Ο Σολωµός και οι Επτανήσιοι

Transcript

1 Ο Σολωµός και οι Επτανήσιοι

2 Το 1864 προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα. Επτάνησα Από τα µέσα του 18 ου ως και τα τέλη του 19 ου αι. τα Επτάνησα βρίσκονταν υπό την κατοχή δυτικών δυνάµεων, δεν ήταν ποτέ υπό οθωµανική κατοχή. Βενετοί (1797). Γάλλοι (1797). Ρώσοι ( ). Επτάνησος Πολιτεία ( ). Γάλλοι (1807). Άγγλοι ( ). Αγγλική Προστασία ( ): Ηνωµένες Πολιτείες των Ιονίων νήσων.

3 Επτάνησα Οι ιστορικές συγκυρίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη του διαρκούς και στενού µορφωτικού και πνευµατικού δεσµού των Επτανήσων µε τη Δύση και ιδίως µε την Ιταλία. Παράλληλα διατηρήθηκαν οι σχέσεις µε τις τουρκοκρατούµενες ελληνικές περιοχές. Αφοµοίωσαν τα ήθη και τους θεσµούς της Δύσης, ενώ ταυτόχρονα διαφύλαξαν την ελληνική εθνική συνείδηση και τη χριστιανική πίστη.

4 Οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη αξιόλογης τοπικής λογοτεχνίας: Ευρεία ιταλοµάθεια των µορφωµένων. Ύπαρξη τυπογραφείων. Ανάπτυξη του τοπικού Τύπου (ιδίως του λογοτεχνικού). Σταθερή ροπή προς τη δηµοτική γλώσσα. Ιόνιος Ακαδηµία: το πρώτο ελληνικό πανεπιστήµιο στην Κέρκυρα. Επτάνησα

5 Επτάνησα Τα κύρια αστικά κέντρα και λογοτεχνικά φυτώρια ήταν η Κέρκυρα και η Ζάκυνθος. Η λογοτεχνική κίνηση µοιράστηκε ανάµεσα στις δύο αυτές πόλεις. Η Ειρήνη Δενδρινού πρότεινε τον όρο «Κερκυραϊκή Σχολή», ο οποίος στεγάζει τη λογοτεχνική παραγωγή των Κερκυραίων.

6 Τον όρο εισήγαγαν ο Κωνσταντίνος Ασώπιος και ο Εµµανουήλ Ροΐδης για να ονοµάσουν το σύνολο των λογοτεχνών που έδρασαν στα Επτάνησα, τον 19 ο αι., γύρω από τον Διονύσιο Σολωµό. Με τον όρο Επτανησιακή Σχολή αναφερόµαστε στη λογοτεχνική παραγωγή των νησιών του Ιονίου από τα µέσα του 18 ου αι. µέχρι το τέλος του 19 ου αι. Η επτανησιακή σχολή

7 Η επτανησιακή σχολή Το κυριότερο λογοτεχνικό είδος που καλλιεργήθηκε ήταν η ποίηση (λυρική, επικολυρική, σατιρική). Πυρήνας και άξονας της ποιητικής παραγωγής ήταν το έργο του µείζονος ποιητή Διονυσίου Σολωµού (γαλλικός διαφωτισµός, νεοκλασικισµός, γερµανικός ιδανισµός, ροµαντισµός). Η κατανοµή σε οµάδες της υπόλοιπης επτανησιακής ποίησης έγινε µε σηµείο αναφοράς τον Σολωµό (προσολωµικοί, σολωµικοί, µετασολωµικοί, εξωσολωµικοί). Ο άλλος µείζων ποιητής της επτανησιακής σχολής ήταν ο Ανδρέας Κάλβος (ποιητής της ιδέας, νεοκλασικισµός, ροµαντισµός, ε υ ρ ω π α ϊ κ ό φ ι λ ε λ λ η ν ι κ ό κ ί ν η µ α, καρµπονάροι). Πρόσληψη από τη γενιά του 1880 και τη γενιά του 30 (Παλαµάς, Ελύτης).

8 Η επτανησιακή σχολή Η επτανησιακή ποίηση στηρίχθηκε στη σύνθεση ροµαντικών και κλασικιστικών στοιχείων. Σταθερή ήταν η χρήση της δηµοτικής γλώσσας. Η επτανησιακή λογοτεχνία φέρει έντονα τα ίχνη της επίδρασης της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, κυρίως της ιταλικής. Έχει δεχτεί επιρροές από την κρητική λογοτεχνία και το δηµοτικό τραγούδι.

9 Τα βασικότερα θέµατα της λογοτεχνικής παραγωγής: Η αγάπη για : τη γυναίκα την πατρίδα τη θρησκεία τη φύση Η επτανησιακή σχολή Ν. Δοξαράς, Το γενέσιον της Παναγίας (18ος αιώνας). Βυζαντινό Μουσείο Ζακύνθου. Έργο της επτανησιακής σχολής στη ζωγραφική.

10 Διονύσιος Σολωµός ( ) Η εµβληµατική µορφή της επτανησιακής σχολής. Ο εθνικός ποιητής της Ελλάδας. Καταγωγή από τη Ζάκυνθο. Σπούδασε στην Ιταλία. Έργο: ποίηση, πεζογραφία, µεταφράσεις (διγλωσσία, αποσπασµατικότητα, ροµαντισµός). Γράφει στα ελληνικά και στα ιταλικά. Συλλογή Μουσείου Σολωµού και Επιφανών Ζακυνθίων. Ο Διονύσιος Σολωµός σε νεανική ηλικία.

11 Διονύσιος Σολωµός ( ) Χρησιµοποιεί τη δηµοτική γλώσσα. Σταδιακά υιοθετεί τον 15σύλλαβο του δηµοτικού τραγουδιού και του Ερωτόκριτου, αλλά τον ανανεώνει. Χρησιµοποιεί θέµατα του γερµανικού ροµαντισµού (φύση, σκοτεινότητα, εξιδανικευµένη γυναίκα).

12 Διονύσιος Σολωµός, Ο Λάµπρος, µέχρι 1833

13 Διονύσιος Σολωµός, Ο Κρητικός, 1833

14 Διονύσιος Σολωµός, Ελεύθεροι Πολιορκηµένοι (Γ σχεδίασµα), 1844

15 Σολωµικοί Σολωµικοί ονοµάστηκαν όσοι ποιητές γνώρισαν τον Σολωµό, συνδέθηκαν φιλικά µαζί του και το έργο τους φέρει έντονα τα ίχνη της σολωµικής επιρροής. Οι πιο σηµαντικοί: Αντώνιος Μάτεσης (συγγραφέας λυρικών και σατιρικών ποιηµάτων, γνωστότερος για το θεατρικό έργο του, Ο βασιλικός). Γεώργιος Τερτσέτης (επηρεάστηκε ιδιαίτερα από το δηµοτικό τραγούδι. Απέβλεπε στη διάδοση της δηµοτικής ως λογοτεχνικής γλώσσας). Ιούλιος Τυπάλδος (λυρισµός, µυστικοπάθεια και αγάπη για την πατρίδα. Ακολουθεί πιστά το σολωµικό εκφραστικό παράδειγµα). Γεράσιµος Μαρκοράς (γνωστός ιδίως για το µεγάλο επικολυρικό ποίηµά του, Ο όρκος). Ιάκωβος Πολυλάς: ποιητικό και πεζογραφικό έργο, πιο σηµαντική η συµβολή του στο µεταφραστικό και κριτικό πεδίο. Ο Πολυλάς έµεινε γνωστός κυρίως ως ο πρώτος εκδότης των σολωµικών ποιηµάτων, τα οποία στο µεγαλύτερο µέρος τους έµεναν αποσπασµατικά και ανέκδοτα (Τα ευρισκόµενα, 1859). Νεότεροι εκδότες των απάντων του Σολωµού είναι οι: Ν.Β. Τωµαδάκης, Λίνος Πολίτης, Στυλιανός Αλεξίου, Δηµήτρης Δηµηρούλης.

16 Σολωµικοί Αντώνιος Μάτεσης Γεώργιος Τερτσέτης

17 Σολωµικοί Γεράσιµος Μαρκοράς Ιούλιος Τυπάλδος

18 Ιάκωβος Πολυλάς Σολωµικοί

19 Εξωσολωµικοί Εξωσολωµικοί ονοµάστηκαν οι επτανήσιοι ποιητές το έργο των οποίων δεν εντάσσεται στη σφαίρα επιρροής του Σολωµού. Ανδρέας Κάλβος (δεν υπάρχει σαφής µαρτυρία για συνάντηση µε τον Σολωµό). Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (διαµεσολαβητής ανάµεσα στην επτανησιακή και στην αθηναϊκή λογοτεχνία του 19ου αι. Χρησιµοποιεί τη δηµοτική γλώσσα. Ροµαντική επεξεργασία θεµάτων αντληµένων είτε από την ιστορική παράδοση της Επτανήσου είτε από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων). Ανδρέας Λασκαράτος (ηθικολόγος και αρνητής των προλήψεων/ σταθερή καλλιέργεια της σατιρικής ποίησης/ ρηξικέλευθες ιδέες).

20 Ανδρέας Κάλβος Ιωαννίδης ( ) ΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Γλώσσα: καθαρεύουσα εµπλουτισµένη µε αρχαϊστικούς και δηµώδεις τύπους. Εξωσολωµικοί Ελληνόγλωσσο και ιταλόγλωσσο έργο, µετάφραση Ψαλµών του Δαβίδ. Ωδή Μέτρο: ιδιότυπη µετρική αντίληψη, πολύτροπος αρµονία. Καρµποναρισµός Αριστοτέλης Βαλαωρίτης ( )

21 Ανδρέας Λασκαράτος Εξωσολωµικοί

22 Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί: Λύρα, Λυρικά, 1826

23 Διονύσιος Σολωµός: Πεζά Η Γυναίκα της Ζάκυθος, (γρ ,1829, 1833, έκδ. 1927): υπερείδος, δηλαδή υπέρβαση του είδους, «είδος µικτό αλλά νόµιµο»: ποιητικό πεζό, σάτιρα, θρήνος, προφητεία, όνειρο εφιαλτικό, βιβλικός στίχος (verset). Πεζογραφία (ενδεικτικά) Διάλογος (1824): δηµοτική γλώσσα, η γλώσσα του λαού εκφράζει τα πιο λεπτά αισθήµατα και κινήµατα της ψυχής. Ελισάβετ Μουτζάν -Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία (γρ. 1831, εκδ. 1881). Θέµατα: η θέση και η εκπαίδευση της γυναίκας, η γυναικεία γραφή ως ζωτική ανάγκη και επανάσταση, ο φενιµισµός, ο αληθιακός χαρακτήρας του αυτοβιογραφικού είδους.

24 Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Πρόσωπα - Έργα - Ρεύµατα Όροι, Αθήνα, Πατάκης, Βιβλιογραφία Λίνος Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Αθήνα, Μ.Ι.ΕΤ, Λίνος Πολίτης, Ποιητική Ανθολογία. Ο Σολωµός και οι Εφτανησιώτες, Αθήνα, Δωδώνη, Βαγγέλης Αθανασόπουλος (επιµ.), Ελισάβετ Μουτζάν Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία, Αθήνα, Ωκεανίδα, 1999.