ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Μήκα Ευδοκία ΑΕΜ 1509 Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2017

2 2

3 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Διπλωματική εργασία ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Της Ευδοκίας Μήκα ΑΕΜ 1509 Επιβλέπων Καθηγητής Διονύσιος Πολίτης Θεσσαλονίκη, Ιούνιος

4 Πνευματικά δικαιώματα Copyright Μήκα Ευδοκία 2017 Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Η έγκριση της δηπλωματικής εργασίας από το Τμήμα Πληροφορικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ μέρους του Τμήματος. 4

5 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω ορισμένους ανθρώπους που με βοήθησαν να ολοκληρώσω με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την παρούσα πτυχιακή εργασία. Ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλω στον επιβλέπων καθηγητή μου, κ. Δ. Πολίτη για τη συνεχή επίβλεψη, κατανόηση και καθοδήγησή του. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τον φίλο Κώστα Βρετό για την βοήθειά του σε ότι είχε να κάνει με τις ηχογραφήσεις και για την χορηγία του μουσικού του studio (studio Kostas Vretos) στις ανάγκες των ηχογραφήσεων. Έπειτα, θα ήθελα να πω και ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Veljko Aleksic για την μεγάλη του βοήθεια στην ανάλυση των αποτελεσμάτων. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως την οικογένεια μου που με στήριξαν και με βοήθησαν στη υλοποίηση του στόχου μου και να αφιερώσω την έρευνα αυτή στη μητέρα μου, που έφυγε λίγο πριν δει το όνειρό μας να γίνεται πραγματικότητα. 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη συγκεκριμένη έρευνα διεξήχθει ένα σοβαρό-παιχνίδι (serious-game) όπου οι συμμετέχοντες συνδυάζαν την προσωπική τους εμπειρία με το τραγούδι και την ακρόαση μουσικής/ τραγουδιών με συνεπαγόμενη λογική για να δημιουργήσουν ένα εικονικό προφίλ του τραγουδιστή. Μελετήθηκε εάν υπάρχει συσχέτιση των χαρακτηριστικών της φωνής με την εξωτερική εμφάνιση και την προσωπικότητα του τραγουδιστή, εάν υπάρχει αντίληψη για την μουσικότητα και το μουσικό υπόβαθρο του κάθε ερμηνευτή, από μία και μόνο ακρόαση, εάν επίσης είναι ευδιάκριτη η διάθεση του τραγουδιστή και τέλος εάν υπάρχει διαφορετικότητα στην αντίληψη λόγω της διαφορετικότητας του φύλου. Σε αυτό το serious-game δόθηκαν στους συμμετέχοντες κάποια ερωτηματολόγια που έπρεπε να απαντηθούν, αφού οι συμμετέχοντες άκουγαν κάποια ηχογραφημένα αρχεία από ημι-επαγγελματίες τραγουδιστές. Στα ερωτηματολόγια οι συμμετέχοντες αξιολογούσαν τα χαρακτηριστικά φωνής των τραγουδιστών και τελικά αυξήσαν την μουσική τους αντίληψη συμμετέχοντας σε ένα σοβαρό παιχνίδι μουσικής νοημοσύνης. Εν τέλει, από την αξιολόγηση αυτή προκύπτει πως από μία ακρόαση είναι πολύ εύκολα αντιλήψιμο το φύλο του τραγουδιστή και περίπου η ηλικία. Κατόπιν, αρκετά αντιλήψιμο μπορεί να είναι και το σχήμα του σώματος του τραγουδιστή (ύψος και βάρος). Η αντίληψη της διάθεσης από την άλλη, κρίθηκε περισσότερο υποκειμενική καθώς πολλές φορές στοιχεία της προσωπικότητας του τραγουδιστή αλλοιώνουν την αντίληψη της πραγματικής του διάθεσης. Όσον αφορά τις διαφορές στην αντίληψη βάση του φύλου, εντοπίστηκαν κάποιες, όχι όμως τόσο μεγάλες. Οι άντρες αντιλαμβάνονταν ευκολότερα την εξωτερική εμφάνιση σε αντίθεση με τις γυναίκες που αντιλαμβάνονταν εντονότερα την μουσικότητα. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί ότι ένας μεγάλος περιορισμός της έρευνας ήταν η χώρα διεξαγωγής της, καθώς οι περισσότεροι ημιεπαγγελματίες τραγουδιστές είχαν αρκετά χαρακτηριστικά του μέσου Έλληνα (χρώματα, ύψος, κουλτούρα κ.λ.π.) 6

7 ABSTRACT In this research, we conducted a serious-game where the participants were combining their personal experiences with song and listening to music/ songs, with implicit logic to create a virtual profile of the singer. It was studied if there exists a co-relation of the voice s characteristics with the external appearance and the personality of the singer, if there is a perception of the musicality and the musical background of each singer, from a single listening, if the singer s mood is also distinct, and if we had different results in the perception, because of the gender of the listener. In this serious-game, questionnaires were given to the participants and the participants had to answer them, after they were listening to some recordings by semiprofessional singers. In the questionnaires, the participants evaluated the vocal characteristics of each singer and and eventually increased their musical perception by participating in a serious-game of music intelligence. In the end, this evaluation shows that, after a listening to a song, it s very easy to understand the sex of the singer and about age. Then, singer s body-shape can be quiet predictable too. The perception of singer s mood is not that easy to be predicted, because sometimes many elements of the singer s personality alter the perception of his actual mood. About the differences in gender-based perception, we identified some but they are not that large. Men were more likely to understand the external appearance than women who had a stronger understanding of musicality. Of course, we have to note that a major limitation of the research was the country which conducted the research because most of the semi-professional singers had several common characteristics like Greek persons (hair and eye colors, height, culture etc.) 7

8 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Οι αρχές παραγωγής του λόγου Η ταξινόμηση της φωνής Τρόπος λειτουργίας του ανθρώπινου μηχανισμού όσον αφορά την παραγωγή του λόγου και το τραγούδι ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ, ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Το ακουστικό σύστημα Μετατροπές και αντίληψη μέσα στο περιφερειακό ακουστικό σύστημα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ Η ανατομία του αυτιού Λειτουργία του ανθρώπινου αυτιού και η μετάδοση του ήχου Κλινική εξέταση της ακοής Ακουομέτρηση καθαρών τόνων ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Διαδικασία και συμμετέχοντες Ερωτηματολόγιο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΚΟΥΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η φωνολογία και η επιστήμη του λόγου αποτελούν αντικείμενα ενδιαφέροντος και απασχολούν συζητήσεις μας για αρκετό καιρό. Οι όροι αυτοί αφορούν στο πώς το φωνολογικό όργανο και η ανατομία της δομής του αποτελούν τμήμα της παγκόσμιας βάσης των ήχων που παράγουμε καθημερινά. Η ανθρώπινη γλώσσα μελετάται σε βάθος μέσω των συστημάτων της Πληροφορικής και αποτελεί επίκεντρο της παγκόσμιας επικοινωνίας όσον αφορά στη συγχρονία και διαχρονία της γλώσσας. Εκτιμάται ότι από τις γλώσσες που μιλάμε καθημερινά, πολλές από αυτές έχουν ηχηρά φωνήματα, τα οποία δεν έχουν υποστεί συγκεκριμένες αλλαγές για εκατονταετίες ή χιλιετίες ( ANDERSON 2012, LANGSCAPE, 2015). Επιπλέον, το 75% περίπου της μουσικής που ακούμε από μέρα σε μέρα «τακτοποιεί» τα στοιχεία του λόγου και την ενορχήστρωση, φέρνοντας τη λεκτική επικοινωνία στο προσκήνιο και παρέχοντας μας έτσι τη δυνατότητα να μπορούμε να εκφράσουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματα μας. Επομένως, η μουσική αναγάγεται σε μία πολυεπίπεδη δραστηριότητα η οποία συνδιάζει ήχους οργάνων, όπως αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό, με φωνητικά και έχει ως τελικό αποτέλεσμα μια δημιουργία η οποία χαρακτηρίζεται από τη γοητεία της δομής και της σύνθεσης. Πράγματι, οι μουσικές επαναστάσεις του 20 ου και του 21 ου αιώνα αυξάνουν ολοένα τις δυνατότητες της μουσικής αντίληψης: το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής που ακούμε σε καθημερινή βάση είναι προϊόν παραγωγής και όχι ζωντανή συναυλία. Παρόλα αυτά, η μουσική δεν περιορίζεται πλέον στο να ακούμε αποκλειστικά μελωδία και τόνους αλλά ενσωματώνει θεατρική δραστηριότητα, όπως το χορό και την οπτικοακουστική διάδραση. Αναμφισβήτητα, οι πιο θεματικές μουσικές παραγωγές, αφορούν το είδος της μουσικής που συνοδεύει ακολουθίες κινούμενων εικόνων. Η τελεόραση και ο κινηματογράφος αποτελούν σημαντική κινητήριο δύναμη, η οποία εξελίσσει τη μουσική μέσα από καινούριους δρόμους έκφρασης, δυναμικές και μοτίβα. Ενώ οι έννοιες «εικόνα» και «μελωδία» είναι γνωστές παγκοσμίως, το γλωσσολογικό περιεχόμενο της μουσικής έχει περιοριστεί λόγω της 9

10 νευροφυσιολογικής αντίληψης σχετικά με το ακουστικό περιεχόμενο. Η ύπαρξη νοήματος στις λέξεις επιτυγχάνεται σε ένα μεγάλο βαθμό όταν επιτυγχάνεται η κατανόηση της γλώσσας ή των γλωσσών στις οποίες οι στίχοι είναι γραμμένοι. Ακόμα και αν οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο μπορούν, σε λογικά πλαίσια, να κατανοήσουν την αγγλική γλώσσα, γεγονός το οποίο έχει ως συνέπεια η δημιουργία μεγάλου μέρους της παγκόσμιας μουσικής να βασίζεται στη νοοτροπία της Αγγλικής, είναι η μητρική γλώσσα της εκάστοτε περιοχής εκείνη η οποία ορίζει τα αξιοσημείωτα στοιχεία προσωδίας που έχουν διαμορφωθεί για πολλούς αιώνες στο πλαίσιο της σημασιολογίας και της σημειολογίας του γραπτού λόγου. Η επιστημονική μελέτη των γλωσσικών φαινομένων προσπαθεί να παντρέψει τη μελέτη των σημάτων και των συμβόλων με βιολογικά, κοινωνικά, πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία τα οποία διαμορφώνουν την εξέλιξη κάθε γλώσσας. Επιπρόσθετα, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ικανότητα να αναπαράγουν ορχηστρικά μουσική. Για την ακρίβεια, ο αριθμός των ατόμων που έχουν ουσιαστικές γνώσεις γύρω από την αναπαραγωγή ορχηστρικής μουσικής είναι μικρός. Επομένως, είναι βολικό το να στραφούμε στις μετρήσεις της ακουστικής αντίληψης σχετικά με την απόδοση της γλώσσας στη μουσική. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν αναζητούμε αποκλειστικά να ανιχνεύσουμε γλωσσικές δυσλειτουργίες, όπως δισταγμούς, λάθος ξεκινήματα ή φωνητικά λάθη. Αντιθέτως, ανάγουμε τις μετρήσεις αυτές σε επίπεδο διεπιστημονικής προσέγγισης, εκεί όπου κάνουμε λόγο για ύπαρξη ισχυρών σχέσεων ανατομίας και φυσιολογίας. Η φύση της μουσικότητας, ως αποτέλεσμα, εξαρτάται από την ανατομική δομή της φωνητικής ζώνης. Παράλληλα, η εκφορά του ήχου εξαρτάται από το ακουστικό κανάλι. Για παράδειγμα, η ικανότητα να κατανοήσουμε μουσικούς κώδικες βασίζεται στο φάσμα των ήχων οι οποίοι γίνονται αντιληπτοί, αλλά κυριότερα στον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύονται ως εγκεφαλική δραστηριότητα. Στην πραγματικότητα, υπάρχει άγνοια όσον αφορά τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες οι οποίες οργανώνουν την ανθρώπινη γλώσσα. Είναι επίσης άγνωστο το πώς περίπλοκες εντολές των μυών μας ελέγχουν τη φωνητική μας ζώνη και επιτρέπουν στη σκέψη να μετατραπεί σε αντιληπτό προφορικό λόγο αλλά και σε μελωδικό μουσικό επίτευγμα (COLTON & ESTILL, 1981) Μαθηματικά μοντέλα, μοντέλα υπολογιστών καθώς και μακέτες έχουν χρησιμοποιηθεί σε μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης της περίπλοκης φύσης της μουσικότητας που αντιλαμβανόμαστε. Οι πρακτικές, ωστόσο, αυτές αποτελούν ακόμα προσεγγιστικές εκτιμήσεις. Φαίνεται πως οι ακουστικοί μηχανισμοί και η ίδια η διαδικασία της αντίληψης, όπως αυτή αναγνωρίζεται σήμερα, έχουν ορίσει μια σύνδεση μεταξύ της νευροφυσιολογίας και της ψυχολογίας. Πράγματι, στους καιρούς μας, έχουν αυξηθεί οι γνώσεις γύρω από τους εσωτερικούς μηχανισμούς οι οποίοι προκαλούν την παραγωγή του λόγου και την φυσιολογία της ακοής. 10

11 Στην πραγματικότητα, οι επεμβάσεις στο κέντρο του λόγου των ανθρώπων είναι πλέον καθημερινή ρουτίνα. Επιπλέον, οι εξελίξεις στις τεχνολογίες του λόγου βελτιώνουν την κατανόησή μας σχετικά με την αντίληψη της μουσικής. Η Πληροφορική δεν περιορίζεται αποκλειστικά στην αναλυτική προσέγγιση της επεξεργασίας της μουσικής αλλά συσχετίζει τις διαδικασίες του ανθρώπινου εγκεφάλου με την τεχνολογία. Μια τέτοια περίπτωση είναι τα κοχλιακά εμφυτεύματα. Πρόκειται για ηλεκτρονικές συσκευές, οι οποίες φέρνουν σε επαφή έναν επεξεργαστή ομιλίας και το ακουστικό νεύρο. Ωστόσο, η επαναστατική τεχνολογία του μικροπομπού έχει το τίμημά της. Οι ραγδαίες εξελίξεις της Πληροφορικής μας δίνουν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε τον απαραίτητο εξοπλισμό για να κατανοήσουμε την αντίστοιχη επιφάνεια εργασιών του εγκεφάλου μας, και όχι μόνο. Τα κοχλιακά εμφυτεύματα δεν αποτελούν απλώς κρανιακές επεκτάσεις του εσωτερικού τμήματος του αυτιού ως τον εγκέφαλό μας. Πρόκειται για εξελιγμένες φορητές ηλεκτρονικές συσκευές οι οποίες μπορούν να φορεθούν και αποτελούν μια ευαίσθητη διεπαφή, μια ουσιαστικά φυσική διασύνδεση των αισθητηριακών μας παρορμήσεων με τα ερεθίσματα του εξωτερικού κόσμου. Επιπλέον, έχουν την δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο, σε μια αναζήτηση διαλειτουργικότητας της τηλεπισκόπησης,υποδεικνύοντας τις μη ελεγχόμενες και απεριόριστες δυνατότητες διαρροής δεδομένων που έχει ο ανθρώπινος εγκέφαλος( ΠΟΛΙΤΗΣ, 2014). Ιστορικά, το ορόσημο αυτών που σήμερα αποκαλούμε μουσικότητα και γλωσσολογία των δυτικών πολιτισμών χρονολογείται περί τα 2500 χρόνια πριν, και ίσως ακόμα παλαιότερα. Οι ειδικοί στη γραμματική της σανσκριτικής γλώσσας έχουν παραθέσει εκπληκτικά ακριβείς περιγραφές των ήχων του λόγου και έθεσαν τα θεμέλια των ινδο-ευρωπαϊκών γλωσσών. Οι πρωτο-ινδο-ευροπαϊκές που αποτελούν τον μη εξακριβωμένο πρόγονο των ινδο-ευρωπαϊκων γλωσσών, θεωρούνται πως ξεκίνησαν να μιλιούνται πολύ πριν το 3000π.Χ. σε μια περιοχή κάπου βόρεια ή νότια της Μαύρης Θάλασσας(HARRIS 1993). Οι περισσότερες από τις γλώσσες τις οποίες μιλούμε στις μέρες μας, είχαν διαμορφωθεί φωνητικά κατά τη διάρκεια του 16 ου ή του 17 ου αιώνα και η διαμόρφωση αυτή απέδωσε τη μορφή των γλωσσών οι οποίες εξαπλώθηκαν ευρέως Τα αγγλικά (για την ακρίβεια τα γερμανικά που περιλαμβάνουν τα ολλανδικά, τα σαξονικά, τα γοτθικά και απόγονους των σκανδιναβικών γλωσσών όπως τα νορμανδικά), τα οποία αναμείχθηκαν με τα κέλτικα και τα γαλλικά Τα ισπανικά, τα πορτογαλικά, τα καταλανικά και τα γαλλικά (για την ακρίβεια το παρακλάδι των ιταλικών της οικογενείας των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών οι οποίες προήλθαν από τα λατινικάκαι τις ρωμαϊκές γλώσσες) Τα ινδικά (περιλαμβάνονται τα σανσκριτικά και οι πρόγονοί τους) 11

12 Τα σλάβικα (περιλαμβάνονται τα ρώσικα, τα πολωνικά, τα τσέχικα, τα σλοβένικα, τα βουλγάρικα και τα σερβο-κροατικά) Καθώς και αρκετών με μικρότερη εξάπλωση όπως τα ιρανικά, τα ελληνικά, τα αρμένικα, τα αλβανικά (τα οποία ενδεχομένως να προήλθαν από τα ιλλυρικά), οι βαλτικές γλώσσες, οι ανατολικές γλώσσες (μια ομάδα γλωσσών που περιλαμβάνει τη χετιτική και άλλες γλώσσες οι οποίες έχουν εκλείψει),οι τοχαρικές γλώσσες (μια εκλιπούσα ομάδα από την κεντρική Ασία, κ.α. Μια ξεχωριστή αναφορά έχει γίνει προς τιμήν της ελληνικής γλώσσας, διότι οι ειδικοί στη γραμματική της ανέπτυξαν ένα αλφάβητο βασισμένο στη φωνητική λογική (DEVINE & STEPHENS, 1994). Η ελληνική γλώσσα χαίρει συστημικής γραμματικής καθώς και συντακτικής και φωνολογικής αρτιότητας για χιλιετίες. Πράγματι, το αρχαιοελληνικό συντακτικό με τους τόνους και τα πνεύματα έδωσε στο συντακτικό και στη μορφολογία φωνολογικές διακυμάνσεις και εννοιολογικό περιεχόμενο που πλησιάζουν αρκετά τα προσωδιακά στοιχεία της φωνητικής(barbour,1972). Μερικά από αυτά τα στοιχεία ενυπάρχουν αμυδρά στα Γαλλικά και στο σύνολό τους στη Βυζαντινή μουσική (GIANELLOS, 1996) Ως αποτέλεσμα, ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός ήταν διαποτισμένος με μουσική. Ακόμα και η ίδια η ετυμολογία της λέξης «μουσική» είναι προϊόν αυτού του υποβάθρου: οι Μούσες ήταν κόρες του Δία και της Μνημοσύνης (= μνήμη/ θύμηση) και η δραστηριότητα τους υποδεικνύει το εύρος της μουσικής ως κοινωνικού, εικαστικού και επιστημονικού φαινομένου. Προς έκπληξή μας, οι σύγχρονοι επιστήμονες διεξάγουν τα ίδια συμπεράσματα, όχι φυσικά από την μελέτη μιας γλώσσας όπως τα αρχαία ελληνικά, αλλά από τη συνεχή ενασχόληση με τον πολυμορφισμό και την πολυπλοκότητα της παρούσας γλωσσολογικής και ενστικτώδους μουσικής γνώσης(williamson,2014). Καθώς οι έμπειροι μουσικοί επιδεικνύουν ακουστικές δεξιότητες πιο αναλυτικές και πιο ενισχυμένες μουσικά, σε ένα γενικότερο πλαίσιο οι γλώσσες που επικοινωνούμε υποδεικνύουν ανά τους χρόνους μουσική ακρίβεια, καθαρότητα και συμβολισμούς σε διαφορετικά επίπεδα πάνω σε ένα πολυσύνθετο, από άποψη δομής και πολυπλοκότητας, συνεχές. Κάνοντας μία αναδρομή στη γνωστή ιστορία, είναι αληθές πως ελάχιστα γνωρίζουμε για την αρχαία ελληνική μουσική, αφενός επειδή δεν υπάρχουν ηχογραφήσεις και αφετέρου διότι οι πηγές της ανατολικής μουσικής, διαδόχου της αρχαίας ελληνικής μουσικής, είναι διασκορπισμένες όπως είναι στην περίπτωση της δυτικής μουσικής. Ευτυχώς, ερευνητές και πρωτοπόροι όπως ο WEST και ο POHLMANN(2001) κατάφεραν να συλλέξουν και να οργανώσουν ένα μεγάλο αριθμό εγγράφων και μουσικών θεμάτων και έδωσαν τα επιστημονικά φώτα τους σε ένα μουσικό σύστημα το οποίο είναι μεγαλύτερο από 2000χρόνων. Από την άλλη πλευρά, καλλιτέχνες και επιστήμονες όπως οι HALARIS(1999), HARMONIA 12

13 MUNDI(1999), και D ANGOUR(2013) έχουν αναπαράγει αποσπάσματα εκείνης της περιόδου, επομένως δεν πρόκειται για ήχο εντελώς άγνωστο στις αισθήσεις μας. Συμπληρωματικά, είναι εξαιρετικά δύσκολο για ερευνητές με σημαντικές και εκτενείς σπουδές στη μουσική και τον πολιτισμό της Δύσης, των οποίων οι γνώσεις εξελίσσονται γύρω από την διατονική και τις διαφορετικές κλίμακες, να κατανοήσουν τους «χρωματισμούς» και την εναρμόνιση της αρχαίας ελληνικής μουσικής ( BARSKY, 1996). Πρέπει να σημειωθεί πως αυτό το ευρύ μουσικό φάσμα που ξεκινά από το δυτικό κόσμο και καλύπτει μέχρι την Ινδία δεν αποδεικνύεται ενωμένο, σύμφωνα με την ιστορία, όσον αφορά στη μουσικολογία. Όπως υποστηρίζει ο Barsky, προκύπτει ένα σημαντικό ιστορικό ρήγμα: οι βοριοδυτικοί Ευρωπαίοι,και ως εκ τούτου «Δυτικοί», τείνουν να εξελίσσουν τη μουσική με τη διατονική, την πολυφωνία και την ενορχήστρωση ενώ οι «Ανατολικοί» ενθαρρύνουν ενεργά τον χρωματισμό, τα «ζωντανά» φωνητικά και τις περισσότερο ενθουσιώδεις συναυλίες(politis,2015). Φαίνεται πως υπάρχει λογική,ιατρικά, εξήγηση στο ερώτημα γιατί οι άνθρωποι οι οποίοι ζουν για αιώνες σε ψυχρά κλίματα έχουν αναπτύξει διαφορετική εκφορά ήχου και μουσικότητας σε αντίθεση με τους ανθρώπους σε εύκρατα κλίματα, οι οποίοι έχουν καλλιεργήσει μια πιο εξωστρεφή κοινωνιογλωσσολογική, πολιτισμική και βασισμένοι στην έννοια της συλλογικότητας, αντίληψη και συμπεριφορά. Για την ιατρική, επομένως, το ρήγμα δεν αφορά «ανατολή» και «Δύση», αλλά «Βορρά» και «Νότο». Ως αποτέλεσμα, αν και ο ρώσικος μουσικός πολιτισμός για παράδειγμα τείνει ιστορικά προς την πλευρά των Ανατολικών στο πολιτισμικό αυτό ρήγμα, το μουσικό του υπόστρωμα ταιριάζει περισσότερο στη διατονική των Δυτικών παρά στο μουσικό χρωματισμό των Ανατολικών, παρότι η παράδοση του έχει τις ρίζες της στο Βυζάντιο και στη Μέση Ανατολή. Προς έκπληξή μας επομένως, αν και οι ρίζες της Ιταλικής ή της Ισπανικής μουσικής βρίσκονται στη «Δυτική» πλευρά του ρήγματος, ο ήχος τους είναι πιο κοντά στη ζεστασιά του «Ανατολικού» χρωματισμού. Αυτό είναι εμφατικά ηχηρό στη σύγχρονη μουσική της Λατινικής Αμερικής. Περαιτέρω, η τζαζ η οποία αποτελεί είδος που χαρακτηρίζεται από αυτοσχεδιασμούς, συγκοπές και γενικά δυναμικό ρυθμό, όχι μόνο αποτέλεσε πρόδρομο της επανάστασης της ροκ και της ποπ που χαρακτηρίζουν το εκρηκτικό μουσικό ρεύμα που έγινε γνωστό μετά το 1950, αλλά πάντρεψε την «πολύχρωμη», ενεργητική καλλιτεχνική φύση των μαύρων Αμερικανών καλλιτεχνών του Νότου με τη «βόρεια» προκαθορισμένη και πειθαρχημένη μουσική των Ηνωμένων Πολιτειών. Ενόσω, η Δύση και η Ανατολή πυρετωδώς αναμειγνύονται μέσω της μαζικής μετανάστευσης και των πολιτισμικών εισροών, των μουσικών κομματιών και των διαδικτυακών ανταλλαγών πολυμέσων, οι ακροατές ανακαλύπτουν κομμάτια διαφορετικών χρωμάτων και σχημάτων για να 13

14 δημιουργηθεί το παγκόσμιο μωσαϊκό της μουσικολογίας. Επομένως, φέρνουν στο φως ποικιλόμορφα στοιχεία της συγχρονίας της γλώσσας και με έναν εκπληκτικό τρόπο τις ιστορικές τους ρίζες, μέσω της διαχρονίας. Για παράδειγμα, υπάρχει αποδεικτικό υλικό από την αρχαιότητα ότι οι «Ανατολικοί» χοροπηδούσαν σε κύκλους και έπαιζαν καστανιέτες με τα δάχτυλά τους για να συνοδεύουν ρυθμικά τον χορό τους. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι στις σύγχρονες κοινωνίες θα συνέδεαν τις καστανιέτες με ένθερμους ισπανικούς χορούς στην Ευρώπη ή στην Αμερική, ο αυθεντικός χορός έχει επιβιώσει στις μέρες μας(figure1). Έχει τραγουδηθεί και χορευτεί στην Καππαδοκία, μια περιοχή της αρχαιότητας που βρισκόταν κεντρικά στην Μικρά Ασία προς τον ποταμό Ευφράτη. Καθώς οι τουρκικοί πληθυσμοί άρχισαν να μετακινούνται από την Ασία στην Ευρώπη, Τούρκοι, Καζάκοι, Αζερμπαϊτζανοί, Κυργίζυοι, Ουζμπέκοι και Τάταροι υιοθέτησαν το χορό που αποτελεί κομμάτι της παράδοσής τους για πάνω από 1000 χρόνια. Ταυτόχρονα, αυτός ο ευκρινώς αναγνωρισμένος χορός γνωστοποιήθηκε στους σλάβικους πληθυσμούς και είναι τμήμα της εθνικής παράδοσης χωρών από τις βαλκανικές μέχρι την Ουκρανία και την Ρωσία. Εντούτοις, υπάρχουν διαφορές στην μουσικότητα, διαφορές οι οποίες υπαγορεύονται από τον διαχωρισμό του προαναφερθέντος ρήγματος. Ποιό είναι το μέλλον της μακροχρόνιας αυτής μουσικής επανάστασης; Υπάρχει έντονη δραστηριότητα στις τεχνολογίες της μουσικής και του λόγου καθώς και αμείωτο ενδιαφέρον γύρω από την εκμετάλλευση των ραγδαίων εξελίξεων στη Πληροφορική, σε μια απόπειρα να επιλυθούν σημαντικά ζητήματα μέσω των επιστημονικών προσεγγίσεων που διερευνούν τη δομή και την εξέλιξη στη γλωσσικά και μουσικά συσχετιζόμενη ανθρώπινη γνωστική λειτουργία. Εικόνα 1: Αριστερά: χορεύτρια της αρχαίας Ελλάδας με καστανιέτες- σχέδιο από 14

15 αυθεντικό αμφορέα στο Βρετανικό μουσείο, παρμένο από Δεξιά: γυναίκες που τραγουδούν και χορεύουν από τη Σεμέντρα, Καππαδοκία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, περί της αρχές του 20 ου αιώνα. 1.1 ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Εκφορά του λόγου και ανατομία των πηγών του ήχου Ο ανθρώπινος λόγος και το τραγούδι αναγνωρίζονται ως ακουστικά σήματα με μια δυναμικά μεταβαλλόμενη δομή όσον αφορά τη συχνότητα και την συνάρτηση με το χρόνο. Γενικά μιλώντας, οι ήχοι της φωνής, με την ευρεία έννοια, αποτελούν όλους τους ήχους οι οποίοι παράγονται από τον ανθρώπινο λάρυγγα και εκφέρονται μέσω του στόματος. Οι ήχοι αυτοί μπορούν να είναι ομιλία, τραγούδι, φωνές, ψίθυροι, γέλιο, ρουθούνισμα, μουγκρητό κ.α. Ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο οι ήχοι αυτοί παράγονται και τους επικοινωνιακούς σκοπούς που εξυπηρετούν, κατηγοριοποιούνται σε: 1. Ηχηρούς: Πρόκειται για ήχους οι οποίοι παράγονται στον ανθρώπινο λάρυγγα με την απελευθέρωση αέρα από τους πνεύμονες, αντηχώντας τις φωνητικές χορδές. Ο αέρας αυτός συνεχίζει να «ρυθμίζεται» μέσω της διαδρομής που ακολουθεί ξεκινώντας από τον φάρυγγα, το στόμα και την ρινική κοιλότητα και καταλήγοντας στην προφορική εκφορά που έχει τη μορφή ομιλίας ή τραγουδιού. 2.Άηχους: Το τραγούδι ή τα λόγια θα έμεναν ανολοκλήρωτα εάν οι άηχοι ήχοι δεν είχαν παραχθεί. Δεν αποτελούν προϊόν δόνησης των φωνητικών χορδών, αλλά προκύπτουν από τη μερική παρεμπόδιση του αέρα κατά τη διαδικασία της άρθρωσης. Η ικανότητα των ανθρώπων να επικοινωνούν βασίζεται στην αντίστοιχη ικανότητά τους να οργανώνουν με συνοχή ακολουθίες ήχων οι οποίες κωδικοποιούν ακουστικά λογικές προτάσεις. Όταν παράγωνται ήχοι μουσικής ή τραγουδιού, οι αρθρώμενοι ήχοι της λεκτικής επικοινωνίας εμπλουτίζονται με την μελωδική εκφορά του λόγου, συγκεκριμένους δηλαδή τόνους που ονομάζουμε νότες. Ωστόσο, δεν παράγουμε όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες νότες με τον ίδιο τρόπο. Μπορεί να παρατηρηθεί ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό που προσδίδει το ηχόχρωμα της φωνής. Από τη στιγμή που η φωνητική οδός του κάθε ανθρώπου διαφέρει στη μορφολογία, ο καθένας από εμάς είναι κυριολεκτικά ικανός να παράγει μουσική με ξεχωριστά χαρακτηριστικά, εκτός από τον τόνο και την ένταση. Από τη στιγμή που το φωνητικό μας όργανο αποτελείται από το αναπνευστικό μας σύστημα, τις φωνητικές χορδές και τις ρινικές διόδους, είναι προφανές ότι η διαδικασία της εκφοράς του λόγου είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο με πολλές παραμέτρους. Τα όργανα της φώνησης 15

16 Απαραίτητα συστήματα για την παραγωγή φωνής είναι το αναπνευστικό, το φωνολογικό και το ηχητικό σύστημα. Εικόνα 2: τα φωνητικά όργανα Αναπνευστικό σύστημα Η αναπνοή, με την πιο ευρεία έννοια, είναι ανταλλαγή αερίων μεταξύ ενός οργανισμού και του περιβάλλοντος και η χρησιμοποίηση Ο2 και παραγωγή CO2(κυτταρική αναπνοή). Αναλυτικά ο ανθρώπινος οργανισμός δε διατηρείται ζωντανός αν δεν τροφοδοτείται αδιάκοπα με οφυγόνο και αυτό μονάχα η αναπνοή μπορεί να του το προμηθεύσει με την ανταλλαγή των αερίων. Για να γίνει δε η ανταλλαγή αυτή είναι απαραίτητη η συνεργασία του αναπνευστικού συστήματος με το κυκλοφοριακό. Πρέπει δηλαδή, με την αυτόματη κίνηση της καρδιάς να αρχίσει η κυκλοφορία του αίματος και να φτάσει αυτό στις πνευμονικές κυψελίδες, εκεί θα προσλάβει το απαιτούμενο οξυγόνο από τον αέρα της εισπνοής και θα αποβάλει ταυτόχρονα το διοξείδιο του άνθρακα, που κουβαλάει μαζί του,για να το βγάλει έξω από τους πνεύμονες ο αέρας της εκπνοής. Παράλληλα ο αέρας που βγαίνει από τους πνεύμονες βρίσκοντας κλεισμένη τη γλωττίδα, ερεθίζει τις ενωμένες φωνητικές χορδές του λάρυγγα και με την αυτόματη παλμική τους δόνηση 16

17 μετατρέπεται σε φωνή, η οποία είναι απαραίτητη για την ύπαρξη και ολοκλήρωση του λόγου. Η λειτουργία της αναπνοής λοιπόν διατηρεί στη ζωή τον άνθρωπο και βοηθάει στην παραγωγή της φωνής,φορέα του προφορικού λόγου. Υπεύθυνο για την αναπνοή είναι το αναπνευστικό σύστημα το οποίο αποτελείται από την άνω και την κάτω αεροφόρα οδό. Η άνω αεροφόρα οδός αποτελείται από τη ρίνα, το ρινοφάρυγγα και το στοματοφάρυγγα, δηλαδή απο όργανα που εξυπηρετούν και άλλες λειτουργίες. Η κάτω αεροφόρα οδός αποτελείται από την τραχεία, τους δύο βρόχους, το λάρυγγα και τους δύο πνεύμονες Φωνολογικό σύστημα Ο Λάρυγγας: Αποτελεί το κύριο όργανο της φώνησης και μέρος της κάτω αεροφόρου οδού, βρίσκεται στη μέση γραμμή του τράχηλου αντίστοιχα προς τον 4 ο, 5 ο και 6 ο αυχενικό σπόνδυλο, κάτω από το υοειδές οστούν από το οποίο κρέμεται και κάτω και μπροστά από τον υποφάρυγγα. Παρότι αποτελεί τμήμα του αναπνευστικού συστήματος, ο λάρυγγας φυσιλογικά ενεργεί σαν βαλβίδα αποτρέποντας την είσοδο της τροφής και των ξένων σωμάτων στις κατώτερες αναπνευστικές οδούς. Ξένα σώματα που μπήκαν στο λάρυγγα, η βλέννη που δημιουργήθηκε στις κατώτερες αναπνευστικές οδούς μπορεί να βγεί με βήχα, δηλαδή με σύντομο κλείσιμο της αναπνευστικής οδού και στη συνέχεια με απότομη εκπνοή. Η εισπνοή βλαπτικών ουσιών ( π.χ. καυστικά αέρια) στον πνεύμονα εμποδίζεται με αντανακλαστική σύγκλειση του λάρυγγα. Ο σκελετός του λάρυγγα αποτελείται από χόνδρους που συνδέονται μεταξύ τους με διαρθρώσεις και συνδέσμους καθώς και από γραμμωτούς μυς που κινούν τους χόνδρους.επιπλέον, ο λάρυγγας εμφανίζει κοιλότητα που επαλείφεται από βλεννογόνο, ενώ φέρει παράλληλα αγγεία και νεύρα. Οι χόνδροι του λάρυγγα: Ο χόνδρινος σκελετός του λάρυγγα σχηματίζεται από εννέα χόνδρους από τους οποίους τρείς είναι μονοί, δηλαδή: Ο κρικοειδής Ο θυρεοειδής Η επιγλωττίδα Και οι τρείς είναι διπλοί, δηλαδή: Οι αρυταινοειδείς Οι κερατοειδείς Οι σφηνοειδείς 17

18 Οι αρθρώσεις του λάρυγγα: Υπάρχουν δύο ζεύγη αρθρώσεων στο λάρυγγα: Η κρικοειδής άρθρωση δεξιά και αριστερά, βρίσκεται μεταξύ της έξω επιφάνειας του κρικοειδούς χόνδρου και στο κάτω θυρεοειδές κέρας. Οι κύριες κινήσεις αυτής της άρθρωσης είναι η στροφή και η ολίσθηση του θυρεοειδούς χόνδρου. Οι κινήσεις αυτές έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταβολή του μήκους των φωνητικών πτυχών, καθώς και την τάση και χαλάρωση των φωνητικών συνδέσμων, οι οποίοι φέρονται μεταξύ των αρυταινοειδών χόνδρων και του θυρεοειδούς χόνδρου. Η κρικαρυταινοειδής άρθρωση δεξιά και αριστερά, βρίσκεται μεταξύ της βάσης του αρυταινοειδούς χόνδρου και της άνω επιφάνειας του πετάλου του κρικοειδούς χόνδρου. Η διάρθρωση αυτή επιτρέπει στους αρυταινοειδείς χόνδρους να απομακρύνονται μεταξύ τους ή να πλησιάζουν ο ένας τον άλλο και να περισρέφονται, ουτως ώστε οι φωνητικές αποφύσεις να στρέφονται είτε προς την μέση γραμμή είτε αντίστροφα. Οι κινήσεις αυτές απάγουν (διαχωρίζουν) και προσάγουν τους φωνητικούς συνδέσμους. Οι σύνδεσμοι και οι υμένες του λάρυγγα: Ο λάρυγγας έχει πολλούς υμένες και συνδέσμους οι οποίοι συνδέουν τους χόνδρους μεταξύ τους, συμβάλλοντας έτσι στο σχηματισμό του σκελετού του λάρυγγα ή το σύνδεσμο με παρακείμενα όργανα, όπως το υοειδές οστούν και η τραχεία. Οι σύνδεσμοι και οι υμένες του λάρυγγα διακρίνονται στους αυτόχθονες και τους ετερόχθονες. Οι αυτόχθονες είναι: 1.ο ελαστικός υμένας του λάρυγγα. Βρίσκεται κάτω από το βλεννογόνο της λαρυγγικής κοιλότητας και επικαλύπτει το χόνδρινο σκελετό. Διακρίνεται σε δύο μοίρες, την άνω και την κάτω μεόριο μεταξύ τους τον πυθμένα της λαρυγγικής κοιλότητας. Η άνω μοίρα εκτείνεται από το χείλος της επιγλωττίδας μέχρι τους αρυταινοειδείς χόνδρους, η κάτω έχει σαν όριο την λαρυγγική κοιλία και προς τα κάτω το άνω όριο του κρικοειδούς χόνδρου. Προς τα πάνω παχύνεται και σχηματίζει το φωνητικό σύνδεσμο, που αποτελεί το σκελετό της φωνητικής χορδής. 2.ο αριταινοεπιγλωττιδικός σύνδεσμος: αντιστοιχεί στην άνω μοίρα του ελαστικού υμένα του λάρυγγα 3.ο φωνητικός σύνδεσμος: είναι πάχυνση του ελαστικού υμένα και βρίσκεται μέσα ση φωνητική χορδή 4.ο κρικοειδής σύνδεσμος: είναι επίσης πάχυνση του ελαστικού υμένα και καλύπτει το κενό που υπάρχει μεταξύ θυρεοειδούς και κρικοειδούς χόνδρου στο πρόσθιο μέρος του λάρυγγα. Οι ετερόχθονες σύνδεσμοι οι οποίοι συμβάλλουν στη σύνδεση των χόνδρων του λάρυγγαστούς γύρω ιστούς είναι: 18

19 1.ο κρικοτραχειακός υμένας: συνδέει το κάτω χείλος του κρικοειδούς χόνδρου με τον πρώτο δακτύλιο της τραχείας. 2.ο υοθυρεοειδής υμένας: συνδέει τον θυρεοειδή χόνδρο με το υοειδές οστό, για την ανάρτηση του λάρυγγα. Μεταξυ αυτού και της οπίσθιας επιφάνειας του σώματος του υοειδούς οστού παρεμβάλλεται ορογόνος θύλακος. Η παχύτερη μέση μοίρα του ονομάζεται μέσος υοθυρεοειδής σύνδεσμος και οι παχυμένες πλάγιες μοίρες του ονομάζονται πλάγιοι υοθυρεοειδείς σύνδεσμοι. Οι πλάγιοι σύνδεσμοι συνδέουν τις κορυφές των άνω θυρεοειδών κεράτων με τις κορυφές των μειζόνων κεράτων του υοειδούς οστού και κάθε ένας από αυτους περιέχει το σιταροειδή χόνδρο, ο οποίος συμβάλλει στη σύγκλειση της εισόδου του λάρυγγα κατά την κατάποση. 3.ο υοεπιγλωττιδικός σύνδεσμος: συνδέει την επιγλωττίδα με το υοειδές οστούν και αποτελεί το υπόθεμα των γλωσσοεπιγλωττιδικών βοθρίων. Εικόνα 3: χόνδροι, σύνδεσμοι και υμένες του λάρυγγα. Οι μύες του λάρυγγα Οι μύες του λάρυγγα διακρίνονται σε αυτόχθονες και ετερόχθονες μύες. Οι αυτόχθονες μύες, χωρίζονται στους έσω και έξω που με συνεργειακές και ανταγωνιστικές κινήσεις ρυθμίζουν την λειτουργία του λάρυγγα, ανοίγοντας ή κλείνοντας την γλωττίδα και τεντώνοντας τις φωνητικες χορδές. Στους έξω μύες ανήκει ο κρικοθυρεοειδής ένω στους έσω ο θυρεοαρυταινοειδής, ο οπίσθιος και πλάγιος κρικοαρυταινοειδής και ο εγκάρσιος αρυταινοειδής. Όλοι οι μύες είναι διφυείς εκτός από τον εγκάρσιο αρυταινοειδή, ο οποίος είναι μονοφυής. Οι μύες του λάρυγγα, ανάλογα με την λειτουργική τους επίδραση στις φωνητικές χορδές χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες: 1.Απαγωγείς των φωνητικών χορδών Είναι μύες που ανοίγουν τις φωνητικές χορδές και είναι ένας μυς σε κάθε 19

20 πλευρά. Οπίσθιος κρικοαρυταινοειδής μυς:εκφύεται από την οπίσθια πλευρά του κρικοειδούς και καταφύεται στη μυϊκή απόφυση του αρυταινοειδούς. Η ενέργειά του είναι το άνοιγμα της γλωττίδας.προβλήματα στη λειτουργεία του θα είχαν ως αποτέλεσμα να μην μπορεί να ανοίξει η γλωττιδική σχισμή. Αν δε η βλάβη είναι αμφοτερόπλευρη, έχουμε μεγάλη δυσχέρεια στην αναπνοή. 2.Προσαγωγείς των φωνητικών χορδών Είναι μύες που κλείνουν τις φωνητικές χορδές και είναι τρείς σε κάθε πλευρά Πλάγιος κρικοαρυταινοειδής μυς:εκφύεται από το άνω χείλος του τόξου του κρικοειδούς χόνδρου και καταφύεται στη μυϊκη απόφυση του αρυταινοειδούς. Σε μονόπλευρη έκτπωση της λειτουργείας του μυός αυτού, κατά τη διάρκεια της φώνησης, η γλωττίδα δεν έχει καλή σύσκλειση, ενώ σε αμφοτερόπλευρη παραμένει ένα ραβδοειδές άνοιγμα. Εγκάρσιος αρυταινοειδής μυς: Είναι μονήρης μυς.εκφύεται από την μυϊκή απόφυση του ενός αρυταινοειδούς και καταφύεται αντίστοιχα στον άλλον. Σε περίπτωση δυσλειτουργίας του, κατά τη διάρκεια φώνησης, μεταξύ των αρυταινοειδών χόνδρων παρατηρείται μια τριγωνική σχισμή. Θυρεοαρυταινοειδής μυς: Πρόκειται για ένα λεπτό στρώμα μυϊκών ινών, που εκφύεται από το κατώτερο ήμισυ της γωνίας του θυρεοειδούς χόνδρου και από τον κρικοθυρεοειδή σύνδεσμο, πορεύεται προς τα άνω, πίσω και έξω και καταφύεται στην πρόσθια και πλάγια επιφάνεια του αρυταινοειδούς. 3.Τείνοντες στις φωνητικές χορδές Λεπταίνουν και επιμηκύνουν τις φωνητικές χορδές και είναι δύο σε κάθε πλευρά. Κρικοθυρεοειδής μυς:εκφύεται από το πρόσθιο χείλος του κρικοειδούς χόνδρου και καταφύεται στο πρόσθιο κάτω χείλος του θυρεοειδούς χόνδρου. Σε περίπτωση απώλειας της λειτουργίας του κρικοειδούς μυός προκαλείται μια χαλάρωση και κυματοειδής κοίλανση της φωνητικής χορδής με αποτέλεσμα η φωνή να γίνει βραχνή και αδύνατη. Φωνητικός μυς ή έσω τμήμα του θυρεοαρυταινοειδούς μυός: Πρόκειται για το σημαντικότερο μυ του λάρυγγα, αφού αποτελεί το βασικό μυϊκό στρώμα της φωνητικής χορδής. Είναι ένα τριγωνικού σχήματος δεμάτιο μυϊκών ινών που εκφύεται από το θυρεοειδή χόνδρο και καταφύεται στην πλάγια επιφάνεια της φωνητικής απόφυσης και την προσθιοπλάγια επιφάνεια του αρυταινοειδούς. Μονόπλευρη δυσλειτουργία του μυός επιφέρει χαλάρωση της φωνητικής χορδής και βράγχος φωνης. Σε αμφίπλευρη περίπτωαη 20

21 βλάβης του φωνητικού μυός, σχηματίζεται κατά τη φώνηση μια ωοειδής σχισμή μεταξύ των φωνητικών χορδών. Οι ετερόχθονες μυες βρίσκονται ανάμεσα στο λάρυγγα και σε παρακείμενα στοιχεία. Κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: Δέσμη των μυών του τράχηλου: Από αυτούς ο μεν στερνοθυρεοειδής έλκει τον λάρυγγα προς τα κάτωο δε θυρεοειδής τον έλκει προς το υοειδές οστούν. Οι μύες του φάρυγγα: Μερικοί από αυτούς, όπως ο βελονοφαρυγγικός, ο φαρυγγοϋπερώικος και ο κάτω σφιγκτήρας του φάρυγγα έχουν ίνες που προσφύουν στο λάρυγγα. Η ενέργειά τους είναι να κινούν το λάρυγγακατάλληλα κατά την κατάποση. Μύες που ανοίγουν την είσοδο του λάρυγγα: Θυρεοεπιγλωττιδικός μύς: Αποτελεί τμήμα του θυρεοαρυταινοειδούς που οι ίνες φθάνουν μέχρι την αρυταινοεπιγλωττιδική πτυχή. Η ενέργειά του είναι να ανοίγει την είσοδο του λάρυγγα. Μύες που είναι υπεύθυνοι για την σύγκλειση του λάρυγγα: Λοξό τμήμα του μεσαρυταινοειδούς: Αποτελείται από δύο δέσμες μυών που χιάζονται μεταξύ τους και συνδέουν την μυϊκή απόφυση του ενός αρυταινοειδούς με την κορθφή του άλλου και ο αρυταινοεπιγλωττιδικός μυς που αποτελεί την προέκταση του μεσαρυταινοειδούς προς τις αρυταινοεπιγλωττιδικές πτυχές. Πίνακας 1: Πίνακας με τους μύες του λάρυγγα. 21

22 Αγγεία και νεύρα του λάρυγγα Αγγεία:Η κύρια αγγείωση του λάρυγγα προέρχεται από τις άνω και κάτω λαρυγγικές αρτηρίες. Η άνω λαρυγγική αρτηρία εκφύεται κοντά στο άνω χείλος του θυρεοειδούς χόνδρου από τον άνω θυρεοειδή κλάδο της έξω καρωτίδας αρτηρίας κσι συνοδεύει τον έσω κλάδο του άνω λαρυγγικού νεύρου στη διαδρομή του προς το λάρυγγα διαμέσου του θυρεοϋοειδούς υμένα. Η κάτω λαρυγγική αρτηρία εκφύεται από τον κάτω θυρεοειδή κλάδο του θυρεοαυχενικού στελέχους της υποκλείδας αρτηρίας χαμηλά στον τράχηλο και μαζί με το παλίνδρομο λαρυγγικό νεύρο πορεύεται προς τα πάνω στην αύλακα μεταξύ του οισοφάγου και της τραχείας και εισχωρεί στο λάρυγγα, περνώντας βαθύτερα από το χείλος του κάτω σφικτήρα του φάρυγγα. Λεμφαγγεία: το λεμφικό σύστημα του λάρυγγα, παίζει μεγάλο ρόλο γιατί στο επίπεδο της γλωττίδας βρίσκεται ένας διαχωρισμός του επιγλωττιδικού από τον γλωττιδικό και τον υπογλωττιδικό χώρο. Οι φωνητικές χορδές στερούνται από λεμφικά αγγεία ενώ στη μυϊκή απόφυση του, ανευρίσκονται σποραδικά λεμφικά αγγεία. Το υπεργλωττιδικό τμήμα του λάρυγγα είναι πλούσιο σε λεμφικά αγγεία, κυρίως στις νόθες φωνητικές χορδές και την κοιλία και εκβάλλουν στους εν τω βάθη τραχηλικούς λεμφαδένες. Το λεμφικό δύκτιο του υπογλωττιδικού χώρου, είναι αραιότερο του υπεργλωττιδικού και εκβάλλει στους προ και παρατραχειακούς λεμφαδένες ή τους εν βάθη τραχηλικούς. Στο μήκος της μέσης γραμμής υπάρχουν υποβλεννογόνιες και προεπιγλωττιδικές αναστομώσεις λεμφαγγείων, που σε περίπτωση καρκινώματος του λάρυγγα μπορείνα προξενέψουν αμφοτερόπλευρη ή ετερόπλευρη μετάσταση. Νεύρα: τα νεύρα του λάρυγγα είναι το άνω λαρυγγικό και το κάτω λαρυγγικόνεύρο ή παλίνδρομο. Τα νεύρα αυτά είναι κλάδοι του πνευμονογαστρικού νεύρου. Το κάθε άνω λαρυγγικό νεύρο έχει 2 κλάδους: το έσω λαρυγγικό νεύρο, (αισθητικό και αυτόνομο) είναι ο μεγαλύτερος τελικός κλάδος του άνω λαρυγγικου νεύρου. Διατρυπά του υοθυρεοειδή υμένα μαζί με την άνω λαρυγγική αρτηρία. Χορηγεί αισθητικά κλωνία στο βλεννογόνο του λάρυγγα πάνω από τις φωνητικές πτυχές, συμπεριλαμβανομένης της άνω επιφάνειάς τους. το έξω λαρυγγικό νεύρο,(κινητικό) είναι ο μικρότερος τελικός κλάδος του άνω λαρυγγικού νεύρου, ο οποίος ως κινητικός κλάδος του άνω λαρυγγικού νεύρου στέλνει μικρούς κλάδους στον κάτω σφικτήρα του φάρυγγα καιφέρεται προς τα κάτω, κατά μήκος του λάρυγγα, στον 22

23 κρικοειδή μυ. κάτω λαρυγγικό ή παλίνδρομο νεύρο, είναι κλινικάσημαντικότατο νεύρο, το οποίο ανέρχεται στην αύλακα μεταξύ της τραχείας και του οισοφάγου, όπου βρίσκεται σε στενή σχέση με την έσω επιφάνεια του θυρεοειδούς αδένα. Χορηγεί κλάδους στο φάρυγγα, τον οισοφάγο και την τραχεία. Το παλίνδρομο λαρυγγικό νεύρο νευρώνει όλους τους αυτόχθονες μύες του λάρυγγα, με την εξαίρεση του κρικοειδούς μυός, ο οποίος νευρώνεται από το έξω λαρυγγικό νεύρο.επίσης χορηγεί αισθητικές ίνες στο βλεννογόνο του λάρυγγα κάτω από τις φωνητικές πτυχές. Η τελική μοίρα του παλίνδρομου λαρυγγικού νεύρου ονομάζεται κάτω λαρυγγικό νεύρο. Κοιλότητα του λάρυγγα Η κοιλότητα του λάρυγγα έχει σχήμα κλεψύδρας, επικοινωνεί προς τα πάνω με το φάρυγγα δια του φαρυγγικού στομίου του λάρυγγα και προς τα κάτω με την τραχεία αρτηρία δια του τραχειακού στομίου. Ακόμη η κοιλότητα του λάρυγγα χωρίζεται σε τρείς μοίρες, την άνω ή υπεργλωττιδική, την μέση ή γλωττιδική και την κάτω ή επιγλωττιδική. υπεργλωττιδική περιοχή: εκτείνεται από την είσοδο του λάρυγγα, δηλαδή το ελεύθερο χείλος της επιγλωττίδας, τις αρυταινοεπιγλωττιδικές πτυχές και τους αρυταινοειδής χόνδρους, μέχρι τις γνήσιες φωνητικές χορδές. Στο πλάγιο τοίχωμα του υπεργλωττιδικού χώρου βρίσκονται οι νόθες φωνητικές χορδές. Μεταξύ των γνήσιων και νόθων φωνητικών χορδών βρίσκεται η μοργάνειος κοιλία. γλωττιδική περιοχή:περιλαμβάνει τις γνήσιες φωνητικές χορδές οι οποίες περιέχουν το φωνητικό μυ και σύνδεσμο. Μεταξύ των χειλέων των γνήσιων φωνητικών χορδών βρίσκεται η γλωσσική σχισμή. υπογλωττιδική περιοχή:βρίσκεται κάτω από τη γλωττιδική σχισμή και φθάνει μέχρι το κάτω χείλος του κρικοειδούς χόνδρου. Νόθες φωνητικές χορδές: Αποτελούν δύο συμμετρικές προβολές πάνω από τις γνήσιες φωνητικές χορδές, από τις οποίες χωρίζονται με τη λαρυγγική κοιλία σε κάθε πλεύρα. Καλύπτονται από το βλεννογόνο ενώ το υπόθεμα τους είναι ο κοιλιακός σύνδεσμος και ο κοιλιακός μύς. Οι νόθες φωνητικές χορδές δεν συμμετέχουν στη φωνητική λειτουργία του λάρυγγα. Γνήσιες φωνητικές χορδές:κάτω από το βλεννογόνο της κάθε φωνητικής χορδής βρίσκεται ο φωνητικός σύνδεσμος και ο φωνητικός μύς. Οι φωνητικές χορδές προέχουν προς τη μέση γραμμή περισσότερο από τις νόθες γι αυτό και είναι ορατές κατά τη λαρυγγοσκόπηση. Επίσης λόγω της μειωμένης αιμάτωσης του βλεννογόνου τους καθώς και του φωνητικού συνδέσμου είναι λευκής χροιάς σε σχέση με τον υπόλοιπο λάρυγγα. Μεταξύ των χειλέων των φωνητικών χορδών βρίσκεται η γλωττιδική σχισμή, η οποία έχει δύο μοίρες, την φωνητική που ανοιγοκλείνει κατά την ομιλία και την αναπνευστική που παραμένει πάντα ανοιχτή για την αναπνοή. 23

24 Λαρυγγική κοιλία ή Μοργάνειος κοιλία: Πρόκειται για κοιλότητα που σχηματίζεται από την άνω επιφάνεια της κάθε φωνητικής χορδής και την κάτω επιφάνεια της νόθας φωνητικής χορδής. Το οριζόντιο επίπεδο που διέρχεται από τον πυθμένα των δύο κοιλίων χωρίζει το λάρυγγα στο υπέρ και το υπό γλωττιδικό τμήμα. Βλεννογόνος του λάρυγγα Ο χόνδρινος σκελετός, οι σύνδεσμοι και οι μύες του λάρυγγα καλύπτονται κατά μεγαλύτερο μέρος από βλεννογόνο. Ο βλεννογόνος αυτός εκτείνεται από τη ρίζα της γλωσσας στην πρόσθια επιφάνεια της επιγλωττίδας και σχηματίζει τρείς επιμήκεις γλωσσοεπιγλωττιδικές πτυχές και μεταξύ αυτών δύο ομώνυμα βοθρία, τους απιοειδείς βόθρους. Ο βλεννογόνος της άνω επιφάνειας της επιγλωττίδας έχει πολύστιβο πλακώδες απιθήλιο και της κάτω επιφάνειας πολύστιβο κροσσωτό κυλινδρικό επιθήλιο στο οποίο εκβάλλουν οροβλεννογόνοι αδένες. Οι γνήσιες φωνητικές χορδές καλύπτονται από πολύστιβο, εν μέρει κερατινοποιημένο πλακώδες επιθήλιο, διότι κατά τη φώνηση υφίσταται μηχανική κάκωση. Η φυσιολογία του λάρυγγα Ο λάρυγγας έχει τις παρακάτω φυσιολογικές λειτουργίες: 1. Λειτουργία της φώνησης 2. Αναπνευστική λειτουργία 3. Προστατευτική λειτουργία ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΦΩΝΗΣΗΣ Η ανατομική κατασκευή του λάρυγγα είναι έτσι προσαρμοσμένη, ώστε να ενεργεί σαν δονητής με κύριο δονητικό στοιχείο τις γνήσιες φωνητικές χορδές. Οι φωνητικές χορδές δεν κινούνται προς την κατεύθυνση της κίνησης του αέρα αλλά προς τα πλάγια, γιατί όταν οι φωνητικές χορδές είναι κλειστές, η πίεση του εκπνεόμενου αέρα από κάτω σπρώχνει τις φωνητικές χορδές και τις ανοίγει στιγμιαία, επιτρέποντας έτσι τη γρήγορη ροή του αέραμεταξύ των χειλέων των φωνητικών χορδών. Η γρήγορη αυτή ροή του αέρα δημιουργεί αμέσως μερικό κενό μεταξύ των φωνητικών χορδών, το οποίο τις έλκει και πάλι μεταξύ τους και ξανακλείνουν. Η κίνηση αυτή σταματά εκ νέου τη ροή του αέρα, η πίεση κάτω από τις φωνητικές χορδές αυξάνει εκ νέου και ξανανοίγουν, επιτρέποντας πάλι μια νέα μικρή ποσότητα αέρα να περάσει. Κατά αυτόν τον τρόπο σχηματίζεται πάνω από τις γνήσιες φωνητικές χορδές ρεύμα αέρα το οποίο χαρακτηρίζεται από περιοχές πυκνώσεων και αραιώσεων και παράγουν ηχητικά κύματα. Ο μηχανισμός αυτός παραγωγής κυμάτων επαναλαμβάνεται συνεχώς και 24

25 κατά αυτόν τον τρόπο εξοικονομείται μεγάλη ποσότητα αέρα. Η πίεση του υπογλωττιδικού χώρου η οποία απαιτειται για την διάνοιξη των φωνητικών χορδών στην σύνηθη ομιλία ανέρχεται στα εκ. στήλης νερού. Για την παραγωγή της φωνής επομένως απαιτούνται ο λάρυγγας, η δημιουργία ρεύματος αέρα από τους πνεύμονες, τους βρόχους και την τραχεία, ο σχηματισμός αραιώσεων και πυκνώσεωνπάνω από τις φωνητικές χορδές με το περιοδικό τους ανοιγμα-κλεισιμο και η ύπαρξη ηχείων όπως η γλώσσα, υπερώα, μύτη,παραρρίνιοι κόλποι, φάρυγγας, χείλη κ.α. όπου ανάλογα την θέση που παίρνουν σχηματίζονται οι φθόγγοι. Ο ήχος της φώνησης χαρακτηρίζεται από 1. την ενταση 2. το ύψος 3. την χροιά Η ένταση της φωνής εξαρτάται από την δύναμη του εκπνεόμενου αέρα και το εύρος της δόνησης των φωνητικών χορδών. Το ύψος του θεμελειώδους ήχου καθορίζεται από την τάση, το μήκος και το πάχος των φωνητικών χορδών. Ετσι όταν είναι να παραχθούν ήχοι πολύ υψηλών συχνοτήτων, οι μυϊκές ίνες των φωνητικών χορδών συστέλλονται κατά τέτοιο τρόπο ώστε τα χείλη τους να γίνονται λεπτότερα και πιο οξέα ενώ για την παραγωγή ήχων χαμηλών συχνοτήτων, οι μύες συστέλλονται διαφορετικά και τα χείλη των φωνητικών χορδών διογκώνονται πολύ. Η χροια της φωνής εξαρτάται και ρυθμίζεται από τις αεροφόρες κοιλότητες που βρίσκονται πάνω από τη γλωττίδα όπως η λαρυγγική κοιλία, ο φάρυγγας, οι παραρρίνιοι κόλποι και η στοματική κοιλότητα και από αυτές που βρίσκονται κάτω από τη γλωττίδα όπως η θωρακική κοιλότητα και η τραχεία. Θεωρίες φωνησης Η μυοελαστική θεωρία Η μυοελαστική θεωρία η οποία έχει επικρατήσει ως η πιο πιθανή υποστηρίζει ότι η γλωττίδα μοιάζει με γλωσσίδα ελεγχόμενης τάσης στην οποία η δόνηση είναι αποτέλεσμα σύγκρουσης δύο δυνάμεων μιας κάθετης του εκπνεόμενου αέρα και μιας οριζόντιας της ίδιας της φωνητικής χορδής. Η αύξηση της υπογλωττιδικής πίεσης στην αρχή της φώνησης προκαλεί άνοιγμα των φωνητικών χορδών με αποτέλεσμα την διαφυγή του αέρα και το διαδοχικό συμπλησίασμα των φωνητικών χορδών. Η προσαγωγή των φωνητικών χορδών οφείλεται αφενός στην ελαστική τάση των ίδιων των φωνητικών χορδών και αφετέρου στις δίνες αέρα που δημιουργούνται (φαινόμενο Bernoulli). Το διαδοχικό παιχνίδι μεταξύ πίεσης του αέρα και μυϊκής τάσεις δημιουργεί δομήσεις. Στις δονήσεις αυτές: 25

26 a. Η συχνότητα είναι σχετική με την ελαστική τάση b. Το εύρος είναι σχετικό με την πίεση του αέρα. Αντανακλαστικά που ξεκινούν από την εν τω βάθει αισθητικότητα και το ακουστικό όργανο ρυθμίζουν με μηχανισμό ανατροφοδότησης και την τάση και την πίεση του αέρα. Στο βλεννογόνο, στους μυς και στις αρθρώσεις του λάρυγγα υπάρχουν διάσπαστοι υποδοχείς όμοιοι με αυτούς που συναντώνται στους μύς των αρθρώσεων και στο ανθρώπινο σώμα. Η βλεννογονοκυματοειδής θεωρία Η βλεννογονοκυματοειδής θεωρία είναι η δεύτερη και πιο πρόσφατη θεωρία που επιχειρεί να εξηγήσει τους ίδιους μηχανισμούς. Σύμφωνα με αυτήν, η βλεννογόνος αποτελεί έδρα κυματοειδών δονήσεων από την υπογλωττιδικήμοίρα και πάνω. Υποστηρίζεται ότι δεν υπάρχει δόνηση των φωνητικών χορδών αλλά μια κυματοειδής κίνηση των πτυχών της βλεννογόνου. Ο ρόλος των μυών σχετίζεται με τον έλεγχο της έντασης του ήχου.η συχνότητα σχετίζεται με την τάση. Η κυματοειδής κίνηση θεωρείται αποτέλεσμα μιας διαφοράς φάσης σε κάθε επίπεδο για αυτό και το κατώτερο μέρος τν φωνητικών χορδών είναι το πρώτο που κλείνει και το πρώτο που ανοίγει. ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Ο λάρυγγας στην αναπνευστική λειτουργία δεν ενεργεί παθητικά για την δίοδο του αέρα. Ανάλογα με την φάση της αναπνοής παίρνει θέση τέτοια, ώστε να διευκολύνει την εισπνοή ή την εκπνοή του αέρα. Έτσι οι φωνητικές χορδές κατά την ειπνοή απάγονται καιαυξάνεται το χάσμα της γλωττίδας επομένως και η ποσότητα αέρα που διέρχεται. Κατά την εκπνοή οι φωνητικές χορδές προσάγονται, παντα ανάλογα με την ένταση της εισπνοής ή της εκπνοής και έτσι διέρχεται ή εισέρχεται λιγότερος ή περισσότερος αέρας. Ακόμη η θέση των φωνητικών χορδών μεταβάλλεται ανάλογα με το βαθμό οξυγόνωσης του αίματος κατά την δίοδο του αέρα, ώστε σε περίπτωση ανοξαιμίας να αφήνεται μεγαλύτερη δίοδος και επομένως μεγαλύτερη ποσότητα αέρα. Είναι γνωστό εξάλλου κατά την φώνηση οι φωνητικές χορδές συμπίπτουν, αφήνουν όμως ένα πέρασμα στην αναπνευστική μοίρα της γλωττίδας για να μην διακοπεί η αναπνοή κατά την ομιλία. ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Ο λάρυγγας προστατεύει το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα από την εισρόφηση ξένων αντικειμένων. Έτσι κατά την κατάποση ο λαρυγγας έλκεται προς τα πάνω, η επιγλωττίδα η οποία πιέζεται από την βάση της γλώσσας φέρεται προς την είσοδο του λάρυγγα και τον καλύπτει, ενώ οι 26

27 αρυταινοεπιγλωττιδικές πτυχές, νόθες και γνήσιες φωνητικές χορδές αντανακλαστικά κλείνουν προς την μέση γραμμή και αποφράσσουν τον λάρυγγα σε 3 διαδοχικές φάσεις. Στην πρώτη φάση η είσοδος του λάρυγγα στενεύει με την προς τα μέσα σύμπτωση των αρυταινοεπιγλωττιδικών πτυχών. Το προσθιο και το οπίσθιο κενό καλύπτονται από το φύμα της επιγλωττίδας και τους αρυταινοειδείς χόνδρους αντίστοιχα. Σε δεύτερη φάση οι νόθες φωνητικές χορδές συμπλησιάζουν η μία την άλλη. Η τρίτη φάση πραγματοποιείται στο επίπεδο των γνήσιων φωνητικών χορδών. Επειδή η βαλβιδική λειτουργία τους εμποδίζει την είσοδο ξένων σωμάτων αποτελούν το σημαντικότερο επίπεδο προστασίας. Κατά κανόνα για κεντρομόλο σκέλος του αντανακλαστικού αυτου διεγείρεται λόγω απτικού ερεθίσματος και ερεθισμού των χημικών υποδοχέων στην περιοχή του υπεργλωττιδικού τμήματος του λάρυγγα. Έτσι οι τροφές οδεύουν προς τον οισοφάγο και προστατεύεται η αναπνευστική οδός από την είσοδο ξένων σωμάτων. Το αντανακλαστικό του βήχα αποτελεί επιπρόσθετο προστατευτικό μηχανισμό και προκαλείται αμέσως μόλις ένα ξένο σώμαφτάσει στο λάρυγγα ή την τραχεία. Το αντανακλαστικό της σχισμής της γλωττίδας είναι ένα άλλο σύνθετο αντανακλαστικό που επιτρέπει τον λάρυγγανα προστατεύει την κατώτερη αεροφόρο οδό από την είσοδο ξένων σωμάτων και την εισρόφηση υγρών Ηχητικό σύστημα Το ανθρώπινο ηχητικό σύστημααπαρτίζεται από τον θώρακα (σε μια περιορισμένη έκταση), τον φάρυγγα και την ρινική κοιλότητα. Τα υπεργλωττιδικά αντηχεία- αυτά πάνω από το λάρυγγα μπορεί να αλλάζουν σε μέγεθος σχήμα και ένταση κατά την κίνηση της βάσης της γλώσσας και της μαλακής υπερώας. ο φάρυγγας Ο φάρυγγας εκτείνεται από τη βάση του κρανίου μέχρι το κατώτερο όριο του κρικοειδούς χόνδρου, όπου και μεταπίπτει στον οισοφάγο. Προς τα πάνω συνορεύει με την βάση του κρανίου, προς τα εμπρος με τις ρινικές χοάνες, την στοματική κοιλότητα και το λάρυγγα, προς τα κάτω με τον οισοφάγο, προς τα πίσω με την σπονδυλική περιτονία. Έχει μήκος περίπου 13 cm και χωρίζεται σε τρία τμήματα, τον ρινοφάρυγγα (επιφάρυγγα), τον στοματοφάρυγγα και τον λαρυγγοφάρυγγα (υποφάρυγγας). ρινοφάρυγγας: είναι το ανώτερο τμήμα του φάρυγγα, το οποίο βρίσκεται μεταξύ της βάσης του κρανίου και της υπερώας και διαθέτει τα στόμια των ρινικών κοιλοτήτων και των ευσταχιανών σαλπιγγών. Στην οροφή του ρινοφάρυγγα βρίσκεται η φαρυγγική αμυγδαλή (κρεατάκια) 27

28 στοματοφάρυγγας: είναι το μεσαίο τμήμα του φάρυγγα το οποίο βρίσκεται μεταξύ της υπερώας και της επιγλωττίδας, ενώ τα όρια του με τη στοματική κοιλότητα καθορίζονται από τις γλωσσοϋπερωικές καμάρες. Το οπίσθιο τρίτο της γλώσσας σχηματίζει μερικά το πρόσθιο τοίχωμα του στοματοφάρυγγα. λαρυγγοφάρυγγας:είναι το κατώτερο τμήμα, το οποίο βρίσκεται μεταξύ της επιγωττίδας και του κατώτερου ορίου του κρικοειδούς χόνδρου, ενώ το πρόσθιο τοίχωμα του σχηματίζεται από το λάρυγγα. Λειτουργίες του φάρυγγα Ο φάρυγγας βοηθά τόσο στην κυκλοφορία του αέρα όσο και στην κυκλοφορία των τροφών. Ο εισπνεόμενος αέρας μπορεί να εισχωρήσει στους αεραγωγούς από το στόμα ή από τα ρινικά στόμια (ρουθούνια), αλλά και στις 2 περιπτώσεις περνά από το φάρυγγα. Σε περίπτωση που περάσει ο αέρας από το στόμα θα περάσει απευθείας στο μέσο φάρυγγα, διασχίζοντας από τον ρινοφάρυγγα και καταλήγοντας στο λάρυγγα. Εάν όμως εισέλθει από τα ρινικά στόμια, θα καταλήξει στον άνω φάρυγγα, συνεχίζοντας την πορεία του από τον μέσο φάρυγγα και τον υποφάρυγγα για να φτάσει στο λάρυγγα. Όσον αφορά τις τροφές, εισέρχονται πάντοτε από το στόμα στον πεπτικό σωλήνα, συνεχίζοντας την πορεία τους από τον μέσο φάρυγγα, περνώντας του υποφάρυγγα μέχρι να καταφθάσουν στον οισοφάγο για να αποθηκευθούν στο στομάχι. Η διπλή λειτουργία που μπορεί να πετύχει ο φάρυγγας οφείλεται στην παρουσία της επιγλωττίδας. Ρίνα και παραρρίνιοι κόλποι Ρίνα Με την λέξη ρίνα (μύτη) εννοούμε την τριγωνική πυραμίδα που προβάλλει στη μέση γραμμή του προσώπου καθώς και τους εσωτερικούς της χώρους. Έτσι μπορούμε να διακρίνουμε την ρίνα σε εξωτερική και εσωτερική. Στην εξωτερική ρίνα που έχει το σχήμα πυραμίδας διακρίνουμε: Την ρίζα, προς τα πάνω Την ράχη, προς τα κάτω και μπροστά Την κορυφή, που είναι το κάτω ελεύθερο άκρο της μύτης Δύο πλάγιες επιφάνειες, η κάτω μοίρα των οποίων σχηματίζει δεξιά και αριστερά, το πτερύγιο της μύτης Την κάτω επιφάνεια,που φέρει δύο στόμια τους μυκτήρες. Η εσωτερική ρίνα χωρίζεται με το κάθετο ρινικό διάφραγμα σε δύο κοιλότητες, δεξιά και αριστερά, τις ρινικές θαλάμες, που προς τα εμπρος με τα ρουθούνια να εκβάλλουν στο πρόσωπο, ενώ προς τα πίσω, με τις ρινικές χοάνες στο ρινοφάρυγγα. Οι λειτουργίες τις ρίνας είναι: α)αναπνευστική, β)οσφρητική, γ)φωνητική: οι ρινικές κοιλότητες 28

29 χρησιμεύουν για την δημιουργία των ένρινων συμφώνων μ, ν και γκ. Επίσης η ρίνα και οι παραρρίνιοι κόλποι παίζουν το ρόλο του αντηχείου, δ)δακρυική λειτουργία ε)αντανακλαστική λειτουργία. Παραρρίνιοι Οι παραρρίνιοι κόλποι είναι αεροφόρες κοιλότητες όπου μαζί με την μύτη δρούν σαν αντηχεία για την παραγωγή της φωνής. Βρίσκονται μέσα στα οστά του σπλαχνικού και εγκεφαλικού κρανίου και επικοινωνούν με στόμια με το εσωτερικό της ρινός. Αναλυτικά οι παραρρίνιοι κόλποι είναι: Ιγμόρειο άντρο: βρίσκεται μέσα στην άνω γνάθο, δεξιά και αριστερά από την μύτη. Είναι ο μεγαλύτερος και έχει σχήμα τετράπλευρης πυραμίδας. Το κάτω τοίχωμά του έρχεται σε στενή επαφή με το δεύτερο προγόμφιο και τον πρώτο και δεύτερο γομφίο οδόντα. Μετωπιαίοι κόλποι: βρίσκονται δεξιός και αριστερός, μέσα στο μετωπιαίο οστό. Ηθμοειδές κυψέλες: είναι μικρές αεροφόρες κοιλότητες 8-12, που βρίσκονται ανάμεσα στα μάτια, δεξιά και αριστερά από την μύτη. Σφηνοειδείς κόλποι: βρίσκονται μέσα στο σφηνοειδές οστό. Στοματική κοιλότητα Η στοματική κοιλότητα ορίζεται προς τα εμπρός από τα χείλη, προς τα πίσω από τις πρόσθιες παρίσθμιες καμάρες, προς τα πάνω από την σκληρή και μαλακή υπερώα και προς τα κάτω από το έδαφος του στόματος. Το όριο της στοματικής κοιλότητας και του στοματοφάρυγγα είναι οι πρόσθιες καμάρες. Υπερώα: Η υπερώα αποτελεί το άνω τοίχωμα της στοματικής κοιλότητας και χωρίζεται στη σκληρά υπερώα προς τα εμπρος και την μαλακή υπερώα προς τα πίσω. Η άνω επιφάνεια της σκληρής υπερώας αποτελεί τμήμα του εδάφους της μύτης και σχηματίζεται από τμήματα της άνω γνάθου και του υπερώιου οστού. Η μαλακή υπερώα είναι μυώδης και ευκίνητη και εμφανίζει στη μέση γραμμή του ελεύθερου χείλους την μικρή προσεκβολή, που κρέμεται προς τα κάτω και λέγεται σταφύλη. Από την βάση της σταφύλης δεξιά και αριστερά ξεκινούν δύο πτυχές του βλεννογόνου,η πρόσθια και οπίσθια καμάρα, μεταξύ των οποίων βρίσκονται οι παρίσθμιες αμυγδαλές. Οι μύες της μαλακής υπερώας είναι ο ανελκτήρας του υπερώιου ιστού, ο διατείνων το 29

30 υπερώιο ιστό, ο σταφυλίτης, ο γλωσσοϋπερώιος και ο φαρυγγοϋπερώιος Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΦΩΝΗΣ Ο συντονισμός των συντελεστών Για την σωστότερη διαμόσρωση της φωνής πρέπει οι συντελεστές της ( διεγέρτης, δονητής, ενισχυτής και διαμορφωτής) να συνεργάζονται απόλυτα. Το συγκεκριμένο δηλαδή, έργο του καθένα να μην παρεμποδίζειτην εκπλήρωση του έργου των υπολοίπων, με κανενός είδους υπέρβαση ή υστέρηση, διότι από την άμεση σχέση των συντελεστών μεταξύ τους εξαρτάται η παλμική δόνηση και η αντήχηση που αποτελούν τη φωνή. Από την συμβολή δε του κάθε συντελεστή ξεχωριστά και από το συντονισμό όλων θα κριθεί η αποτελεσματικότητα της άσκησης της φωνής για τη βελτίωση της α. Ο ρόλος των συντελεστών Ο ρόλος του διεγέρτη: Ο διεγέρτης ( ο αέρας εκπνοής) οφείλει: 1. Να είναι επαρκής και να μην δανείζεται ποτέ του τον εφεδρικό του αέρα όταν συνεχίζεται ο λόγος 2. Να αποθηκεύεται με την εισπνοή στις αναγκαίες ποσότητες, για την εκφώνηση των φράσεων του κειμένου και να συμπίπτει η έξοδος του με την φώνηση 3. Να κρούει το δονητή με τη μεγαλύτερη απαλότητα και να μη διακόπτεται χωρίς λόγο 4. Να δαπανιέται με φρόνηση για το σχηματισμό των φθόγγων και να μην σπαταλιέται σε περιττά φυσήματα απο τα ρουθούνια και από το στόμα 5. Να ρυθμίζεται από τις κινήσεις του θωρακικού τοιχώματος και ιδιαίτερα από το διάφραγμα, για το σωστό χρωματισμό της φωνής και την αποφυγή της βίας (ταχυλαλία) Ο ρόλος του δονητή: Ο δονητής (φωνητικές χορδές) οφείλει : 1. Να είναι υγιής, ήρεμος, χαλαρός και σε διαρκή ετοιμότητα για να αποδίδει τον προκαθορισμένο από την ακουστική αντίληψη έργο του 2. Να παράγει ηήχο με την πρώτη κρούση του εκπνοϊκού ρεύματος 30

31 3. Να μην συμπιέζεται μετά από σφίξιμο του λαιμού, για την μεγαλύτερη δήθεν δονητικότητα του. Ακόμη να μην αναγκαζεται σεπαλμική δόνηση από την βούληση, όταν ο διεγέρτης έχει πάψει να τον κρούει,γιατί θα κουραστεί πρόωρα 4. Να αναπαύεται μετα από ορισμένο εντατικό φωνητικό έργο και να μην εκτίθεται σε ψύξεις από ρεύματα ή από την χρήση παγωμένων ποτών, ιδίως μετά την εργασία του, διότι αλλοιώνεται η βλεννογόνος του και μειώνεται η κινητικότητα του, με αποτέλεσμα η απόδοση του σε ήχο να περιοριστεί στο ελάχιστο. Ο ρόλος του ενισχυτή: Ο ενισχυτής (αντηχεία) πρέπει: 1. Να βρίσκεται σε άριστη υγιεινή κατάσταση και να μπορεί πάντοτε να τίθεται στη διάθεση του φωνούντα 2. Να είναι απαλαγμένος από κάθε σάλιο, βλέννα, τροφή, ζαχαρωτο, ποτό ή άλλο ξένο σώμα 3. Τα κινητά αντηχεία του ενισχυτή να κινούνται κατά την βούληση μας και οι συνεργαζόμενες κοιλότητες του να εξυπηρετούν την τοποθέτηση της φωνής 4. Τέλος, να μπορεί να συντονίζεται με τους άλλους συντελεστές Ο ρόλος του διαμορφωτή: Ο διαμορφωτής (στόμα) πρέπει: 1. Να είναι υγιείς, καθαρός και να μην παρουσιάζει κανένα φυσικό ελάττωμα 2. Να είναι κενός κατά τη φώνηση για να μπορεί να παίρνει την κατάλληλη θέση πρίν εκφωνηθεί ο προκαθορισμένος από τη βούληση φθόγγος 3. Να έχει εξασκημένα χείλη και ευκίνητη γλώσσα για να μπορεί με τις μετακινήσεις της να υπηρετεί τη διαμόρφωση των φωνημάτων 4. Να έχει άνετη την κάτω γνάθο κατά το μεγάλωμα των όγκων της φωνής και την αύξηση των εντάσεων και να εξουσιάζει την κίνηση της μαλακής υπερώας για να προλαμβάνεται ο ρινισμος και η αλλίωση των φωνημάτων 5. Να εμφανίζεται πλήρη συνεργασία των οργάνων του κατά των σχηματισμό των φωνηέντων και συμφώνων και να είναι συνεργάσιμος με τους υπόλοιπους συντελεστές φωνής Ιδιότητες της φωνής Οι ιδιότητες που συνθέτουν μια καλογυμνασμένη φωνή και που εξυπηρετούν την εκφορά της οποιασδήποτε λέξης είναι οι: Η διάρκεια 31

32 Η ένταση Η καθαρότητα ή ακρίβεια Η σταθερότητα Η απαλότητα Η ευελιξία Η αντοχή Η άνεση ή ροή 1. Η διάρκεια είναι η ιδιότητα που εκφράζει την αξία του φθόγγου ή των φθόγγων, την ηχητική τους δηλαδή συνέχεια σε ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα, ανεξάρτητα από το ύψος ή την ένταση της φωνής. Η διάρκεια των φωνημάτων που καθορίζεται από το ρυθμό του λόγου είναι συνήθως μεγάλη και σταθερή. Η ιδιότητα αυτή της φωνής εξαρτάται από τον βαθμό ετοιμότητας του ομιλιτή, την καλή τοποθέτηση και άρθρωση και βασικά από την υγεία του φωνητικού οργάνου, που είναι η μόνη υπεύθυνη για την κινητικότητα των φωνητικών χορδών. 2. Η ένταση είναι θεμελιακή ιδιότητα της φωνής που της χαρίζει δύναμη και παρουσία. Εξαρτάται από τη δύναμη του εκπνεόμενου αέρα και από το εύρος της δόνησης των φωνητικών χορδών. Χωρίς ένταση η φωνή παύει να υπάρχει γιατί απλούστατα δεν θα ακούγεται. 3. Η καθαρότητα ή ακρίβεια είναι ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της φωνής και έχει να κάνει με την καθαρή άρθρωση των φθόγγων στη συλλαβική αλυσίδα. Επίσης η καθαρότητα ελέγχεται στο σύνολο του παραγόμενου φωνητικού έργου από έναν ομιλιτή αλλά υφίσταται και ως ιδιότητα στα τεμάχια της ομιλίας του, δηλαδή τους φθόγγους. Τα φωνήματα θα πρέπει να αρθρώνονται καθαρά έτσι ώστε να μην συγχέεται το ένα με το άλλο π.χ. το /ο/ να μην ακούγεται σαν το /ου/ ή το /ι/ να μοιάζει με το /ε/. σε περίπτωση που συμβαίνει αυτό, τότε ο ήχος δεν ακούγεται καθαρά και τα ηχεία δεν έχουν επιτύχει την σωστή τοποθέτηση στην παραγωγή του. Μια ανακριβής άρθρωση συνήθως οφείλεται στην νευρικότητα του ομιλιτή, στη συγκινησιακή φόρτηση της στιγμής και στην έλλειψη φωνητικής συνείδησης. 4. Η σταθερότητα. Εκτός του ότι ο προφορικός λόγος πρέπει να ακούγεται καθαρός παράλληλα πρέπει να είναι και σταθερος. Τα όργανα που είναι υπεύθυνα για την φώνηση, στο στένωμα ή στο φράγμα για το πλάσιμο ενός φθόγγου, πρέπει να παραμείνουν σταθερά, εξαντλώντας ένα διάστημα ασφαλείας. Η σταθερότητα π.χ. του /β/ εξαρτάται από το χρόνο παραμονής 32

33 του κάτω χείλους κατά την άνοδο του στην κοπτική γραμμή των άνω δοντιών 5. Η απαλότητα της φωνής συνίσταται στη διαρκή απόδοση μαλακών και βελούδινων φθόγγων, ανεπηρρέαστων από την οποιαδήποτε ψυχική κατάσταση του φθεγγόμενου ατόμου. Πετυχαίνεται με την κατάλληλα ρυθμιζόμενη τεχνική εκπνοή, την απόλυτη χαλάρωση του λαιμού και του λάρυγγα,την αβίαστη φώνηση και την πολύ μαλακή πρόσκρουση του ηχητικού ρεύματος στο ακριβές σημείο του ουρανίσκου. 6. Η ευελιξία της φωνής αφορά α) στην ταχύτητα εναλλαγής των εντάσεων από το πολύ χαλαρό ίσαμε το πολύ έντονο και αντίθετα, με οποιαδήποτε ποικιλία τόνου και ρυθμού και β)στην άνεση της μεταφοράς του τονικού ύψους από χαμηλά προς τα υψηλά και από τα υψηλά προς τα χαμηλά με οποιαδήποτε ακροβατικότητα της συχνότητας. 7. Η αντοχή της φωνής ελέγχεται από το αν και κατά πόσο ο ομιλιτής μπορεί να παράγει ευνεχές έργο χωρίς ίχνος υπερκόπωσης π.χ. ασθματική άρθρωση, ζάλη από κακή οξυγόνωση. Εξαρτάται α) από την καλή κατάσταση του φωνολογικού οργάνου β) την τεχνική αναπνοής γ) την σωστή τοποθέτηση και άρθρωση δ) τον αδιάκοπο έλεγχο για την πρόληψη και αποφυγή ψύξης, κατάχρησης καπνού, ποτών, φωνητικής υπερκόπωσης και κακοχρησίας της φωνής και ε)τη σωστή εκτήμηση και τον σεβασμό των φωνητικών δυνατοτήτων μας από την πλευρά της έκτασης και έντασης της φωνής, χωρίς υπέρβαση των ορίων της με αλόγιστες φωνητικές προσπάθειες, στηριγμένες στη σύνθλιψη του λάρυγγα. 8. Άνεση ή ρόη είναι η ιδιότητα της φωνής η οποία αφορά την οργάνωση του προφορικού λόγου με την διαφορά ότι δεν κρίνεται η διάρκειαη άντοχη αλλα η απρόσκοπτη ροή του λόγου. Η άνεση έγκειται στην ευελιξία των φωνητικών οργάνων, που με τις κινησεις τους οφείλουν να εξασφαλίζουν τα κρίσιμα διαστήματα για το σχηματισμό των φθόγγων. Ο αέρας της εκπνοής πρέπει να δεσμεύεται με την μέγιστη δυνατή οικονομία έτσι, ώστε οι φθόγγοι, οι συλλαβές, οι λέξις, οι φράσεις να «ρέουν» η μία μετά την άλλη, χωρίς εμπόδια. Και η άνεση, όπως η αντοχή και η ευελιξία εξαρτάται από την ευρωστία της φωνητικής συσκευής, την ετοιμότητα των φωνητικών οργάνων και την αναπνοή. Επίσης εξαρτάται από την ψυχολογία του ομιλιτή την ώρα της συγγενούς δραστηριότητας, την αυτοσυγκέντρωση και την εις βάθος γνώση του αντικείμενου. Η άνεση επίσης θα κριθεί την στιγμή που ο ομιλιτης αιφνιδιάζεται και καλείται να ανταποκριθεί αυτοσχεδιάζοντας. 33

34 1.2.3 φυσικά χαρακτηριστικά της φωνής Τα όργανα φώνησης που εξετάζονται κατά την ανάλυση μιας φωνής μας δίνουν τα χαρακτηριστικά της παραγώμενης φωνής α. Συχνότητα και τόνος Η πιο εύκολη παράμετρος φώνησης για να αξιολογηθεί είναι ο τόνος. Ο τόνος της φωνής είναι το πιο κοντινό χαρακτηριστικό στη βασική συχνότητα της δόνησης των φωνητικών χορδών κατά τη σύζευξη. Υπάρχουν πολλοί μέθοδοι για την μέτρηση τουτόνου της φωνής, αλλά δυστυχώς επειδή ιο πιο πολλοί λόγω του ότι χρειάζονται ειδικό εξοπλισμό δεν χρησιμοποιούνται ευρέως κατά την κλινική εξέταση. Ο ειδικός αρχικά εντοπίζει τα χαρακτηριστικά του τόνου όπως η συχνότητα, αν είναι υψηλή ή χαμηλή, η ποικιλία των συχνοτήτων και ακολούθως καθορίζεται το επίπεδο του τόνου που είναι πιο εύκολο ή πιο συχνά χρησιμοποιούμενο από τον ασθενή (Βοοne 1971). Αυτό το επίπεδο τόνου μπορεί να καταγραφεί με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς είναι η παρατεταμένη άρθρωση του τελευταίου φωνηέντος του αριθμού πέντε, κατά τη διαδικασία μέτρησης από τον ασθενή. Έπειτα, χρησιμοποιώντας ένα διαπασών, ταυτίζει τη συχνότητα του διαπασών με αυτή του ασθενούς. Επίσης, ο ειδικός εκτός από το συνηθισμένο επίπεδο του τόνου, θα πρέπει να αξιολογήσει την ποικιλία συχνοτήτων φώνησης του ασθενούς. Ουσιαστικά, η ποικιλία φώνησης είναι η διακύμασνη των συχνοτήτων που είναι ικανός ο ασθενής να παράγει. Ο πιο εύκολος τρόπος αξιολόγησης είναι να υπάρχει από πρίν μια ηχογραφημένη κασέτα με καμπύλες ημιτονίων και να ζητηθεί από τον ασθενή να ταυτίσει αυτές τις συχνότητες, είτε ανεβάζοντας τον τόνο της φωνής του, είτε κατεβάζοντάς τον στην μουσική κλίμακα με το φώνημα /α/. Αυτή η μέθοδος έχει αποδειχτεί ως ακριβής μεθοδολογία για την μέτρηση της ποικιλίας των συχνοτήτων στη φώνηση. Είναι σημαντικό να συσχετιστούν τα δύο αυτά αποτελέσματα, καθώς φαίνεται να έχουν στενή σχέση για την βέλτιστη χρησιμοποίηση της φωνής. Όσον αφορά το ύψος, η βασική συχνότητα της ομιλίας (SF0) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το φύλο και την ηλικία. Και τα δύο φύλαστην ηλικία των 8-9 έχουν τον ίδιο τόνο, ενώ στην ηλικία των οι άνδρες είναι περίπου μια οκτάβα κάτω από τις γυναίκες. Ωστόσο, μπορεί επίσης να επηρεαστεί από το είδος της επικοινωνίας, την συναισθηματική κατάσταση του ομιλητή, τον περιβαλλοντικό θόρυβο, την ανάγνωση, από το να μιλά στο 34

35 τηλέφωνο, την κατανάλωση αλκοόλ, και ούτω καθεξής(mathieson, 2001) β.Ένταση και ηχηρότητα της φωνής Η αξιολόγηση της ηχηρότητας της φωνήε είναι από τις πιο δύσκολες διαδικασίες. Όταν αξιολογεί την ηχηρότητα ο εξεταστής θα πρέπει να λάβει υπόψη του πολλές παραμέτρους, όπως αν είναι γενικά η φωνή πολύ δυνατή ή το αντίθετο, αν υπάρχουν ξαφνικά ξεσπάσματα ή ξεκινήματα έντονης ηχηρότητας, αν ο εξεταζόμενος δείχνει να δυσκολεύεται όταν δεν μπορεί να προφέρει ένα δυνατό ήχο, αν οι αλλαγές της ηχηρότητας συμβαίνουν ομαλά, αν δείχνει ο ασθενής να έχει έντονη πίεση στα μάτια όταν η ηχηρότητα αυξάνεται και αν μια αλλαγή στην ηχηρότητα προκαλεί και μια αλλαγή στην ποιότητα φωνής. Η ηχηρότητα εξαρτάται από περιβαλλοντικούς και αυναισθηματικούς παράγοντες, από το μέγεθος δωματίου και από τον αριθμό των ακροατών κάτι που επίσης κάνει την αξιολόγηση δύσκολη. Ανάμεσα στα πιο ενδιαφέροντα και χρήσιμα εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση είναι το Voice Intensity Controller (VIC), το οποίο το σχεδίασε ο Holbrook το Αυτή η συσκευή λειτουργεί σαν ένα μικρόφωνο τσέπης και είναι συνδεδεμένο σε ένα ακουστικό. Κάθε φορά που ο ασθενής μιλάει με μεγάλη ηχηρότητα ή με ηχηρότητα υψηλότερη από αυτήν που έχει συμφωνηθεί τότε ακούγεται από το ακουστικό ένας έντονος ήχος ίδιος με το πώς ακουγόταν ο ήχος που μόλις είχε ειπωθεί από τον ίδιο γ. ποιότητα φωνής Η ποιότητα φωνής είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει όλες τις άλλες παραμέτρους εκτός της ηχηρότητας και του τόνου. Δηλαδή, κατά τον τρόπο που αναπνέει, ακούει, συμπεριφέρεται και αντιδρά το άτομο, η φωνή του ξεχωρίζει από τα κυριότερα χαρακτηριστικά που την επιβάλλοουν και που είναι ταυτόσημα με την ψυχοσύνθεση του κατόχου της. Ενώ ο τόνος και η ηχηρότητα είχαν μπεί σε μια κλίμακα από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο ή από το πιο έντονο προς το πιο μαλακό αντίθετα η ποιότητα της φωνής δεν μπορεί να μπεί σε κάποια κλίμακα. Ο ειδικός πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός όταν αξιολογεί την ποιότητα της φωνής μιας και είναι αυτό το χαρακτηριστικό που κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε πολλές φωνές με τον ιδιο τόνο. Υπάρχουν αρκετοι τρόποι που μπορούμε να χαρακτηρισουμε την ποιότητα φωνής, για παράδειγμα, αργή, βραχνή, άρρυθμη, άχρωμη, λαρυγγική, βιαστική, δυσαρθρική, ένρινη, θαμπή, υψηλή, φαρυγγική,τραχιά κ.α. Σε σχέση με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά 35

36 καταλαβαίνουμε ότι όσον αφορά την ποιότητα φωνής είναι περισσότερο υποκειμενική η αξιολόγηση της (Martin, Darnley, 1996) διάφοροι παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στην ποιότητα της φωνής μας. Όπως για παράδειγμα η κατάχρηση της φωνής, ψυχολογικοί παράγοντες, ασθένειες και ανατομικές ανωμαλίες του λάρυγγακαθώς και οι ενδοκρινολογικές διαταραχες (π.χ. υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμος). Οι συχνότερες αιτίες που προκαλούν αλλαγές στη φωνή μας είναι οι ιώσεις, οι οποίες προκαλούν πρίξημο των φωνητικών χορδών, το κάπνισμα, καθώς είναι ιδιαίτερα σκληρό για το λάρυγγα(kitch JA, Oatew J. 1994) δ. Υψος Η συχνότητα της δόνησης των φωνητικών χορδων είναι ο αριθμός της δόνησης ανα δευτερόλεπτο. Ο χρόνος που χρειάζεται ένας κύκλος δόνησης των φωνητικών χορδών ονομάζεται περίοδος. Η συχνότητα της δόνησης είναι, ως εκ τουτου, ο αριθμός των περιόδων ανα δευτερόλεπτο. Η μονάδα μέτρησης είναι το Hz(hertz). Σήμερα, η συχνότητα γίνεται αντιληπτή από το ανθρώπινο αυτί ως το ύψος του ήχου, δηλαδή όσο υψηλότερη είναι η συχνότητα, τόσο μεγαλύτερο είναι το ύψος. Όσο χαμηλότερη είναι η συχνότητα τόσοχαμηλότερο είναι το ύψος. (Williamson 2011) ε. Χροιά Ένα άλλο βασικό υποκειμενικό γνώρισμα είναι η χροιά, χάρη στην οποία ο ήχος ξεχωρίζει ακόμα και αν τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά του είναι ίδια. Η χροιά αναφέρεται στους σύνθετους ήχους και εξαρτάται από τους απλούς ήχους που αποτελούν το σύνθετο. Κάθε περιοδικός ήχος μπορεί να αναλυθεί σε ένα άθροισμα συνημιτονικών συναρτήσεων με διάφορα πλάτη και φάσεις και με συχνότητες ακέραια πολλαπλάσιες μιας θεμελειώδους συχνότητας (fundamental frequency). Οι συχνότητες αυτές αποκαλούνται αρμονικές και το πλήθος και το σχετικό τους πλάτος είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνες για το υποκειμενικό αίσθημα της χροιάς ενός ήχου στ. Jitter Το Jitter ορίζεται ως η διακύμανση της συχνότητας από κύκλο σε κύκλο δόνησης των φωνητικών χορδών (Ferrand, 2001; Titze, 1994). Η διακύμανση οφείλεται σε ανεξέλεγκτες αλαγές της βασικής συχνότητας της φωνής (Carol T.Ferrand 2006). Οι παθολογικές φωνές συχνά παρουσιάζουν ένα υψηλότερο ποσοστό του jitter. (Williamson, 2008) 36

37 1.2.3.ζ. Shimmer Το shimmer έχει οριστεί ως η διακύμανση του πλάτους από κύκλο σε κύκλο δόνησης των φωνητικών χορδών και αποτελεί μέτρο της διαταραχής της έντασης.(ferrand, 2001) Οι τιμές του jitter σε κανονικές φωνές κυμαίνονται από περίπου 0.2 στο 1 %. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι τιμές του shimmer σε κανονικές φωνές κυμαίνονται γύρω στα 0.5 db. Οι τιμές του jitter και shimmer πάνω από το κανονικό επίπεδο αντίστοιχα δείχνουν ότι οι φωνητικές χορδές δονούνται με τρόπο που δεν είναι τόσο περιοδικός όσο θα έπρεπε. Τα υψηλά επίπεδα τιμών δείχνουν ότι κάτι έχει παρέμβει στην κανονική δόνηση του κυματισμού της βλεννογόνου των φωνητικών χορδών. Τα παιδιά έχουν δείξει να έχουν υψηλότερες τιμές του jitter και shimmer από τους νεότερους ενήλικες. Η μέτρηση των τιμών αυτών από κύκλο σε κύκλο δόνησης μπορεί να μας επιτρέψει την ανίχνευση μεταβολών στη νευρομυική λειτουργία ή αλλαγές στο επιπεδο των φωνητικών χορδών που οδηγούν σε αλλαγές στην ηχητική απόδοση. Τέτοια προβλήματα μπορεί να οδηγήσουν τις φωνητικές χορδές να δονούνται με ένα λιγότερο σταθερό τρόπο που ανεβάζει το επίπεδο του jitter και shimmer(ferrand, 2006) η. Harmonics-To-Noise Ratio (HNR) Ο ήχος που παράγεται από τις δονήσεις των φωνητικών χορδών είναι σύνθετος και αποτελείται από περιοδικά (τακτικά και επαναλαμβανόμενα) και μη περιοδικά (ακανόνιστα και μη επαναλαμβανόμενα) ηχητικά κύματα. Τα κύματα που είναι μη περιοδικά, είναι τυχαίος θόρυβος που εισάγεται στο φωνητικό σήμα λόγω διαταραχής ή ασύμμετρης προσαγωγής (κλείσιμο) των φωνητικών χορδών. Ο θόρυβος βλάπτει την σαφήνεια του ήχου και ο παρα πολύς θόρυβος γίνεται αντιληπτός ως βραχνάδα. Το Praat μετρά τις αναλογίες των περιοδικών και μη περιοδικών κυμάτων (θόρυβος) στη φωνή και το εμφανίζει αυτό ως αναλογία αρμονικών προς θόρυβο(hnr). Μία παθολογία του λάρυγα μπορεί να οδηγήσει σε κακή προσαγωγή των φωνητικών χορδών και, ως εκ τούτου, αυξάνουν την ποσότητα του τυχαίου θορύβου στη φωνή. Όσο μεγαλύτερη είναι η αναλογία του θορύβου, τόσο μεγαλύτερη είναι η αντίληψη της βραχνάδας (Williamson 2008) Φυσιολογική φωνή Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δοθεί ένας ορισμός για την «φυσιολογική φωνή» διότι ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορέτικά χαρακτηριστικά φωνής. Μπορούν όμως να περιγραφούν μερικές βασικές αρχές της φυσιολογικής φωνής. Έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι: 37

38 Η ποιότητα της φωνής πρέπει να είναι ευχάριστη που σημαίνει: ύπαρξη προσωδιακών χαρακτηριστικών και απουσία στοιχείων θορύβου ή ατονικότητας Το φάσμα της έντασης θα πρέπει να είναι επαρκές Η συχνότητα της φωνης πρεπει να είναι ανάλογη της ηλικίας και του φύλου του ομιλιτή Η φυσιολογική φωνη θα πρέπει να εκπληρώνει τους γλωσσικούς της ρόλους Η φυσιολογική φωνή θα πρέπει να διαθέτει σταθερότητα και δεν θα αλλάζει απρόσμενα ούτε στην έναρξη της φώνησης αλλά ούτε και στη διάρκεια συνεχόμενης ομιλίας Ο άνθρωπος με φυσιολογική φωνή αισθάνεται άνετα. Για αυτό το λόγο η φωνή είναι ένα από τα σημαντικότερα τμήματα της ανθρώπινης ομιλίας. Παρόλα αυτά η φυσιλογική παραγωγή της φωνής είναι πιθανόν να διαταραχτεί και να οδηγήσει στις επονομαζόμενες διαταραχες φωνής ή αλλιώς δυσφωνίες ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Στο τραγούδι καθώς και στην ομιλία ως μέσο επικοινωνίας, χρησιμοποιούνται φωνήεντα και σύμφωνα τα οποία ρυθμίζονται σε ένα συγκερκιμένο τόνο. Τα φωνήεντα αποτελούν τη βάση της συλλαβικής δομής και στις δύο περιπτώσεις. Η παραγωγή τους είναι αποτέλεσμα της συνδιαστικής δράσης των αρθρωτών, χωρίς όμως, την παρουσία αντιληπτής παρεμπόδισης ή περιορισμού που θα μπορούσε να προκαλέσει ανατάραξη της ομαλής ροής του αέρα μέσα στη φωνητική οδό. Ο συνδιασμός των φωνηέντων και των συμφώνων έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή φθόγγων οι οποίοι εμπεριέχουν τη γλωσσική πληροφορία. Και τα δύο συμβάλλουν στη γλωσσική νοημοσυνη και αντίληψη, αλλά αποδεικνύεται πως, στην περίπτωση του τραγουδιού και γενικότερα της μουσικότητας, τα φωνήεντα είναι οι φορείς της φωνητικής ενέργειας και των μελωδικών γραμμών. Ακουστικά, η διαφοροποίηση των φωνηέντων πραγματοποιείται με βάση τον φωτοσυντονισμό, ο οποίος υποδεικνύει το πώς η ενέργεια της εκφοράς διανέμεται στο ακουστικό φάσμα. Τα φωνήεντα, παράγονται στο άκρο του λαρυγγικού τμήματος της φωνητικής οδού και αξιοποιούντις ιδιότητες της αντήχησης του σωληνοειδούς συστήματος. Τα μοτίβα της αντήχησης ορίζονται, ακουστικά, από την τοποθέτηση και το σχήμα της γλώσσας καθώς και την κίνηση των χειλιών και του σαγονιού, που ελέγχουν τη ροή του αέρα και την έξοδό της από τη στοματική κοιλότητα. 38

39 Εικόνα 4: παθητικοί και ενεργητικοί μηχανισμοί εκφοράς του λόγου.1. Άνω και κάτω χείλος 2. Ενδοχειλικό τμήμα 3. Άνω δόντια 4. Φατνιακή ακρολοφία 5. Φατνία 6. Προ-ουρανίσκος 7. Σκληρή υπερώα 8. Μαλακή υπερώα 9. Σταφύλη 10. Φαρυγγικός τοίχος 12. Επιγλωττίδα 13. Ρίζα της γλώσσας 14. Πίσω μέρος της γλώσσας 15. Μπροστινό μέρος της γλώσσας 16. Τμήμα της γλώσσας πρίν την άκρη της 17. Άκρη της γλώσσας 18. Τμήμα κάτω από τη γλώσσα 19. Στο επάνω τμήμα, η ρινική κοιλότητα με τα ρουθούνια. Τα σύμφωνα από την άλλη πλευρά, είναι βασικοί ήχοι της ανθρώπινης ομιλίας, για την παραγωγή των οποίων η ροή του αέρα μέσω της φωνητικής οδού, έστω μερικώς, παρεμποδίζεται. Πέρα από αυτήν την παρεμπόδιση, ένα άλλο κύριο χαρακτηριστικό των συμφώνων είναι ότι χρησιμοποιούν ως κύρια πηγή ήχου την περιοχή πάνω από το λάρυγγα. Τα επακόλουθα σκουστικά σήματα είναι αρκετά περίπλοκα, αλλά η ενέργεια που προκαλείται από τη δόνηση τους είναι ελάχιστη συγκριτικά με αυτή των φωνηέντων. Στις περισσότερες γλώσσες, τα σύμφωνα δε σχηματίζουν αυτόνομες λεκτικές μονάδες που φέρουν νόημα. Αυτό το πετυχαίνουν συνδιαστικά με τα φωνήεντα με διάφορους τρόπους. Συνεπώς τα σύμφωνα ταυτίζονται με ήχουν χωρίς μελωδικότητα, όπως ο θόρυβος, οι οποίοι εκλαμβάνονται ως στοιχεία που δε συμβάλλουν στην προσωδιακή μουσικότητα. Παρ όλα αυτά, η «θορυβώδης» μουσική υπάρχει στο μουσικό συνεχες, με τις κινηματογραφικές και τις ραδιοφωνικες παραγωγές και οι επιστήμονες αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως ακόμα και οι «σκληροί» αυτοί ήχοι 39

40 συντελούν στη γνωστική αυτή λειτουργία όσον αφορά την αισθητηριακή αντίληψη των ήχων. Άλλωστε, οι λαοί που μιλούν γλώσσες, οι οποίες στερούνται μουσικής έκφρασης, είναι οι ίδιοι που διακρίνονται για τα επιτεύγματά τους στη μουσική. Επιπλέον, η ένρινη εκφορά που χαρακτηρίζει μουσικές γλώσσες, όπως τα γαλλικά, έχει αρχίσει να επανεξετάζεται λόγω της περιορισμένης συμβολής στη διάνθηση της ρποσωδιακής εκφοράς και τον χρωματισμό της φωνής μας όταν τραγουδάμε. Συνοψίζοντας, οι δύο υπεύθυνοι για την παραγωγή των φωνηέντων είναι: ο λάρυγγας, ο οποίος αποτελεί την πηγή του ήχου και η φωνητική οδός, η οποία διαμορφώνει τη σωληνοειδή της μορφή με ελεγχόμενη κίνηση. Συλλογικά, παρέχουν την ενέργεια και τις μελωδικές γραμμές της εκφοράς του λόγου. Στην περίπτωση των συμφώνων, τα όργανα της στοματικής και της ρινικής κοιλότητας είναι αυτά που φράσσουν το εσωτερικό του σωλήνα και προκαλούν την παρεμπόδιση της ροής του αέρα. Τα φωνητικά στοιχεία του λόγου είναι διαφορετικών ειδών. Αυτά είναι: Μουσικοί τόνοι: Άμεσα συνδεόμενοι με την άρθρωση των φωνηέντων. Ωστόσο, μερικές φορές, όπως τα προσεγγιστικά σύμφωνα,μπορούν να συμβάλλουν στο μελωδικό περιεχόμενο της λεκτικής επικοινωνίας ή του τραγουδιού. Τα αρμονικά κύματα: Παράγωνται από τη δόνηση του ανθρώπινου σώματος. Πρόκειται για αδύναμους ήχους, οι οποίοι γίνονται αισθητοί ως δονήσεις του κρανίου, της μύτης, των χειλιών και μέρους του στέρνου. Μπορούν, ωστόσο να έχουν, ρυθμικότητα (μισό, ένα τέταρτο, ένα όγδοο της νότας..) η οποία είτε προκαλείται συνειδητά ή ασυνείδητα ως αποτέλεσμα των φυσικών λειτουργιών που συνοδεύουν την εκφορά του λόγου, όπως για παράδειγμα, η αναπνοή. Αποτελεί ενδιαφέρον αντικείμενο συνεχόμενης έρευνας το πώς οι ανθρώπινες αισθήσεις ανταποκρίνονται από τα ηχοσυστήματα και πως αυτές επηρεάζουν την επίγνωσή μας περί συναισθησίας της μουσικής. Θόρυβος (ηχορρύπανση): παρόν όταν εκφέρονται τα περισσότερα σύμφωνα. Ακόμα και τα χαρακτηριστικά της άρθρωσης του κάθε ανθρώπου δεν είναι αναλλοίωτα. Από την βρεφική ηλικία, η απουσία των δοντιών διαδραματίζει το ρόλο της στην ελλιπή, εκ των πραγμάτων, ικανότητα άρθρωσης του λόγου. Περαιτέρω, το μέγεθος και η ανάπτυξη των αρθρωτών αρχίζει να παίρνει την τελική του μορφή κατά τη διάρκεια της εφηβείας και, ειδικά την περίπτωση των αγοριών, ο φωνητικός μηχανισμός αναπτύσσεται ταχύτατα και φτάνει στο στάδιο της 40

41 ενηλικίωσης. Για τα κορίτσια οι μεταλαγές στη φωνή πραγματοποιουνται σε μικρότερο βαθμό. Κατόπιν πνευματικής και σωματικής ωριμότητας, ωστόσο, τα προφορικά και τα ακουστικά αισθητήρια όργανασταδιακά εξασθενούν: η υγεία της οδοντοστοιχείας επιδεινώνεται, και ως αποτέλεσμα του χρόνου τα δόντια μπορεί να χαθούν ή αντικατασταθούν, τα οστά (συμπεριλαμβανομένου και του σαγονιού) χάνουν την οστεώδη μάζα και σκληρότητά τους, οι μύες προοδευτικά καθιστώνται ανίκανοι να πραγματοποιήσουν συσπάσεις και απωλούν την ελαστικότητά τους και με τη σειρά του εξασθενεί και ο μηχανισμός ακοής, ο οποίος παύει να αντιδρά στα ακουστικά ερεθίσματα. Δυσλειτουργίες των αυτιών και παθολογικής φύσεως καθώς και η περιβαλλοντική ρύπανση επηρεάζουν διάφορες περιοχές του φάσματος της ακοής. Σε αυτή την παρακμή που προκαλείται από φυσικά αίτια, προστίθενται καινούριες ενοχλήσεις που παλιότερα οι άνθρωποι δε βίωναν σε τόσο μεγάλο βαθμό: τον υπερβολικό θόρυβο στα μεγάλα αστικά κέντρα, τους «σκληρούς» ήχους μέσα από ενισχυμένα ηχοσυστήματα, όπως είναι για παράδειγμα η heavy metal μουσική, ή, για λόγους διακριτικότητας και όχι μόνο, την εκτενέστερη χρήση των ακουστικών. Επομένως, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως οι οργανικές ή λειτουργικές διαταραχές, λόγω των συνθηκών της σύγχρονης διαβίωσης, μας επηρεάζουν νευρολογικά και αισθητικά και αλλάζουν τα επίπεδα της σύγχρονης αντίληψης Μοντέλα εκφοράς του λόγου Αν και οι ερευνητές έχουν εστιάσει σε αυτό το ζήτημα για αρκετό καιρο με την βοήθεια της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνολογίας, χρησιμοποιώντας ηλεκτρονικούς υπολογιστές καθώς και εξοπλισμό οπτικοποίησης της ανατομίας του ανθρώπινου σώματος φαίνεται πως ο μηχανισμός της εκφοράς του λόγουαποτελεί μάλλον ένα πολύπλοκο ζήτημα, το οποίο δεν έχει κατανοηθεί ακόμα πληρως. Είναι αλήθεια πως η αφθονία των πολυμέσων στη σύγχρονη εποχή, δίνει το κίνητρο για μια πιο παγκόσμια προσέγγιση και, συνεπώς, επιτυγχάνεται πιο ουσιαστική κατανόηση της μεταβλητότητας της εκφοράς του λόγου. Ωστόσο, η καθ αυτού διανοητική δραστηριότητα η οποία υπαγορεύει την σημαντική αυτή μεταβλητότητα απορρέει από ένα μηχανισμό ο οποίος είναι εξαιρετικά περίπλοκος και αφορά τη μουσική μεταβλητότητα και την κατανόηση του λόγου. Μοντέλα άρθρωσης Για να κατανοήσουμε τα εν λόγω συστήματα αναπαραγωγής του λόγου λαμβάνουμε υπόψη τη διάμεση γραμμή της φωνητικής οδούμέσα στην οποία πραγματοποιούνται σύνθετες κινήσεις που 41

42 ερμηνεύονται ως ενέγειες οι οποίες ελέγχουν τη γλώσσα, τα χείλη και το σαγόνι. Καθώς η ιατρική προσφέρει πιο λεπτομερείς αναπαραστάσεις των εν κινήσει τμημάτων τα οποία είναι υπεύθυνα για την εκφορά του λόγου, συνειδητοποιούμε την ύπαρξη περισσότερων αρθρωτών όπως: η γλωττίδα, τα δόντια, ο ουρανίσκος και πρόσφατα, η ρινική κοιλότητα. Οι πρόγονοι των προσεγγίσεων αυτών είναι ο Fant (1960) και ο Flanagan (1970). Η ερευνητική αυτή ομάδα επιχείρησε να ορίσει όλες τις πιθανές θέσεις των βασικών αρθρωτών,χρησιμοποιώντας ζεύγη κάθετων συντεταγμένων. Η θέση της γλώσσας καθώς και η άκρη της, η δομή της μαλακής υπεώας (ουρανίσκος) μαζί με το άνοιγμα και την προεξοχή των χειλιών μας αποτελούν ζωντανό παράδειγμα του πώς ο μηχανισμός του ανθρώπινου σώματος και των κινούμενων μελών του διαμορφώνει την εκφορά του λόγου. Η ποικιλία των μοντέλων άρθρωσης αυξάνεται. Η ανάπτυξή τους πραγματοποιείται κατόπιν μελέτης της συμπεριφοράς των αντίστοιχων τμημάτων της φωνητικής οδού, με τη χρήση ακτινογραφιών, μαγνητικών τομογραφιών, υπερηχογραφικών εικόνων ή βιντεοσκόπησης του φωνητικού σωλήνα. Η προσέγγιση αυτή μας παρέχει τα κατάλληλα μέσα για να εξετάσουμε την εγκυρότητα του μοντέλου, συγκρίνοντας τον προβλεπόμενο αρθρωτικό μηχανισμό ο οποίος χρειάζεται για να γίνει η διατύπωση και αυτόν που μας δείχνουν οι ιατρικές εικόνες. Τα περισσότερα μοντέλα άρθρωσης προσδιορίζουν την ποσότητα των αρθρωτικών σχηματισμών. Όσα περισσότερα δείγματα ληφθούν υπόψη τόσο πιο ακριρή ποσοτική αναπαράσταση θα αποδωθεί. Τα μοντέλα άρθρωσης που χρησιμοποιούνται για αυτό το σκοπό είναι, τυπικά, γύρω στα 50. Το πρόγραμμα του υπολογιστή αναλύει τις ηχογραφημμένες διατυπώσεις και προχωρά στη εκτίμηση της φωνητικής οδού. Ακουστικά Μοντέλα Παραπάνω εξετάστηκε το βασικό ακουστικό μοντέλο για την παραγωγή του λόγου όταν έγινε αναφορά στο μηχανισμό διατύπωσης. Η φωνητική οδός γίνεται αντιληπτή ως ένα φίλτρο το οποίο διαμορφώνει την πηγή διέγερσης ήχου στην αναζήτηση του να παράγει μουσικό ήχο, ο οποίος έχει τα χαρακτηριστικά της επιθυμητης εκφοράς του λόγου. Μια σειρά από παραμέτρους καθορίζει τα χαρακτηριστικά του φίλτρου, το οποίο διαμορφώνει την εκφορά,με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργεί μια σχετική αντιστοιχία με τη διατύπωση της φυσικης ομιλίας. 42

43 Εικόνα 5: φυσική αναπαράσταση της παραγωγής λόγου Τις περισσότερες φορές, το μοντέλο εστιάζει στην πρωσομοίωση του μηχανισμού εκφοράς του λόγου λαμβάνοντας υπόψη τις φασματικές ιδιότητες της διατύπωσης και όχι τα φυσικά χαρακτηριστικά της άρθρωσης. Ωστόσο, επι του παρόντος, εξετάζεται ο ρόλος του λάρυγγα στην εκφορά του λόγου, ενισχύοντας τα βασικά χαρακτηριστικά της διατύπωσης τα οποία είναι: η ένταση και η συχνότητα. Ως αποτέλεσμα, προκύπτει η μετατροπή των αρθρωτικών μοντέλων σε ακουστικά τα οποία λαμβάνουν υπόψη τις ανατομικές παραμέτρους της εκφοράς του λόγου πρωτού ασχοληθούν εξ ολοκλήρου με την διαδικασία επεξεργασίας των χαρακτηριστικών της μουσικής και του λόγου. Ο αρθρωτικός σχηματισμός συνδέεται με τον ορισμό των ακουστικών ιδιοτήτων του φωνητικού σωλήνα. Στο πλαίσιο της προσομοίωσης, κάθε τμήμα του σωλήνα,ανάλογα με τα αποτέλεσματα που προκύπτουν από την ανάλυση της λειτουργίας του, μπορεί να προσεγγιστεί είτε ως ακουστικό αντηχείο είτε ως ένα ξεχωριστό τμήμα μιας συνεχούς γραμμής μεταφοράς ενέργειας. 43

44 Εικόνα 6 : πηγή και φίλτρα ακουστικού μοντέλου Ωστόσο, πρόκειται για μια περίπλοκη και λεπτομερή διαδικασία, η οποία στα πλαίσια της γλωσσολογίας, καθιστάται μάλλον αναποτελεσματική καθώς υπαρχει πλήθος πολυσύνθετων γλωσσών και καθεμιά από αυτές είναι διαφορετική. Επομένως, φέρει καλύτερα αποτελέσματα όταν εφαρμόζεται σε μια συγκεκριμένη γλώσσα ή σε μια σειρά μοτίβων ανθρώπινης επικοινωνίας όταν αυτά συνδέονται μεταξύ τους. Μοντέλα Επεξεργασίας Νομοτελειακά, τα μοντέλα άρθρωσης σε συνδιασμό με τα ακουστικά μοντέλα αποτελουν τροπο λειτουργίας του ανθρώπινου μηχανισμού όσον αφορά την παραγωγή του λόγου και το τραγούδι. Οι μουσικοί ήχοι με φωνητικά προϋποθέτουν ανεπτυγμένες φωνητικές τεχνικές οι οποίες σχετίζονται με μια περίπλοκη προσέγγιση όσον αφορά τις κινητικές εντολές, τη συναισθησία, ακόμη και τις σωματικές λειτουργίες. Συνεπώς, τα μοντέλα επεξεργασίας επιχειρούν να κωδικοποιήσουν τον τρόπο με τον οποίο οι ήχοι, και στην περίπτωση της μουσικής η φωνή που τραγουδά, ρυθμίζονται τονικά, μεταφέροντας μηνύματα τα οποία, κατόπιν κινητικών εντολών, προκαλούν την κίνηση των αρθρωτών και τελικά την παραγωγή ήχου από τη φωνητική οδό. Η ανάδραση, σε αυτή την περίπτωση παρέχεται με πολλούς τρόπους. Για παράδειγμα, όταν η γλώσσα αγγίζει το πάνω μέρος της στοματικής κοιλότητας, οι υποδοχείς των μυών που προκαλούν αυτή την κίνηση υπαγορεύουν τις πληροφορίες για τη σύσπαση της γλώσσας. Την ίδια στιγμή, το ακουστικό σύστημα, διαμέσου των αισθητήρων της ακοής υπαγορεύει τις πληροφορίες για το ακουστικό κύμα που τελικά παράγεται. Φυσικά, η διασύνδεση του προφορικού και του ακουστικού καναλιού μέσω σωληνοειδών αγωγών, όπως η ευσταχιανή σάλπιγγα, ή οι δονήσεις των κρανιακών οστών δημιουργούν μια κάπως διαφορετική αντίληψη των ήχων της διατύπωσης, αλλά σε κάθε περίπτωση, ακούμε τους ήχους που εμείς οι ίδιοι παράγουμε αρκετά καθαρά ώστε να ανατροφοδοτήσουμε τον 44

45 μηχανισμό της άρθρωσής μας. Τα μοντέλα που επιχειρούν να προσομοιώσουν τόσο σύνθετες διαδικασίες περιορίζονται σε γενικές γραμμές, μέσα στα όρια της συμπεριφοράς της φωνητικής οδού. Ο βαθμός της προσομοίωσης όμως, μπορεί να επεκταθεί στην αναπαραγωγή των αρθρωτικών και ακουστικών ενεργειών αρκετά πιστά, χωρίς να προκαλέσει νευροανατομικές αυθαιρεσίες ( Raphael,Borden, Harris, 2007). Η κατανόηση των παραμέτρων του τρόπου με τον οποίο το ανθρώπινο σώμααλληλεπιδρά με τους μηχανισμούς της άρθρωσης και της αντίληψης του είναι προϋπόθεση ζωτικής σημασίας για τους ερευνητές έτσι ώστε να μπορέσουν να προχωρήσουν στη μελέτη της φύσης των φωνητικών ή των ορχηστρικών ήχων. Έτσι παράγουν την δομή, την αρμονία και την έκφραση των συναισθημάτων μας που συλλογικά ορίζεται ως μουσικότητα. 45

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ, ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ Στα πλαίσια της καθημερινής επικοινωνίας, ένας ακροατής λαμβάνει πολλαπλά ακουστικά σήματα τα οποία ενεργοποιούν το αισθητηριακό ακουστικό του σύστημα. Αν και η μουσική εκλαμβάνεται ως ο πρωταρχικός μηχανισμός ενεργοποίησης λόγω της σύνθεσης, της αρμονίας και των συναισθημάτων που προκαλεί, είναι γεγονός πως η λεκτική επικοινωνία και το τραγούδι παρέχουν τον απαραίτητο μηχανισμό για την πολυεπίπεδη διαδικασία της ανταλλαγής μηνυμάτων με σταθερό ρυθμό. Πράγματι, πρόκειται για έναν εξαιρετικά σύνθετο μηχανισμό καθώς οι γλώσσες που χρησιμοποιούνται ανά τον κόσμο φτάνουν τις και μαζί με την έντονη μεταναστευτική δραστηριότητα, οι ερευνητές παρατηρούν την ραγδαία εξάλειψη διαλέκτων και τη συστηματική μορφοποίηση των γλωσσών σύμφωνα με τα εκάστοτε πολιτικά ή καθεστωτικά στερεότυπα. Δυστυχώς, η μουσική των λαών μεγάλων, σε διάρκεια, ιστορικών περιόδων χάνεται. Φαίνεται πως η ηγεμονία και η αποικιοκρατία προκάλεσαν μουσική αμνησία στις χώρες και τα έθνη, εκφύλισαν αξιόλογα επιτεύγματα της ανθρώπινης νόησης και οδήγησαν στην περιθωριοποίηση και στην απαξίωση τους. Ωστόσο, η λυπηρή αυτή κατάσταση, σηματοδότησε την έναρξη ερευνών όσον αφορά την φωνητική επικοινωνία, καθώς φαίνεται πως το γλωσσικό μήνυμα εγκλωβίζεται σε μια μάλλον αναποτελεσματική απόπειρα επικοινωνίας του προφορικού με του ακουστικού καναλιού ΤΟ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το ανθρώπινο αυτί αποτελείται από τρία κύρια μέρη: το εξωτερικό, το μέσο και το εσωτερικό αυτί. Το εξωτερικό αυτί αποτελείται από το ορατό μέρος του αυτιού (πτερύγιο) και τον ακουστικό πόρο. Εικόνα 8: Αριστερά: Ανατομία του αυτιού. Εκτός από την ανατομία του αυτιού, ξεκάθαρα επισημασμένα είναι τα όργανα ισορροπίας. Δεξιά: οι καμπύλες ίσης ευαισθησίας για το ακουστικό φάσμα της ανθρώπινης ακοής-αντίληψης 46

47 Το πτερύγιο είναι μια κατασκευή από χόνδρο που καλύπτεται από δέρμα. Ο ακουστικός πόρος, από την άλλη, έχει μήκος 3.7 cm και ακολουθώντας τοξοειδή πορεία καταλήγει στον τυμπανικό υμένα. Το 1/3 του εξωτερικού αυτιού αποτελείται από χόνδρο, ενώ τα 2/3 του εσωτερικού αυτιού είναι οστεώδη. Ο τυμπανικός υμένας ή τύμπανο έχει 3 στρώματα, είναι σχήματος οβάλ και ημιδιαφανής. Σημεία του τυμπανικού υμένα που αξίζει να αναφέρουμε είναι τρία μικρά οστά, τα οποία το συνδέουν με το εσωτερικό αυτί. Τα οστά αυτά παίρνουν το όνομα τους λόγω της ομοιότητας τους με συγκεκριμένα αντικείμενα. Η τυμπανική κοιλότητα στενεύει προς το κροταφικό οστό και πιο συγκεκριμένα στο λιθοειδές οστό, το οποίο σχηματίζει το κατώτερο μέρος του κροταφικού. Σε αυτήν βρίσκονται τα ακουστικά οστάρια, τα τρία μικρότερα οστά του ανθρωπίνου σώματος, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Εμπρόσθια, η κοιλότητα του μέσου αυτιού επικοινωνεί με τον φάρυγγα μέσω της ευσταχιανής σάλπιγγας, ενός σωλήνα μήκους 3.7 cm, αποτελούμενο από οστά και χόνδρο. Αξίζει να δοθεί έμφαση στις διαστάσεις της σωληνοειδούς δομής του αυτιού, του εξωτερικού ακουστικού πόρου και της ευσταχιανής σάλπιγγας, διότι αυτές καθώς και η γεωμετρία τους επηρεάζουν σημαντικά τις συχνότητες και την ευαισθησία της ακοής. Προς έκπληξή μας, οι παραπάνω είναι, επίσης, υπεύθυνες για πολλές λειτουργίες οι οποίες σχετίζονται με τις διανοητικές μας δραστηριότητες (Updahay, 2015). Ο ρόλος του εξωτερικού αυτιού είναι να αυξάνει την ηχηρότητα των ήχων, καθώς συμπεριφέρεται σαν σωλήνας μέσα στον οποίο αυξάνεται η ταλάντωση των ηχητικών κυμάτων. Πράγματι, όπως παρατηρούμε στο σχήμα 8( figure8), δεξιά, η ένταση ενισχύεται κατά 10 με 15 db σε συχνότητα 2.5kHz. Η συνδιαστική δράση της δομής του εξωτερικού αυτιού, που μοιάζει με πτερύγιο, και της αεροφόρου κοιλότητας του μέσου αυτιού αυξάνει την ενίσχυση ήχου σε συχνότητες στις οποίες το ηχητικό κύμα μετατρέπεται αποτελεσματικά σε υγρό που υπάρχει στο εσωτερικό του αυτιού. Πρόκειται, για έναν περίπλοκης κατασκευής λαβύρινθο ο οποίος αποτελείται από τον ελικοειδή κοχλία ( το εξειδικευμένο όργανο της ακοής απ όπου στέλνονται οι δονήσεις στον εγκέφαλο) και τρία ημικυκλικά κανάλια τα οποία σχηματίζουν το όργανο που είναι υπεύθυνο για την ισορροπία του ανθρωπίνου σώματος. Μέσα στο εσωτερικό του αυτιού, υπάρχει μια ποσότητα υγρού το οποίο χρησιμεύει στην ομαλή μετάδοση του ήχου. Ως αποτέλεσμα, το ανθρώπινο ακουστικό σύστημα, καθώς και αυτό των περισσότερων θηλαστικών, βασίζεται στο αιθουσιαίο σύστημα το οποίο συμβάλλει στην ικανότητα συντονισμού κίνησης και ισορροπίας στις περιπτώσεις προσανατολισμού και επιτάχυνσης. Ο κοχλίας αποτελείται από μια κοιλότητα ελικοειδούς σχήματος με μεγάλη ποσότητα υγρού, στην οποία «κατοικούν» τριχοειδή κύτταρα και το όργανου του κόρτι. Ο ήχος φτάνει στον κοχλία με την μορφή δονήσεων οι οποίες αντιδρούν, μηχανικά, με το όργανο του Κόρτι αλλά και με την βασική μεμβράνη στο εσωτερικό του κοχλία. Κάθε σημείο κατά μήκος της βασικής 47

48 μεμβράνης τίθεται σε κίνηση, δονούμενο ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της έντασης και της συχνότητας του ερεθίσματος. Ο βαθμός της δόνησης της μεμβράνης δεν είναι πάντα ίδιος. Μοιάζει με ηχητικά κύματα πουταξιδεύουν στο εσωτερικό του αυτιού, οδηγούμενα από την οστική αλυσίδα. Τα τριχοειδή κύτταρα, τα οποία είναι τοποθετημένα σε διάφορα μέρη μέσα στον κοχλία, αντιδρούν ποικιλοτρόπως στη συχνότητα της ηχητικής πληροφορίας και, μέσω της σύναψης του κοχλία με την όγδοη εγκεφαλική συζυγία, μεταβιβάζουν το ερέθισμα στο ακουστικό νεύρο του εγκεφάλου. (Εικόνα 9) Εικόνα9: Αριστερά: η καμπύλη της ελικοειδούς κοιλότητας μέσα στον κοχλία. Καθιερώνει την κοχλιακή καμπύλη συντονισμού συχνότητας, βασισμένη στην εξισορρόπηση συχνότητας των μεμονωμένων νευρικών κυττάρων. Δεξιά: οι νευροφυσιολογικές ακολουθίες και οι αισθητήριες οδοί του εσωτερικού αυτιού, που συμβάλλουν στην ακοή και την ισορροπία. Επομένως καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως το εσωτερικό του αυτιού είναι πράγματι ένας περίτεχνος μηχανισμός, ενσωματωμένος στο κροταφικό οστό. Ενώ ο κοχλίας, όπως τον περιγράψαμε παραπάνω, εξυπηρετεί σαν νευρομεταδότης των δονήσεων που προκύπτουν από τη σύναψή του με το ακουστικό νεύρο, οι δομές του ακουστικού συστήματος είναι κύριες υπεύθυνες για την αίσθηση ισορροπίας του ανθρώπινου σώματος. Για παράδειγμα, το ελλειπτικό κυστίδιο είναι μεγαλύτερη από τις δύο, αποτελούμενες από υγρό, κοιλότητες του λαβυρίνθου στο εσωτερικό του αυτιού στην οποία «κατοικούν» τα τριχοειδή κύτταρα και ωτόλιθοι που στέλνουν σήματα σχετικά με την αίσθηση προσανατολισμού της κεφαλής στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Με αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλος μας αισθάνεται την αλλαγή τοποθέτησης του σώματος μας από κάθετη σε οριζόντια. Αυτό συμβαίνει κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης ή όταν ξεκουραζόμαστε υποστηριζόμενοι από μια επιφάνεια όπως το κρεβάτι ή ο καναπές. Επομένως, το ελλειπτικό κυστίδιο ενεργοποιείται σε κινήσεις της κεφαλής σε οριζόντιο επίπεδο. Το σφαιρικό κυστίδιο, από την άλλη πλευρά, αποτελεί τη μικρότερη κοιλότητα, έχει αντίστοιχη φυσιολογία με αυτή του ελλειπτικού και αντιδρά σε κινήσεις της κεφαλής σε κάθετο επίπεδο. Μπορούμε να αντιληφθούμε τη λειτουργία του σκεπτόμενοι το πώς νιώθουμε όταν ακούμε ρυθμική μουσική, 48

49 με έντονη παρουσία μπάσου και συχνοτήτων που δονούν το σώμα μας, ένα συναίσθημα παρόμοιο με αυτό που μπορεί να έχουμε όταν βρισκόμαστε σε ένα ασανσερ που κινείται πολύ γρήγορα. Εκτός από το λαβύρινθο του οποίου η λειτουργία ρυθμίζει την ισορροπία του ανθρωπίνου σώματος, υπάρχει ένα υγρό στη βασική μεμβράνη το οποίο ονομάζεται ενδολέμφος και κινείται σύμφωνα με την βαρυτική δύναμη. Το αιθουσιαίο σύστημα, όπως και το ακουστικό, χρησιμοποιεί τριχοειδή κύτταρα. Η διαφορά των δύο αυτών συστημάτων είναι ότι ενεργοποιούνται με διαφορετικό τρόπο. Φαίνεται πως 5όργανα- υποδοχείς που βρίσκονται στο αιθουσιαίο (το ελλειπτικό κυστίδιο, το σφαιρικό κυστίδιο και τα τρία ημικυκλικά κανάλια) δεν αντιλαμβάνονται ως ερέθισμα μόνο τη γραμμική επιτάχυνση και τη βαρύτητα αλλά, με την περιστροφή των νευρώνων τους διαισθάνονται την γωνιώδη επιτάχυνση και επιβράδυνση. Συνοψίζοντας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η ικανότητά μας να ακούμε ή να αισθανόμαστε την μουσική σχετίζεται με τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος ή με κάποιο σωματικό αίσθημα αστάθειας όταν ζαλιζόμαστε. Σε έναν μεγάλο βαθμό, η μουσική προκαλεί αντανακλαστική κίνηση, όπως συμβαίνει στην περίπτωση του χορού. Εικόνα 10: Ανατομία του αυτιού. Το αυτί αποτελείται από το εξωτερικό αυτί, το μέσο και το εσωτερικό αυτί. Τα κύρια τμήματα από το κάθε μέρος δείχνονται με βελάκια. 2.2.ΜΕΤΑΤΡΟΠΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Παρόλο που εκτεταμένη έρευνα έχει εστιάζει στο μέσο και το εσωτερικό αυτί και έχει αποκαλύψει πολλά για τον τρόπο με τον οποίο ο κοχλίας 49

50 επεξεργάζεται τον ήχο, συναντούμε δυσκολίες όσον αφορά την κατανόηση της μουσικής αντίληψης ως διανοητική δραστηριότητα. Πράγματι, τα επιστημονικά ευρήματα σχετικά με τις λειτουργίες του κοχλία έχουν οδηγήσει σε εντυπωσιακά επιτεύγματα, όπως τα κοχλιακά εμφυτεύματα τα οποία αποτελούν ένα είδος «βιονικής ακοής» σε ανθρώπους με σοβαρή απώλεια ακοής, ή ακόμα και κώφωση. Ωστότο, όταν πρόκειται για την κατανόηση της δράσης αυτόνομων τριχοειδών κυττάρων που συνάπτονται με το ακουστικό νεύρο, η γνώση μας γύρω από τον τρόπο με τον οποίο το κεντρικό ακουστικό νευρικό σύστημα αλληλεπιδρά με την ομιλία ή τη μουσική, είναι περιορισμένη. Τα διαθέσιμα, ως τώρα, στοιχεία υποδεικνύουν πως η συχνότητα των ήχων που ακούμε, επεξεργάζεται στον κοχλία. Η λειτουργία του κοχλία παρομοιάζεται με μία τράπεζα φίλτρων στην οποία τα φίλτρα, που ουσιαστικά είναι η σύναψη των τριχοειδών κυττάρων με μια δέσμη ινών από το ακουστικό νεύρο, προκαλούν παλμούς οι οποίοι φτάνουν στον εγκέφαλο μας. Πράγματι, ο σχηματισμός ηλεκτρομαγνητικών φίλτρων πραγματοποιείται σε περιορισμένο εύρος συχνοτήτων και γύρω από αυτήν την ιδέα εξελίχθηκε η λειτουργία των κοχλιακών εμφυτευμάτων. Η διαδικασία που πραγματοποιείται μέσα στον κοχλία ενισχύει τα χρονικά χαρακτηριστικά του λόγου, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειας και της σχέσης μεταξύ των χρονικών ακολούθων. Νευροφυσιολογικές έρευνες έχουν ασχοληθεί με την έξοδο του κοχλία στην όγδοη εγκεφαλική συζυγία, δηλαδή το ακουστικό νεύρο, και τον πυρήνα του. Οι μελέτες αυτές, σε συνδυασμό με δεδομένα που προκύπτουν από ψυχολογικές έρευνες, παρέχουν συμπληρωματική γνώση ως προς τις λειτουργίες του κοχλία. Μαζί, αναλύουν χαρακτηριστικά της συχνότητας, της έντασης και του βαθμού στον οποίο μπορούμε να επεξεργαστούμε την ακουστική πληροφορία. Πρόσφατα, προστέθηκαν καινούρια εργαλεία στη φαρέτρα των νευροφυσιολόγων. Τα κοχλιακά εμφυτεύματα έχουν, ουσιαστικά, τη δυνατότητα ανασύστασης της ακοής σε ανθρώπους που το εσωτερικό του αυτιού τους έχει υποστεί βλάβη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας μικροχειρουργικής επέμβασης η οποία ενεργοποιεί τις λειτουργικές ίνες του ακουστικού νεύρου με κωδικοποιημένη ηχητική πληροφορία η οποία εισέρχεται μέσω μιας σειράς ηλεκτροδίων που εμφυτεύονται στο κεφάλι του δέκτη. Τα κοχλιακά εμφυτεύματα μπορούν να αποκαταστήσουν την ακοή σε ενήλικες και παιδιά με βαριά μορφή αμφίπλευρη, νευροαισθητική απώλεια της ακοής. Πρόκειται για περιπτώσεις ανθρώπων των οποίων η ακοή δεν έχει βελτιωθεί με την χρήση ακουστικών βοηθημάτων και οι προφορικές τους δεξιότητες δεν αναπτύχθηκαν μέσω της λογοθεραπείας. Αυτό συμβαίνει διότι η πρώιμη ενεργοποίηση του κεντρικού νευρικού συστήματος, ειδικά στις προσχολικές ηλικίες, οδηγεί στην ανάπτυξη ακουστικής μνήμης και συντελεί στον ορθό διαχωρισμό των ήχων. 50

51 οι δοκιμές αποτελεσματικότητας των κοχλιακών εμφυτευμάτων αποκαλύπτουν πολλά για τον τρόπο με τον οποίο η διανοητική δραστηριότητα συνδέεται με την μουσικότητα και γνωστοποιούν τη στενή σχέση της ακουστικής αντίληψης με την σωματική κίνηση. Εικόνα 11: Αριστερά: ο κ. Τσαλιγόπουλος εξετάζει μετεγχειρητικά έναν εμφυτευμένο κοχλιακό δέκτη διεγείροντας την ακοή με την έβδομη συχνότητα. Στις γωνίες τις οθόνης έχουν μεταφερθεί οι λήψεις από την εμφάνιση-λειτουργία του εγκεφάλου, ελέγχοντας την κίνηση και την αντίδραση του ματιού, όσο οι μετρήσεις του υπολογιστή προβάλλονται σε άλλη γωνία. Η ασθενής επικοινωνεί κουνώντας τα δάχτυλά της. Οι μετρήσεις και ο έλεγχος της κίνησης του ματιού διασταυρώνουν τους υποκειμενικούς χειρισμός της ασθενούς. Κέντρο: το αριστερό μάτι. Η τοποθέτηση του πρώτου καρέ, πάνω στο τελευταίο μιας κίνησης του ματιού. Αμιγές-έντονο βελάκι: η κόρη στο πρώτο καρέ πριν την αρχή της κίνησης. Διακεκομμένο βελάκι: η κόρη στο τελευταίο καρέ, μετά το τέλος της κίνησης. Τα λευκά βελάκια υποδεικνύουν την καθοδική και την αντίθετη στο ρολόι κατεύθυνση της κίνησης. Δεξιά: τοποθέτηση των πρώτων καρέ πάνω στα τελευταία που δείχνουν την κίνηση του σώματος. Αμιγές-έντονο βελάκι: βρίσκεται στο πρώτο καρέ, στην αρχή της κίνησης του σώματος προς τα εμπρός. Διακεκομμένο βελάκι: βρίσκεται στο τελευταίο καρέ και δείχνει την τελική θέση της προς τα εμπρός κίνησης του σώματος. 51

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ Οι διαταραχές στην ακοή είναι αρκετά συχνές στην εποχή μας, όχι μόνο εξαιτίας εγγενών αιτιών. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες διαδραματίζουν επίσης μεγάλο ρόλο στην εξαγωγή των διαγνώσεων. Η απώλεια ακοήςείναι ένας από τους πιο συχνούς λόγους για να επισκεφτεί κανείς ένα ωτορινολαρυγγολογικό κέντρο. Περίπου 15% των Αμερικάνων ενηλίκων (37.5 εκατομμύρια) σε ηλικία 18 και άνω παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα στην ακοή. Ένας στους οκτώ ανθρώπους τις ΗΠΑ (13%, ή 30 εκατομμύρια) ηλικίας από 12 ετών και άνω παρουσιάζει απώλεια ακοής και στα δύο αυτιά, στοιχεία βασισμένα σε συμβατικές εξετάσεις ακοής. Περίπου 2% των ενηλίκων από 45 μέχρι 54 έχουν απώλεια ακοής σε βαθμό αναπηρίας. Ο δείκτης αυξάνεται στο 8.5% για ανήλικους ηλικίας 55 ως 64. Κοντά στο 25%απο αυτούς ηλικίας 65μέχρι74 και 50%από αυτούς που είναι 75 ετών και μεγαλύτεροι έχουν απώλεια ακοής σε βαθμό αναπηρίας. Αυτά τα ποσοστά απεικονίζουν την επίδραση (των προβλημάτων ακοής) στην ποιότητα ζωής των ασθενών και στην ανάγκη της έγκαιρης και ακριβούς διάγνωσης και θεραπείας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η εγγενής απώλεια της ακοής και η κώφωση είναι επίσης καταστάσεις που χρειάζονται έγκαιρη διάγνωση και ακουστική βοήθεια για να παράγουν οι ασθενείς φυσικό λόγο. Σοβαρά περιστατικά κώφωσης, παρουσιάζονται σε 4 με 11 ανά παιδιά και αποδίδονται σε γενετικούς παράγοντες, στο 50%των περιπτώσεων Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΟΥ Το ανθρώπινο αυτί αποτελείται από τρία κύρια μέρη: το εξωτερικό, το μέσο και το εσωτερικό αυτί. Το εξωτερικό αυτί αποτελείται από το ορατό μέρος του αυτιού (πτερύγιο) και τον ακουστικό πόρο. Το πτερύγιο είναι μια κατασκευή από χόνδρο που καλύπτεται από δέρμα. Ο ακουστικός πόρος, από την άλλη, έχει μήκος 3.7 cm και ακολουθώντας τοξοειδή πορεία καταλήγει στον τυμπανικό υμένα. Το 1/3 του εξωτερικού αυτιού αποτελείται από χόνδρο, ενώ τα 2/3 του εσωτερικού αυτιού είναι οστεώδη. Ο τυμπανικός υμένας ή τύμπανο έχει 3 στρώματα, είναι σχήματος οβάλ και ημιδιαφανής. Σημεία του τυμπανικού υμένα που αξίζει να αναφέρουμε είναι τρία μικρά οστά, τα οποία το συνδέουν με το εσωτερικό αυτί. Τα οστά αυτά παίρνουν το όνομα τους λόγω της ομοιότητας τους με συγκεκριμένα αντικείμενα. Η τυμπανική κοιλότητα στενεύει προς το κροταφικό οστό και πιο συγκεκριμένα στο λιθοειδές οστό, το οποίο σχηματίζει το κατώτερο μέρος του κροταφικού. Σε αυτήν βρίσκονται τα ακουστικά οστάρια, τα τρία μικρότερα οστά του ανθρωπίνου σώματος, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Εμπρόσθια, η κοιλότητα του μέσου αυτιού επικοινωνεί με τον φάρυγγα μέσω της ευσταχιανής σάλπιγγας, ενός σωλήνα 52

53 μήκους 3.7 cm, αποτελούμενο από οστά και χόνδρο. Προηγουμένως επικοινωνωεί με το μαστοειδές άντρο το οποίο με την σειρά του επικοινωνείμε τις μαστοειδείς κυψέλες. Η δίοδος του ήχου μέσα στο εσωτερικό του αυτιού πραγματοποιείται με την βοήθεια της σφύρας, του άκμονα και του αναβολέα. Η σφύρα είναι η μεγαλύτερη από τα τρία ακουστικά οστάρια. Διαθέτει μια λαβή, ορατή στην ωτοσκόπηση, η οποία είναι προσκολλημένη στον τυμπανικό υμένα, απολήγει περίπου στο μέσο και αντιστοιχεί στο βαθύτερο σημείο του υμένα που ονομάζεται ομφαλός. Το άνω άκρο της σφυραίας ταινίας αντιστοιχεί στο σφυραίο έπαρμα που σχηματίζεται από την βραχεία απόφυση της σφύρας από το οποίο ξεκινούν η πρόσθια και οπίσθια σφυροτυμπανική περιοχή. Η σφύρα είναι κολλημένη στο τύμπανο από την μέσα πλευρά και ο αναβολέας στο ελλειψοειδές παράθυρο του έσω αυτιού. Το ελλειψοειδές παράθυρο είναι μια μικρή μεμβράνη επάνω στο οστό του κοχλία. Δύο μύες οι οποίοι σχετίζονται με την οστική αλυσίδα και χρησιμεύουν στην εξασθένηση δυνατών ήχων. Οι μύες αυτοί ονομάζονται αναβολέας και τύμπανο tensor( τανύων μύς). Το εσωτερικό του αυτιού αποτελείται από τον οστεώδη λαβύρινθο στον οποίο υπάρχει ένας κεντρικός προθάλαμος που επικοινωνεί εμπρόσθια με τρείς ημικυκλικούς σωλήνες και από την πίσω πλευρά με τον κοχλία. Στην κοιλότητα υπάρχει ο υμενώδης λαβύρινθος ο οποίος εμφανίζει τρείς μοίρες : την αιθουσιαία, την ημικύκλια και την κοχλιακή. Σε κάθε τμήμα του μεμβρανικού υμένα υπάρχουν ειδικοί αισθητήριοι υποδοχείς. Το όργανο του κόρτι περιλαμβάνει τα ακουστικά κύτταρα-υποδοχείς. Πρόκειται για εξωτερικά και εσωτερικά τριχοειδή κύτταρα τα οποία περικλείονται από άλλα δονικά και υποστηρικτικά κύτταρα (Roland 2000, kyriafinis 2005). Εικόνα12: κάθετη διατομή του κοχλιακού πόρου. Η τυμπανική σκάλα και η σκάλα προθαλάμου απεικονίζονται σε σχέση με το όργανο corti. 53

54 Ακουστική οδός Όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα (εικόνα 13), η ακουστική οδός αποτελείται από: 1. Το όγδοο κρανιακό νεύρο 2. Τον κοχλιακό πυρήνα 3. Τον πυρήνα άνω ελαίας 4. Τον πλευρικό λημνίσκο 5. Τα κάτω δίδυμα 6. Το έσω γονατώδες σώμα 7. Την κάτω κροταφική έλικα Στις παραγράφους που ακολουθούν, θα εξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα ακουστικά σήματα προκαλούν αξιόλογες αντιδράσεις, ειδικά όσον αφορά τους ήχους των μουσικών οργάνων. Επίσης θα αποκτήσουμε σαφή εικόνα της σύνδεσης μεταξύ της ανθρώπινης ακοής και της μουσικής μας αντίληψης. Πιο συγκεκριμένα, έμφαση θα δοθεί στο πώς η απώλεια ακοής ή άλλες νευρο-ωτολογικές παθήσεις επηρεάζουν την μουσική μας αντίληψη και τη διανοητική μας δραστηριότητα. Εικόνα 13: ακουστική οδός. Μεταφορά του ηχητικού ερεθίσματος από το εσωτερικό αυτί (όργανο-υποδοχέας) στην ακουστική περιοχή του φλοιού. 54

55 3.2.ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΑΥΤΙΟΥ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ Το πτερύγιο του αυτιού συλλέγει τα ηχητικά κύματα και τα κατευθύνει στον τυμπανικό υμένα μέσω του εξωτερικού ακουστικού πόρου. Το εσωτερικό αυτί διεγείρει τα ηχητικά κύματα, ενισχύοντάς τα μέσω της οστικής αλυσίδας και, με την σειρά του, τα στέλνει στον κοχλία. Υπάρχει επίσης ένας προστατευτικός μηχανισμός που ενεργοποιείται από 55

56 πολύ δυνατούς ήχους (>80dB) και περιορίζει την ένταση τους. Ο κοχλίας είναι το όργανο του εσωτερικού αυτιού στο οποίο διεγείρονται οι ήχοι. Πρόκειται για ένα τονοτοπικό όργανο στην επιφάνεια του οποίου παρατηρούνται διάφορες συχνότητες. Οι υψηλές συχνότητες, για παράδειγμα, παρατηρούνται στη βάση του ενώ οι χαμηλότερες στο άκρο του. Στη συνέχεια, τα ηλεκτρικά σήματα μεταδίδονται από τον κοχλία στον ακουστικό φλοιό μέσω της ακουστικής οδού. Τύποι απώλειας της ακοής Η απώλεια της ανθρώπινης ακοής μπορεί να κατηγοριοποιηθεί, ανάλογα με τα μέρη του αυτιού που επηρεάζει η μετάδοση του ήχου.( Lalwani, 2008; Lin, 2011): 1. Η βαρυκοΐα αγωγιμότητας είναι αποτέλεσμα οποιουδήποτε προβλήματος που προκαλείται στη φωνητική οδό από το εξωτερικό αυτί ως το ελλειψοειδές παράθυρο και εμποδίζει τον ήχο να άγεται όπως πρέπει. Μπορεί να προκληθεί από όργανα του εσωτερικού ή του εξωτερικού αυτιού (εξωτερικό ακουστικό κανάλι, τυμπανικός υμένας, οστική αλυσίδα) 2. Η νευροαισθητήρια απώλεια ακοής είναι αποτέλεσμα απουσίας ή καταστροφής των τριχοειδών κυττάρων του κοχλία. Μπορεί επίσης να αφορά πάθηση η οποία εντοπίζεται στην όγδοη εγκεφαλική συζυγία. 3. Η μικτή απώλεια ακοής αντιπροσωπεύει ένα συνδυασμό της βαρηκοΐας αγωγιμοτητας και της νευροαισθητηριας απώλειας ακοής. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε συνοπτικά τις περιπτώσεις απώλειας της ακοής. Πίνακας 2: αιτίες απώλειας της ακοής 3.3.ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΚΟΗΣ Η λήψη ιστορικού του ασθενή είναι εξαιρετικά σημαντική πριν ξεκινήσει η κλινική εξέταση των αυτιών και της ακοής. Ο ωτορυννολαρυγγολόγος έχει τη δυνατότητα να συλλέξει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τον 56

57 τύπο βαρυκοΐας, τη διάρκεια της, την αιτία που την προκάλεσε και άλλα χρήσιμα στοιχεία. Η λήψη του ιστορικού αποτελέι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για μια στοχευμένη κλινική εξέταση και μια επιτυχή διάγνωση. Η εξέταση των αυτιών και της ακοής προϋποθέτει μια ολοκληρωμένη εξέταση της κεφαλής και του λαιμού μας. Μπορούμε να ξεκινήσουμε ελέγχοντας την εικόνα του εξωτερικού αυτιού, δίνοντας προσοχή σε τυχόν παραμορφώσεις, ουλές από προηγούμενες επεμβάσεις, λοιμώξεις ή δερματικά προβλήματα. Η ωτοσκόπηση, η οποία πραγματοποιείται με φορητό ωτοσκόπιο ή μικροσκόπιο, εξετάζει τον εξωτερικό ακουστικό πόρο και τον τυμπανικό υμένα. Αρχικά επισκοπείται ο εξωτερικός ακουστικός πόρος, αναζητούνται παθολογικές αλλοιώσεις στα τοιχώματα του(ερυθρότητα, οίδημα, πρόπτωση, στένωση) και τη συνέχεια ο τυμπανικός υμένας. Η χροιά της τυμπανικής μεμβράνης φυσιολογικά είναι μαργαριταροειδής, γκρίζα, με χαρακτηριστική φωτεινή τριγωνική περιοχή. Η μεταβολή αυτής της χροιάσκαι η εξαφάνιση της φωτεινής περιοχής παρατηρείται σε παθήσεις όπως η ωττίτιδα, η διάτρηση του τυμπανικού υμένα, η διακοπή συνέχειας των οσταρίων, η τυμπανοσκλήρυνση και τοχολεάστωμα. Η ωτοσκόπηση ή ο χειρισμός Βαλσάβα μπορούν να βοηθήσουν τον κλινικό να εκτιμήσει την κινητικότητα του τυμπανικού υμένα. Η φυσιολογική ακουμετρική εξέταση προσφέρει μια γενική εκτίμηση της ακοής. Το αυτί, που δεν εξετάζεται, καλύπτεται με πίεση που ασκείται στο σημείο του τράγου(χόνδρος μπροστά από το αυτί) και τα μάτια του ασθενή κλείνουν έτσι ώστε να μην έχει κάποιο οπτικό ερέθισμα. Κατόπιν ο εξετάζων ιατρός ψιθυρίζει τρείς δισύλλαβες λέξεις ή διψήφιους αριθμούς σε απόσταση περίπου 60 εκατοστών από το αυτί του ασθενή. Εάν ο ασθενής καταλάβει σωστά έστω και δύο από τις τρείς λέξεις ή τον ίδιο αριθμό διψήφιων νούμερων, το όριο της ακοής του εκτιμάται στα 12 db ή και περισσότερο. Εάν δεν απαντήσει σωστά, η διαδικασία επαναλαμβάνεται αυτή τη φορά με φυσιολογική ένταση στη φωνή (48dB) ή με δυνατή φωνή (76dB). Τότε ο ιατρός μειώνει την απόσταση από τα 60 στα 15 περίπου εκατοστά. Τα τεστ διαπασών μπορούν να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την πιθανότητα απώλειας της ακοής και τα χαρακτηριστικά της. Τα πιο συχνά τεστ σε μια εξέταση ρουτίνας είναι αυτά του Weber και Rinne (εικόνα 14, εικόνα 15). Για την εκτέλεση της εξέτασης Weber χρησιμοποιείται ένα διαπασών με συχνότητα 512hz. Ο γιατρός τοποθετεί το διαπασών, το οποίο δονείται, στη μέση ακριβώς ή στην κορυφή του μετώπου του ασθενή ο οποίος ρωτάται εάν ο ήχος που ακούει είναι πιο δυνατός από την αριστερή, τη δεξιά πλευρά ή αν τον ακούει δυνατότερα στη μέση. Για την εκτέλεση της εξέτασης Rinne, το διαπασών τοποθετείται στη μαστοειδή απόφυση του ασθενή μέχρι αυτός να σταματήσει εντελώς να ακούει τον ήχο. Αμέσως μετά, το διαπασών τοποθετείται στο μπροστινό μέρος του αυτιού και ο ασθενής ρωτάται εάν 57

58 το ήχος ακούγεται δυνατότερα μπροστά ή πίσω από το αυτί. Τα πιθανά αποτελέσματα και η εξήγησή τους συνοψίζονται στον πίνακα 3 όπου: SNHL=Νευροαισθητήρια απώλεια ακοής CHL=Βαρηκοΐα αγωγιμότητας AC=αέρινη αγωγή, και BC =οστέινη αγωγή εικόνα 14: εξέταση Weber: προτιμάται Α 512Hz διαπασών. Ο κλινικός τοποθετεί το δονούμενο διαπασών στο μέσω του μετώπου. Ο ασθενής ρωτάται αν ακούει τον ήχο δυνατότερα δεξιά, αριστερά ή στη μέση. Αφού ολοκληρωθούν οι παραπάνω εξετάσεις, ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει στην εξέταση των εγκεφαλικών νεύρων, δίνοντας ιδιαίτερη 58

59 προσοχή στο προσωπικό νεύρο και στην οπισθοριννική περιοχή. Εικόνα 15: εξέταση Rinne. Προτιμάται Α 512Hz διαπασών. Πραγματοποιείται τοποθετώντας το δονούμενο διαπασών στη μαστοειδή απόφυση του ασθενή μέχρι να σταματήσουν να το ακούν. Αμέσως το διαπασών τοποθετείται στο μπροστινό μέρος του αυτιού και ο ασθενής ρωτάται αν το ακούει περισσότερο δυνατά στο μπροστινό ή στο πίσω μέρος του αυτιού. Πίνακας 3: αποτελέσματα εξετάσεων ΕΝΤ 3.4.ΑΚΟΥΟΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΘΑΡΩΝ ΤΟΝΩΝ Η ακουομέτρηση καθαρών τόνων είναι μια υποκειμενική εξέταση η οποία στόχο έχει να θέσει ακουστικά όρια. Αυτό σημαίνει πως χαμηλότεροι σε ένταση, ήχοι που μπορεί να αντιληφθεί ο ασθενής διαμορφώνουν μια 59

60 γραφική αναπαράσταση της ακουστικής του ικανότητας η οποία κατόπιν συγκρίνεται με μια προκαθορισμένη «φυσιολογική». Οι ήχοι στο ακουόμετρο μετριούνται σε ντεσιμπέλ, καθώς η συγκεκριμένη κλίμακα είναι η δημοφιλέστερη στη μέτρηση ήχων. Το ντεσιμπέλ αποτελεί έναν λογάριθμο και η κλίμακα κατασκευάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε τα 0dBνα υποδεικνύουν πως κάθε συχνότητα αντιπροσωπεύει την ενδιάμεση τιμή του πιο χαμηλού, σε ένταση, καθαρού ήχου σε μια ομάδα υγιών ανθρώπων. Με άλλα λόγια, παρόλο που τα επίπεδα της φυσιολογικής ακοής διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, το σημείο αναφοράς των 0dB στην αντίστοιχη κλίμακα, αντιπροσωπεύει τη συμβατική, φυσιολογική ακοή κατά μήκος του ευρύτερου φάσματος συχνοτήτων. Ορισμένα βασικά όρια είναι τα εξής: Κατώτατο όριο ακοής 0 db Ψίθυρος από απόσταση ενός μέτρου 30dB Φυσιολογική συζήτηση 60dB Φωνή 90dB Εκκωφαντικός ήχος 120dB Μία διαφορετική κλίμακα αντιπροσωπεύει την ακριβή ποσότητα ενέργειας σε κάθε συχνότητα. Πρόκειται για μια κλίμακα μέτρησης πίεση των ήχων. Δε χρησιμοποιείται συχνά καθώς παράγει ένα ακουόγραμμα το οποίο δεν ανιχνεύει εύκολα και με ακρίβεια τυχόν ανωμαλίες. Ο άλλος άξονας του ακουογράμματος σχετίζεται με τις τιμές της συχνότητας. Το ανθρώπινο αυτί αντιλαμβάνεται ήχους με συχνότητα από 20 έως hz. Το φάσμα της συχνότητας του λόγου κυμαίνεται μεταξύ 400και Hz και η ακουομετρική εξέταση παρέχει μια τυπική εκτίμηση συχνοτήτων από 20 έως 8.000Hz. Η ακουομέτρηση καθαρών τόνων πραγματοποιείται σε ένα ηχομονωμένο δωμάτιο όπου το πρόσωπο του εξεταζόμενου πρέπει να είναι ορατό στην οθόνη εξέτασης. Πρόκειται για εξέταση που έχει ως στόχο την αναζήτηση καθαρών τόνων διαφόρων συχνοτήτων. Για την διεκπαιρέωσή της, χρησιμοποιείται συσκευή που ονομάζεται ακουομετρητής και έχει τη δυνατότητα παραγωγής καθαρών τόνων διαφόρων συχνοτήτων και εντάσεων. Οι τόνοι αυτοί μεταφέρονται στον ασθενή με ανάλογα ακουστικά για την εξέταση της αέρινης αγωγής και με το οστεόφωνο, που τοποθετείται στη μαστοειδή απόφυση για την εξέταση της οστέινης αγωγής. Ο περιβάλλον ήχος μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα και για το λόγο αυτό προτείνεται να μην πραγματοποιειται αυτή η εξέταση όταν αυτός υπερβαίνει τα 35dB. Αρχικά, εξετάζεται η αέρινη αγωγή και των δύο αυτιών στα 1.000Hz και συνεχίζει αυξάνοντας στα 2.000,στα 4.000και στα 8.000Hz. κατόπιν μειώνει στα 250 και τέλος στα 500Ηz. Σε περίπτωση που υπάρξει διαφορά40 dbμεταξύ αριστερού και δεξιού αυτιού, κατά τη διάρκεια της εξέτασης, καλύπτεται το αυτί που 60

61 δεν εξετάζεται. Στη συνέχεια, η ίδια διαδικασία εφαρμόζεται για την εξέταση της οστέινης αγωγής,αυτή τη φορά με χρήση του οστεόφωνου, που τοποθετείται στη μαστοειδή απόφυση. Η κατανόηση του ακουογράμματος παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον τύπο της πιθανής απώλειας της ακοής (βαρηκοΐα αγωγημότητας, νευροαισθητήρια απώλεια ακοής, μικτή απώλεια ακοής) καθώς και για το επίπεδο αυτής. Σε γενικές γραμμές η φυσιολογική ακοή εκτιμάται μεγαλύτερη από 20dB. Στον πίνακα 4 αυνοψίζονται οι βαθμοί απώλειας της ακοής. Πίνακας4: ακουστική απώλεια ακοής Ομιλητική ακουομετρία Πρόκειται για μια μέθοδο η οποία προσφέρει ρεαλιστική αναπαράσταση της ακοής του ασθενή καθώς, αντί για καθαρούς τόνους, περιλαμβάνει μονοσύλλαβες λέξεις. Ο εξεταζόμενος επαναλαμβάνει κάθε λέξη και το αποτέλεσμα της εξέτασης καθορίζεται από το ποσοστό των λέξεων που αναγνωρίζονται ορθά. Ο ασθενής ακούει τις λέξεις μόνο από το ένα του αυτί μέσω ακουστικών ή και από τα δύο χωρίς τη χρήση αυτών. Τυμπανομετρία Πρόκειται για εξέταση που ελέγχει τις παθήσεις του μέσου αυτιού καθώς και τα ακουστικά μας αντανακλαστικά. Η τυμπανομετρία αποτελεί αντικειμενική εξέταση που εκτιμά την κινητικότητα του τυμπανικού υμένα και ελέγχει το σύστημα του μέσου αυτιού. Η βέλτιστη μεταφορά του ήχου από το εξωτερικό αυτί στο εσωτερικό επιτυγχάνεται όταν η πίεση που ασκείται στο ακουστικό κανάλι είναι ίδια με αυτήν στο εσωτερικό του αυτιού. Η κινητικότητα της τυμπανικής μεμβράνης μετριέται κατά τις αλλαγές τις πίεσης αέρα στον εξωτερικό ακουστικό πόρο. Μέσω αυτής εκτελείται έμμεση μέτρηση της πίεσης αέρα στο εσωτερικό του αυτιού. Η εξέταση πραγματοποιείται με την τοποθέτηση ενός βύσματος στον εξωτερικό ακουστικό πόρο. Η πίεση του αέρα περιορίζεται σε συγκεκριμένη περιοχή που υπαγορεύεται από το βύσμα και σταδιακά αυξάνεται στα +200mm Hg H2O και κατόπιν μειώνεται στα -200mm Hg H2O. Η κινητικότητα εκτιμάται από την μέτρηση της ηχητικής ενέργειας. 61

62 Η βέλτιστη κινητικότητα επιτυγχάνεται όταν η πίεση ασκείται ισόποσα κατά μήκος του τυμπανικού υμένα. Πραγματοποιείται επίσης, μέτρηση του όγκου του ακουστικού καναλιού. Σε περίπτωση αύξησης, υπάρχει κίνδυνος διάρτησης ή υποχώρησης της τυμπανικής μεμβράνης. Υπάρχουν αρκετοί τύποι τυμπανογραμμάτων και ο καθένας από αυτούς σχετίζεται με μία ομάδα παθολογικών χαρακτηριστικών. Τύπος Α: φυσιολογικό τυμπανόγραμμα Τύπος Αs: ο τυμπανικός υμένας παρουσιάζει δυσκαμψία (μείωση κινητικότητας). Υπάρχει αυξημένη πιθανότητα ωτοσκλήρυνσης Τύπος Αd: ο τυμπανικός υμένας παρουσιάζει χαλαρότητα (μεγαλύτερη κινητικότητα από τη φυσιολογική)και οδηγεί σε λύση της οστικής αλυσίδας. Τύπος Β: Ακινησία του τυμπανικού υμένα. Το συγκεκριμένο τυμπανόγραμμα είναι ενδεικτικό μέσης εκκριτικής ωττίτιδας ή διάτρηση της τυμπανικής μεμβράνης. Τύπος C: πρόκειται για τυμπανόγραμμα ενδεικτικό μεγάλης αρνητικής πίεσης στο μέσο αυτί, που παρατηρείται σε δυσλειτουργία της ευσταχιανής σάλπιγγας. Διαιρείται περαιτέρω σε C1, C2, C3 ανάλογα με το εύρος πίεσης που ασκείται στην κορυφή. (Εικόνα 16) Εικόνα 16: Διάφοροι τύποι τυμπανογραμμάτων. Ο τύπος A διαιρείται σε As και Ad. Ο τύπος Β αναπαριστά ένα επίπεδο τυμπανόγραμμα και στον τύπο C απεικονίζεται κορύφωση στο αρνητικό φάσμα πίεσης. Διαιρείται περαιτέρω σε C1, C2 Και C3. 62

63 63

64 Ακουστικά αντανακλαστικά Το ακουστικό αντανακλαστικό είναι σύσπαση του μυός του αναβολέα, που μεταβάλλει την κίνηση του και αυξάνει την ακουστική αντίσταση στο μέσο αυτί, υπό την επίδραση ηχητικού ερεθίσματος υψηλής έντασης. Ακολουθεί ομόπλευρη ή ετερόπλευρη πορεία, με την πλειοψηφία των νευρώνων να ακολουθούν ομόπλευρη πορεία. Ομόπλευρη: κοχλίας όγδοη εγκεφαλική συζυγία κοχλιακός πυρήνας τραπεζοειδές σώμα πυρήνας άνω ελαίας κινητικός πυρήνας προσωπικού νεύρου ομόπλευρος μυς αναβολέα. Ετερόπλευρη: Διασχίζει τον εγκέφαλο μέσω του πυρήνα της άνω ελάιας απέναντι από τον κοχλιακό πυρήνα- και συνεχίζει στο τραπεζοειδές σώμα στο ετερόπλευρο σύμπλεγμα ελαίας στον κινητό πυρήνα προσωπικού νεύρου- και καταλήγει στον ονόπλευρο μυ του αναβολέα. Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται για την μέτρηση των ακουστικών αντανακλαστικών είναι ίδιος με αυτόν που εκτελείται η τυμπανομετρία. Οι καθαροί τόνοι παράγονται με σκοπό να ενεργοποιήσουν τη σύσπαση του αναβολέα. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται με καθαρούς τόνους από 70 έως 100 db, οι οποίοι υπερβαίνουν το ακουστικό όριο. Η εκτίμηση της σύσπασης του αναβολέα, παρέχει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την παράλυση του προσωπικού νεύρου και την ωτοσκλήρυνση και συμβάλλει στο διαχωρισμο των διαφόρων βλαβών του κοχλία. Ωτακουστικές εκπομπές Πρόκειται για ήχους οι οποίοι παράγονται από τα εξωτερικά τριχοειδή κύτταρα που βρίσκονται στον κοχλία. Είναι ήχοι χαμηλής έντασης (περίπου 30 db) οι οποίοι προκύπτουν από το ακουστικό ερέθισμα και βάση αυτών μπορούμε να τιμήσουμε τις λειτουργίες του κοχλία. Τα ακουστικά ερεθίσματα διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη φύση τους και η διαφορετικότητα τους αυτή καθορίζει ποιο σημείοτου κοχλία επηρεάζεται κάθε φορα. Κάθε άνθρωπος έχει τις δικές τοθ χαρακτηριστικές, επαναλαμβανόμενες ωτακουσικές εκπομπές. Υπάρχουν αρκετές κατηγορίες ωτακουστικών εκπομπών, οι οποίες διαχωρίζονται σε δύο κύριες ομάδες: αυθόρμητες και προκλητές. Ανάλογα με το ηχητικό ερέθισμα, οι προκλητές ωτακουστικές εκπομπές διακρίνονται σε :παροδικά προκλητές, εκπομπές προϊόντων ακουστικής παραμόρφωσης και ειδικές εκπομπές συχνότητας. Σε αυτή την περίπτωση, οι κλινικές εφαρμογές ποικίλλουν. Η μέθοδος των ωτακουστικών εκπομπών αποτελεί χρήσιμο εργαλείο για την 64

65 ανιχνευτική εξέταση της ακοής των νεογνών, την αιφνίδια απώλεια της ακοής, την ωτοτοξικότητα, το ακουστικό νεύρωμα πρίν και μετά την επέμβαση και τη μη οργανική (ψυχογενή) βαρηκοΐα. Η όποια παθολογική ανταπόκριση του εξεταζόμενου κατά τη διάρκεια καταγραφής και ανάλυσης των ωτακουστικών εκπομπών σηματοδοτεί την ύπαρξη κοχλιακής δυσλειτουργίας και απαιτείται περαιτέρω εξέταση της ακουστικής οδού. Ακουστικό προκλητό δυναμικό εγκεφαλικού στελέχους Πρόκειται για μέθοδο η οποία εξετάζει τις ηλεκτρικές αποκρίσεις στο ακουστικό νεύρο και το εγκεφαλικό στέλεχος. Η χρήση ηχητικών ερεθισμάτων (κλίκ) καθορίζει τα ακουστικά όρια των μικρών παιδιών ή των ενηλίκων οι οποίοι δε δίνουν κάθε φορά ακριβή αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα ο κλινικός τοποθετεί ειδικά ακουομετρικά ακουστικά που τοποθετούνται έξω ή μέσα στα αυτιά του εξεταζόμενου, στον οποίο προηγουμένως έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρόδια σε ειδικές θέσεις του κρανίου. Μια σειρά από κλίκ φτάνει στα αυτιά του εξεταζόμενου και μόλις κάποιο σήμα ενεργοποιήσει το αυτί, αποσπάται μία σειράαπο ηλεκτρικές αποκρίσεις οι οποίες αναγνωρίζονται από τα ηλεκτρόδια. Η σειρά αυτή ενισχύεται και απεικονίζεται σε κυματομορφή η οποία χαρακτηρίζεται από πέντε κορυφές λανθάνοντα χρόνου. Ο λανθάνων χρόνος κορυφής του κάθε κυττάρου αντιστοιχεί στην ανατομική δομή της ακουστικής οδού.(εικόνα 17) Οι κλινικές εφαρμογές περιλαμβάνουν τη διάγνωση ακουστικού νευρινώματος, τον καθορισμό ακουστικών ορίων, συγκεκριμένα των παιδιών και την περιεγχειρητική εξέταση του ακουστικού νευρινώματος. Εικόνα 17: Η τελική ηλεκτρική ανταπόκριση στο ακουστικό νεύρο και το στέλεχος του εγκεφάλου καταχωρείται σε κορυφώμενα θετικά ηχητικά κύματα. Οι κορυφές των κυματομορφών απεικονίζονται στο σχήμα ως I-VII. Οι συγκεκριμένες κυματομορφές συνήθως προκύπτουν μέσα σε 10μs μετά από ένα ερέθισμα (κλικ) που παρουσιάζεται σε υψηλες εντάσεις συχνότητες. 65

66 66

67 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η συγκεκριμένη έρευνα στοχεύει να διερευνήσει α) την ύπαρξη συσχέτισης φωνής και εμφάνισης, β) την ύπαρξη αντίληψης μουσικού υποβάθρου από την ακρόαση μιας ερμηνείας, γ) την ύπαρξη διαφορών στην μουσική αντίληψη λόγω του φύλου και δ) την ύπαρξη αντίληψης για στοιχεία της προσωπικότητας και της διάθεσης του ερμηνευτή από την ακρόαση μιας ερμηνείας. Για την διερεύνηση όλων αυτών των συσχετισμών χρησιμοποιήθηκαν αρκετές ηχογραφήσεις που έλαβαν χώρα στο studio του Κώστα Βρετού, όπου και υπήρχαν όλες οι πρέπουσες συνθήκες για ηχογράφηση. Κατόπιν χρησιμοποιήθηκε σχετικό ερωτηματολόγιο, που δημιουργήθηκε καθαρά για τις ανάγκες της έρευνας. Έπειτα, τα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων αναλύθηκαν, αξιολογήθηκαν και μας έδωσαν κάποια συμπεράσματα. Τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν είναι τα εξής: 1. Υπάρχει συσχέτιση των χαρακτηριστικών της φωνής με την εξωτερική εμφάνιση; 2. Υπάρχει συσχέτιση φωνής και προσωπικότητας; 3. Υπάρχει αντίληψη μουσικότητας ή/ και μουσικού υποβάθρου του ερμηνευτή από μία και μόνο ακρόαση μιας ερμηνείας; 4. Υπάρχουν διαφορές στην αντίληψη λόγο της διαφορετικότητας του φύλου; 5. Διακρίνεται η διάθεση του τραγουδιστή από την ερμηνεία του; 67

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 5.1.ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ Η παρούσα έρευνα διεξήχθει σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση συμμετείχαν έξι(6) ημι-επαγγελματίες τραγουδιστές, όπου η επιλογή τους έγινε τυχαία. Οι συμμετέχοντες ήταν τέσσερις(4) γυναίκες και δύο(2) άντρες. Αρχικά οι 6 τραγουδιστές μας ηχογραφήθηκαν στο στούντιο του Κώστα Βρετού να ερμηνεύουν από ένα κομμάτι της επιλογής τους. Κατόπιν τούτου σε μια ομάδα 32 ατόμων, άγνωστους προς τους ερμηνευτές, ζητήθηκε να απαντήσουν από ένα ερωτηματολόγιο αφού πρώτα άκουγαν όλες τις ηχογραφήσεις. Στο ερωτηματολόγιο έπρεπε να απαντήσουν τις ίδιες ερωτήσεις για κάθε ερμηνευτή ξεχωριστά. Το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε ερωτήσεις υποκειμενικές που πιθανόν να είχαν κάποια σχέση με την αντίληψη του κάθε ατόμου. Ζητήθηκε να φανταστούν και να περιγράψουν τα χαρακτηριστικά του κάθε τραγουδιστή όπως και την ηλικία του. Κατόπιν ζητήθηκε να κρίνουν τον τρόπο που τραγουδάει ο καθένας σχολιάζοντας τη φωνή, το στυλ και την ένταση όπως και τη διάθεση του κάθε ερμηνευτή. Στη δεύτερη φάση συμμετείχαν πάλι 7 διαφορετικοί ημι-επαγγελματίες τραγουδιστές, δύο εξ αυτών γυναίκες και οι υπόλοιποι πέντε άντρες. Αυτοί ερμήνευσαν όλοι το ίδιο μουσικό κομμάτι και ηχογραφήθηκαν κατά το τραγούδι τους αυτό. Κατόπιν τούτου, μοιράστηκαν πάλι ερωτηματολόγια σε μια ομάδα 15 ατόμων (επτά άνδρες και οκτώ γυναίκες) άγνωστους προς τους ερμηνευτές. Και τα δύο δείγματα ατόμων που πήραμε (τα πρώτα 32 και τα επόμενα 15) συμμετείχαν ανώνυμα, οικιοθελώς και ατομικά. Κατά τη διάρκεια των ειδικών τραγουδιών, οι ακροατές επιχειρούν να προσδιορίσουν την ηλικία των τραγουδιστών, το υπόβαθρο μουσικής εκπαίδευσης και την διάθεση του κάθε ερμηνευτή. Ο ρόλος του εξεταστή ήταν να δώσει οδηγίες και να εξασφαλίσει συνθήκες δοκιμής. Τα άτομα που συμμετείχαν στο σοβαρό αυτό παιχνίδι συνδυάζουν την προσωπική τους εμπειρία με το τραγούδι ή/και την ακρόαση μουσικής/τραγουδιών με συνεπαγόμενη λογική και δημιουργούν ένα εικονικό προφίλ του τραγουδιστή. Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τα χαρακτηριστικά φωνής των τραγουδιστών και τελικά αύξησαν τη μουσική τους αντίληψη συμμετέχοντας σε ένα σοβαρό παιχνίδι μουσικής νοημοσύνης ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Τα ερωτηματολόγια που μοιράστηκαν παραθέτονται παρακάτω. Χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά ερωτηματολόγια στις δύο φάσεις, καθώς στην 68

69 πρώτη φάση ζητήσαμε να πάρουμε μια εικόνα για τα εικονικά προφίλ των τραγουδιστών και την εξωτερική τους εμφάνιση, ενώ εν συνεχεία στη δεύτερη φάση δόθηκε μεγαλύτερη βάση στα μουσικά στοιχεία του προφίλ των τραγουδιστών και όχι στην εμφάνισή τους. Ερωτηματολόγιο 1: Ποια είναι η ηλικία σου; α. ως 18 β. 19 γ. 20 δ. 21 ε. 22 στ. 23 Ποιο είναι το φύλο σου; α. άνδρας β. γυναίκα Ακούστε τις ηχογραφήσεις και προσπαθήστε να φανταστείτε τα χαρακτηριστικά του τραγουδιστή. Οι ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν για κάθε ηχογράφηση ξεχωριστά. 1. Ποια είναι η ηλικία του τραγουδιστή; 2. Πόσο ψηλός είναι; 3. Πως είναι το σώμα του / ποιό το βάρος του; (π.χ. αδύνατος, μυώδης, αθλητικός, χοντρός κ.λ.π.) 4. Πώς μοιάζει το πρόσωπό του; (π.χ. ανοιχτόχρωμος, σκουρόχρωμος, μακριά μαλλιά, μουστάκι κ.λ.π.) 5. Τα μάτια του; 6. Το στόμα του; 7. Η διάθεσή του; (π.χ. νευρικός, χαλαρός, ζωντανός, μελαγχολικός, ελκυστικός, ευχάριστος κ.λ.π.) 8. Πόσο καλά τραγουδάει; α. φωνή (π.χ. μπάσα, μέτρια συχνότητα, υψηλή συχνότητα κ.λ.π.) β. στυλ (π.χ. rock, pop, balland κ.λ.π.) γ. ένταση (π.χ. χαμηλή, απαλή, μέτρια κ.λ.π.) Ερωτηματολόγιο 2: Ποια είναι η ηλικία σου; α. ως 18 β. 19 γ. 20 δ

70 ε. 22 στ. 23 Ποιο είναι το φύλο σου; α. άνδρας β. γυναίκα Ακούστε τις ηχογραφήσεις και προσπαθήστε να φανταστείτε τα χαρακτηριστικά του τραγουδιστή. Οι ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν για κάθε ηχογράφηση ξεχωριστά. 1. Έχει ο τραγουδιστής την ικανότητα να διατηρεί ρυθμικό ήχο; Βαθμολογίστε από το 0.10, 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 2. Κατά τη γνώμη σας, ο τραγουδιστής τραγουδάει με σωστό ρυθμό; ( 0 είναι ο σωστός ρυθμός. Τα αρνητικά δείχνουν βραδύτητα και τα θετικά ταχύτητα) Βαθμολογίστε από το ,-4,-3,-2,-1,0,1,2,3,4,5 3. Κατά τη γνώμη σας, η φωνή έχει τη σωστή συχνότητα για αυτό το τραγούδι ή ακούγεται ίσως πιο μπάσα ή με υψηλότερη συχνότητα από ότι θεωρείτε τέλεια; Βαθμολογίστε από το ,-4,-3,-2,-1,0,1,2,3,4,5 4. Από άποψη σταθερότητας και σταθερότητας βήματος, είναι η φωνή του τραγουδιστή άψογη ή σε ορισμένα σημεία τον εντοπίζετε έξω από τα «ηχητικά περιγράμματα»; Βαθμολογίστε το από ,2,3,4,5,6,7,8,9,10 5. Ποια είναι η ηλικία του; 6. Ποιο πιστεύετε είναι το επίπεδο της μουσικής του παιδείας; Βαθμονόμηση: Πρώτα έτη Δημοτικού Σχολείου, Μέσου Έτους Δημοτικού Σχολείου, Τελευταίων ετών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Μέσης Διάρκειας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Τελευταίων ετών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Πανεπιστημίου ή Πανεπιστημίου, Πάνω από 25 έτη, Πάνω από 30 χρόνια 7. Μπορείτε να διακρίνετε την διάθεσή του; 8. Κατά τη γνώμη σου, είναι καλύτερος τραγουδιστής από σένα; Έχει καλύτερες μουσικές εμπειρίες; 9. Μπορείτε να διακρίνετε τα χαρακτηριστικά της φωνής του; α. φωνή (π.χ. μπάσα, μέτρια συχνότητα, υψηλή συχνότητα κ.λ.π.) β. στυλ (π.χ. rock, pop, balland κ.λ.π.) γ. ένταση (π.χ. χαμηλή, απαλή, μέτρια κ.λ.π.) 70

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Προκειμένου να βελτιωθεί η διαφάνεια των αποτελεσμάτων, θα συζητήσουμε την κάθε φάση ξεχωριστά και κάθε τραγουδιστή με μονομένα. ΦΑΣΗ ΠΡΩΤΗ Βενετία: Η εκτιμώμενη ηλικία της τραγουδίστριας Βενετίας ήταν 31,4 έτη (SD=2,9), η οποία είναι υψηλότερη από την πραγματική που είναι 28. Οι συμμετέχοντες εκτίμησαν ότι η τραγουδίστρια ήταν 167,7cm (SD=4,7), ύψος που είναι κοντά στο πραγματικό ύψος (169cm), αλλά υπερεκτίμησε πολύ το βάρος της(μ=73,3kg, SD=7,1) ενώ ήταν μόνο 51kg. Μια ανεξάρτητη δοκιμή t-test διεξήχθει για να εξεταστεί εάν υπήρξε σημαντική διαφορά φύλου μεταξύ της εκτίμησης των συμμετέχοντων για την ηλικία, το ύψος και το βάρος της τραγουδίστριας. Το t-test αποκάλυψε πως δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών. Το t-test διεξήχθει για να εξεταστεί εάν υπήρχε μια σημαντική διαφορά φύλου ανάμεσα στην αξιολόγηση των μαλλιών, των ματιών και του στόματος των τραγουδιστών που πρέπει να αντιληφθούν. Η στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών αποκαλύφθηκε στο μήκος μαλλιών της τραγουδίστριας. Οι άντρες αντιλήφθηκαν σημαντικά μεγαλύτερο μήκος μαλλιών από ότι οι γυναίκες. Συνολικά το 53% των συμμετέχοντων αντιλήφθηκε σωστά το καστανό χρώμα μαλλιών και 81% αντιλήφθηκε σωστά το καστανό χρώμα των ματιών. Οι περισσότεροι φαντάζονταν ότι η τραγουδίστρια έχει στόμα μεσαίου μεγέθους (53%) με φυσιολογικά χείλη(59%). Όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προσδιορίσουν την διάθεσή της, το 59% αντιλήφθηκε σωστά (ήρεμο/ χαλαρό) αλλά και οι υπόλοιποι δεν ήταν μακριά καθώς το χαρακτήρισαν ως μελαγχολικό και ευχάριστο. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα 18. Εικόνα 18: Η διάθεση της Βενετίας που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. 71

72 Pleasant 60 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Η Βενετία έχει ήρεμη, απαιτητική, γλυκιά και δυναμική φωνή. Η φωνή και η ένταση της Βενετίας που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζονται στο εικόνα 19. Εικόνα 19: το φωνητικό προφίλ της Βενετίας που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud Medium Jazz 50 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών (φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο των συμμετέχοντων αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Γιάννης: Η εκτιμώμενη ηλικία του τραγουδιστή Γιάννη ήταν 27,5 έτη (SD=3,2) η οποία είναι υψηλότερη από την πραγματική που είναι 21. Οι συμμετέχοντες εκτιμούν ότι ο Γιάννης έχει ύψος 172,2 cm (SD=4,1) πράγμα που υποτιμά το πραγματικό του ύψος που είναι 183cm. Ομοίως υποτίμησαν και το βάρος του (Μ=77,5kg SD=4,1) που ήταν 90kg. Το t-test αποκάλυψε πως δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των εκτιμήσεων των αντρών και των γυναικών σχετικά με την ηλικία, το ύψος και το βάρος του τραγουδιστή. Οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονταν συνήθως τον τραγουδιστή με μακριά μαλλιά (90%) και το 87% τα φανταζόταν καστανά. Η στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών αποκαλύφθηκε 72

73 στο χρώμα ματιών του τραγουδιστή. Οι άντρες αντιλαμβάνονταν σημαντικά πιο συχνά το πράσινο χρώμα ματιών από ότι οι γυναίκες. Κάθε γυναίκα αντιλήφθηκε το Γιάννη με καστανά μάτια, πράγμα που ήταν και σωστό. Οι περισσότεροι φαντάζονταν ότι ο τραγουδιστής έχει μεγάλο στόμα (55%) με φυσιολογικά χείλη (78%). Όταν οι μαθητές κλήθηκαν να προσδιορίσουν τη διάθεση του Γιάννη τα αποτελέσματα ήταν «πολύχρωμα», όπως παρουσιάζονται στο Εικόνα 20. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο Γιάννης έχει πολύ δημιουργικό χαρακτήρα. Εικόνα 20: η διάθεση του Γιάννη που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. Pleasant 25 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Ο Γιάννης έχει ιδιαίτερη ποιότητα φωνής. Η φωνή και η ένταση που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζεται στην εικόνα 21. Εικόνα 21:το φωνητικό προφίλ του Γιάννη που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud 80 Rock 60 Medium Jazz Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ του τραγουδιστή (φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Σαββίνα: 73

74 Η εκτιμώμενη ηλικία της Σαββίνας ήταν 29,5 έτη (SD=2,9) η οποία είναι πολύ υψηλότερη από την πραγματική που είναι 20. Οι συμμετέχοντες εκτιμούν ότι η τραγουδίστρια έχει ύψος 169,1cm (SD= 4,7) που είναι πάρα πολύ κοντά στο πραγματικό της ύψος (165 cm), αλλά υπερεκτίμησε πολύ το βάρος της (M=78kg SD=5,1) που ήταν στην πραγματικότητα 42kg. Διεξήχθει ανεξάρτητο t-test για να εξεταστεί εάν υπήρξε σημαντική διαφορά ανάμεσα στις εκτιμήσεις των γυναικών και των αντρών για την ηλικία, το ύψος και το βάρος της Σαββίνας. Η δοκιμή αποκάλυψε πως δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών. Οι συμμετέχοντες συνήθως αντιλαμβάνονταν την τραγουδίστρια με μακριά μαλλιά (91%) αλλά μόνο το 34% φαντάστηκε σωστά το καστανό χρώμα (οι περισσότεροι φαντάστηκαν μαύρο). Οι περισσότεροι αντιλήφθηκαν την τραγουδίστρια με καστανά μάτια (91%) και με στόμα μεσαίου μεγέθους και φυσιολογικά χείλη (53%). Όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να καθορίσουν την διάθεση της Σαββίνας το 44% την αντιλήφθηκε εσφαλμένα ως μελαγχολική. Η Σαββίνα ήταν παθιασμένη αλλά οι συμμετέχοντες δεν το αντιλήφθηκαν. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα 22. Εικόνα 22: η διάθεση της Σαββίνας που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. Pleasant 50 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Η Σαββίνα έχει παθιασμένη και γλυκιά φωνή. Η φωνή και η ένταση της Σαββίνας που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζεται στην εικόνα 23. Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ της Σαββίνας(φωνής και έντασης) βάση του φύλου, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Ωστόσο όταν η ίδια γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το στυλ της φωνής της με βάση το φύλο, βρέθηκε μια σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι γυναίκες προέβλεψαν σημαντικά το ύφος του τραγουδιού. Εικόνα 23: το φωνητικό προφίλ της Σαββίνας που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες 74

75 Style High/Loud Medium Jazz 50 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Άκης: Η εκτιμώμενη ηλικία του τραγουδιστή Άκη ήταν 29,7 έτη (SD=2,6), η οποία είναι λίγο χαμηλότερη από την πραγματική που είναι 34. Οι συμμετέχοντες εκτιμούν ότι ο τραγουδιστής έχει ύψος 174,6cm (SD=4,6) που είναι το πραγματικό ύψος (175cm) αλλά υποτίμησαν το βάρος του (M=79kg SD=5,5) που ήταν 85kg. Μια ανεξάρτητη δοκιμή t-test διεξήχθει για να εξεταστεί εάν υπήρξε μια σημαντική διαφορά φύλου μεταξύ της εκτίμησης των συμμετέχοντων για την ηλικία το ύψος και το βάρος του τραγουδιστή. Η δοκιμή αποκάλυψε πως δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών. Οι συμμετέχοντες αντιλήφθηκαν συνήθως τον Άκη με κοντό μαλλί (59%) ενώ το 44% φαντάστηκε σωστά το καστανό χρώμα. Η στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών αποκαλύφθηκε στο χρώμα ματιών του τραγουδιστή. Οι άντρες αντιλήφθηκαν πολύ πιο συχνά το καστανό χρώμα ματιών από ότι οι γυναίκες. Οι συμμετέχοντες φαντάζονταν το Άκη με μεγάλο στόμα και φυσιολογικά χείλη(53%). Όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προσδιορίσουν τη διάθεση του Άκη, οι περισσότεροι αντιλαμβάνονταν εσφαλμένα (59%) ενώ το 16% τον αντιλήφθηκε ως σοβαρό. Αυτή είναι ίσως η συνέπεια του γεγονότος ότι ο Άκης έχει μια πολύ ισχυρή προσωπικότητα και έτσι οι συμμετέχοντες τον αντιλαμβάνονταν ως νευρικό. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα24. Ο Άκης έχει «ωμή» και τραχειά φωνή. Η φωνή και η ένταση που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζεται στην εικόνα 25. Εικόνα 24:η διάθεση του Άκη που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. 75

76 Pleasant 60 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Εικόνα 25 :το φωνητικό προφίλ του Άκη που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud 80 Rock 60 Medium Jazz Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή συνάρτηση παλινδρόμησης υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών ( φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο των συμμετέχοντων, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Αθηνά: Η εκτιμώμενη ηλικία της τραγουδίστριας Αθηνάς ήταν 28,2 έτη (SD=3,5) η οποία είναι πολύ κοντά στην πραγματική(27). Οι συμμετέχοντες εκτιμούν ότι η τραγουδίστρια έχει ύψος 169,5cm(SD=4,1) που υπερεκτιμούν το πραγματικό ύψος (160cm) και υπερεκτιμούν πολύ το βάρος της (M=78,3kg SD=6,5) που πραγματικά είναι 50kg. Μια ανεξάρτητη δοκιμή t-test διεξήγθει για να εξεταστεί εάν υπήρξε σημαντική διαφορά φύλου μεταξύ της εκτίμησης των συμμετέχοντων για την ηλικία, το ύψος και το βάρος της τραγουδίστριας. Η δοκιμή αποκάλυψε πως δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες αντιλήφθηκαν την Αθηνά με μακριά μαλλιά (78%) και το 50%φαντάστηκε σωστά το καστανό χρώμα. Περίπου το 50% αντιλήφθηκε εσφαλμένα την Αθηνά με μπλε ή πράσινα μάτια, ενώ τα μάτια της είναι καστανά. Οι περισσότεροι φαντάζονταν να έχει στόμα μεσαίου 76

77 μεγέθους(38%) με φυσιολογικά χείλη(69%). Όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προσδιορίσουν τη διάθεσή της μόνο το 12% αντιλήφθηκε σωστά (lively). Οι περισσότεροι αντιλήφθηκαν λανθασμένα την διάθεσή της ως χαλαρή/μελαγχολική(69%). Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα 26. Εικόνα26: η διάθεση της Αθηνάς που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες Pleasant 35 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Η Αθηνά έχει ισχυρή, ενεργητική και δυναμική προσωπικότητα με λεπτή νευρώδη και συναρπαστική φωνή. Η φωνή και η ένταση της Αθηνάς που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζεται στην εικόνα 27. Εικόνα27: το φωνητικό προφίλ της Αθηνάς που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud 80 Rock 60 Medium Jazz Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει τη φωνή και το στυλ των τραγουδιστών με βάση το φύλο, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Ωστόσο, όταν η ίδια γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει την ένταση της φωνής της Αθηνάς βάση του φύλου των συμμετέχοντων βρέθηκε μια σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι γυναίκες προέβλεψαν σημαντικά την εκτιμώμενη ένταση του τραγουδιού. Γιούλη: 77

78 Η εκτιμώμενη ηλικία της Γιούλης ήταν 28,9 έτη (SD=3,3) η οποία είναι εξαιρετική, καθώς στην πραγματικότητα είναι 28. Οι συμμετέχοντες εκτιμούν το ύψος της 170,1cm (SD=4,8) που είναι το πραγματικό ύψος (170cm). Ελαφρώς υπερεκτίμησαν το βάρος της (M=79kg SD=6,5) που στην πραγματικότητα είναι 75kg. Μια ανεξάρτητη δοκιμή t-test διεξήγθει για να εξεταστεί εάν υπήρξε σημαντική διαφορά φύλου μεταξύ της εκτίμησης των μαθητών για την ηλικία το ύψος και το βάρος της τραγουδίστριας. Η δοκιμή αποκάλυψε ότι δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών. Η στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών αποκαλύφθηκε στο μήκος μαλλιών. Οι άντρες αντιλήφθηκαν σωστά τα μακριά μαλλιά πιο συχνά από τις γυναίκες. Μόνο το 37% των συμμετέχοντων φαντάστηκαν σωστά τα μαλλιά με χρώμα καστανό. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες όμως αντιλήφθηκαν σωστά την τραγουδίστρια με καστανά μάτια(84%). Οι μισοί περίπου φαντάζονταν την τραγουδίστρια με στόμα μεσαίου μεγέθους και φυσιολογικά χείλη. Όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προσδιορίσουν τη διάθεση της Γιούλης μόνο το 19% αντιλήφθηκε σωστά (σοβαρή/ νευρική). Οι περισσότεροι την φαντάζονταν εσφαλμένα ως μελαγχολική και χαλαρή, πιθανότατα επειδή έχει πολύ γλυκιά φωνή. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα 28. Εικόνα 28: η διάθεση της Γιούλης που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. Pleasant 50 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Η Γιούλη έχει ισχυρή, ενεργητική και δυναμική προσωπικότητα και ταυτόχρονα μια γλυκιά και μπάσα φωνή. Η φωνή και η ένταση της Γιούλης που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζονται στην εικόνα 29. Εικόνα 29: το φωνητικό προφίλ της Γιούλης που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες. 78

79 Style High/Loud Medium Jazz 60 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical ΦΑΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ Δώρα: Όταν οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού της Δώρας εκτίμησαν ότι είχε 69% την ικανότητα για τη διατήρηση ρυθμικών τόνων. Οι ακροατές πίστεψαν το γεγονός ότι η απόδοση της Δώρας ήταν περίπου 3% πιο αργή στην απόδοση του ρυθμού και η συχνότητά της ήταν 5% υψηλότερη από την τέλεια. Από άποψη σταθερότητας και σταθερότητας βήματος, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν ότι η φωνή της ήταν άψογη στο 66% του χρόνου. Η εκτιμώμενη ηλικία της Δώρας ήταν 23 έτη (SD=0,8) η οποία ήταν εξαιρετικά κοντά στην πραγματική(24). Όταν ρωτήθηκε το επίπεδο της μουσική της παιδείας, οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονταν ότι βρίσκεται στα τελευταία χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μια ανεξάρτητη δοκιμή t-test διεξήγθει για να εξεταστεί εάν υπήρξε μια σημαντική διαφορά βάση φύλου για την εκτίμηση της τεχνικής τραγουδιού της Δώρας από τους συμμετέχοντες. Η δοκιμή αποκάλυψε πως υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών στην εκτίμηση του ρυθμού και της σταθερότητας. Οι άντρες αντιλήφθηκαν σημαντικά χαμηλότερη ικανότητα στη διατήρηση του ρυθμού απ ότι οι γυναίκες. Οι άντρες επίσης αντιλήφθηκαν χαμηλότερη ποιοτικότητα και σταθερότητα βήματος απ ότι οι γυναίκες. Όταν οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να προσδιορίσουν την διάθεση της Δώρας την περιέγραψαν συχνότερα ως χαλαρή και σοβαρή κάτι που ήταν αντιφατικό. Τα αποτελέσματα φαίνονται στην εικόνα 30. Εικόνα 30: Η διάθεση της Δώρας που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. 79

80 Pleasant 35 Nervous Lively Relaxed Serious Melancholic Η Δώρα έχει έντονη φωνή. Οι αντιλήψεις για την φωνή και την έντασή της παρουσιάζονται στην εικόνα 31. Εικόνα 31: το φωνητικό προφίλ της Δώρας που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud Medium Jazz 60 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών (φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Ελένη: Όταν οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού της Ελένης εκτίμησαν ότι έχει πετύχει 81% την ικανότητα για την διατήρηση των ρυθμικών ήχων. Οι συμμετέχοντες υποστήριξαν το γεγονός ότι η απόδοσή της ήταν περίπου 1% ταχύτερη στην απόδοση του ρυθμού και 8% υψηλότερη στη συχνότητα από την τέλεια. Από άποψη σταθερότητας και σταθερότητας βήματος οι συμμετέχοντες θεώρησαν ότι η φωνή της ήταν άψογη στο 65,6% του χρόνου. Η εκτιμώμενη ηλικία της Ελένης είναι 25 έτη (SD=0,6) η οποία είναι εξαιρετικά κοντά στην πραγματική (26). Όταν ρωτήθηκε το επίπεδο της μουσικής της παιδείας, οι συμμετέχοντες αντιλήφθηκαν ότι βρίσκεται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. 80

81 Το t-test αποκάλυψε ότι υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών στην εκτίμηση του σωστού ύψους φωνής. Οι άντρες αντιλήφθηκαν ότι η τελική συχνότητα του ύψους φωνής ήταν πολύ υψηλότερη από ότι οι γυναίκες. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να καθορίσουν τη διάθεση της Ελένης. Τα αποτελέσματα ήταν ποικίλα όπως βλέπουμε στην Εικόνα 32. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ελένη έχει ισχυρή προσωπικότητα. Εικόνα 32: Η διάθεση της Ελένης που αντιλήφθηκαν οι συμμετέχοντες. Pleasant 30 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Η Ελένη έχει διαπεραστική και διεισδυτική φωνή. Η φωνή και η ένταση που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζονται στην εικόνα 33. Εικόνα 33: το φωνητικό προφίλ της Ελένης που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud Medium Jazz 60 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για την πρόβλεψη του φωνητικού προφίλ των τραγουδιστών (φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο των συμμετέχοντων, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Νίκος: 81

82 Όταν οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού του Νίκου, εκτίμησαν ότι πέτυχε 46% την ικανότητα διατήρησης ρυθμικών ήχων. Οι συμμετέχοντες εκτίμησαν ότι η απόδοσή του ήταν περίπου 5% πιο αργή στην απόδοση του ρυθμού και 10% χαμηλότερη στη συχνότητα απ[ό την τέλεια. Από άποψη σταθερότητας οι ακροατές θεώρησαν ότι η φωνή του ήταν άψογη στο 51% του χρόνου. Ο εκτιμώμενος αριθμός ηλικίας του Νίκου ήταν 27 έτη (SD=0,5) ο οποίος ήταν πολύ χαμηλότερος από τον πραγματικό (32). Όταν ρωτήθηκε το επίπεδο της μουσικής του παιδείας, οι ακροατές αντιλαμβάνονταν συνήθως ότι είναι στα μέσα χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το t-test αποκάλυψε ότι δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών στην εκτίμηση του ρυθμού, του τέμπου, της σταθερότητας και της σταθερότητας του βήματος. Όταν οι ακροατές κλήθηκαν να προσδιορίσουν την διάθεση του Νίκου την αντιλήφθηκαν ως ζωντανή (lively). Ωστόσο ο Νίκος δεν είναι πολύ κοινωνικός, αλλά οι συμμετέχοντες δεν το αντιλαμβάνονται. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα 34. Εικόνα 34: η διάθεση του Νίκου που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες. Pleasant 35 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Ο Νίκος έχει ζεστή, βαθιά, μπάσα και χυδαία φωνή. Η φωνή και η ένταση που αντιλαμβάνονται οι ακροατές παρουσιάζεται στην Εικόνα 35. Εικόνα 35: το φωνητικό προφίλ του Νίκου που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες. 82

83 Style High/Loud Medium Jazz 54 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών ( φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο των ακροατών αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Μιχαλάκης: Όταν οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού του Μιχαλάκη, εκτίμησαν ότι πέτυχε 49% την ικανότητα για τη διατήρηση ρυθμικών ήχων. Οι ακροατές εκτίμησαν ότι η απόδοσή του ήταν περίπου 6% πιο αργή στην απόδοση του ρυθμού και 5% υψηλότερη στη συχνότητα από την τέλεια. Όσον αφορά τη σταθερότητα, οι ακροατές αξιολόγησαν ότι η φωνή του ήταν άψογη στο 65%του χρόνου. Η εκτιμώμενη ηλικία του Μιχαλάκη ήταν24 έτη (SD=0,5) η οποία ήταν κάπως χαμηλότερη από την πραγματική (27). Όταν ερωτήθηκε το επίπεδο της μουσικής του παιδείας, οι ακροατές συνήθως αντιλαμβάνονταν ότι ήταν στα μέσα χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το t-test αποκάλυψε πως δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών στην εκτίμηση του ρυθμού, του τέμπου της σταθερότητας και της σταθερότητας βήματος. Όταν οι ακροατές κλήθηκαν να προσδιορίσουν τη διάθεσή του οι περισσότεροι τον αντιλήφθηκαν ως νευρώδη/ νευρικό (40%). Τα αποτελέσματα στην εικόνα 36. Εικόνα 36: η διάθεση του Μιχαλάκη που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες. 83

84 Pleasant 40 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Ο Μιχαλάκης έχει ζεστή, ήπια και βαθιά φωνή. Η φωνή και η ένταση που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες παρουσιάζεται στην εικόνα 37. Εικόνα 37: το φωνητικό προφίλ του Μιχαλάκη που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud Medium Jazz 60 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών (φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Πέτρος: Όταν οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού του Πέτρου εκτίμησαν ότι πέτυχε 39% την ικανότητα διατήρησης ρυθμικών ήχων. Οι ακροατές κατέληξαν ότι η απόδοσή του ήταν περίπου 23% πιο αργή στην απόδοση του ρυθμού και 3% υψηλότερη στη συχνότητα από την τέλεια. Από άποψη σταθερότητας, οι ακροατές θεώρησαν ότι η φωνή του ήταν άψογη στο 50%του χρόνου. Η εκτιμώμενη ηλικία του Πέτρου ήταν 25 έτη (SD=0,6) η οποία ήταν σημαντικά χαμηλότερη από την πραγματική (33). Όταν ερωτήθηκε το επίπεδο της μουσικής του παιδείας, οι συμμετέχοντες συνήθως αντιλαμβάνονταν ότι ήταν στο πρώτο έτος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. ΤοT-test αποκάλυψε ότι υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ 84

85 αντρών και γυναικών στην εκτίμηση της ικανότητας για την διατήρηση του ρυθμικού ήχου. Οι γυναίκες αντιλήφθηκαν σημαντικά υψηλότερη ικανότητα για την διατήρηση του ρυθμού απ ότι οι άντρες. Όταν ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να προσδιορίσουν τη διάθεση του Πέτρου οι περισσότεροι από αυτούς κατάλαβαν σωστά(40%). Ο Πέτρος έχει ήρεμη και ήπια προσωπικότητα. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην εικόνα 38. Εικόνα 38: η διάθεση του Πέτρου που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες. 40 Wiry Pleasant Lively Relaxed Serious Melancholic O Πέτρος έχει ζεστή, νευρώδη και εκνευριστική/ερεθιστική φωνή. Η φωνή και η ένταση που αντιλαμβάνονται οι ακροατές παρουσιάζονται στην εικόνα 39. Εικόνα39: το φωνητικό προφίλ του Πέτρου που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud 80 Rock 60 Medium Jazz Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών (φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Αποστόλης: 85

86 Όταν οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού του Αποστόλη εκτίμησαν ότι πέτυχε 61% ικανότητα για διατήρηση ρυθμικών ήχων. Οι ακροατές εκτίμησαν ότι η απόδοσή του ήταν περίπου 12% πιο αργή στην απόδοση του ρυθμού και 2% υψηλότερη στη συχνότητα από την τέλεια. Όσον αφορά την σταθερότητα, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν ότι η φωνή του ήταν άψογη στο 54% του χρόνου. Η εκτίμηση της ηλικίας του Αποστόλη ήταν 25 έτη (SD=0,5) η οποία ήταν χαμηλότερη από την πραγματική (30). Όταν ρωτήθηκε το επίπεδο της μουσικής του παιδείας, οι ακροατές αντιλαμβάνονταν συνήθως ότι ήταν στα μέσα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το t-test αποκάλυψε ότι δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών στην εκτίμηση του ρυθμού, του τέμπου, της σταθερότητας και της σταθερότητας του βήματος. Τα αποτελέσματα της διάθεσής του παρουσιάζονται στην εικόνα 40. Εικόνα 40: η διάθεση του Αποστόλη που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Pleasant 35 Wiry Lively Relaxed Serious Melancholic Ο Αποστόλης έχει ζεστή, κοινωνική και παιδική φωνή. Η φωνή και η ένταση του Αποστόλη που αντιλαμβάνονται οι ακροατές παρουσιάζονται στην εικόνα 41. Εικόνα 41: το φωνητικό προφίλ του Αποστόλη που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες Style High/Loud 80 Rock 60 Medium Jazz Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical 86

87 Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών με βάση το φύλο, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Ρενέ: Όταν οι ακροατές αξιολόγησαν την τεχνική τραγουδιού του Ρενέ, εκτίμησαν ότι πέτυχε 39% την ικανότητα για τη διατήρηση ρυθμικών ήχων. Οι ακροατές εκτιμούν ότι η απόδοσή του ήταν περίπου 23% πιο αργή στην απόδοση του ρυθμού και 3% υψηλότερη στη συχνότητα από την τέλεια. Από άποψη σταθερότητας οι ακροατές θεώρησαν ότι η φωνή του ήταν άψογη 50% του χρόνου. Η εκτιμώμενη ηλικία του Ρενέ ήταν25 έτη (SD= 0,6) η οποία ήταν κοντά στην πραγματική (27). Όταν ερωτήθηκε το επίπεδο της μουσικής του παιδείας, οι ακροατές συνήθως αντιλαμβάνονταν ότι ήταν στο πρώτο έτος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το t-test αποκάλυψε πως δεν υπήρχαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών στην εκτίμηση του ρυθμού, του τέμπο, της σταθερότητας και της σταθερότητας του βήματος. Όταν οι ακροατές κλήθηκαν να προσδιορίσουν την διάθεση του Ρενέ οι περισσότεροι τον αντιλήφθηκαν χαλαρό(40%). Ο Ρενέ έχει μοναδική και ξεχωριστή προσωπικότητα. Τα αποτελέσματα της αντίληψης της διάθεσής του παρουσιάζονται στην Εικόνα42. Εικόνα 42: Η διάθεση του Ρενέ που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες 40 Wiry Pleasant Lively Relaxed Serious Melancholic O Ρενέ έχει ζεστή, βαθιά και βαριά φωνή. Η φωνή και η ένταση του Ρενέ που αντιλαμβάνονται οι ακροατές παρουσιάζονται στην εικόνα 43. Μια πολλαπλή γραμμική παλινδρόμηση υπολογίστηκε για να προβλέψει το φωνητικό προφίλ των τραγουδιστών ( φωνή, στυλ, ένταση) με βάση το φύλο, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική εξίσωση παλινδρόμησης. Εικόνα 43:το φωνητικό προφίλ του Ρενέ που αντιλαμβάνονται οι συμμετέχοντες. 87

88 Style High/Loud Medium Jazz 54 Rock Pop Voice Bass/Soft Volume Entechno Lyrical 88