σε περισσότερες θέσεις απασχόλησης. Η ανεργία παραμένει υψηλή, ιδίως μεταξύ των νέων, και τώρα ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 21% στα Δυτικά Βαλκάνια, αλλά είναι πολύ υψηλότερη στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη, την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και το Κοσσυφοπέδιο. Τα επίπεδα της φτώχειας παραμένουν σταθερά σε υψηλά επίπεδα. Η ΕΕ είναι ο κύριος εμπορικός εταίρος για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς δέχεται το 60% περίπου των εξαγωγών της περιοχής. Η ΕΕ είναι επίσης, με σημαντική διαφορά, ο μεγαλύτερος χορηγός άμεσων ξένων επενδύσεων. Το 2013, η Τουρκία σημείωσε ανάπτυξη 4%, ενώ για το 2014 εκτιμάται ότι η ανάπτυξη θα ανέλθει στο 2,6%. Η τουρκική λίρα έχει αποδυναμωθεί και το 2013 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε στο 8% περίπου του ΑΕΠ. Οι πρόσφατες οικονομικές επιδόσεις της Τουρκίας καταδεικνύουν τόσο το υψηλό δυναμικό όσο και τις συνεχιζόμενες ανισορροπίες της οικονομίας της. Η ΕΕ εξακολουθεί να αποτελεί τον βασικό εμπορικό εταίρο της Τουρκίας, καθώς άνω του 40% των εξαγωγών της χώρας κατευθύνεται στην ΕΕ. Η Τουρκία έχει καταστεί βάση επενδύσεων για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και ενσωματώνεται όλο και περισσότερο στην αλυσίδα παραγωγής και εφοδιασμού της ΕΕ. Το 70% περίπου των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Τουρκία προέρχεται από την ΕΕ. 7

9 Βασικοί οικονομικοί δείκτες Κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε ΜΑΔ (% της EΕ) Αύξηση του ΑΕΠ (%) Πληθωρ ισμός (%) Ανεργία (%) Ποσοστ ό απασχό λησης, ετών (%) Ποσοστ ό συμμετο χής, ετών (%) Εξαγωγ ές (αγαθά & υπηρεσί ες % του ΑΕΠ) Δημόσι ο χρέος (% ΑΕΠ) Δημόσι ο έλλειμμ α (% ΑΕΠ) Αλβανία 30 1,4 1,9 15,6 57,2 68,0 40,2 62,0* -3,4* Βοσνία-Ερζεγοβίνη 29 2,5-0,2 27,5 μ/δ μ/δ 30,0 μ/δ -2,2 πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας 35 2,9 2,8 29,0 50,3 70,4 53,9 36,0-4,1 Κοσσυφοπέδιο μ/δ 3,4 1,8 30,0 μ/δ μ/δ 17,4 μ/δ μ/δ Μαυροβούνιο 42-2,5* 1,8 19,5 52,6 65,1 44,1* 58,0-2,3 Σερβία 36 2,5 7,8 22,1 51,2 66,0 44,7 63,2-5,0 Τουρκία 55 4,0 7,5 8,8 53,4 58,4 25,7 36,2* -0,3* Πηγή: Eurostat Έτος αναφοράς 2013 εκτός από (*) Ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης Η στρατηγική της διεύρυνσης για την περίοδο πρότεινε μια νέα προσέγγιση για να βοηθήσει τις χώρες της διεύρυνσης να αντιμετωπίσουν τα βασικά οικονομικά μεγέθη και να ικανοποιήσουν τα οικονομικά κριτήρια. Η νέα προσέγγιση προϋποθέτει μια αλλαγή στον διάλογο και βελτίωση της υποβολής εκθέσεων ώστε να παρέχεται σαφέστερη καθοδήγηση σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για τη στήριξη της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας μακροπρόθεσμα. Κύριες οικονομικές προκλήσεις στα Δυτικά Βαλκάνια Ενίσχυση της δημοσιονομικής εξυγίανσης με τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και την εφαρμογή αξιόπιστων μεταρρυθμίσεων στον δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης της δημόσιας διοίκησης και των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Ενίσχυση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, περιλαμβανομένων της διαχείρισης και είσπραξης των εσόδων, της διαμόρφωσης και της εκτέλεσης του προϋπολογισμού, της λογιστικής και της υποβολής εκθέσεων, καθώς και της εξωτερικής εποπτείας. Αντιμετώπιση της υψηλής επιβάρυνσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Αναδιάρθρωση και βελτίωση της διακυβέρνησης των κρατικών επιχειρήσεων. Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της ψηφιακής οικονομίας, και στήριξη της ανάπτυξης του ιδιωτικού τομέα, μείωση των οιονεί φορολογικών επιβαρύνσεων, απλούστευση των ρυθμίσεων και αύξηση των επενδύσεων στον χώρο της έρευνας. Βελτίωση των δικτύων ενέργειας και μεταφορών και αύξηση της συνδεσιμότητας. Δημιουργία λειτουργουσών αγορών εργασίας, συμπεριλαμβανομένης επαρκούς ευελιξίας, αντιμετώπιση του τομέα της άτυπης οικονομίας, βελτίωση της απασχολησιμότητας των 8

10 εργαζομένων και καλύτερη ευθυγράμμιση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων καλούνται να ενισχύσουν την οικονομική πολιτική και τη διακυβέρνησή της μέσω της κατάρτισης ετήσιων εθνικών προγραμμάτων οικονομικής μεταρρύθμισης. Τα προγράμματα αυτά θα συνίστανται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος θα αποτελείται από μια βελτιωμένη εκδοχή των υφιστάμενων Προενταξιακών Οικονομικών Προγραμμάτων (ΠΟΠ) για τις υποψήφιες χώρες και των Οικονομικών και Δημοσιονομικών Προγραμμάτων (ΟΔΠ) για τις δυνάμει υποψήφιες χώρες, που επεκτείνεται για να συμπεριλάβει και το Κοσσυφοπέδιο. Το μέρος 1 των εθνικών προγραμμάτων οικονομικών μεταρρυθμίσεων θα καθορίζει ένα μεσοπρόθεσμο μακροοικονομικό και δημοσιονομικό πλαίσιο, με αυξημένη έμφαση στην αξιολόγηση της εξωτερικής βιωσιμότητας και των διαρθρωτικών εμποδίων για την ανάπτυξη, καθώς και των συγκεκριμένων μεταρρυθμιστικών μέτρων για τη στήριξη του πλαισίου πολιτικής. Το μέρος 2 των εθνικών προγραμμάτων οικονομικής μεταρρύθμισης θα καλύπτει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν τομεακό χαρακτήρα (όπως στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας, της εκπαίδευσης, του περιβάλλοντος, της έρευνας, της βιομηχανίας, του ανταγωνισμού, της εσωτερικής αγοράς) και οι οποίες είναι περισσότερο κρίσιμες για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την ανάπτυξη στις επιμέρους χώρες, συμπεριλαμβανομένων των αναγκών επενδύσεων σε έργα υποδομών. Η Επιτροπή θα παρέχει στις χώρες σαφείς και ενοποιημένες κατευθυντήριες γραμμές για να διασφαλίζει ότι τα προγράμματα αυτά θα επικεντρώνονται στα βασικά ζητήματα. Όσον αφορά την αυξημένη έμφαση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, το 2015 πρέπει να θεωρηθεί ως πρώτο έτος της πιλοτικής φάσης. Οι μεταρρυθμίσεις που εξετάζονται σε αυτά τα έγγραφα θα στηριχτούν από τον μηχανισμό προενταξιακής βοήθειας (IPA). Για να ενισχυθεί η επιτήρηση, η διαδικασία αξιολόγησης θα οδηγήσει σε περισσότερο στοχοθετημένη καθοδήγηση πολιτικής για κάθε χώρα. Ήδη τον Μάιο του 2014, το Μεικτό Συμβούλιο ECOFIN εξέδωσε περισσότερο στοχοθετημένες κατευθυντήριες γραμμές για καθεμία από τις υποψήφιες χώρες. Η Τουρκία και η ΕΕ έχουν αμοιβαίο συμφέρον να προωθήσουν ένα πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και την ανταλλαγή πείρας, ευθυγραμμίζοντας τις θέσεις του στο πλαίσιο της G-20 και εμβαθύνοντας την οικονομική ολοκλήρωση. Επιπλέον, η πρόσφατη αξιολόγηση της Τελωνειακής Ένωσης ΕΕ-Τουρκίας περιλαμβάνει σημαντικά στοιχεία για την αναβάθμιση της παρούσας εμπορικής συμφωνίας. Είναι προς το συμφέρον και των δύο μερών να ενισχύσουν τις εμπορικές τους σχέσεις σε επίπεδο ανάλογο με τις σύγχρονες εμπορικές συμφωνίες και τη στρατηγική σημασία των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Το οικονομικό πρόγραμμα θα μπορούσε να εξεταστεί στο πλαίσιο τακτικού οικονομικού διαλόγου υψηλού επιπέδου μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας. Αυτές οι ενισχυμένες πολιτικές επαφές θα μπορούσαν να συμπληρωθούν με ένα ετήσιο φόρουμ επιχειρήσεων ΕΕ-Τουρκίας. Ετήσιος κύκλος επανεξέτασης της οικονομικής πολιτικής και κατευθύνσεις για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων 31 Ιανουαρίου Υποβολή από τις χώρες στην Επιτροπή των εθνικών προγραμμάτων οικονομικής μεταρρύθμισης (μέρος 1 σχετικά με το μακροοικονομικό και δημοσιονομικό πλαίσιο και τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων, μέρος 2 σχετικά με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν τομεακό χαρακτήρα και σχετικά με την ανταγωνιστικότητα). Λόγω του μάλλον μακροπρόθεσμου χαρακτήρα των μεταρρυθμίσεων στο μέρος 2, το μέρος αυτό απλώς θα επικαιροποιείται κάθε χρόνο σε κάθε μεταγενέστερο ΕΣΜΕ. Φεβρουάριος Αποστολές αξιολόγησης της Επιτροπής στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. 9

11 Απρίλιος Συναντήσεις των χωρών με την Επιτροπή για να συζητήσουν τις στοχευμένες πολιτικές κατευθύνσεις Μάιος Συμπεράσματα Συμβουλίου ECOFIN Ιούνιος/Ιούλιος Ειδικές ανά χώρα συναντήσεις σε υπουργικό επίπεδο. Φθινόπωρο Στη δέσμη διεύρυνσης της Επιτροπής γίνεται απολογισμός της προόδου που σημειώθηκε μετά το Συμβούλιο ECOFIN, ώστε να δοθούν περαιτέρω λεπτομερέστερες μακροπρόθεσμες κατευθύνσεις οι οποίες πρέπει να αποτυπώνονται στα προγράμματα που θα υποβληθούν τον επόμενο Ιανουάριο. Χρειάζεται ειδική τεχνική βοήθεια για τη στήριξη της εφαρμογής της προσέγγισης αυτής. Η εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα κατευθύνσεων πολιτικής θα πρέπει να στηριχτεί ταχέως από στοχοθετημένα και συγκεκριμένα έργα του ΜΠΒ για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης. Τα εθνικά και πολυεθνικά έγγραφα στρατηγικής του ΜΠΒ για την περίοδο αποτυπώνουν τη σημασία της οικονομικής διακυβέρνησης και κατανέμουν ενδεικτικά κονδύλια προς αυτόν τον σκοπό. Συγκεκριμένα έργα του ΜΠΒ βρίσκονται στο στάδιο της κατάρτισης και θα τεθούν σε εφαρμογή σταδιακά από το Με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και τη θέσπιση μέτρων για την τόνωση της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης στην περιοχή θα μετριαστούν οι μεταναστευτικές πιέσεις από τις χώρες της διεύρυνσης προς την ΕΕ. Κατά τις πιο πρόσφατες διευρύνσεις, εφαρμόστηκαν μεταβατικές ρυθμίσεις ώστε να καθιερωθεί σταδιακά η απολύτως ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων από τα νέα κράτη μέλη. Η ενδεχόμενη ανάγκη για μεταβατικά μέτρα και η φύση των μέτρων αυτών και/ή ενός μηχανισμού διασφάλισης για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων θα εξεταστούν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων προσχώρησης όσον αφορά τη μελλοντική διεύρυνση αφού ληφθεί υπόψη μια εκτίμηση επιπτώσεων που θα πραγματοποιηθεί στο μέλλον. Διάλογος για την απασχόληση και την κοινωνική μεταρρύθμιση Η στήριξη της Επιτροπής για τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη των Δυτικών Βαλκανίων δεν περιορίζεται στη μακροοικονομική σταθεροποίηση και την επίτευξη του καθεστώτος λειτουργούσας οικονομίας της αγοράς. Από την έναρξη της κρίσης, η Επιτροπή επιμένει ότι πρέπει να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για την αντιμετώπιση της δύσκολης κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, και ιδίως των υψηλών ποσοστών ανεργίας. Η Επιτροπή έχει ήδη αρχίσει νέο διάλογο με την Τουρκία και τη Σερβία σχετικά με τα προγράμματα για την απασχόληση και την κοινωνική μεταρρύθμιση (ESRP). Προετοιμάζονται επί του παρόντος διάλογοι με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και το Μαυροβούνιο. Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στις υπόλοιπες χώρες περιλαμβάνει περισσότερες προκλήσεις και θα χρειαστεί επιπλέον στήριξη για την ανάπτυξη της διοικητικής ικανότητας που θα διευκολύνει τη συμμετοχή στη νέα διαδικασία. Οι χώρες αυτές θα προσκληθούν σταδιακά στον νέο διάλογο. Συνολική τεχνική βοήθεια παρέχεται μέσω του ΜΠΒ, επιπλέον της ευρύτερης στήριξης στον τομέα της απασχόλησης και στον κοινωνικό τομέα. Η Επιτροπή θα δρομολογήσει μια πλατφόρμα για την απασχόληση και τα κοινωνικά θέματα ως ένα πρόσθετο εργαλείο που θα βοηθά τις χώρες να ανταλλάσσουν πείρα και να προετοιμάζονται για τον διάλογο σχετικά με τα προγράμματα για την απασχόληση και την κοινωνική μεταρρύθμιση. Σε χωριστή διαδικασία, για να μειωθεί η έλλειψη δεξιοτήτων και να βελτιωθούν τα εκπαιδευτικά συστήματα, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει επίσης να αναπτύσσει το πρόγραμμα εκπαίδευσης και κατάρτισης στα Δυτικά Βαλκάνια. 10

12 Τόνωση των επενδύσεων για την ανάπτυξη και την απασχόληση δίκτυα και περιφερειακή συνεργασία Οι διασυνοριακές μεταφορές, η ενέργεια και τα δίκτυα επικοινωνιών δεν είναι αρκετά ανεπτυγμένα στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι επενδύσεις στις υποδομές είναι απαραίτητες για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης στην περιοχή. Λαμβανομένου υπόψη του μεγέθους των οικονομιών των Δυτικών Βαλκανίων, είναι αναγκαία η μεγαλύτερη ολοκλήρωσή τους. Η περιφερειακή οικονομική συνεργασία δεν αποτελεί ευκαιρία μόνο για βιώσιμη ανάπτυξη αλλά και για πολιτική συνεργασία και ανάπτυξη σχέσεων καλής γειτονίας. Συνεχίζονται οι εργασίες στο πλαίσιο του Συμβουλίου Περιφερειακής Συνεργασίας (ΣΠΣ) για την εξέταση των στόχων και προτεραιοτήτων της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Η προγραμματιζόμενη ελευθέρωση των υπηρεσιών στη Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών Κεντρικής Ευρώπης (CEFTA) αναμένεται να προωθήσει τη στήριξη του στόχου αυτού. Δίκτυα ενέργειας και μεταφορών Η βελτίωση των διασυνδέσεων ενέργειας και μεταφορών μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της διεύρυνσης αποτελεί βασική προτεραιότητα για την προώθηση της διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης, της απασχόλησης, του εμπορίου και των πολιτιστικών ανταλλαγών. Τον Μάιο, η Επιτροπή εξέδωσε την ευρωπαϊκή της στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια 3, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ. Βραχυπρόθεσμα, η στρατηγική προτείνει να δρομολογήσει η Επιτροπή προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων (stress tests) ενεργειακής ασφάλειας για την προσομοίωση μιας διαταραχής του εφοδιασμού με φυσικό αέριο τον επόμενο χειμώνα και για να διαπιστωθεί πώς μπορεί το ενεργειακό σύστημα να αντεπεξέλθει σε κινδύνους που συνδέονται με την ασφάλεια του εφοδιασμού. Έχοντας υπόψη την πανευρωπαϊκή διάσταση της ενεργειακής ασφάλειας, η Επιτροπή κάλεσε όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και την Τουρκία να συμβάλουν στη διενέργεια αυτής της προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων. Η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, το Κοσσυφοπέδιο, η Σερβία και η Τουρκία έχουν συμβάλει σε αυτή τη διαδικασία. Η περαιτέρω ανάπτυξη των διευρωπαϊκών ενεργειακών υποδομών και της συνεργασίας με την Ενεργειακή Κοινότητα είναι ουσιαστικής σημασίας. Η Ενεργειακή Κοινότητα, που αποσκοπεί στην επέκταση του ενεργειακού κεκτημένου της ΕΕ στις χώρες της διεύρυνσης και τις γειτονικές χώρες, θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω υπό το πρίσμα των ανησυχιών της ΕΕ όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού. Τούτο θα πρέπει να επιτευχθεί με την περαιτέρω προώθηση των μεταρρυθμίσεων στον ενεργειακό τομέα στις συμμετέχουσες χώρες, με παράλληλη στήριξη του εκσυγχρονισμού και της βιωσιμότητας του ενεργειακού τους συστήματος και της πλήρους ένταξής τους στο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την ενέργεια. Στις μελλοντικές εργασίες της Ενεργειακής Κοινότητας θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση της εφαρμογής και της επιβολής των μεταρρυθμίσεων ώστε να δημιουργηθεί μια γνήσια εσωτερική αγορά τόσο σε επίπεδο χονδρικής όσο και σε επίπεδο λιανικής, ιδίως όσον αφορά την αποδεσμοποίηση των επιχειρήσεων κοινής ωφελείας, τη διαφάνεια των τιμών και την εξασφάλιση της πρόσβασης τρίτων στα δίκτυα. Η ανάγκη εξασφάλισης της πρόσβασης τρίτων είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Επιτροπή έκρινε ότι οι διακυβερνητικές συμφωνίες που υπογράφηκαν μεταξύ της Ρωσίας και ορισμένων χωρών που συμμετέχουν στο έργο South Stream, πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης και ως εκ τούτου η κατασκευή του έργου έχει ανασταλεί. Η συνεργασία με την Τουρκία, λόγω της στρατηγικής της θέσης και του δυναμικού που διαθέτει να εξελιχθεί σε κόμβο ενεργειακού εφοδιασμού, θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω. Η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας στον τομέα της ενέργειας, καθώς και η 3 COM(2014) 330 τελικό. 11

13 σχετική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις προσχώρησης θα διευκόλυναν περαιτέρω πρόοδο προς τη διασύνδεση και ολοκλήρωση των ενεργειακών αγορών. Η Επιτροπή ενέκρινε κατάλογο έργων κοινού ενδιαφέροντος (PCI) για την ανάπτυξη των διευρωπαϊκών ενεργειακών υποδομών. Κατάλογος των έργων προς όφελος της Ενεργειακής Κοινότητας (PECIs) έχει εγκριθεί από το Συμβούλιο Υπουργών της Ενεργειακής Κοινότητας. Για τη δημιουργία των εν λόγω δικτύων, τα μέρη (με τη βοήθεια της ΕΕ) θα πρέπει να υπερβούν δυσκολίες στη χρηματοδότηση των διασυνδέσεων μεταξύ των χωρών. Η επικείμενη Συνθήκη για την ίδρυση Κοινότητας Μεταφορών θα προωθήσει την ολοκλήρωση των αγορών και των υποδομών χερσαίων μεταφορών και θα βοηθήσει τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να εφαρμόσουν τα πρότυπα της ΕΕ στον τομέα των χερσαίων μεταφορών. Η Επιτροπή επανεξέτασε επίσης τα διευρωπαϊκά δίκτυα της ΕΕ στον τομέα των μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) και της ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) με στόχο τη βελτίωση των συνδέσεων με τις χώρες που καλύπτονται από την πολιτική διεύρυνσης και την πολιτική γειτονίας. Το πλαίσιο επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια (WBIF) διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην προετοιμασία και τη στήριξη των επενδύσεων που είναι οι πλέον απαραίτητες για να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Στο πλαίσιο του WBIF, η Επιτροπή, διμερείς χορηγοί και διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί στηρίζουν επενδύσεις ύψους 4 δισεκατ. ευρώ ετησίως στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, του περιβάλλοντος, της κλιματικής αλλαγής, της στήριξης μιας οικονομίας με αποδοτική χρήση των πόρων, στον κοινωνικό τομέα και στην ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα / των ΜΜΕ, όπου η Επιτροπή συγχρηματοδοτεί πρόγραμμα για τις ΜΜΕ στα Δυτικά Βαλκάνια με στόχο τη βελτίωση της πρόσβασης των ΜΜΕ στη χρηματοδότηση με εγγυήσεις και επιχειρηματικά κεφάλαια. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τις χώρες να συγκροτήσουν εθνικές επενδυτικές επιτροπές ή παρόμοιους μηχανισμούς συντονισμού που θα οδηγήσουν σε μία ενιαία σειρά τομεακών σχεδίων. Ανάπτυξη ενιαίας σειράς σχεδίων στη Σερβία: Η Σερβία καταρτίζει κατάλογο έργων υποδομών με προτεραιότητα σε εκείνα που έχουν εθνική και ενωσιακή στρατηγική σημασία στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, του περιβάλλοντος και των επιχειρηματικών υποδομών. Οι προτεραιότητες αυτές θα μπορούσαν να μεταφραστούν σε έργα που έχουν εγκριθεί σε πολιτικό επίπεδο και τα οποία πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή μέχρι την προσχώρηση αλλά και μετά από αυτή. Ο κατάλογος καταρτίζεται με συνεκτική και αντικειμενική μεθοδολογία επιλογής, μέσω έργου που χρηματοδοτείται από τον ΜΠΒ. Τα έργα αξιολογούνται προσεκτικά όσον αφορά τα εναπομένοντα προπαρασκευαστικά/διοικητικά στάδια και τις λεπτομερείς θεσμικές αρμοδιότητες που ανατίθενται για καθένα από τα εν λόγω στάδια. Αφού λάβουν πολιτική έγκριση από τις κυβερνήσεις, όλα τα ανωτέρω στοιχεία, τα οποία δεν υπήρχαν στο παρελθόν, μπορεί να συμβάλουν στην καλύτερη ιεράρχηση των προτεραιοτήτων για τη χρηματοδότηση των έργων, καθώς και στον καλύτερο συντονισμό μεταξύ των ΔΧΟ και των διεθνών οργανισμών που ενδιαφέρονται για την παροχή χρηματοδότησης. Στόχος είναι να χρηματοδοτούνται από τον ΜΠΒ και τους ΔΧΟ μόνο τα έργα που περιλαμβάνονται στην ενιαία σειρά έργων. Διασφάλιση της βιωσιμότητας των επενδύσεων και αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των κινδύνων καταστροφών Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων είναι εκτεθειμένες σε ένα ευρύ φάσμα καταστροφών. Οι καταστροφικές πλημμύρες που έπληξαν τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Σερβία, όχι μόνο προκάλεσαν την απώλεια πολλών δεκάδων ζωών, αλλά είχαν και σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. Η συνολική ζημία υπολογίζεται σε περίπου 12

14 2,04 δισεκατομμύρια ευρώ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (περίπου το 15% του ΑΕΠ) και σε 1,52 δισεκατ. ευρώ στη Σερβία. Οι πλημμύρες είχαν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στις προοπτικές ανάπτυξης και των δύο χωρών, δεδομένου ότι επηρέασαν αρνητικά τη μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι πλημμύρες κατέδειξαν τη σημασία των βιώσιμων επενδύσεων για τη διαχείριση του κινδύνου καταστροφών και για την καλύτερη ενσωμάτωση της πολιτικής για τη διαχείριση καταστροφών και κινδύνου (ΔΚΚ) στις γενικές οικονομικές πολιτικές αυτών των χωρών. γ) Κράτος δικαίου και θεμελιώδη δικαιώματα i) Κράτος δικαίου Το κράτος δικαίου αποτελεί θεμελιώδη αξία στην οποία βασίζεται η ΕΕ και βρίσκεται στο επίκεντρο της διαδικασίας προσχώρησης. Οι χώρες που επιθυμούν να προσχωρήσουν στην Ένωση πρέπει να θεσπίσουν και να προωθήσουν, σε πρώιμο στάδιο, την ορθή λειτουργία των βασικών θεσμών που είναι απαραίτητοι για τη διασφάλιση του κράτους δικαίου. Το κράτος δικαίου είναι ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την παροχή ασφάλειας δικαίου στους οικονομικούς φορείς και την τόνωση των επενδύσεων, της απασχόλησης και της ανάπτυξης. Παρατηρήθηκαν ορισμένες θετικές εξελίξεις πέρυσι στον τομέα αυτόν στις χώρες της διεύρυνσης. Το άνοιγμα των κεφαλαίων 23 και 24 παρέχει ένα σημαντικό πλαίσιο προκειμένου το Μαυροβούνιο να εφαρμόσει τα ολοκληρωμένα σχέδια δράσης του τα οποία καλύπτουν ευρύ φάσμα θεμάτων που άπτονται του κράτους δικαίου. Η Σερβία έχει προχωρήσει αρκετά στην κατάρτιση παρόμοιων σχεδίων δράσης στο πλαίσιο των προετοιμασιών για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για τα κεφάλαια αυτά. Στην Αλβανία, καταβλήθηκαν σημαντικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος. Η ενίσχυση του κράτους δικαίου συνιστά καίρια πρόκληση για τις περισσότερες χώρες της διεύρυνσης, ιδίως όσον αφορά τη βελτίωση της λειτουργίας και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση, και όχι απλές δηλώσεις ώστε να επιτευχθούν απτά αποτελέσματα. Οι χώρες πρέπει να δημιουργήσουν ένα αξιόπιστο ιστορικό επιδόσεων στους τομείς των ερευνών, των διώξεων και των καταδικαστικών αποφάσεων σε υποθέσεις οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς, με επαρκείς καταδίκες και δημεύσεις περιουσιακών στοιχείων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, πρέπει να αναληφθούν ευρείες δικαστικές μεταρρυθμίσεις με στόχο την εξασφάλιση ανεξάρτητων και αποτελεσματικών δικαστικών συστημάτων ικανών να διασφαλίζουν δίκαιες δίκες, στα οποία οι δικαστές διορίζονται και προάγονται με αξιοκρατικά κριτήρια, είναι αμερόληπτοι και λογοδοτούν. Στις περισσότερες χώρες έχουν χαραχτεί στρατηγικές για μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης. Ωστόσο, η υλοποίησή τους βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και υπάρχουν ακόμη πολλές προκλήσεις. Χρειάζεται να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία των δικαστικών συμβουλίων, καθώς και πιο αδιάβλητες διαδικασίες για τον διορισμό των δικαστών και εισαγγελέων και η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης πρέπει να διαφυλαχθεί με παράλληλη διασφάλιση της υποχρέωσης λογοδοσίας. Η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης είναι συχνά ελλιπείς, με υπερβολικά υψηλό αριθμό εκκρεμουσών δικαστικών υποθέσεων στις περισσότερες χώρες και με δυσκολίες κατά την εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων. Είναι απαραίτητο να αλλάξει η νοοτροπία όσον αφορά την απονομή της δικαιοσύνης ώστε να δίδεται μεγαλύτερη έμφαση στην παροχή υπηρεσίας στους πολίτες. 13

15 Κατάρτιση δικαστικών υπαλλήλων στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας: Η Σχολή Δικαστών και Εισαγγελέων ιδρύθηκε το 2006 και άρχισε να λειτουργεί το Προσφέρει σε μελλοντικούς δικαστές και εισαγγελείς προπαρασκευαστική κατάρτιση μέσω διετούς προγράμματος ολοήμερης θεωρητικής και πρακτικής κατάρτισης, καθώς και συνεχή ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση σε δικαστές, εισαγγελείς, δικαστικό προσωπικό και δημοσίους υπαλλήλους καθ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους. Η κατάρτιση παρέχεται κατά κύριο λόγο από επαγγελματίες του κλάδου, όπως π.χ. ανώτατους δικαστές. Ήδη αποφοίτησαν 80 υποψήφιοι δικαστές και εισαγγελείς από το πρόγραμμα προπαρασκευαστικής κατάρτισης, ενώ πέρυσι η Σχολή Δικαστών και Εισαγγελέων είχε πάνω από συμμετέχοντες και διοργάνωσε περισσότερες από 270 εκδηλώσεις κατάρτισης. Ένα αποκεντρωμένο σύστημα εξυπηρετεί επίσης συμμετέχοντες εκτός της πρωτεύουσας, όπως ακριβώς και τα προγράμματα ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) που διατίθενται μέσω της διαδικτυακής πύλης της Σχολής Δικαστών και Εισαγγελέων. Προωθούνται επίσης επαφές με διεθνείς δικαστικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων πρακτικής άσκησης στο εξωτερικό. Η διαφθορά παραμένει σοβαρό πρόβλημα στις περισσότερες χώρες της διεύρυνσης. Σε τομείς όπως οι δημόσιες συμβάσεις και οι ιδιωτικοποιήσεις, τα φαινόμενα διαφθοράς εξακολουθούν να στερούν τους λιγοστούς πόρους από τους εθνικούς προϋπολογισμούς, πράγμα που επηρεάζει αρνητικά το επιχειρηματικό και επενδυτικό κλίμα, το οποίο χρειάζεται ασφάλεια δικαίου για να διαμορφωθεί ευνοϊκά. Η διαφθορά επηρεάζει επίσης άμεσα τους πολίτες κατά τις επαφές τους με ορισμένες δημόσιες υπηρεσίες όπως οι υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας. Τα εργαλεία για την αποτελεσματική πρόληψη της διαφθοράς εξακολουθούν να υποχρησιμοποιούνται. Υπάρχει ανάγκη για περισσότερο προδραστική, συντονισμένη και αποτελεσματική επιβολή του νόμου ώστε να εξασφαλίζεται η σωστή διερεύνηση, δίωξη και επιβολή ποινών σε υποθέσεις διαφθοράς, ιδίως σε υψηλό επίπεδο. Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα σταθερό ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά την επίτευξη ουσιαστικών αποτελεσμάτων στον τομέα αυτόν. Οι χώρες πρέπει να εξασφαλίσουν ένα ισχυρό πλαίσιο για την πρόληψη της διαφθοράς. Πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες όσον αφορά τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και των προεκλογικών εκστρατειών, τη διαχείριση των συγκρούσεων συμφερόντων, τη διαφάνεια στη χρήση των δημόσιων πόρων, την πρόσβαση σε πληροφορίες και την κατάσχεση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων. Η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών θα είναι καίριας σημασίας εν προκειμένω. Υπάρχει ανάγκη βελτιώσεων στη συλλογή δεδομένων και προσβασιμότητας προκειμένου να βελτιωθεί η διαφάνεια και να παρακολουθείται η εφαρμογή των πολιτικών για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος παραμένει σημαντικό πρόβλημα στις περισσότερες χώρες της διεύρυνσης. Πραγματοποιείται μεν πρόοδος, αλλά πρέπει να καταβληθούν πολύ περισσότερες προσπάθειες ακόμη προκειμένου τα όργανα επιβολής του νόμου και οι εισαγγελικές αρχές να αποκτήσουν αποτελεσματικά νομικά και ερευνητικά μέσα για να καταπολεμούν και να επιβάλλουν κυρώσεις στο οργανωμένο έγκλημα και να είναι σε θέση να διενεργούν προδραστικές έρευνες. Η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος και της διαφθοράς είναι θεμελιώδους σημασίας για την καταπολέμηση της διείσδυσης της εγκληματικότητας στο πολιτικό, νομικό και οικονομικό σύστημα. Τα όργανα επιβολής του νόμου, οι εισαγγελικές αρχές και το δικαστικό σώμα πρέπει να καταστούν πιο ανθεκτικά στη διαφθορά, ενώ παράλληλα χρειάζεται να διενεργούνται περισσότεροι έλεγχοι για την ανίχνευση νομιμοφανών επιχειρήσεων που λειτουργούν ως προκάλυμμα για εγκληματικές δραστηριότητες. Η ικανότητα διενέργειας περίπλοκων χρηματοπιστωτικών 14

16 ερευνών, καθώς και αντιμετώπισης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες πρέπει να βελτιωθεί ουσιαστικά επίσης πρέπει να αντιμετωπιστούν νέες απειλές, όπως το έγκλημα στον κυβερνοχώρο. Θα πρέπει να δημεύονται πραγματικά τα προϊόντα εγκλήματος, να θεσπιστεί σύστημα εκτεταμένης δήμευσης περιουσιακών στοιχείων και να εξεταστεί η ποινικοποίηση του παράνομου πλουτισμού με σκοπό την αντιμετώπιση του φαινομένου του ανεξήγητου πλουτισμού. Ο διασυνοριακός χαρακτήρας πολλών εγκληματικών δραστηριοτήτων και ομάδων του οργανωμένου εγκλήματος καθιστά αναγκαία την ενίσχυση της περιφερειακής και διεθνούς συνεργασίας, με βελτιωμένη ανταπόκριση στα αιτήματα των κρατών μελών για αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Επιδιώκεται επίσης η περαιτέρω επιχειρησιακή συνεργασία με τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, ιδίως δε με την Ευρωπόλ, την Eurojust και τη Frontex. Επιχειρησιακές συμφωνίες με την Ευρωπόλ τέθηκαν σε ισχύ με τη Σερβία και την Αλβανία και βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο προετοιμασίας με το Μαυροβούνιο. Η Επιτροπή εξακολουθεί να στηρίζει ένα περιφερειακό δίκτυο εισαγγελέων και συντονισμένων συστημάτων προστασίας των μαρτύρων στην περιοχή. Ανάπτυξη στρατηγικής ανάλυσης για την κατάσταση του οργανωμένου εγκλήματος στο Μαυροβούνιο: Κάθε χώρα που επιθυμεί την επιτυχή καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος πρέπει να διαθέτει συνεκτική γενική στρατηγική αξιολόγηση του οργανωμένου εγκλήματος στην επικράτειά της. Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, ακόμη και πέρα από τις αρχές επιβολής του νόμου, να κατανοήσουν τις απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα τους και να διαχειριστούν τις παρατηρούμενες τάσεις. Την άνοιξη του 2014, το Μαυροβούνιο δημοσίευσε την «Αξιολόγηση απειλών όσον αφορά το σοβαρό και το οργανωμένο έγκλημα» η οποία περιλαμβάνει επισκόπηση των απειλών στην περιοχή και τη χώρα που επηρεάζουν την κατάσταση της ασφάλειας του Μαυροβουνίου. Η ανάλυση αυτή χρησιμεύει τώρα για τον προσδιορισμό κοινών προτεραιοτήτων για τα όργανα επιβολής του νόμου και τους δίνει τη δυνατότητα να προετοιμάζουν κατάλληλες μορφές απόκρισης και να εφαρμόζουν την «αστυνόμευση βάσει εμπιστευτικών πληροφοριών». Η Επιτροπή εξακολουθεί να αποδίδει υψηλή προτεραιότητα σε όλες τις πτυχές του κράτους δικαίου στις χώρες της διεύρυνσης. Κατά τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης, ακολουθείται μια νέα προσέγγιση στα κεφάλαια που καλύπτουν το δικαστικό σύστημα και τα θεμελιώδη δικαιώματα, καθώς και τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ασφάλεια. Προς τον σκοπό αυτόν, απαιτούνται ικανοποιητικές επιδόσεις στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων καθ όλη τη διαδικασία προετοιμασίας για την προσχώρηση. Η ΕΕ καθόρισε ενδιάμεσα κριτήρια αξιολόγησης στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις για πρώτη φορά με το Μαυροβούνιο, τον Δεκέμβριο του Παρασχέθηκε ουσιαστική καθοδήγηση στη Σερβία για τα ολοκληρωμένα σχέδια δράσης που καταρτίζει ως βάση για την έναρξη των διαπραγματεύσεων στον τομέα του κράτους δικαίου. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές και τα κριτήρια αξιολόγησης θα κατευθύνουν τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις και τη συνεργασία με τις άλλες χώρες της διεύρυνσης. Τα ζητήματα του κράτους δικαίου αντιμετωπίζονται τώρα σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας προσχώρησης με όλες τις χώρες της διεύρυνσης, και η πρόοδος στον τομέα αυτόν αποτελεί σημαντικό στοιχείο που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη λήψη αποφάσεων για κάθε στάδιο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. 15