Ο ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΗ Η ΙΛΙΑΔΑ

Transcript

1 Ο ΟΜΗΡΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΗ Στην αρχαία Ελλάδα, έζησε τον 8 ο αιώνα π.χ. ο Όμηρος. Ο Όμηρος ήταν ένας ραψωδός που σκέφτηκε και αφηγήθηκε δύο έπη: την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Τι θα πει αυτό; Λοιπόν: Οι ραψωδοί: ήταν ποιητές που ήξεραν απ έξω μεγάλα ποιήματα (τα έπη) και τα έλεγαν στον κόσμο που μαζεύονταν να τους ακούσει. Για να μην ξεχνάνε τα λόγια τους κρατούσαν το ρυθμό χτυπώντας ένα ραβδί. Οι αοιδοί : επίσης έφτιαχναν με το μυαλό τους τέτοια μεγάλα ποιήματα (έπη) αλλά τα τραγουδούσαν και μάλιστα έπαιζαν λύρα. Τα έπη: ήταν αυτά τα μεγάλα ποιήματα που έλεγαν οι ραψωδοί και οι αοιδοί και αυτά πάντα μιλούσαν για πολέμους και ήρωες! Η Ιλιάδα: είναι ένα έπος που μιλάει για τον πόλεμο που έκαναν οι Έλληνες στην Τροία. Η Οδύσσσεια μιλά για το ταξίδι που έκανε ο Οδυσσέας για να γυρίσει από την Τροία στην Ιθάκη, στο σπίτι του. Το ταξίδι αυτό είναι ο νόστος. Η ΙΛΙΑΔΑ Κάποτε ζούσε στη Σπάρτη μια όμορφη βασίλισσα, η Ελένη, με τον άντρα της τον Μενέλαο. Όμως τη βασίλισσα αυτή την έκλεψε ένα νεαρό βασιλόπουλο από την Τροία, ο Πάρις. Τότε ο άντρας της, ο Μενέλαος, κάλεσε όλους τους βασιλιάδες της Ελλάδας, για να πάνε να πάρουνε πίσω την Ελένη. Ανάμεσα στους βασιλιάδες που πήγαν στην Τροία ήταν και ο Αχιλλέας, βασιλιάς στη Θεσσαλία αλλά και ο Οδυσσέας, ο βασιλιάς της Ιθάκης. Ο Οδυσσέας δεν ήθελε να πάει στην Τροία γιατί ήταν ευτυχισμένος με τη γυναίκα του, την Πηνελόπη και το μωρό του τον Τηλέμαχο αλλά τον ανάγκασαν και έτσι άφησε το σπίτι του και την οικογένεια του. Πήγαν λοιπόν πολλοί Έλληνες, με καράβια στην Τροία. Όμως η Τροία είχε τείχη, ήταν οχυρωμένη, και δεν μπορούσαν να την κατακτήσουν. Έτσι πολεμούσαν οι Έλληνες έξω από τα τείχη δέκα χρόνια. Τελικά, ο Οδυσσέας, που ήταν ο πιο πονηρός και πολυμήχανος από όλους σκέφτηκε ένα τέχνασμα για να μπουν μέσα στα τείχη οι Έλληνες. Έφτιαξαν ένα άλογο, ξύλινο και μεγάλο, και οι πιο γενναίοι Έλληνες κρύφτηκαν εκεί μέσα. Οι υπόλοιποι μπήκαν στα καράβια κι έφυγαν ή μάλλον.έκαναν ότι έφυγαν. Έτσι οι Τρώες, που νόμιζαν ότι έφυγαν επιτέλους οι Έλληνες, άνοιξαν τις πύλες και έβαλαν το άλογο μέσα στην Τροία. Το βράδυ λοιπόν, που όλοι κοιμήθηκαν, οι Έλληνες, βγήκαν από το ξύλινο άλογο, έκαψαν την Τροία, σκότωσαν πολλούς Τρώες και τις γυναίκες τις πήραν μαζί τους σκλάβες. Επίσης, ο Μενέλαος ξαναβρήκε τη γυναίκα του την Ελένη. Νικητές οι Έλληνες, ξεκίνησαν για το ταξίδι της επιστροφής, το νόστο.αλλά δεν έφτασαν όλοι αμέσως! Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ Όπως είπαμε, δεν έφτασαν όλοι αμέσως! Ο Οδυσσέας ξεκίνησε για την Ιθάκη αλλά μέχρι να καταφέρει τελικά να φτάσει σπίτι του πέρασαν δέκα ολόκληρα χρόνια! Κι αυτό γιατί ο Ποσειδώνας, που δεν συμπαθούσε τον Οδυσσέα, του έφερνε συνέχεια εμπόδια και συνέχεια τον οδυγούσε μακριά από το σπίτι του. Φυσικά ο Ποσειδώνας είναι η θάλασσα, που με τις φουρτούνες και τις θύελλες ταλαιπωρούσε τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του με τα καράβια τους, μέσα στο πέλαγος. Ο Οδυσσέας, σε αυτό το ταξίδι, είδε πολλά μέρη, πραγματικά και φανταστικά! Κινδύνεψε από ανθρωποφάγους γίγαντες, θαλάσσια τέρατα και πονηρές θεές, που δεν τον άφηναν να γυρίσει στο σπίτι του. Ταξίδεψε μέχρι και στον Κάτω Κόσμο, εκεί που είναι οι ψυχές των νεκρών, και μίλησε μαζί τους! Έλειπε δηλαδή συνολικά 20 χρόνια από την Ιθάκη. Εν τω μεταξύ, στο σπίτι του ο γιος του ο Τηλέμαχος μεγάλωνε, αλλά δεν ήταν ευτυχισμένος. Κι αυτό γιατί είχαν φτάσει στο παλάτι του Οδυσσέα πολλοί νεαροί άρχοντες από τα γύρω νησιά και ήθελαν να παντρευτούν την Πηνελόπη και να γίνουν βασιλιάδες της Ιθάκης! Η Πηνελόπη δεν ήξερε τι να κάνει, γιατί ο Οδυσσεάς δε γυρνούσε και ο Τηλέμαχος ήταν ακόμα μικρός Σκέφτηκε λοιπόν κι αυτή μια δικαιολογία. Είπε λοιπόν «όταν τελειώσω το πανί που υφαίνω στον αργαλειό μου, τότε θα ανακοινώσω ποιον από όλους θα παντρευτώ». Όμως η Πηνελόπη, κάθε βράδυ ξήλωνε το πανί και αυτό δεν τελείωνε ποτέ! Οι νέοι αυτοί όμως, οι μνηστήρες της Πηνελόπης όλο έμεναν στο παλάτι, έτρωγαν και έπιναν τα αγαθά του Οδυσσέα. Δεν είχαν όμως καλό τέλος!

2 1. ΕΝΩΣΤΕ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΟΥΝ Ο Όμηρος Η Ιλιάδα Η Οδύσσεια Οι ραψωδοί Η μούσα Οι αοιδοί Είναι ένα έπος (ένα μεγάλο ποίημα) που μας μιλάει για τον ΤΡΩΙΚΟ πόλεμο Είναι η θεά που δίνει έμπνευση στον Όμηρο και γενικά στους ποιητές Ήταν ο ποιητής που δημιούργησε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια Ήταν τραγουδιστές που τραγουδούσαν έπη και έπαιζαν λύρα Είναι ένα έπος που μας μιλάει για το ταξίδι της επιστροφής του ΟΔΥΣΣΕΑ στην ΙΘΑΚΗ, αφού έφυγε από την Τροία Ήταν ποιητές που αφηγούνταν ποιήματα (έπη) και κρατούσαν το ρυθμό χτυπώντας ένα ραβδί ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ (ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΤΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ) 1. Να γράψετε τι ξέρετε για τον Όμηρο, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. 2. Να βρείτε στη φωτογραφία τον Όμηρο, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τη Μούσα και τον Αοιδό. Τι φοράει και τι κρατάει ο κάθε ένας. Χιτώνας στεφάνι φτερά δάφνη κουπί Σπαθί λύρα ραβδί

3 Ραψωδία α Ο ποιητής καλεί τη Μούσα να μας αφηγηθεί την ιστορία του Οδυσσέα. Ο Ποσειδώνας, που εχθρεύεται τον ήρωα, λείπει στους Αιθίοπες και οι θεοί συνεδριάζουν στον Όλυμπο. Με πρωτοβουλία της Αθηνάς αποφασίζουν να δρομολογήσουν το νόστο του. Σε εφαρμογή του θεϊκού σχεδίου, η Αθηνά κατεβαίνει στην Ιθάκη για να παρακινήσει τον Τηλέμαχο να αναζητήσει τον πατέρα του. Με τη μορφή του Μέντη, ενός πατρικού φίλου, μπαίνει στο παλάτι, όπου οι μνηστήρες γλεντοκοπούν κατασπαταλώντας ασύστολα την ξένη περιουσία. Ο Τηλέμαχος υποδέχεται φιλόξενα τον ξένο, και η Αθηνά προσπαθεί να τον πείσει πως ο πατέρας του ζει. Τον παρακινεί να καταγγείλει τη συμπεριφορά των μνηστήρων και να πάει στους βασιλιάδες της Πύλου και τη Σπάρτης να ρωτήσει για τον Οδυσσέα. Φεύγοντας η Αθηνά αποκαλύπτεται και ο Τηλέμαχος αναθαρρεί. Ο αοιδός Φήμιος τραγουδά το γυρισμό των Αχαιών από την Τροία, Και τότε η Πηνελόπη, που πάντα έμενε στην κάμαρά της κλεισμένη να υφαίνει το ατέλειωτο υφαντό, κατέβηκε στην αίθουσα που βρίσκονταν οι μνηστήρες. Όχι μόνη της βέβαια, αλλά μαζί με δύο υπηρέτριες που τη συνόδευαν. Δεν μπήκε μέσα παρά στάθηκε στην πόρτα και τραβώντας μπροστά στο πρόσωπό της μαντίλι, για να μη δουν οι μνηστήρες το πρόσωπό της, είπε: - Φήμιε, όλοι σε ακούν να τραγουδάς τα κατορθώματα των ηρώων, και αμίλητοι πίνουν το κρασί τους, μόνο αυτό το τραγούδι μην τραγουδάς γιατί σπαράζει την καρδιά μου, γιατί τη μνήμη μου πληγώνει το πένθος γι αυτόν που είναι ξακουστός σε όλη την Ελλάδα. Και τότε ο Τηλέμαχος, για πρώτη φορά σηκώθηκε και μίλησε στη μητέρα του αυστηρά και την έστειλε πίσω στα διαμερίσματά της. - Μητέρα, μην απαγορεύεις στον αοιδό να λέει τραγούδια τιμημένα, κι αν σε στενοχωρεί, φταίχτης δεν είναι ούτε ο αοιδός ούτε το τραγούδι. Φταίχτης είναι ο Δίας ίσως και η μοίρα, γιατί αυτοί δίνουν τον πόνο και τη χαρά στους ανθρώπους όπως θέλουν. Και να ξέρεις πως δεν είναι μόνο ο Οδυσσέας που χωρίστηκε από την Τροία που έχει χαθεί. Οι άνθρωποι προτιμούν να ακούνε εκείνο το τραγούδι που μοιάζει να είναι το τελευταίο. Πήγαινε τώρα στο αργαλειό σου και δίνε εντολές στις δούλες του σπιτιού. Τα λόγια είναι για τους άντρες, και πρώτος από όλους εγώ θα μιλώ σ αυτό το σπίτι, αφού εγώ είμαι κυβερνήτης. Ο Τηλέμαχος της μιλά με Στη συνέχεια στρέφεται με αυτοπεποίθηση προς τους μνηστήρες, τους λέει να φύγουν απ το σπίτι του και τους ανακοινώνει ότι θα φέρει το θέμα στη συνέλευση των Ιθακησίων.

4 Ειπε λοιπον: «μνηστήρες της μητέρας μου, που σας κατέχει υπεροψία και μέθη, σήμερα ακούστε το τραγούδι του αοιδού, χωρίς φωνές, μα αύριο θα σας αναγγείλω απερίφραστα την απόφασή μου: έξω από το σπίτι! Αλλού να ψάξετε έτοιμα τραπέζια και στο εξής να σπαταλάτε τη δική σας περιουσία!» Ακολουθεί λογομαχία. Οι μνηστήρες επαναστατούν και φαίνεται ότι δεν έχουν σκοπό να φύγουν ούτε να αφήσουν τον Τηλέμαχο να κυβερνήσει. Καθώς τελειώνει η πρώτη μέρα του ποιητικού χρόνου της Οδύσσειας, ο Τηλέμαχος ξαγρυπνά και αναλογίζεται τις υποδείξεις της Αθηνάς. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ / ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΤΙ ΝΙΩΘΟΥΝ; ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ 2. Τι έγινε την πρώτη μέρα της Οδύσσειας; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο)

5 Ραψωδία β Το πρωινό της δεύτερης μέρας ο Τηλέμαχος συγκαλεί τη συνέλευση του λαού της Ιθάκης, εξηγεί την κατάσταση, προτρέπει του μνηστήρες να φύγουν, και τους απειλεί με τη θεϊκή τιμωρία για τις πράξεις τους. Οι μνηστήρες κατηγορούν την Πηνελόπη, που αποφεύγει το γάμο με πανουργία, και καλούν τον Τηλέμαχο να της επιβληθεί. Αυτός ανταπαντά ότι δεν μπορεί να διώξει τη μάνα του απ' το σπίτι, δέχεται όμως να την ξαναπαντρέψει αν του δοθεί καράβι να ψάξει για τον πατέρα του και βεβαιωθεί πως πέθανε τελικά. Δύο αετοί που αλληλοξεσκίζονται ερμηνεύονται από το μάντη Αλιθέρση ως σημάδι για τη σύντομη επιστροφή του Οδυσσέα και την τιμωρία των μνηστήρων. Οι μνηστήρες βρίζουν και απειλούν το μάντη, το ίδιο και τον Μέντορα, παλιό φίλο του Οδυσσέα, που κατηγορεί τους Ιθακήσιους για την απάθεια τους. Ο μνηστήρας Λεώκριτος δηλώνει πως, ακόμα κι αν γυρίσει ο Οδυσσέας, αυτοί θα τον σκοτώσουν, και διαλύει τη συνέλευση. Ο Τηλέμαχος κατεβαίνει στην ακρογιαλιά και παρακαλεί την Αθηνά να του συμπαρασταθεί. Η Αθηνά εμφανίζεται με τη μορφή του Μέντορα, τον καθησυχάζει, του δίνει οδηγίες και προσφέρεται να τον βοηθήσει. Ο Τηλέμαχος γυρίζει στο παλάτι και, παρά τις ειρωνείες των μνηστήρων, αρχίζει τις ετοιμασίες. Η Ευρύκλεια, η παραμάνα του, ανησυχεί, τελικά όμως ορκίζεται να μην πει τίποτα στη μητέρα του. Η Αθηνά/Μέντορας βρίσκει καράβι και ναύτες, κοιμίζει τους μνηστήρες και ανακοινώνει στον Τηλέμαχο πως όλα είναι έτοιμα. Το ταξίδι ξεκινά και συνεχίζεται όλη τη νύχτα με τον ευνοϊκό άνεμο που στέλνει η θεά. Οι ταξιδιώτες τής προσφέρουν σπονδή Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ / ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΤΙ ΝΙΩΘΟΥΝ; ΜΕΝΤΟΡΑΣ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ 2. Τι έγινε την πρώτη μέρα της Οδύσσειας; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 3. Να περιγράψετε το χαρακτήρα του Τηλεμαχου. Τι δείχνει στους μνηστήρες; Πώς νιώθει πραγματικά;

6 Ραψωδία γ Το ξημέρωμα της 3ης μέρας της Οδύσσειας ο Τηλέμαχος και η Αθηνά/Μέντορας φτάνουν στην παραλία της Πύλου όπου ο βασιλιάς Νέστορας και οι γιοί του τους υποδέχονται φιλόξενα στη σύναξη. Ο Νέστορας θυμάται τον Οδυσσέα και τα βάσανα των Αχαιών και αφηγείται στον Τηλέμαχο πώς έφτασαν οι άλλοι στα σπίτια τους. Για τον Οδυσσέα όμως δεν ξέρει τίποτα περισσότερο. Όσο για την κατάσταση στην Ιθάκη, παρακινεί τον Τηλέμαχο να αντιμετωπίσει τους μνηστήρες με τη βοήθεια της Αθηνάς. Ο Τηλέμαχος του λέει πως φοβάται, μα ο Μέντορας/ Αθηνά τον μαλώνει και του εξηγεί πως πρέπει να φερθεί σαν ενήλικας και διάδοχος του θρόνου. Την επόμενη μέρα, την 4η της Οδύσσειας, ο Νέστορας προσφέρει μεγαλόπρεπη θυσία με χρυσοκέρατο βόδι στην Αθηνά και μετά το γεύμα ετοιμάζει αμάξια κι εφόδια για το ταξίδι του Τηλέμαχου. Με συνοδό το γιο του Νέστορα Πεισίστρατο, ο Τηλέμαχος αναχωρεί για τη Σπάρτη. Ραψωδία δ Το πρωί της 5ης μέρας φτάνουν στη Σπάρτη και βρίσκουν το Μενέλαο πάνω στο διπλό γάμο των παιδιών του. Απολαμβάνουν τη γενναιόδωρη υποδοχή και θαμπώνονται από τον πλούτο του παλατιού. Ο Μενέλαος μιλά με πόνο για τον Αγαμέμνονα και τον Οδυσσέα προκαλώντας τα δάκρυα του Τηλέμαχου. Η Ελένη τον αναγνωρίζει πρώτη και ο άντρας της ενθουσιάζεται που έχει τέτοιο φιλοξενούμενο. Όλοι θρηνούν γι αυτούς που έχασαν και το ζευγάρι θυμάται ιστορίες από τον πόλεμο.την επόμενη μέρα, την 6η της Οδύσσειας, ο Τηλέμαχος ρωτάει για τον πατέρα του και περιγράφει την κατάσταση στην Ιθάκη. Ο Μενέλαος εύχεται το θάνατο των μνηστήρων και αποκαλύπτει στον Τηλέμαχο πως είχε μάθει ότι ο Οδυσσέας είναι ζωντανός και εγκλωβισμένος στο νησί της Καλυψώς. Τελειώνοντας την αφήγησή του ο Μενέλαος καλεί τον Τηλέμαχο να μείνει κι άλλο στη Σπάρτη, αυτός όμως αρνείται ευγενικά. Έτσι του δίνουν εφόδια για το ταξίδι και πολλά δώρα. Στην Ιθάκη οι μνηστήρες πληροφορούνται έκπληκτοι το ταξίδι του Τηλέμαχου και αποφασίζουν να τον σκοτώσουν με δόλο. Η Πηνελόπη μαθαίνει τα νέα και φοβάται πως θα χάσει τώρα και το γιο της. Προσεύχεται στην Αθηνά κι εκείνη έρχεται στον ύπνο της και την καθησυχάζει με τη διαβεβαίωση πως ο Τηλέμαχος βρίσκεται υπό την προστασία της θεάς. Στο μεταξύ οι μνηστήρες αρματώνουν καράβι και στήνουν την ενέδρα τους στα στενά της Σάμης. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ / ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΝΙΩΘΟΥΝ; ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΝΕΣΤΩΡΑΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ + ΕΛΕΝΗ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ 4. Τι έγινε τις επόμενες μέρες; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 5. Πώς υποδέχονται τον Τηλέμαχο στην Πύλο και στη Σπάρτη; Τι δείχνει αυτό για τους αρχαίους Έλληνες;

7 Ραψωδία ε Την έβδομη μέρα της Οδύσσειας οι θεοί κάνουν συνέλευση στον Όλυμπο και η Αθηνά, που προστάτευε τον ήρωα, διαρκώς προσπαθούσε να θυμίσει στους αθάνατους τα ατέλειωτα πάθη του, επισημαίνοντας πως έφτασε η ώρα να επιστρέψει στην Ιθάκη. Έπεισε λοιπόν τον πατέρα της, τον Δία, να τον βοηθήσει. Ο Δίας ανακοινώνει στους θεούς ότι ο Οδυσσέας θα γυρίσει στην Ιθάκη μετά από 20 μέρες περιπλανώμενος στην θάλασσα χωρίς όμως βοήθεια θεών ή ανθρώπων γιατί έτσι έχει γραφτεί η μοίρα του. Επίσης, έστειλε τον αγγελιοφόρο του, το γοργόφτερο Ερμή, στην Ωγυγία. Ο Ερμής βρήκε την Καλυψώ μέσα στη σπηλιά της να υφαίνει και να γλυκοτραγουδάει. Η Νύμφη Καλυψώ τον περιποιήθηκε με χαρά, μα όταν άκουσε την εντολή του Δία, δηλαδή να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει για την πατρίδα, εξοργίστηκε. Άρχισε να αναφέρει τότε πολλές ιστορίες θεών που ερωτεύτηκαν θνητούς, αλλά οι ζηλιάρηδες θεοί δε τις άφησαν να χαρούν τον έρωτά τους. Τελικά όμως συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε τρόπος να αντισταθεί στην απόφαση του Δία. Όταν έφυγε ο Ερμής, έτρεξε στην παραλία και βρήκε τον αγαπημένο της που αγνάντευε με δάκρυα το πέλαγος. Τότε του είπε με παραπονιάρικη φωνή. - Μη στενοχωριέσαι και μη βαλαντώνεις στο κλάμα. Έφτασε η ώρα που περίμενες τόσα χρόνια θα σε στείλω στην πατρίδα σου. Μόνο, σήκω και πιάσε να φτιάξεις μια σχεδία. Ο Οδυσσέας δεν πίστευε στ' αυτιά του. Νόμιζε πως η θεά τον κορόιδευε, γι' αυτό της ζήτησε να ορκιστεί στο όνομα των αθάνατων Ολυμπίων. Αφού έγινε αυτό, ξεκίνησαν και οι δύο για τη σπηλιά τους. Εκεί η Καλυψώ ετοίμασε πλούσιο γεύμα για το θνητό άντρα και νέκταρ και αμβροσία για την ίδια. Σε μια τελευταία απεγνωσμένη προσπάθεια να τον κρατήσει κοντά της του είπε: - Αν ήξερες Οδυσσέα, πόσα πικρά φαρμάκια σε περιμένουν μέχρι να φτάσεις στην Ιθάκη, σίγουρα θα καθόσουν εδώ μαζί μου να σε κάνω αθάνατο. Όμως ο Οδυσσέας της απάντησε για μια ακόμη φορά πως η μόνη του λαχτάρα ήταν να δει έστω και από μακριά το νησί του. Αφού έφαγαν, πέρασαν το βράδυ αγκαλιασμένοι για τελευταία φορά. Την άλλη μέρα το πρωί η Καλυψώ τον οδήγησε σ' ένα δάσος από λεύκες και έλατα και αφού του έδωσε τα κατάλληλα εργαλεία, τον άφησε να φτιάξει τη σχεδία του. Ο ήρωας, χαρούμενος για την απόφαση της Νύμφης, δούλευε με όρεξη από το πρωί ως το βράδυ σαν τον πιο έμπειρο ναυπηγό. Τέσσερις μέρες πέρασαν κι έφτιαξε μια δυνατή και γερή σχεδία. Η Καλυψώ του έδωσε κι ένα κομμάτι καραβόπανο για να περάσει στο κατάρτι του. Την επόμενη μέρα η θεά τον έλουσε και τον έντυσε με λαμπρά ευωδιαστά ρούχα. Του έδωσε τροφές και νερό καθώς και ένα ασκί γλυκό, μαύρο κρασί. Αφού τον αποχαιρέτησε θερμά, του έστειλε γλυκό, πρίμο αεράκι για να ξεκινήσει το ταξίδι του. Κι έτσι, τη 12 η μέρα της Οδύσσειας, ο Οδυσσέας ξεκίνησε για δύσκολο ταξίδι, χωρίς να ξέρει τι τον περιμένει και η Καλυψώ έμεινε και πάλι μόνη στο νησί της. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ / ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΝΙΩΘΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΚΑΛΥΨΩ 2. Τι έγινε τις επόμενες μέρες; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 3. Εδώ φαίνεται καθαρά ότι τον Οδυσσέα τον βοηθούν και οι θεοί αλλά και οι γνώσεις του και το μυαλό του; Πώς φαίνεται αυτό; (στο τετράδιο)

8 Η τρικυμία πριν φτάσει στη χώρα των Φαιάκων Δεκαεφτά ολόκληρες μέρες ταξίδευε και τη δέκατη όγδοη άρχισαν να αχνοφαίνονται τα βουνά από τη χώρα των Φαιάκων. Είναι η 29 η μέρα της Οδύσσειας. Για κακή τύχη όμως του χιλιοβασανισμένου ήρωα, εκείνη τη στιγμή ο Ποσειδώνας γυρνούσε από μια γιορτή που έκαναν προς τιμή του στη χώρα των Αιθιόπων. Μόλις είδε τον Οδυσσέα κοντά στη στεριά, εξοργίστηκε και ορκίστηκε να τον βασανίσει ακόμη περισσότερο. Αμέσως σκέπασε τη στεριά και τη θάλασσα με μαύρα σύννεφα. Με την τρίαινά του συντάραξε το πέλαγος και σήκωσε τεράστια κύματα. Άρχισαν να φυσάνε μαζί πολλοί άνεμοι! Τότε τα γόνατα του Οδυσσέα λύθηκαν και η καρδιά του κόντευε να σπάσει. Λυπόταν που δεν είχε πέσει κι αυτός στο τρωικό πεδίο της μάχης και να ήταν τώρα ένας τιμημένος νεκρός πολεμιστής. Κι ενώ σκεφτόταν αυτά, ένα τεράστιο κύμα χτύπησε τη σχεδία του και τον παρέσυρε στη θάλασσα, ενώ παράλληλα έσπασε το τιμόνι και το κατάρτι της σχεδίας του. Αφού πάλεψε με τα κύματα πολλή ώρα, γιατί τον βάραιναν τα ρούχα που φορούσε, πιάστηκε πάλι από το σκαρί της σχεδίας του, που το παράσερνε ο άνεμος εδώ κι εκεί. Εκείνη την ώρα ξεπήδησε μέσα από τα κύματα η Λευκοθέα, μια θαλασσινή θεά που προστάτευε τους ναυτικούς και στάθηκε πλάι του πάνω στη σχεδία. Αυτή τον συμβούλεψε να βγάλει τα ρούχα που τον βάραιναν, να εγκαταλείψει τη σχεδία και κολυμπώντας να φτάσει στη στεριά. Τον προειδοποίησε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να πνιγεί και του έδωσε ένα μαγικό μαντίλι να δέσει στο σώμα του. Ο Οδυσσέας ακολούθησε φοβισμένος τη συμβουλή της θεάς. Όταν ο Ποσειδώνας τον είδε να παλεύει μονάχος του μέσα στα τεράστια κύματα, έφυγε ικανοποιημένος. Τότε η Αθηνά σταμάτησε τους υπόλοιπους ανέμους εκτός απ' το Βοριά, που με τα κύματά του έσπρωχνε τον Οδυσσέα στη στεριά. Δύο μερόνυχτα πάλευε με τα κύματα και την τρίτη μέρα φάνηκαν οι ακτές του νησιού των Φαιάκων. Ο πολυμήχανος βασιλιάς, που είχε μεγάλη πείρα από τη θάλασσα, διαπίστωσε πως οι ακτές ήταν βραχώδεις και τα νερά αρκετά βαθιά. Δε θα μπορούσε λοιπόν να βγει στη στεριά, αφού τα κύματα θα τον χτυπούσαν αλύπητα πάνω στα βράχια. Κι αυτό θα είχε συμβεί, μα ευτυχώς δύο διαδοχικές φορές επενέβη η Αθηνά η Παλλάδα και τον γλίτωσε. Ο Οδυσσέας, τελικά, βρέθηκε στη ροή ενός ποταμού που χυνόταν στο πέλαγος και τότε έγινε το θαύμα! Ο Οδυσσέας προσευχήθηκε στον ποταμό και ο ποταμός άκουσε την προσευχή του. Σε λίγο ο πολύπαθος ήρωας βρέθηκε στη στεριά. Η κατάστασή του ήταν πολύ άσχημη. Ήταν πληγωμένος και πρησμένος σ' ολόκληρο το κορμί του από το στόμα και τη μύτη του έβγαζε θαλασσινό νερό και στο τέλος λιποθύμησε. Μόλις συνήλθε, έριξε στη θάλασσα το μαντίλι της Λευκοθέας, όπως τον είχε συμβουλέψει η θεά. Έπειτα κατευθύνθηκε στο δάσος που υπήρχε κοντά. Στάθηκε κάτω από δυο ελιές που ήταν τόσο κοντά η μια στην άλλη, ώστε τα κλαδιά τους πλέκονταν και δεν άφηναν να περάσει μήτε το φως του ήλιου, μήτε η βροχή. Εκεί έφτιαξε ένα πρόχειρο στρώμα από χώμα και ξερά φύλλα και έπεσε αποκαμωμένος για ύπνο. Είναι η 31 η μέρα της Οδύσσειας 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ / ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΝΙΩΘΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ 2. Τι έγινε τις επόμενες μέρες; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 4. Πάλι φαίνεται καθαρά ότι τον Οδυσσέα τον βοηθούν και οι θεοί αλλά και οι γνώσεις του και το μυαλό του; Πώς φαίνεται αυτό; (στο τετράδιο) 5.

9 Ραψωδία ζ Όσο ο Οδυσσέας κοιμάται, η Αθηνά πηγαίνει στην πόλη των Φαιάκων και εμφανίζεται στο όνειρο της Ναυσικάς, της κόρης του βασιλιά Αλκίνοου, παίρνοντας τη μορφή μιας φίλης της. Της θυμίζει πως βρίσκεται σε ηλικία γάμου και την προτρέπει να κατέβει στο ποτάμι να πλύνει τα ρούχα της. Το άλλο πρωί (32η μέρα) η Ναυσικά ζητά από τον πατέρα της αμάξι και με τις φίλες της κατεβαίνουν στο ποτάμι. Αφού πλύνουν τα ρούχα, λούζονται, γευματίζουν και παίζουν με το τόπι φωνάζοντας και τραγουδώντας. Ο Οδυσσέας ξυπνά σαστισμένος και αναρωτιέται πού βρίσκεται. Αποφασίζει να βγει από τους θάμνους κρύβοντας όπως-όπως τη γύμνια του. Τα κορίτσια σκορπίζονται τρομαγμένα, εκτός από τη Ναυσικά, που την εμψυχώνει η Αθηνά. Κρατώντας απόσταση ο Οδυσσέας επαινεί την ομορφιά της κόρης και της εύχεται ένα ευτυχισμένο γάμο. Της περιγράφει την κατάστασή του και την εκλιπαρεί να του δείξει το δρόμο για την πόλη και να του δώσει ένα κουρέλι να σκεπαστεί. Η Ναυσικά καταλαβαίνει από τα λόγια του ότι είναι ευγενής αν και η όψη του μοιάζει με ναυαγού το και τον διαβεβαιώνει πως είναι καλοδεχούμενος σ αυτή τη χώρα. Φωνάζει τις φίλες της να μη φοβούνται και να τον περιποιηθούν. Ο Οδυσσέας από σεβασμό στις νεαρές κοπέλες λούζεται παράμερα και η Αθηνά τον περιβάλλει με θεϊκή ομορφιά. Θαμπωμένη η Ναυσικά, εύχεται να ναι τέτοιος και ο άντρας που θα την παντρευτεί. Καλεί τον Οδυσσέα στο παλάτι, για να μην κακοχαρακτηριστεί όμως, του δίνει οδηγίες να την ακολουθήσει ως το άλσος της Αθηνάς, έξω από την πόλη. Αφού μείνει λίγο εκεί μέχρι να γυρίσει η ίδια στο σπίτι, να ζητήσει να του δείξουν το παλάτι του Αλκίνοου και εκεί να πέσει ικέτης στα γόνατα της βασίλισσας. Η Ναυσικά ξεκινά, οι φίλες της κι ο Οδυσσέας ακολουθούν. Το σούρουπο φτάνουν στο άλσος και ο Οδυσσέας προσεύχεται στην Αθηνά να τον καλοδεχτούν οι Φαίακες. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΝΑΥΣΙΚΑ 2. Τι έγινε τις επόμενες μέρες; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 3. Ο Οδυσσέας είναι ευγενής και φέρεται με σεβασμό στις κοπέλες; Ποιες ενέργειές του το δείχνουν αυτό;

10 Ραψωδία η Η Ναυσικά φτάνει στο παλάτι και ο Οδυσσέας ξεκινά από το άλσος για την πόλη. Η Αθηνά εμφανίζεται στο δρόμο του με τη μορφή νεαρού κοριτσιού και του δείχνει το δρόμο καλύπτοντάς τον με ομίχλη για να μην αντιμετωπίσει προβλήματα με τους ντόπιους. Του μιλά για τη βασίλισσα Αρήτη και τον συμβουλεύει να απευθυνθεί πρώτα σ εκείνη. Ο Οδυσσέας φτάνει στο παλάτι και δεν πιστεύει στα μάτια του: Το οικοδόμημα ήταν αστραφτερό και έλαμπε σαν τον ήλιο. Οι τοίχοι ήταν χάλκινοι με μια λωρίδα από γαλάζιο γυαλί. Οι εσωτερικές πόρτες ήταν χρυσές. Στο κατώφλι το πάτωμα ήταν χάλκινο και οι κολόνες ασημένιες. Υπήρχαν δυο σκυλιά, ένα χρυσό και ένα ασημένιο, που τα είχε φτιάξει ο Ήφαιστος, και τα οποία φύλαγαν αθάνατο κι αγέραστο το παλάτι. Γύρω στον τοίχο υπήρχαν πέτρινοι θρόνοι, στρωμένοι με ψιλοδουλεμένα υφαντά. Σε καλοχτισμένες βάσεις ορθώνονταν ολόχρυσα αγάλματα εφήβων που στα χέρια τους κρατούσαν δάδες για να φέγγουν τη νύχτα. Γύρω από το παλάτι απλωνόταν τεράστιο περιβόλι τεσσάρων στρεμμάτων. Ήταν γεμάτο με ψηλά δέντρα: αχλαδιές, ροδιές, μηλιές, συκιές και ελιές που έβγαζαν γλυκούς καρπούς όλες τις εποχές του χρόνου, γιατί η χώρα είχε ήπιο κλίμα συνέχεια. Επίσης παραπέρα υπήρχε ένα τεράστιο αμπέλι φορτωμένο γλυκά σταφύλια. Άλλα τα ξέραιναν και το έκαναν σταφίδες, άλλα τα γεύονταν μετά το πλούσιο φαγοπότι και άλλα τα πατούσαν για να φτιάξουν γλυκό κρασί. Επιπλέον δύο βρύσες έτρεχαν συνέχεια γάργαρο νερό η μια πότιζε το περιβόλι και η άλλη υδροδοτούσε ολόκληρη την πόλη. Μέσα τρώνε και πίνουν οι άρχοντες των Φαιάκων. Πλησιάζει την Αρήτη και τότε εξαφανίζεται η ομίχλη που τον σκέπαζε. Σαστισμένοι οι θαμώνες βλέπουν τον ξένο να πέφτει ικέτης στα πόδια της βασίλισσας παρακαλώντας να τον στείλουν στην πατρίδα του και έπειτα να κάθεται πάνω στη στάχτη της εστίας. Μετά την πρώτη αμηχανία, ο Αλκίνοος προσφέρει τη φιλοξενία του και καλεί τους άρχοντες των Φαιάκων να οργανώσουν επίσημη υποδοχή για τον ξένο την επόμενη ημέρα, μήπως και είναι κάποιος θεός. Ο Οδυσσέας διαβεβαιώνει πως δεν είναι θεός και επαναλαμβάνει την παράκλησή του. Οι υπόλοιποι Φαίακες φεύγουν. Η Αρήτη αναγνωρίζει τα ρούχα που φορά ο ξένος και τον ρωτά ποιος είναι και πώς έφτασε εκεί. Ο Οδυσσέας αφηγείται με συντομία το ναυάγιό του, την επτάχρονη παραμονή του στην Καλυψώ, το πολυτάραχο ταξίδι του ως στη Σχερία και τη συνάντησή του με τη Ναυσικά, δεν αποκαλύπτει όμως ότι είναι ο Οδυσσέας. Ο Αλκίνοος επικρίνει την κόρη του, που δεν συνόδευσε τον ξένο μέχρι το παλάτι, και εύχεται να τον κάνει γαμπρό του. Υπόσχεται όμως πως οι Φαίακες θα τον οδηγήσουν στην πατρίδα του, αν εκείνος το προτιμά. Η μέρα τελειώνει με τον ταλαιπωρημένο Οδυσσέα να πέφτει για ύπνο απολαμβάνοντας τις περιποιήσεις του υπηρετικού προσωπικού. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΛΚΙΝΟΟΣ - ΑΡΗΤΗ 2.Τι έγινε τις επόμενες μέρες; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 3. Να περιγράψετε το παλάτι του Αλκίνοου. (στο τετράδιο)

11 Ραψωδία θ Το επόμενο πρωί (33η μέρα της Οδύσσειας) συγκεντρώνονται οι άρχοντες των Φαιάκων στη συνέλευση και ο Αλκίνοος παρουσιάζει τον ξένο του, ζητά να ετοιμαστεί καράβι και τους καλεί όλους για το τραπέζι της υποδοχής στο παλάτι. Το παλάτι γεμίζει κόσμο και ο αοιδός Δημόδοκος καταφθάνει. Μετά το φαγητό τραγουδά για μια φιλονικία του Οδυσσέα με τον Αχιλλέα στην Τροία. Ο Οδυσσέας, που ακούει χωρίς να αποκαλύπτει την ταυτότητά του, συγκινείται, αλλά κρύβει τα δάκρυά του. Για να διασκεδάσει τη θλίψη του ο Αλκίνοος καλεί τα παλληκάρια των Φαιάκων σε αθλητικούς αγώνες. Όλοι κατεβαίνουν πάλι στην αγορά και οι νέοι διαγωνίζονται στα αθλήματα. Στο τέλος καλούν και τον Οδυσσέα να αγωνιστεί, καθώς φαίνεται ακόμα νέος και δυνατός. Ο Οδυσσέας αρνείται αρχικά, όταν όμως ο Ευρύαλος τον προκαλεί, θυμώνει, πιάνει το βαρύτερο δίσκο και τον πετάει μακρύτερα απ όλους τους άλλους. Στρέφεται στους άφωνους Φαίακες και τους αποκαλύπτει πως ήταν πρώτος απ όλους στον πόλεμο της Τροίας. Η ένταση χαλαρώνει κι αρχίζει ο χορός. Στη μέση ο Δημόδοκος τραγουδά και κάποιοι χορέυουν. Ο Αλκίνοος διαισθάνεται πια πως ο ξένος δεν είναι κάποιος τυχαίος και προτείνει στους άρχοντες των Φαιάκων να του χαρίσουν πολύτιμα δώρα. Ο Ευρύαλος χαρίζει το χάλκινο ξίφος του και τη συγγνώμη του στον ξένο. Το σούρουπο καταφθάνουν τα δώρα των υπόλοιπων αρχόντων και όλοι επιστρέφουν στο παλάτι. Μετά το λουτρό ο Οδυσσέας συναντά τη Ναυσικά, που τον θαυμάζει. «Να με θυμάσαι. Σε μένα πρώτη οφείλεις τη ζωή σου», του λέει. Εκείνος της υπόσχεται να την τιμά σαν θεά όταν φτάσει στην πατρίδα του. Το γλέντι αρχίζει και ο τυφλός αοιδός, ο Δημόδοκος τραγουδά με τη συνοδεία λύρας. Ο Οδυσσέας τον επαινεί και του ζητά να τραγουδήσει για το δούρειο ίππο. Για δεύτερη φορά ακούει να υμνούν τα κατορθώματά του στην Τροία. Κρύβει το πρόσωπό του με το χιτώνα του και πνίγεται στο κλάμα. Ο Αλκίνοος διακόπτει τον αοιδό και αρχίζει τις ερωτήσεις: - Ξένε, βλέπω πως συγκινείσαι κάθε φορά που ακούς για τον Τρωικό πόλεμο και κάποια θλίψη σε πιάνει. Μα έλα πεσ' μου πώς σε λένε και από πού είσαι. Τα γοργοτάξιδα καράβια μας, που δε χρειάζονται καπετάνιο, μα έχουν μυαλό και σκέψη, θα σε γυρίσουν γρήγορα στην πατρίδα σου. Μίλα, μήπως έχασες κάποιον συγγενή σου στην Τροία ή κάποιο πολύτιμο φίλο; Ο πολυμήχανος ήρωας συγκινημένος και βλέποντας πως δεν ήταν δυνατόν να κρατάει κρυφό τ' όνομά του, απάντησε πως ήταν ο Οδυσσέας, ο γιος του Λαέρτη και βασιλιάς της Ιθάκης. Στη συνέχεια αφηγήθηκε όλες τις φοβερές περιπέτειες που πέρασε ο ίδιος και οι σύντροφοί του, μετά την αναχώρηση από την Τροία. Θυμήθηκε τους Κίκονες, τους Λωτοφάγους, το φοβερό Πολύφημο, τους ανθρωποφάγους Λαιστρυγόνες, την Κίρκη και τη φοβερή κάθοδο στον Άδη 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΛΚΙΝΟΟΣ - ΑΡΗΤΗ 2.Τι έγινε τις επόμενες μέρες; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 3. Στη ραψωδία θ βλέπουμε διάφορους τρόπους με τους οποίους διασκέδαζαν οι αρχαίοι; Ποιοι είναι αυτοί; (στο τετράδιο) 4. Πώς φαίνεται η φιλοξενία του Αλκίνοου στη ραψωδία θ;

12 Ραψωδία ι Είναι η 33 η μέρα της Οδύσσειας. Ο Τηλέμαχος κινδυνεύει από τους μνηστήρες και ο Οδυσσέας δεν το ξέρει. Εκείνος είναι ακόμη στη Σχερία, στη χώρα των Φαιάκων, και εξιστορεί τις περιπέτειες και τα βάσανά του στον Αλκίνοο Λέει λοιπόν ότι Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΚΙΚΟΝΩΝ Μετά την άλωση της Τροίας, ο Οδυσσέας χωρίστηκε από τους άλλους βασιλιάδες και οι άνεμοι των έφεραν στη χώρα των Κικόνων. Οι Κίκονες ήταν σύμμαχοι των Τρώων στη διάρκεια του πολέμου, γι' αυτό ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του πολιόρκησαν το κάστρο της πόλης και στη συνέχεια την κατέστρεψαν και σκότωσαν τους κατοίκους. Ο Οδυσσέας αμέσως μετά την καταστροφή της πόλης και την αρπαγή των θησαυρών και των γυναικών επέμενε να συνεχίσουν αμέσως το ταξίδι τους. Δυστυχώς όμως οι σύντροφοί του έστησαν γλέντι στο λιμάνι έτρωγαν ψητά αρνιά και βόδια και μεθούσαν με γλυκό κρασί. Έτσι, κάποιοι Κίκονες που είχαν ξεφύγει τη σφαγή, κάλεσαν ενισχύσεις από τις γύρω πόλεις και τα χωριά. Έφτασαν λοιπόν χιλιάδες οπλισμένοι πολεμιστές, και ξεκίνησε φοβερή μάχη. Όμως με τη δύση του ήλιου, οι Έλληνες, που ήταν εξαθλιωμένοι από την κούραση και το πολύ κρασί, νικήθηκαν από τους Κίκονες. Ο Οδυσσέας σ' αυτή την αναμέτρηση έχασε εβδομήντα δύο συντρόφους. Οι υπόλοιποι επιβιβάστηκαν στα καράβια και απομακρύνθηκαν αμέσως από τη θρακική ακτή ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΛΩΤΟΦΑΓΩΝ Σε λίγο ξέσπασε φοβερή καταιγίδα. Ο Βοριάς φυσούσε δαιμονισμένα, κατάμαυρα σύννεφα σκέπασαν τον ουρανό και τεράστια κύματα σηκώθηκαν. Ο Οδυσσέας με τους άντρες του κατάφεραν να φτάσουν σ' ένα ακρογιάλι όπου παρέμειναν δύο μερόνυχτα. Όταν η καταιγίδα κόπασε, ξεκίνησαν πάλι. Το ταξίδι συνεχιζόταν ήρεμα και θα έφταναν στην Ιθάκη, αν στον κάβο Μαλιά, το γνωστό ακρωτήρι της Λακωνίας, δεν τους παρέσυραν ο Βοριάς και τα ρεύματα της θάλασσας. Εννιά μερόνυχτα παράδερναν μέσα στ' αγριεμένα κύματα. Τη δέκατη μέρα έφτασαν στο νησί των Λωτοφάγων. Οι κάτοικοι του νησιού αυτού έτρωγαν τα άνθη ή τους καρπούς ενός φυτού, που ονομαζόταν λωτός. Ο Οδυσσέας έστειλε τρεις συντρόφους να συναντήσουν τους κατοίκους του νησιού. Αυτοί τους δέχτηκαν με χαρά και τους πρόσφεραν το μελιστάλαχτο καρπό τους. Όμως μόλις οι ναύτες τον έβαλαν στο στόμα τους, αμέσως ξέχασαν τη γλυκιά πατρίδα και ήθελαν να μείνουν στο νησί.μόλις το κατάλαβε αυτό ο πολυμήχανος Οδυσσέας, τους έσυρε με το ζόρι στα καράβια και τους έδεσε στους πάγκους. Αμέσως διέταξε ν' ανοίξουν τα πανιά και να φύγουν πριν δοκιμάσουν τον καρπό και οι υπόλοιποι ναύτες. Ξεκίνησαν αμέσως για την πατρίδα αλλά αντί για την Ιθάκη έφτασαν σε ένα πολύ επικίνδυνο τόπο Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ 2.Τι έγινε με τους Κίκονες και τους Λωτοφάγους; Γράψτε σε δέκα γραμμές τα γεγονότα. (στο τετράδιο) 3. Στη ραψωδία ι βλέπουμε ότι ο Οδυσσέας είναι σοφός ενώ οι σύντροφοί του όχι. Πώς φαίνεται αυτό; (στο τετράδιο)

13 Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΩΠΩΝ και ο επικίνδυνος αυτός τόπος ήταν η χώρα των Κυκλώπων! Αυτοί ήταν γίγανες μ' ένα τεράστιο μάτι στο μέτωπο! Ήταν άγριοι και βίαιοι, ούτε μεταξύ τους δεν τα πήγαιναν καλά! Δεν είχαν φίλους, ήταν αφιλόξενοι και δεν είχαν νόμους. Κατοικούσαν στις πλαγιές των βουνών, μέσα στις σπηλιές και ήταν βοσκοί. Αρχικά, οι Ιθακήσιοι άραξαν τα πλοία τους σ' ένα μικρό νησάκι, κοντά στο λιμάνι της χώρας των Κυκλώπων. Ένα νησί εύφορο με πολλά κατσίκια και ζώα. Εκεί έτρωγαν και έπιναν χαρούμενοι μέχρι το βράδυ. Μόλις ξημέρωσε η αυγή, ο Οδυσσέας αποφάσισε να πάει στην απέναντι ακτή και να εξερευνήσει την περιοχή, μα μόνο με το δικό του πλοίο. Όταν έφτασαν εκεί είδαν ένα τέρας! Αυτός ήταν ο Κύκλωπας Πολύφημος, ο γιος του Ποσειδώνα καθόταν μόνος του και έβοσκε τα κοπάδια του. Τότε ο Οδυσσέας πήρε μαζί του τους δώδεκα καλύτερους συντρόφους του καθώς και ένα ασκί από γλυκόπιοτο κρασί και διάφορα τρόφιμα. Έφτασαν στη σπηλιά χωρίς να τους πάρει είδηση ο Κύκλωπας που ήταν απασχολημένος με τα κοπάδια του. Κατά το σούρουπο, έφτασε με τεράστια βαριά βήματα που έκαναν τη σπηλιά να τρέμει ολόκληρη και τις καρδάρες με το γάλα ν' αναποδογυρίζουν. Ήταν φορτωμένος με θεόρατα ξύλα που τα βρόντηξε μονομιάς μέσα στη σπηλιά. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του τρέμοντας από το φόβο τους κρύφτηκαν σε μια γωνιά. Κατόπι, ο Πολύφημος έμπασε στη σπηλιά τα κοπάδια του και έφραξε την είσοδο μ' έναν τεράστιο βράχο. Όταν είδε τον Οδυσσεά τον ρώτησε ποιος ήταν, μα ο Οδυσσέας του είπε μόνο πως είναι ναυαγοί και παρακάλεσε να τους φιλοξενήσει. Τότε, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των ανδρών, άρπαξε δύο απ' αυτούς και αφού τους έριξε με δύναμη κάτω, τους τσάκισε και τους καταβρόχθισε λαίμαργα. Κατόπι, έπεσε για ύπνο. Οι πολυταξιδεμένοι ναυτικοί άρχισαν να τρέμουν από το φόβο τους και δεν έκλεισαν μάτι όλη τη νύχτα. Σκέφτηκαν βέβαια να τον σκοτώσουν, μα ήξεραν πως δε θα κατάφερναν με κανένα τρόπο να τραβήξουν τον τεράστιο βράχο από την είσοδο της σπηλιάς. Έτσι αποφάσισαν να καταστρώσουν ένα σχέδιο. Πήραν ένα μεγάλο κορμό και τον πελέκησαν ώστε να γίνει μυτερός και περίμεναν.την άλλη μέρα, όταν ξύπνησε ο Πολύφημος, έφαγε άλλους δύο συντρόφους και ο Οδυσσέας πετάχτηκε μπροστά του, του είπε πως λέγεται Κανένας και του πρόσφερε κρασί. Ο Πολύφημος έπινε και έπινε μέχρι που μέθυσε. Και τότε είπε αλαζονικά: - Ωραίο το πιοτό σου. Εσένα θα σου κάνω ένα δώρο. Θα σε φάω τελευταίο! και κοιμήθηκε! νερό. Έφτασε έτσι η στιγμή για την τελευταία και πιο ριψοκίνδυνη φάση του σχεδίου. Ο Οδυσσέας μαζί με τέσσερις συντρόφους, έβαλαν το χοντρό ραβδί στα κάρβουνα για να πυρώσει. Στη συνέχεια το σήκωσαν στους δυνατούς τους ώμους, πατώντας στις μύτες των ποδιών και κρατώντας την ανάσα τους για να μην ξυπνήσουν το πελώριο τέρας, έφτασαν κοντά του. Κατάφεραν τελικά να μπήξουν το ραβδί στο τεράστιο μάτι του Κύκλωπα και να το στριφογυρίσουν σαν τρυπάνι. Αμέσως μούσκεψε το τριχωτό πρόσωπό του από αίμα και οι ρίζες του ματιού του έτριζαν όπως το ζεματιστό σίδερο που μπαίνει κάτω από κρύο Τότε άρχισε ο Πολύφημος να βγάζει φοβερά μουγκρητά και όλοι οι βράχοι αντιλαλούσαν. Οι υπόλοιποι Κύκλωπες ξύπνησαν από τις άγριες φωνές και πήγαν έξω από την κατοικία του Πολύφημου, τον ρωτούσαν τι έπαθε και όταν τους απαντούσε ότι με απάτη τον τύφλωσε ο Κανένας, τ' αδέρφια του ξέσπασαν σε γέλια και του είπαν να τους αφήσει ήσυχους, αφού κανένας δεν τον ενοχλούσε. Όταν άρχισε να ξημερώνει, ο Κύκλωπας βογκώντας ακόμα από τους πόνους, έσυρε τον τεράστιο βράχο από την είσοδο της σπηλιάς και τότε ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του πιάστηκαν από τις κοιλιές των προβάτων και βγήκαν έξω. Ο Κύκλωπας, δεν έβλεπε και έπιανε τις ράχες των προβάτων για να τους βρει αλλά μάταια.γρήγορα έτρεξαν στο καράβι και φωναζοντας τους υπόλοιπους συντρόφους

14 απομακρύνονταν! Αλλά ο Οδυσσέας έκανε ένα μεγάλο λάθος. Την τελευταία στιγμή φώναξε στον Κύκλωπα, που πετούσε βράχους στη θάλασσα χωρίς να μπορεί να στοχεύσει. - Κύκλωπα, αν σε ρωτήσει ποτέ κανείς ποιος σε τύφλωσε, να του απαντήσεις ο Οδυσσέας, ο γιος του Λαέρτη από την Ιθάκη. Κι ούτε ο πατέρας σου ο Ποσειδώνας δεν μπόρεσε να σε βοηθήσει! Ο Κύκλωπας τότε ζήτησε από το θεϊκό πατέρα του, τον Ποσειδώνα, να μην αφήσει αυτόν τον άντρα να επιστρέψει στον τόπο του. Μα, κι αν είναι γραφτό να φτάσει στο παλάτι του, αυτό να γίνει μετά από πολλά χρόνια και να είναι μόνος του, χωρίς συντρόφους και πάνω σε ξένο καράβι. Κι από τότε ο Ποσειδώνας κατατρέχει τον Οδυσσέα και του εμποδίζει το γυρισμό του, το νόστο 1.. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΟΛΥΦΗΜΟΣ 2. Πώς αντιμετώπισαν τον Κύκλωπα οι ήρωές μας; Τι τους βοήθησε περισσότερο, το σώμα ή το μυαλό τους; 3. Στη χώρα των Κυκλώπων, ο Οδυσσέας έκανε ένα μεγάλο λάθος; Ποιο ήταν αυτό; Τι αποτέλεσμα είχε αυτό για το ταξίδι του γυρισμού στην Ιθάκη; (στο τετράδιο)

15 Ραψωδία κ ΑΙΟΛΟΣ Ταξίδευαν μέρες ολόκληρες σε άγνωστες θάλασσες, ώσπου κάποια μέρα άραξαν στην Αιολία, ένα πλεούμενο νησί που ήταν περιτριγυρισμένο από χάλκινο κάστρο. Εκεί ζούσε σε πολύχρυσα παλάτια ο Αίολος στον οποίο οι θεοί είχαν αναθέσει τη φύλαξη και τη διανομή των ανέμων. Αυτός μόλις έμαθε ποιοι ήταν οι ξένοι, τους καλοδέχτηκε και τους φιλοξένησε εγκάρδια για ένα μήνα, μέχρι που άρχισαν να νοσταλγούν την πατρίδα... Ο Οδυσσέας ζήτησε από τον Αίολο να τον βοηθήσει να φτάσει στην Ιθάκη. Ο καλόκαρδος βασιλιάς τότε του έδωσε ένα ασκί όπου είχε μέσα κλεισμένους όλους τους ανέμους. Μετά από εννιά μερόνυχτα ταξίδι, τα καράβια έφτασαν τόσο κοντά στην Ιθάκη, ώστε φαίνονταν ακόμη και οι φωτιές που έκαιγαν στα σπίτια. Από την πολυήμερη κούραση, ύπνος βαθύς έπιασε τον Οδυσσέα. Τότε οι ανόητοι και ζηλιάρηδες σύντροφοι άνοιξαν τον ασκό με τους ανέμους, νομίζοντας πως θα βρουν χρυσάφι. Αμέσως όμως ξεχύθηκαν οι φοβεροί άνεμοι, ο Βοριάς και ο Νοτιάς, τεράστια κύματα σηκώθηκαν και απομακρύνθηκαν από το πολυπόθητο νησί. Όταν από τη θαλασσοταραχή ξύπνησε ο βασιλιάς, απελπίστηκε τόσο πολύ που σκέφτηκε να πέσει στη θάλασσα και να πνιγεί. Γρήγορα όμως απέκτησε το χαμένο κουράγιο του. Όταν ξαναγύρισαν στον Αίολο, αυτός κατάλαβε ότι οι θεοί δεν αγαπούν τον Οδυσσέα και τον έδιωξε με σκληρά λόγια! Ο Οδυσσέας, ντροπιασμένος και απογοητευμένος, επέστρεψε στο πλοίο και όλοι συνέχισαν το ατέλειωτο ταξίδι τους. Η ΓΗ ΤΩΝ ΛΑΙΣΤΡΥΓΟΝΩΝ Έξι μέρες και νύχτες αρμένιζαν τη θάλασσα και την έβδομη έφτασαν στη γη των Λαιστρυγόνων, οι οποίοι ήταν γίγαντες βοσκοί. Άραξαν τα πλοία τους στο λιμάνι της χώρας, ενώ ο Οδυσσέας αγκυροβόλησε το δικό του καράβι σ' έναν κάβο έξω από το λιμάνι. Από ένα ύψωμα αντίκρισαν την πολιτεία του βασιλιά Αντιφάτη και ο Οδυσσέας έστειλε τρεις συντρόφους του εκεί για να ζητήσουν τρόφιμα. Όταν έφτασε στο παλάτι ο Αντιφάτης, χωρίς καμιά συζήτηση, άρπαξε τον έναν από τους τρεις και τον καταβρόχθισε. Οι άλλοι δυο κατατρομαγμένοι το έβαλαν στα πόδια και έφτασαν στα καράβια. Πριν όμως προλάβουν να βγούνε από το στενό λιμάνι, ο Αντιφάτης έβαλε τις φωνές και άρχισαν να εμφανίζονται χιλιάδες εξαγριωμένοι Λαιστρυγόνες που πετροβολούσαν με τεράστιες κοτρόνες τα πλοία και κατάφεραν να διαλύσουν και τα έντεκα καράβια που βρίσκονταν στο λιμάνι και να σκοτώσουν τα πληρώματα. Όσους από τους ναύτες επιχειρούσαν να σωθούν πέφτοντας στη θάλασσα, τους καμάκωναν σαν ψάρια και τους καταβρόχθιζαν. Ο Οδυσσέας, όταν αντίκρισε αυτή την εικόνα, επιβιβάστηκε με τους συντρόφους του στο δικό του πλοίο, που το είχε αράξει έξω από το λιμάνι, και διέταξε να τραβήξουν κουπί για να ξεφύγουν από τους φοβερούς Λαιστρυγόνες. Έτσι, φεύγοντας απ' αυτή τη χώρα είχε απομείνει από ολόκληρο το στόλο των δώδεκα καραβιών μονάχα το πλοίο του Οδυσσέα με σαράντα πέντε περίπου άντρες. 1.. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΙΟΛΟΣ ΑΝΤΙΦΑΤΗΣ 2. Βλέπουμε ότι η κατάρα του Πολύφημου γίνεται σιγά σιγά πραγματικότητα. Τι είχε ευχηθεί ο Πολύφημος; Τι έπαθε ο Οδυσσέας με τον Αίολο και τους Λαιστρυγόνες; Φταίνε μόνο οι θεοί ή μήπως ευθύνονται και οι άνθρωποι; (στο τετράδιο)

16 ΚΙΡΚΗ Επόμενος σταθμός ήταν το νησί της Αίας όπου κατοικούσε η Κίρκη. Ήταν φοβερή, μεγάλη μάγισσα που μιλούσε σαν θνητή. Ο Οδυσσέας σκέφτηκε να στείλει κάποιους να μπουν στο παλάτι της αλλά οι σύντροφοι θυμήθηκαν όσα έπαθαν από τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες και άρχισαν τους θρήνους ζητώντας να φύγουν. Όμως ο Οδυσσέας είχε πάρει την απόφασή του. Μια ομάδα με αρχηγό τον Ευρυλοχο πήγε στο παλάτι και εκεί έμειναν έκπληκτοι όταν αντίκρισαν στον αυλόγυρο του παλατιού λύκους και λιοντάρια, που η θεά με μαγικά βότανα είχε εξημερώσει. Τα θηρία, μόλις αντίκρισαν τους ξένους, έτρεξαν καταπάνω τους κουνώντας παιχνιδιάρικα την ουρά τους. Μέσα από το παλάτι ακουγόταν γλυκιά η φωνή της θεάς που τραγουδούσε καθώς ύφαινε στον αργαλειό ένα λεπτό κομμάτι ύφασμα. Οι άντρες άρχισαν να τη φωνάζουν. Αυτή τους είδε και τους προσκάλεσε μέσα. Μονάχα ο Ευρύλοχος που υποπτεύθηκε κάποια παγίδα έμεινε πίσω και παραμόνευε έξω από το παλάτι. Η Κίρκη έβαλε τους άντρες να καθήσουν σε λαμπρούς θρόνους και έφτιαξε ένα χυλό από τυρί, μέλι, αλεύρι και εκλεκτό κρασί για να τους φιλέψει. Όμως στο φαγητό έριξε μαγικά βότανα που τους έκαναν να ξεχάσουν την πατρίδα. Στη συνέχεια τους χτύπησε έναν έναν με το μαγικό ραβδί της και τους μεταμόρφωσε σε χοίρους, χωρίς όμως να χάσουν τη λογική τους. Έκλαιγαν και την παρακαλούσαν να τους λυπηθεί, αλλά αυτή τους έβαλε σ' ένα χοιροστάσιο και τους έριξε για τροφή βελανίδια και κράνα. Ο Ευρύλοχος έτρεξε να ειδοποιήσει τον Οδυσσέα, μα εκείνος δεν τον πίστεψε. Έτρεξε προς το παλάτι της μάγισσας. Στο δρόμο συνάντησε τον Ερμή, ο οποίος του έδωσε ένα αντίδοτο, ώστε να μην τον πιάνουν τα μάγια της θεάς. Όντως, όταν ο Οδυσσέας μπήκε στη σπηλιά και έφαγε το ίδιο φαγητό με τους συντρόφους, δεν μεταμορφώθηκε. Αντίθετα, έπιασε το σπαθί του και απείλησε να σκοτώσει την Κίρκη. Εκείνη κατάλαβε πως ήταν ο Οδυσσέας, αυτός που της είχαν προφητεύσει ότι θα τη νικήσει. Του ζήτησε να ζήσει κοντά της και του έστρωσε ωραίο τραπέζι. Μα ο Οδυσσέας την έβαλε να ορκιστεί ότι θα κάνει ανθρώπους τους συντρόφους του. Κι εκείνη, τους άλειψε με αλοιφές κι έγιναν ξανά άνθρωποι που αγκαλιάζονταν και έκλαιγαν από συγκίνηση. Η Κίρκη συγκινημένη απ' αυτή τη σκηνή, του είπε να φωνάξει και τους υπόλοιπους συντρόφους του. Έτσι κι έγινε. Μόλις ο Οδυσσέας έφτασε στο καράβι τον υποδέχτηκαν με δάκρυα χαράς και δέχτηκαν να πάνε στο παλάτι. Ακολούθησε τρικούβερτο γλέντι με πολλά ψητά κρέατα και άφθονο γλυκόπιοτο κρασί.και με φαγητό και κρασί πέρασε ένας χρόνος, ώσπου η νοσταλγία τους γέμισε μελαγχολία και μια μέρα οι σύντροφοι ανακοίνωσαν ότι θέλουν να φύγουν Το ίδιο βράδυ ο Οδυσσέας, όταν πλάγιασε στο κρεβάτι της θεάς, κλαίγοντας της ζήτησε να τον βοηθήσει να επιστρέψει στην Ιθάκη. Η Κίρκη του απάντησε πως δεν ήθελε να τον κρατά στο νησί της παρά τη θέλησή του έπρεπε όμως πριν πάρουν το δρόμο της επιστροφής να κατέβουν πρώτα στον Άδη για να πάρει χρησμό από την ψυχή του τυφλού μάντη Τειρεσία. Ο Οδυσσέας σαστισμένος άρχισε να τρέμει από το φόβο του και να κλαίει μόλις άκουσε τη νέα δοκιμασία που έπρεπε να περάσει. Η Κίρκη τον καθησύχασε λέγοντάς του πως η ίδια θα τον βοηθούσε. Του έδωσε πολύτιμες οδηγίες για το ταξίδι και τη συνάντηση με τον Τειρεσία. Όταν ξημέρωσε η καινούρια μέρα, ο Οδυσσέας πληροφόρησε τους συντρόφους του για το ταξίδι που θα έκαναν. Αυτοί άρχισαν να χτυπιούνται και να θρηνούν, όμως γρήγορα σταμάτησαν, αφού έβλεπαν πως δεν υπήρχε κανένα όφελος από το κλάμα. Πάνω στη φασαρία, ο Ελπήνορας, ένας σύντροφος λίγο

17 ανόητος, μεθυσμένος ακόμη δεν κατέβητε από τη σκάλα, αλλά έπεσε από τη σοφίτα στο κενό και σκοτώθηκε οι σύντροφοί του τον άφησαν άταφο κι έφυγαν, μα δεν φαντάστηκαν ότι σύντομα θα τον ξαναέβλεπαν. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΥΡΥΛΟΧΟΣ ΕΛΠΗΝΟΡΑΣ ΚΙΡΚΗ ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ 2. Να περιγράψετε το παλάτι της Κίρκης. Πώς είναι εξωτερικά; Πώς είναι εσωτερικά; Τι έπιπλα και εργαλεία χρησιμοποιεί η θεά; Τι ζώα έχει στην αυλή της; 3. Στην ιστορία με την Κίρκη, βλέπουμε για πρώτη φορά τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του να λυγίζουν και να κλαίνε; Σε ποιες περιπτώσεις έγινε αυτό; Γιατί συμβαίνει αυτό;

18 Ραψωδία λ : ΝΕΚΥΙΑ Η ΧΩΡΑ ΤΩΝ ΚΙΜΜΕΡΙΩΝ Οι ναύτες μπήκαν στο πλοίο και σήκωσαν το κατάρτι και τα πανιά τότε η Κίρκη τους έστειλε ούριο άνεμο. Κατά τη δύση του ήλιου είχαν διασχίσει τον Ωκεανό και έφτασαν στη χώρα των Κιμμερίων, όπου βασίλευε αιώνιο, πηχτό σκοτάδι. Εκεί σταμάτησαν, σύμφωνα με τις οδηγίες της Κίρκης, σ' ένα ακρογιάλι μικρό που είχε γύρω δάση από λυγερές λεύκες και ιτιές. Ο Οδυσσέας συνέχισε πεζός με δυο μονάχα συντρόφους του, τον Περιμήδη και τον Ευρύλοχο, οι οποίοι βαστούσαν τα σφαχτάρια που τον είχε συμβουλέψει η μάγισσα να πάρει μαζί του. Περπατούσαν πλάι στο ρέμα του Ωκεανού, ώσπου έφτασαν στην είσοδο του Άδη. Εκεί ο Οδυσσέας άνοιξε βαθύ λάκκο και πρόσφερε χοές (αναίμακτες θυσίες) από μέλι, γάλα, κρασί, νερό και αλεύρι. Κατόπιν φωνάζοντας δυνατά, έταξε στις ψυχές των νεκρών να θυσιάσει στέρφες δαμάλες μόλις φτάσει στην Ιθάκη και στον Τειρεσία το καλύτερο μαύρο κριάρι του κοπαδιού του. Στη συνέχεια έσφαξε τ' αρνιά που είχε μαζί του, γιατί ήταν απαραίτητο, για να μιλήσουν οι ψυχές των νεκρών, να πιούνε ζεστό αίμα. Μόλις έγινε η θυσία συγκεντρώθηκαν γύρω του χιλιάδες σκιές πεθαμένων. Ο Οδυσσέας όμως τις εμπόδιζε να πλησιάσουν προτάσσοντας το σπαθί του, γιατί πρώτα ήθελε να μιλήσει με τον Τειρεσία. Σε λίγο τον πλησίασε η ψυχή του Ελπήνορα, του νέου που σκοτώθηκε λίγο πριν την αναχώρησή τους από την Αία. Αυτός μπορούσε να συνομιλήσει μαζί του χωρίς να πιει αίμα γιατί ήταν ακόμη άταφος. Με κλάματα και λόγια αγωνίας του ζήτησε να τον θάψει μ' όλες τις τιμές μόλις επέστρεφε στο νησί της Κίρκης, για να πάψει η ψυχή του να πλανιέται αδιάκοπα στον Άδη και να μη γίνει κακό στοιχειό για τον ίδιο τον Οδυσσέα. Στη συνέχεια έφτασε κοντά του η ψυχή του μάντη Τειρεσία. Αυτός ήπιε από το ζεστό αίμα της θυσίας και προφήτεψε όλες τις περιπέτειές του. Το ταξίδι της επιστροφής θα έχει πολλές δυσκολίες, γιατί είναι χολωμένος μαζί του ο θαλασσοσείστης Ποσειδώνας, επειδή τύφλωσε με δόλο το γιο του τον Πολύφημο. Όμως, παρόλα αυτά, είναι γραφτό να γυρίσουν στην πατρίδα. Μόνο πρέπει να είναι πολύ προσεχτικοί σαν θα φτάσουν στη Θρινακία, στο νησί του Ήλιου δεν πρέπει με κανέναν τρόπο ν' αγγίξουν τα βόδια και τα πρόβατα του λαμπρού θεού. Αν συμβεί αυτό, τότε θα φτάσει μόνος του στην Ιθάκη μετά από πολλές ταλαιπωρίες, πάνω σε ξένο καράβι. Εκεί θα πρέπει να αντιμετωπίσει τους πολυάριθμους μνηστήρες της γυναίκας του που διεκδικούν τη βασιλεία. Μόλις τελειώσει με την επιχείρηση της εξόντωσης των μνηστήρων, τον συμβούλεψε να πάρει ένα κουπί και να ταξιδέψει σε μακρινούς λαούς που δε γνωρίζουν τη θάλασσα. Μόλις φτάσει σε κάποιο τόπο που θα νόμιζαν οι κάτοικοι πως αυτό που κρατά είναι λιχνιστήρι (ξύλινο φτυάρι με το οποίο τινάζονται ψηλά τα αλωνισμένα δημητριακά και διαχωρίζεται με τη βοήθεια του αέρα ο καρπός από το άχυρο), τότε να μπήξει το κουπί στη γη και να κάνει λαμπρή θυσία στον Ποσειδώνα. Κατόπι να επιστρέψει στην πατρίδα του όπου θα κυβερνήσει ευτυχισμένος το λαό του και ο θάνατος θα τον βρει σε βαθιά γεράματα. Αφού πραγματοποίησε το βασικό του στόχο ο Οδυσσέας, στη συνέχεια συνομίλησε με αναρίθμητες ψυχές. Και πρώτα πρώτα με τη μητέρα του την Αντίκλεια, που ζούσε ακόμη όταν ξεκίνησε για την εκστρατεία εναντίον της Τροίας. Αυτή τον πληροφόρησε για την κατάσταση στο παλάτι του. Η Πηνελόπη του είναι πιστή και τον περιμένει ακόμη. Ο γιος του, ο Τηλέμαχος, ορίζει τη βασιλική περιουσία. Ο πατέρας του, ο γερο Λαέρτης, ζει στο εξοχικό του σπίτι φτωχικά και ασχολείται με γεωργικές δουλειές, όμως τον βασανίζει ο καημός του Οδυσσέα που δε γύρισε ακόμη. Τρεις φορές προσπάθησε κλαίγοντας ο γιος ν' αγκαλιάσει την τρυφερή του μάνα, μα ο ίσκιος της του ξέφευγε. Η Αντίκλεια του εξήγησε πως όταν πεθαίνουν οι θνητοί, δε συγκρατούν τα κόκαλα και τις σάρκες τους, παρά κυκλοφορούν σαν σκιές στον Κάτω Κόσμο. Μετά τον προέτρεψε να γυρίσει αμέσως στο φως του ήλιου και απομακρύνθηκε.

19 Κατόπιν πλησίασε η σκιά του Αχιλλέα, που τον συνόδευαν οι πιστοί του φίλοι, ο Πάτροκλος και ο Αίαντας. Μόλις ο ξακουστός ήρωας ήπιε από το αίμα της θυσίας και αναγνώρισε τον Οδυσσέα, έκπληκτος αναρωτήθηκε τι άλλο θα μπορούσε να σκαρφιστεί ο πολυμήχανος άντρας. Ο Οδυσσέας έπλεξε το εγκώμιο του πιο σπουδαίου ήρωα της Ιλιάδας, μα ο Αχιλλέας δήλωσε με πίκρα πως θα προτιμούσε να ζει σαν ένας απλός και φτωχός γεωργός παρά να είναι τιμημένος στο σκοτεινό Άδη. Μετά ρώτησε για τον πατέρα του τον Πηλέα και το γιο του, τον Νεοπτόλεμο. Ο Οδυσσέας δε γνώριζε τίποτε για τον τιμημένο γονιό του, όμως του διηγήθηκε όλα τα ανδραγαθήματα του γιου του στον πόλεμο. Έτσι η ψυχή του Αχιλλέα αποχώρησε χαρούμενη. Τότε ο Οδυσσέας φώναξε την ψυχή του Αίαντα, με τον οποίον είχαν μαλώσει στην Τροία για τα όπλα του Αχιλλέα. Ο Οδυσσέας ήθελε να του μιλήσει γιατί γνώριζε ότι τον Αιαντα τον είχε αδικήσει και ένιωθε υπεύθυνος για την αυτοκτονία του Αίαντα. Μα η ψυχή του Αίαντα γύρισε κι έφυγε αμίλητη! Σε κάποια στιγμή ο Οδυσσέας βρέθηκε κυκλωμένος από χιλιάδες ψυχές νεκρών που ήθελαν να του μιλήσουν. Τότε, κερωμένος από το φόβο του, τράβηξε για το καράβι τρέχοντας κι αμέσως έδωσε διαταγή να σαλπάρουν. Γύρισαν στο νησί της Κίρκης, έθαψαν τον Ελπήνορα και αφού πήραν οδηγίες και φαγητό από τη μάγισσα ξεκίνησαν κατάκοποι για τις νέες περιπέτειες που τους περίμεναν 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΕΛΠΗΝΟΡΑ ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΨΥΧΗ ΑΙΑΝΤΑ ΤΟΥ ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΤΕΙΡΕΣΙΑ 2. Στη ραψωδία λ (ΝΕΚΥΙΑ), ο Οδυσσέας νιώθει πολλές τύψεις για λάθη του παρελθόντος. Ποιους ανθρώπους είχε αδικήσει; Τι θα πρέπει να κάνει τώρα; 3. Ο Οδυσσέας λείπει είκοσι χρόνια από το σπίτι του ενώ ο Αχιλλέας είναι νεκρός. Τι έχει συμβεί στις οικογένειές τους εν τω μεταξύ; Το ξέρουν αυτό οι ήρωες; Τελικά βγήκαν κερδισμένοι ή χαμένοι από τον πόλεμο;

20 Ραψωδία μ : ΟΙ ΣΕΙΡΗΝΕΣ Την άλλη μέρα το πρωί το καράβι σάλπαρε. Με ούριο άνεμο ταξίδεψαν για πολλές ώρες μέσα στο πέλαγος. Κάποια στιγμή αντίκρισαν από μακριά το νησί των Σειρήνων. Αυτές ήταν θαλασσινά πλάσματα που με τη γλυκιά τους φωνή έκαναν τους ανθρώπους να λησμονούν τα πάντα. Οι ναυτικοί που δεν μπορούσαν ν' αντισταθούν με κανέναν τρόπο στα θέλγητρά τους, κατέβαιναν στο νησί τους. Επειδή έμεναν μαγεμένοι από το τραγούδι τους, πέθαιναν εκεί από πείνα και δίψα. Γι' αυτό, δίπλα στις Σειρήνες, που ήταν πουλιά με κεφάλι γυναίκας, υπήρχαν τεράστιοι σωροί από ανθρώπινα κόκαλα. Αμέσως ο πανέξυπνος Οδυσσέας έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο που του είχε συμβουλέψει η Κίρκη. Έλιωσε κερί και έφραξε μ' αυτό τ' αφτιά των συντρόφων του έπειτα τους έβαλε να τον δέσουν πάνω στο κατάρτι. Αυτός θα ήταν ο μόνος που θα άκουγε το μαγευτικό τραγούδι. Όταν έφτασαν μπροστά στο νησί, οι Σειρήνες κάλεσαν τον Οδυσσέα με το γλυκόφωνο τραγούδι τους. Γνώριζαν την ταυτότητα του ήρωα και όλα τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου. Αυτός άρχισε να χτυπιέται και να κάνει νοήματα στους συντρόφους να τον λύσουν. Μα ο Περιμήδης και ο Ευρύλοχος, σύμφωνα με τις διαταγές που τους είχε δώσει από πριν, έσφιγγαν περισσότερο τα σκοινιά. ΣΚΥΛΛΑ ΚΑΙ ΧΑΡΥΒΔΗ Με σχετική ευκολία λοιπόν κατάφεραν να ξεπεράσουν τη δοκιμασία των Σειρήνων χωρίς να θρηνήσουν θύματα. Τώρα όμως είχε φτάσει η ώρα για μια από τις πιο δύσκολες περιπέτειες. Υπήρχαν δυο κατευθύνσεις που μπορούσαν ν' ακολουθήσουν. Από τη μια πλευρά υπήρχαν οι Συμπληγάδες Πέτρες, δύο τεράστιοι βράχοι που άνοιγαν και έκλειναν συνεχώς. Προς την άλλη μεριά, όπου τελικά κατευθύνθηκαν, όπως είχε συμβουλέψει και η Κίρκη, υψώνονταν δύο τεράστιοι βράχοι Προς τη μέση περίπου του βράχου κατοικούσε ένα τέρας τρομερό, η Σκύλλα, που γάβγιζε με φοβερή φωνή. Ήταν θηρίο με δώδεκα πόδια και έξι λαιμούς που ο καθένας κατέληγε σε τρομερό κεφάλι με τρεις σειρές πυκνά δόντια. Μέσα από τη σπηλιά πρόβαλλε τα κεφάλια της, άρπαζε τους ανήμπορους ναύτες και τους καταβρόχθιζε. Στον άλλο βράχο, που ήταν πιο χαμηλός, ζούσε η Χάρυβδη. Αυτή τρεις φορές τη μέρα ρουφούσε τη θάλασσα και μετά την ξερνούσε με δύναμη. Έτσι, τσάκιζε όποιο καράβι περνούσε εκείνη τη στιγμή. Ο Οδυσσέας, που τα γνώριζε όλα αυτά, έδωσε εντολή στον καπετάνιο του καραβιού να περάσει σύριζα από το βράχο της Σκύλλας, χωρίς να πει τίποτα στους συντρόφους του για το φοβερό τέρας, για να μη φοβηθούν. Ο ίδιος πήρε στα χέρια του τα όπλα του, ελπίζοντας πως θα εμπόδιζε τη Σκύλλα να αρπάξει κάποιους από τους συντρόφους του. Εκείνη την ώρα η Χάρυβδη είχε αρχίσει να ρουφά και να ξερνά το νερό της θάλασσας. Σε κάποια στιγμή φάνηκε ακόμη και η μαύρη άμμος που βρίσκεται στον πάτο της θάλασσας. Στη συνέχεια με μεγάλη ορμή ξέρασε το θαλασσινό νερό δημιουργώντας μεγάλη αντάρα. Ενώ όμως ο Οδυσσέας και οι άντρες του κερωμένοι από το φόβο τους παρακολουθούσαν το φριχτό θέαμα, η Σκύλλα βρήκε την ευκαιρία και άρπαξε έξι από τους συντρόφους, τους πιο δυνατούς και τους πιο θαρραλέους. Αυτοί κουνώντας χέρια και πόδια παρακαλούσαν τον αρχηγό τους να τους σώσει. Δυστυχώς αυτός ήταν εντελώς ανήμπορος να κάνει κάτι. ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ Συνεχίζοντας το ταξίδι τους έφτασαν στο νησί του Ήλιου. Εκεί έβοσκαν τα κοπάδια του λαμπρού θεού. Ο Οδυσσέας, έχοντας στο μυαλό του τα λόγια του Τειρεσία, θέλησε να μη σταματήσουν καθόλου στο νησί. Ο Ευρύλοχος όμως και οι άλλοι σύντροφοι επαναστάτησαν γιατί ήταν κουρασμένοι και πεινασμένοι. Αφού ορκίστηκαν ότι δεν θα πειράξουν τα βόδια του ήλιου, κατέβησαν στο νησί και ξεκουράστηκαν, με

21 σκοπό να φύγουν την άλλη μέρα. Μα την άλλη μέρα σηκώθηκε Νοτιάς και εγκλωβίστηκαν στο νησί για ένα μήνα. Τέλειωσαν τα τρόφιμα και οι σύντροφοι άρχισαν να γλυκοκοιτάζουν τα κοπάδια του Ήλιου. Όταν μια μέρα ο Οδυσσέας απομακρύνθηκε για να ζητήσει τη συμβουλή των θεών, οι θεοί τον έριξαν σε βαθύ ύπνο, και όσο κοιμόταν, οι σύντροφοι έσφαξαν τα βόδια του Ήλιου! Όταν ξύπνησε ο Οδυσσέας κατάλαβε ότι τους περιμένει μεγάλη συμφορά. Πραγματικά, τα σφαγμένα ζώα άρχισαν να μουγγρίζουν σαν να ήταν ζωντανά! Μα οι σύντροφοι έξι μέρες έτρωγαν κι έπιναν.για τελευταία όμως φορά! Την έβδομη μέρα έπαψε να φυσά Νοτιάς και σήκωσαν αμέσως πανιά. Μόλις όμως απομακρύνθηκαν από το νησί, ένα τεράστιο, κατάμαυρο σύννεφο σκέπασε τον ουρανό και ξέσπασε φοβερή θαλασσοταραχή. Το πλοίο άρχισε να βυθίζεται και τότε ο Δίας το αποτέλειωσε ρίχνοντας ένα αστροπελέκι. Τότε όλοι οι σύντροφοι έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν. Μόνο ο Οδυσσέας κατάφερε να γαντζωθεί στην καρίνα του πλοίου και τη χρησιμοποίησε ως σανίδα σωτηρίας. ΚΑΛΥΨΩ Εννιά μερόνυχτα παράδερνε μέχρι που έφτασε στην Ωγυγία, το νησί της Καλυψώς. Η νύμφη περιμάζεψε το ναυαγισμένο ήρωα που ήταν σχεδόν μισοπεθαμένος. Τον περιποιήθηκε, του έδωσε να φάει και να πιει και έγιανε τις πληγές του. Όταν ο Οδυσσέας στυλώθηκε στα πόδια του και ντύθηκε με τους λαμπρούς χιτώνες που του έδωσε, η θεά θαμπώθηκε από την ομορφιά του και τον ερωτεύτηκε. Ήθελε να τον κρατήσει για πάντα κοντά της και του υποσχέθηκε να τον κάνει αθάνατο. Ο ήρωας έζησε ευτυχισμένος κοντά της εφτά ολόκληρα χρόνια. Όταν όμως άρχισε να τον κυριεύει πάλι η νοσταλγία για τη γλυκιά πατρίδα, η Καλυψώ δεν τον άφηνε να φύγει. Έτσι αυτός περνούσε ώρες ατέλειωτες κλαίγοντας στην ακροθαλασσιά. Με την ιστορία της Καλυψώς, τελειώνει η αφήγηση του Οδυσσέα. Είναι πολύ λυπημένος και οι Φαίακες τον συμπονούν και βλέπουν πόσα δεινά πέρασε αυτός που άλλοτε ήταν νικητής και στρατηγός, με τόση δόξα, ενώ τώρα αναλογίζεται τη ζωή του και κλαίει. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΟΙ ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ 2. Στη ραψωδία μ πραγματοποιείται η κατάρα του Κύκλωπα. Πώς έχασε τελικά όλους τους συντρόφους του ο Οδυσσέας; Έφταιγε αυτός για το χαμό του; Γιατί οι θεοί δεν τον βοήθησαν; 3, Ο Οδυσσέας θέλει να γυρίσει στην Ιθάκη. Όμως απολαμβάνει και το ταξίδι. Από ποιες πράξεις του φαίνεται αυτό;

22 Ραψωδία ν: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΙΘΑΚΗ Όταν τέλειωσε την αφήγησή του, ο Αλκίνοος κάλεσε τους δώδεκα άρχοντες της χώρας να χαρίσουν κι άλλα δώρα στον ένδοξο φιλοξενούμενο. Όλοι συμφώνησαν και του πρόσφεραν από ένα λέβητα και έναν τρίποδα. Ήταν πια περασμένα μεσάνυχτα, και έπεσαν να κοιμηθούν. Την άλλη μέρα το πρωί μαζεύτηκαν όλοι στο καράβι και τοποθέτησαν τα πολύτιμα δώρα στο αμπάρι σύμφωνα με τις οδηγίες του βασιλιά. Ο Οδυσσέας χαιρέτησε την Αρήτη και τον Αλκίνοο και τους ευχαρίστησε με θερμά λόγια για τη φιλοξενία. Μόλις έφτασε στο καράβι, οι ναύτες του ετοίμασαν μαλακό στρώμα για να κοιμηθεί κι ο Οδυσσέας κατάκοπος έπεσε σε λήθαργο. Το γοργοτάξιδο καράβι όργωνε το πέλαγος και πολύ γρήγορα φάνηκε στον ορίζοντα η Ιθάκη. Άραξαν το πλοίο σ' ένα μικρό κι απόμερο λιμανάκι. Ο Οδυσσέας συνέχισε να κοιμάται βαθιά. Τότε οι ναύτες του πλοίου τον μετέφεραν με το στρώμα στην ακρογιαλιά και πλάι του τοποθέτησαν όλα τα πλούσια δώρα. Αμέσως μετά ξεκίνησαν το ταξίδι της επιστροφής. Ο Ποσειδώνας όμως ήταν πολύ οργισμένος με τους Φαίακες που βοήθησαν τόσο πολύ τον Οδυσσέα. Γι' αυτό την ώρα που το γοργοτάξιδο καράβι πλησίαζε στο λιμάνι της Σχερίας το πέτρωσε και το μεταμόρφωσε σε βράχο. Στο μεταξύ ο Οδυσσέας στο ακρογιάλι της Ιθάκης ξύπνησε. Η Παλλάδα έριξε πυκνή ομίχλη και γι' αυτό ο πολυταξιδεμένος ήρωας δεν μπόρεσε να γνωρίσει την περιοχή. Χτυπιόταν κι έκλαιγε, γιατί πίστευε πως οι Φαίακες τον παράτησαν σε ξένη χώρα. Τότε εμφανίστηκε μπροστά του η θεά Αθηνα, μεταμορφωμένη και τον διαβεβαίωσε ότι βρίσκεται στην Ιθάκη. Ο Οδυσσέας προσπάθησε να την ξεγελάσει και είπε ότι είναι Κρητικός ναυαγός, και τότε η θεά του αποκαλύφθηκε και άρχισε να του εξηγεί γιατί τόσα χρόνια δεν τον βοήθησε, αφού φοβόταν τον Ποσειδώνα, αλλά και για τις συμφορές της οικογένειας του. Του είπε για τους μνηστήρες που θέλουν τη γυναίκα του και απειλούν το γιο του. Ακόμα του είπε για το ταξίδι του Τηλέμαχου στη Σπάρτη. Έπειτα, αφού τον βοήθησε να κρύψει τα δώρα των Φαιάκων σε μια σπηλιά, τον μεταμόρφωσε σε ζητιάνο για να μην τον γνωρίσει κανένας. Ρυτίδωσε το πρόσωπό του, χάλασε τα σγουρά μαλλιά του και θάμπωσε τα μάτια του. Κατόπι του φόρεσε ένα παλιό κουρέλι και μια προβιά μαδημένη. Του έδωσε στο χέρι ένα ραβδί και τον συμβούλεψε να πάει πρώτα στον πιστό χοιροβοσκό του, τον Εύμαιο. Η ίδια αναχώρησε για τη Σπάρτη, να συναντήσει τον Τηλέμαχο και να τον προτρέψει να γυρίσει στην Ιθάκη. Ραψωδία ξ: ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΥΜΑΙΟ Ο Οδυσσέας τράβηξε το μονοπάτι που οδηγούσε στην καλύβα του χοιροβοσκού Εύμαιου, του πιστού του δούλου, που είχε είκοσι χρόνια να τον δει! Όταν έφτασε ο Οδυσσέας μεταμορφωμένος πάντα σε ζητιάνο, βρήκε τον Εύμαιο να κάθεται στο υπόστεγο της καλύβας που τον καλοδέχτηκε και άρχισε αν του λέει για το χαμένο αφέντη του τον Οδυσσέα. Ενώ αφηγούνταν όλα αυτά, ετοίμαζε το γεύμα, χοιρινό κρέας και κρασί. Έπειτα άρχισε να μιλάει για την κατάσταση στο παλάτι και να βρίζει τους μνηστήρες. Ο μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο Οδυσσέας του είπε ψέματα, πώς τάχα είναι Κρητικός ναυαγός και πως ίσως γνώριζε τον αφέντη του. Ο χοιροβοσκός το απέκλεισε προσθέτοντας πως πολλοί ξένοι ξεγέλασαν την Πηνελόπη και τον Τηλέμαχο, λέγοντας ψεύτικα νέα για το βασιλιά, για να κερδίσουν την πλούσια φιλοξενία τους. Σίγουρα όμως ο Οδυσσέας, γιατί έτσι ονομαζόταν ο αφέντης του, έχει πεθάνει. Ραψωδία ο - ραψωδία π: ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΤΗΛΕΜΑΧΟ Με την αυγή της επόμενης μέρας ξύπνησαν, άναψαν φωτιά και ετοίμασαν να φάνε πρωινό. Εκείνη την ώρα ακούστηκαν βήματα και τα τσομπανόσκυλα κουνούσαν παιχνιδιάρικα την ουρά τους κάποιο γνωστό πρόσωπο είχε έρθει. Πραγματικά, σε λίγο φάνηκε στην είσοδο της καλύβας ο Τηλέμαχος. Η Αθηνά είχε πάει στο ανάκτορο της Σπάρτης και τον μάλωσε που αργούσε τόσο πολύ να γυρίσει στην Ιθάκη. Αμέσως ο Τηλέμαχος επέστρεψε στην Ιθάκη αλλά δεν πήγε στο σπίτι. Φοβόταν βλέπετε τους μνηστήρες, γιατί ήξερε ότι ήθελαν να τον σκοτώσουν. Ο πιστός χοιροβοσκός, που λάτρευε τον Τηλέμαχο, σάστισε μόλις τον είδε. Του έπεσε από τα χέρια το ξύλινο δοχείο που κρατούσε και άρχισε να τον αγκαλιάζει και να τον φιλάει με δάκρυα στα μάτια, γιατί πίστευε πως δε θα γυρνούσε ποτέ από το ταξίδι του. Ο Τηλέμαχος ζήτησε να μάθει νέα από το παλάτι και τη μητέρα του. Ο Εύμαιος τον διαβεβαίωσε για την πίστη και την εγκαρτέρησή της. Μετά σύστησε τον Τηλέμαχο στον επισκέπτη. Με πόση αγωνία συγκράτησε τη συγκίνησή του ο Οδυσσέας και μίλησε στο παιδί του σαν να ήταν ξένος! Άρχισε μάλιστα να προκαλεί το γιο του και του είπε: - Καλά, τόσο πολύ σε μισεί ο λαός της Ιθάκης, και εσύ φοβάσαι να διώξεις από το παλάτι σου τους μνηστήρες;

23 Ο Τηλέμαχος απάντησε ευγενικά ότι ήταν αγαπητός στο λαό, αλλά δεν είχε αδέρφια να του συμπαρασταθούν και ο πατέρας του είναι μάλλον πια νεκρός Είναι λοιπόν μόνος και οι μνηστήρες πολλοί γι αυτό διστάζει. Εξάλλου, οι μνηστήρες ήταν πολυάριθμοι και μάλιστα αρχοντόπουλα με δύναμη. Στη συνέχεια έδωσε εντολή στον Εύμαιο να ειδοποιήσει τη μητέρα του πως γύρισε από την Πύλο. Έφυγε λοιπόν ο Εύμαιος, κι ο Οδυσσεάς είδε την Αθηνά έξω από την καλύβα. Βγήκε έξω κι εκείνη τον μεταμόρφωσε από ζητιάνο στον τρανό Οδυσσέα. Όταν επέστρεψε στην καλύβα ο Τηλέμαχος σάστισε και νόμιζε πως αντικρίζει κάποιο θεό. Ο Οδυσσέας του αποκάλυψε με δάκρυα στα μάτια την αλήθεια και προσπάθησε να τον αγκαλιάσει μα ο Τηλέμαχος δεν τον πίστεψε. Τόσοι και τόσοι τον είχαν κοροϊδέψει πιο πριν. Και τότε ο Οδυσσέας ειπε: - Τηλέμαχε, όχι δεν σου ταιριάζει για μένα να αμφιβάλλεις. Αυτή η αλλαγή είναι έργο της φιλοπόλεμης Αθηνάς που μπορεί σε μια στιγμή το ζητιάνο να κάνει βασιλιά. Εγώ είμαι που τόσα χρόνια έλειπα και περιπλανήθηκα σε τόσες χώρες, γυρίζω όμως τώρα στα πατρικά χώματα. Κι έτσι ο γιος πίστεψε και πέφτοντας στην αγκαλιά του πατέρα του έκλαψε από χαρά και λύπη μαζί για τα είκοσι χρόνια αναμονής και για την εκπλήρωση της ευχής του. Κι ύστερα άρχισαν αμέσως πατέρας και γιος να σχεδιάζουν τη μνηστηροφονία. Πρώτος θα πήγαινε στο παλάτι ο Τηλέμαχος κι ο Οδυσσέας μεταμορφωμένος σε ζητιάνο θα έφτανε ο Οδυσσέας μαζί με τον Εύμαιο. Ο Τηλέμαχος θα κανόνιζε οι δούλοι να μαζέψουν όλα τα όπλα από τη μεγάλη αίθουσα και να αφήσουν μόνο δύο πανοπλίες. Και πάνω απ όλα δεν θα έλεγαν τίποτα σε κανέναν, ούτε στην Πηνελόπη ούτε στους δούλους! 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ 2. Ο Τηλέμαχος αναγνωρίζει τον πατέρα του με δυσπιστία. Τι αποδείξεις του δίνει ο Οδυσσέας; Τι συμβαίνει μετά; 3, Ο Κύκλωπας είχε καταραστεί τον Οδυσσέα να φτάσει μόνος και βασανισμένος στην Ιθάκη μετά από πολλά χρόνια. Για να θυμηθούμε: ποια βάσανα πέρασε; Έχει συντρόφους; Ποιος τον έφερε στο νησί; Μπορεί να πάει σπίτι του; 4. Ποιο είναι το σχέδιο του Οδυσσέα και του Τηλέμαχου για να εκδικηθούν τους μνηστήρες; Είναι έξυπνο το σχέδιό τους, γιατί;

24 Ραψωδία ρ : ΟΙ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ Την άλλη μέρα ο Τηλέμαχος έφυγε για το παλάτι και αργότερα ξεκίνησαν ο Οδυσσεάς και ο Εύμαιος. Στο δρόμο συνάντησαν τον Μελάνθιο, ένα δούλο που συνεργαζόταν με τους μνηστήρες και μαλώσανε με τον Εύμαιο. Συνέχισαν το δρόμο τους και σε λίγο έφτασαν στο παλάτι. Ήταν η πρώτη φορά, μετά από είκοσι χρόνια, που ο πολύπαθος βασιλιάς έβλεπε το σπίτι του. Η συγκίνησή του ήταν μεγάλη, όμως έπρεπε να συγκρατηθεί για να μην τον αναγνωρίσουν. Στο κατώφλι είδε να κυλιέται γερασμένος, βρόμικος και λιγδερός ο αγαπημένος σκύλος του, ο Άργος, που ήταν πια τόσο γέρος! Μόλις αντίκρισε τον κύριό του ο Άργος, τον γνώρισε αμέσως, αλλά δεν μπορούσε ούτε να σηκωθεί για να πάει κοντά του μόνο έβγαλε δυο τρεις παραπονιάρικες φωνές και ξεψύχησε. Πρώτος ο Εύμαιος μπήκε στη μεγάλη σάλα όπου γλεντούσαν οι μνηστήρες. Μόλις τον είδε ο Τηλέμαχος, τον φώναξε κοντά του. Ακολούθησε ο Οδυσσέας ζητιάνος, που άρχισε να ζητιανεύει. Οι μνηστήρες άρχισαν αν κοροϊδεύουν το ζητιάνο και να το χτυπούν. Αλλά πατέρας και γιος έκαναν υπομονή για να μην προδοθούν. Όταν η Πηνελόπη έμαθε όσα είχαν συμβεί, στενοχωρήθηκε πολύ και ευχήθηκε να χαθούν οι μνηστήρες από τα μάτια του κόσμου. Στη συνέχεια παρακάλεσε τον Εύμαιο να της φέρει τον καινούριο ζητιάνο, μήπως είχε κάποιο νέο από τον Οδυσσέα. Αυτός όμως της έστειλε μήνυμα ν' ανταμώσουν το βράδυ, κρυφά από τα μάτια των μνηστήρων. Ραψωδία σ. Εκείνη την ώρα μπήκε στο παλάτι ένας άλλος ζητιάνος, που ήταν γνωστός στους μνηστήρες και ονομαστός για τη λαιμαργία του και την αρπαχτική του διάθεση. Το όνομα του ήταν Ίρος. Μόλις είδε τον Οδυσσέα ζητιάνο να κάθεται στο κατώφλι, θύμωσε και άρχισε να βρίζει τον Οδυσσέα, ο οποίος τον τον λοξοκοίταξε και τον απείλησε πως θα τον χτυπούσε. Αυτός όμως απάντησε πάλι με βρισιές. Οι μνηστήρες για να γελάσουν τους παρότρυναν να μαλώσουν. Τότε ο Οδυσσεάς μάζεψε τα κουρέλια που φορούσε και φάνηκαν οι τετράπλατοι ώμοι του, τα χοντρά μπράτσα του και οι γυμνασμένοι μηροί του. Ο Ίρος μόλις αντίκρισε τα θεϊκά του μέλη, άρχισε να τρέμει και να τον κόβει κρύος ιδρώτας. Ο Οδυσσέας φυσικά νίκησε αμέσως και έσυρε το ζητιάνο αιμόφυρτο έξω. Οι μνηστήρες γέλασαν και έβαλαν τον Οδυσσεά στο παλάτι. Εκέινη τη στιγμή έγινε κάτι σημαντικό! Η Πηνελόπη, με παρότρυνση της Αθηνάς κατεβαίνει στη μεγάλη αίθουσα και ανακοινώνει ότι είναι έτοιμη να παντρευτεί και καλεί τους μνηστήρες να φέρουν δώρα! Έπειτα γύρισε στην κάμαρά της. Οι μνηστήρες διασκέδαζαν και ενοχλούσαν το ζητιάνο Οδυσσέα, ώσπου ο Τηλέμαχος τους ζήτησε αυστηρά να φύγουν. Οι μνηστήρες, εφησυχασμένοι ότι θα γίνει σύντομα ο γάμος, έφυγαν. Τότε, Οδυσσέας και ο Τηλέμαχος, Αμέσως μετέφεραν τα όπλα της σάλας σε μια αποθήκη, όπως είχαν σχεδιάσει. Για οδηγό τους είχαν την Αθηνά, που μ' ένα ολόχρυσο λυχνάρι έριχνε άπλετο φως στους διαδρόμους απ' όπου περνούσαν. Αφού τέλειωσαν, ο Οδυσσέας έστειλε τον Τηλέμαχο για ύπνο, αφού ο ίδιος έπρεπε να συναντηθεί με την Πηνελόπη όπως είχαν συμφωνήσει. 1. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ 2. Τι χαρακτήρα έχουν οι μνηστήρες; Γιατί; Θα τους άξιζε μια τιμωρία από τον Οδυσσέα; (στο τετράδιο) 3. Πώς φαίνεται η αγάπη του σκύλου Άργου, για το αφεντικό του; Υπάρχουν άλλα τέτοια παραδείγματα;

25 Ραψωδία τα: ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ Η σεβαστή βασίλισσα κατέβηκε από το γυναικωνίτη και κάθισε σ' έναν πανώριο θρόνο. Ο Οδυσσέας προσπαθώντας να μην αποκαλύψει την ταυτότητά του, άρχισε να παινεύει τις χάρες της βασίλισσας. Αυτή όμως απάντησε πικραμένη. - Όλες τις χάρες μου τις πήρε ο Οδυσσέας μαζί του φεύγοντας για την Τροία. Τώρα έχω άλλο μπελά. Όλα τα αρχοντόπουλα του τόπου θέλουν να με παντρευτούν και τρώνε το βιος του. Και αφού του εξήγησε πώς ξεγέλασε τους μνηστήρες υφαίνοντας τη μέρα και ξηλώνοντας τη νύχτα το υφαντό της, του εξήγησε πως τώρα αναγκάζεται να λέει πως θα παντρευτεί, αφού κάποιες δούλες μαρτύρησαν το κόλπο της στους μνηστήρες. Μετά τον ρώτησε αν ξέρει κάτι για τον Οδυσσέα. Τότε ο Οδυσσέας, που τόσο λαχταρούσε να πει την αλήθεια στη γυναίκα του, έκανε κουράγιο και της είπε ψέματα, πως τάχα είχε συναντήσει τον Οδυσσεά στην Κρήτη και πως είναι ζωντανός και μάλιστα τη διαβεβαίωσε πως έφτασε ο καιρός που θα γύριζε στο παλάτι του. Η Πηνελόπη δεν τον πίστεψε αλλά πρόσταξε να τον περιποιηθούν. Τότε, η Ευρύκλεια, η παραμάνα του Οδυσσέα, καθώς έπλενε τα πόδια του Οδυσσέα, άγγιξε μια παλιά ουλή από κυνήγι που είχε εκείνος στο πόδι και κατάλαβε! Πήγε να φωνάξει μα ο Οδυσσέας της έκλεισε το στόμα και την απείλησε να μην πει τίποτα σε κανέναν. Και οι δυο ήταν πολύ συγκινημένοι, μα δεν έπρεπε να το δείξουν! Λίγο πριν πέσουν όλοι για ύπνο, η Πηνελόπη εκμυστηρεύτηκε στον Οδυσσέα ζητιάνο το όνειρο που είχε δει την προηγούμενη νύχτα. Ένας αϊτός όρμησε και κατασπάραξε είκοσι χήνες που ανέτρεφε η ίδια με χαρά. Μετά ο αϊτός με ανθρώπινη φωνή της εξήγησε πως ήταν ο Οδυσσέας που εξόντωσε τους μνηστήρες. Το όνειρο βέβαια ήταν ξεκάθαρο, αλλά η πιστή γυναίκα φοβόταν μήπως ήταν από τα ψεύτικα που ξεγελούσαν τους ανθρώπους. Στη συνέχεια η Πηνελόπη αποκάλυψε στον ξένο πως θα έβαζε τους μνηστήρες ν' αγωνιστούν σ' ένα παράξενο αγώνισμα που τα κατάφερνε ο Οδυσσέας θα έβαζε δώδεκα τσεκούρια στη σειρά και θα τους προκαλούσε να περάσουν μια σαΐτα από τις δώδεκα τρύπες. Ο Οδυσσέας την παρακίνησε να πραγματοποιήσει τη σκέψη της όσο το δυνατό πιο γρήγορα. Με τις κουβέντες η ώρα πέρασε και σε λίγο αποσύρθηκαν και οι δυο για ύπνο. 1.. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΕΥΡΥΚΛΕΙΑ 2. Η Πηνελόπη είδε ένα προφητικό όνειρο (= οιωνό). Τι πίστευαν παλιά για τα όνειρα; Τι πιστεύουμε εμείς σήμερα; 3. Ο Οδυσσέας ενθαρρύνει την Πηνελόπη να οργανώσει το αγώνισμα; Πώς αυτό τον βοηθάει στο σχέδιό του να σκοτώσει τους μνηστήρες;

26 Ραψωδία υ Ο Οδυσσέας πλάγιασε στον πρόδομο του παλατιού, γιατί ήθελε να παρακολουθεί τις κινήσεις των ανθρώπων του σπιτιού. Όταν είδε τις ανήθικες βάγιες να ξεπορτίζουν για να κοιμηθούν στα σπίτια των μνηστήρων, η οργή του ήταν απέραντη, αλλά η Αθηνά στάθηκε δίπλα του, τον καθησύχασε και του έδωσε γλυκό ύπνο. Ραψωδία φ: Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΝΗΣΤΗΡΩΝ Σε λίγο άρχισαν να καταφτάνουν στο παλάτι οι μνηστήρες. Το γλέντι στρώθηκε για τα καλά. Ο Τηλέμαχος έβαλε παράμερα ένα μικρό τραπεζάκι για να κάτσει ο Οδυσσέας. Τότε ο Κτήσιππος, ο πιο διεστραμμένος από τους μνηστήρες, πρόσβαλε τον Οδυσσέα πετώντας του ένα μπούτι βοδινό. Ο Τηλέμαχος εξοργίστηκε και με αυστηρά λόγια κατέκρινε τους μνηστήρες που έτρωγαν το βιος του. Ο Αγέλαος τον συμβούλεψε να πείσει τη μητέρα του να δεχτεί έναν απ' όλους για άντρα της, ώστε να τελειώσουν τα βάσανά του. Έπειτα εμφανίστηκε στη σάλα η Πηνελόπη συνοδευόμενη από πολλές δούλες που κουβαλούσαν το τόξο του Οδυσσέα και τη φαρέτρα του, καθώς και δώδεκα τσεκούρια. Τότε ανακοίνωσε πως όποιος από τους μνηστήρες θα λύγιζε τη χορδή του τόξου και θα περνούσε μια σαΐτα μέσα από τις τρύπες των τσεκουριών θα γινόταν άντρας της. Αμέσως ο Τηλέμαχος ζήτησε να δοκιμάσει για να δει αν ήταν άξιος να αναλάβει την περιουσία του πατέρα του ζορίστηκε αρκετά και θα τα κατάφερνε, μα ένα νεύμα του Οδυσσέα τον συγκράτησε..(γιατί;;;;) Μετά άρχισαν ένας ένας οι μνηστήρες. Κανείς δεν κατάφερνε να λυγίσει το τόξο του Οδυσσέα. Εν τω μεταξύ, ο Οδυσσέας, βγήκε κρυφά στην αυλή και άρχισε να μαζεύει τους πιστούς του δούλους και να τους αποκαλύπτει την ταυτότητά του. Έπειτα, τους έδωσε οδηγίες και ξαναμπήκε στο παλάτι, ακριβώς τη στιγμή που οι μνηστήρες είχαν αρχίσει να ντροπιάζονται και πρότειναν να αναβάλουν τον αγώνα για άλλη μέρα. Εκείνη ήταν η ευκαιρία για τον Οδυσσέα! Ζήτησε να δοκιμάσει κι αυτός! Όλοι άρχισαν να φωνάζουν, γιατί τάχα ήταν ντροπή αλλά και γιατί μέσα τους φοβήθηκαν τη δύναμη του ζητιάνου. Η Πηνελόπη επενέβη και τους είπε ν' αφήσουν τον ξένο να δοκιμάσει. Σε περίπτωση που τα κατάφερνε θα του χάριζε χιτώνα και χλαμύδα, ένα κοντάρι, ένα σπαθί και δύο σαντάλια. Ο Τηλέμαχος μίλησε με λόγια απότομα στη μητέρα του και την έστειλε στο θάλαμό της. Εκεί η Παλλάδα της έριξε γλυκό ύπνο στα μάτια για αν μη δει όσα θα γίνονταν σε λίγο.. Στο μεταξύ ο Εύμαιος έδωσε το τόξο στον Οδυσσέα και στη συνέχεια είπε στην Ευρύκλεια να ασφαλίσει καλά όλες τις πόρτες του παλατιού σε περίπτωση που άκουγαν βογκητά αντρών καμιά από τις δούλες να μην πλησίαζε στη σάλα, αλλά να συνέχιζαν αμίλητες τη δουλειά τους. Επίσης ο Φοιλίτιος έκλεισε καλά τις αυλόπορτες δένοντάς τες με καραβόσκοινο. Μετά ξανακάθισε στο σκαμνί του και παρακολουθούσε τον Οδυσσέα που περιεργαζόταν το τόξο του. Σε λίγο αυτός τέντωσε τη χορδή του τόξου με μεγάλη ευκολία και εκτόξευσε ένα βέλος που πέρασε μονομιάς μέσα από τα δώδεκα τσεκούρια και βγήκε από την άλλη μεριά. Οι μνηστήρες όλοι απόμειναν να κοιτούν σαστισμένοι, ενώ ο πολύπαθος άντρας έγνεψε στον Τηλέμαχο με τα μάτια, κι αυτός πήρε το κοντάρι στο χέρι και φόρεσε την πανοπλία του.όλα ήταν έτοιμα για τη μνηστηροφονία! Ραψωδία χ Ο Οδυσσέας πέταξε τα κουρέλια που φορούσε και στάθηκε στο κατώφλι της κύριας εισόδου για να έχει τα νώτα του ασφαλισμένα και τους μνηστήρες εγκλωβισμένους. Σώριασε μπροστά του τις σαΐτες της φαρέτρας για να τις έχει πρόχειρες και έριξε την πρώτη στον Αντίνοο, την ώρα που σήκωνε το ποτήρι του να πιεί κρασί. Η σαΐτα τον πέτυχε στο λαιμό και βγήκε από το σβέρκο από τα ρουθούνια του έτρεξε πηχτό αίμα και έπεσε νεκρός πάνω στο τραπέζι με τα φαγητά. Οι μνηστήρες δεν πίστευαν όσα έβλεπαν τα μάτια τους. Αμέσως όρμησαν να πάρουν τα κοντάρια και τις ασπίδες που κρέμονταν στους τοίχους, αλλά διαπίστωσαν πως έλειπαν όλα. Απείλησαν τον ξένο, πως θα είχε πολύ άσχημο τέλος. Τότε ο Οδυσσέας τους αποκάλυψε την ταυτότητά του. - Σκυλιά, πιστεύατε πως δε θα γύριζα ποτέ πίσω και τρώγατε το βιος μου, πλαγιάζατε με τις δούλες μου και θέλατε να παντρευτείτε τη γυναίκα μου, χωρίς να υπολογίζετε μήτε την οργή των θεών μήτε τη δικιά μου. Μόλις είπε αυτά τα λόγια, κόπηκαν τα ήπατα όλων των μνηστήρων. Το λόγο πήρε ο Ευρύμαχος, που προσπάθησε να πετύχει συμβιβασμό, αλλά μάταια. Οι μνηστήρες έπεφταν νεκροί, ο ένας μετά τον άλλο! Ο Τηλέμαχος έφερνε όπλα από την αποθήκη για τους δούλους του αλλά ξέχασε την πόρτα ανοικτή και ο

27 Μελάνθιος πέρασε από κάποιο παραπόρτι και έφερε στους μνηστήρες δώδεκα πανοπλίες αλλά άμέσως μετά τον έπιασαν οι πιστοί δούλοι και τον έδεσαν. Η Αθηνά εμφανίστηκε σαν χελιδόνι μέσα στην αίθουσα και φρόντιζε να αστοχούν οι μνηστήρες όταν πετούν το ακόντιό τους. Ετσι ο Οδυσσέας, ο Τηλέμαχος και οι δούλοι τους σκότωσαν όλους τους μνηστήρες. Από τη σφαγή γλίτωσαν μόνο ο αοιδός Φήμιος που με το ζόρι οι μνηστήρες τον υποχρέωναν να τους τραγουδάει στα γλέντια τους και ο Μέδοντας, ένας κήρυκας που σεβόταν τη βασιλική οικογένεια. Αυτοί βγήκαν στην αυλή και κάθησαν στο βωμό τρέμοντας από την ταραχή τους. Ο Τηλέμαχος διέταξε τις δούλες που είχαν δεσμό με τους μνηστήρες να μαζέψουν τα πτώματα και μετά τις σκότωσε. Το Μελάνθιο το βασάνισαν και τον σκότωσαν. Μεγάλη σφαγή έγινε στο παλάτι, γι αυτό, ο Οδυσσέας εξάγνισε όλο το σπίτι με θειάφι και έπειτα πήγε να πλυθεί για να μη συναντήσει τη γυναίκα του με ματωμένα ρούχα. 1.. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ ΠΙΣΤΟΙ ΔΟΥΛΟΙ 2. Πώς σκότωσε τελικά τους μνηστήρες ο Οδυσσέας; Ήταν μόνος ή είχε και βοήθεια; (στο τετράδιο) 3. Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα στις ραψωδίες φ και χ. Είναι δικαιολογημένη η σκληρότητά του; (στο τετράδιο)

28 Ραψωδία ψ : ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 20 ΧΡΟΝΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗΣ Η Ευρύκλεια βγάζοντας φτερά στα πόδια της, έτρεξε ν' αναγγείλει το χαρμόσυνο μαντάτο στην Πηνελόπη. Αυτή συνέχιζε το βαθύ ύπνο που της έριξε στα μάτια η Αθηνά. Όταν ξύπνησε από τις φωνές της ηλικιωμένης βάγιας, δεν πίστευε όσα της έλεγε και νόμιζε πως έχασε τα λογικά της. Μετά από πολλά παρακάλια η Ευρύκλεια την έπεισε να κατεβεί στη μεγάλη σάλα. Στο μεταξύ μια πιστή βάγια έλουσε τον Οδυσσέα, τον άλειψε με μύρα και του φόρεσε καινούριο χιτώνα και χλαμύδα. Η Αθηνά τον έκανε να φαίνεται πιο ψηλός, πιο εύσωμος και με σγουρά μαλλιά. Η Πηνελόπη όμως έμενα να τον κοιτάει από μακριά και δεν τον πλησίαζε. Τότε ενοχλημένος ο Οδυσσέας είπε στη βάγια: - Στρώσε μου να κοιμηθώ, γιατί αυτή η γυναίκα έχει σιδερένια καρδιά. Τότε βρήκε η φρόνιμη σύζυγος την ευκαιρία να τον δοκιμάσει. - Παράξενε εσύ! Ούτε τρελάθηκα ούτε περιφρονώ κανέναν! Ξέρω καλά πώς ήσουν όταν έφυγες με το καράβι εκείνο για την Τροια! Αλλά έλα τώρα Ευρύκλεια και στρώσε εδώ έξω και φέρε το κρεβάτι έξω από την κάμαρά μας που μόνος του την έχτισε πριν είκοσι χρόνια! - Γυναίκα, άσχημο λόγο είπες που δαγκώνει την καρδιά! Ποιος μετέφερε το κρεβάτι αυτό που είναι ακούνητο. Εγώ είχα σκαλίσει το κρεβάτι στη ρίζα μιας ελιάς και γύρω γύρω έχτισα την κάμαρα μας. Κι έπειτα το κρεβάτι το στόλισα με ασήμι, φίλντισι και μάλαμα! Μα ποιος ξέρει αν μένει ακόμη ριζωμένο το κρεβάτι μας ή κάποιος άλλος το έκοψε ή το ξερίζωσε κι άλλο κρεβάτι έστησε στη θέση του. Όταν άκουσε τα λόγια αυτά η Πηνελόπη, πίστεψε πως ήταν ο Οδυσσέας, γιατί αυτό το μυστικό το γνώριζαν μόνο οι δυο τους. Τα γόνατά της λύθηκαν κι έπεσε στην αγκαλιά του, τον φιλούσε και του ζητούσε να τη συγχωρήσει για την προηγούμενη παγερή συμπεριφορά της. Άρχισαν να κλαίνε και οι δυο τους και θα τους έβρισκε η Αυγή, αν δε φρόντιζε η Παλλάδα, ώστε εκείνη η νύχτα να έχει μεγάλη διάρκεια. 1.. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΠΗΝΕΛΟΠΗ 2.Να σχολιάσετε το χαρακτήρα της Πηνελόπης; Τι λέει στον Οδυσσέα πριν τον δεχτεί ξανά; Εσείς συμφωνείτε με την αντίδρασή της; (στο τετράδιο)

29 Ραψωδία ω : Ο ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΜΕ ΤΟ ΛΑΕΡΤΗ Την άλλη μέρα το πρωί ο Οδυσσέας ξεκίνησε αρματωμένος με τον Τηλέμαχο και τους δύο πιστούς βοσκούς για το εξοχικό σπίτι όπου ζούσε ο γερο Λαέρτης. Όταν έφτασαν εκεί, δε βρήκαν κανένα στο καλύβι. Τότε ο πολυταξιδεμένος άντρας άφησε τα όπλα στους φίλους του και τους είπε να ετοιμάσουν τραπέζι. Ο ίδιος πήγε στο περιβόλι και εκεί αντίκρισε το γέροντα πατέρα του να σκαλίζει το χώμα φορώντας φτωχικά και λερωμένα ρούχα. Δάκρυσε και ήθελε να τρέξει να τον αγκαλιάσει, μα πάλι συγκρατήθηκε και αποφάσισε πρώτα να τον δοκιμάσει. Τον πλησίασε και άρχισε να παινεύει το περιποιημένο περιβόλι. Απόρησε όμως πώς ένας γέροντας, που μάλιστα είχε όψη βασιλιά, ζούσε κάτω από τόσο δύσκολες συνθήκες. Στη συνέχεια του είπε πως έψαχνε κάποιον, παλιό φιλοξενούμενό του, που ήταν Ιθακήσιος, γιος του Λαέρτη. Όταν άκουσε αυτά τα λόγια ο γέροντας, συγκινήθηκε και έριξε λίγο χώμα στο κεφάλι του θρηνώντας το χαμένο γιο του. Ο Οδυσσέας δεν άντεξε άλλο να προσποιείται και έπεσε στην αγκαλιά του πατέρα του, του αποκάλυψε την ταυτότητά του και του διηγήθηκε τη δολοφονία των μνηστήρων. Ο Λαέρτης ζήτησε σημάδια για να πιστέψει και τότε ο πολυμήχανος άντρας του έδειξε την ουλή που είχε από νεαρός. Επίσης του ανέφερε τα καρποφόρα δέντρα που έταξε κάποτε ο βασιλιάς στο γιο του: σαράντα συκιές, δώδεκα αχλαδιές, δέκα μηλιές και πενήντα κλήματα. Τότε λύθηκαν τα πόδια του γέροντα και μισολιποθυμισμένος έπεσε στην αγκαλιά του. Χαρούμενοι πήγαν στο καλύβι, όπου οι δύο βοσκοί είχαν κιόλας στρώσει τραπέζι. Όταν τελείωσε το γεύμα, ακούστηκαν φωνές και ποδοβολητά. Οι συγγενείς των μνηστήρων είχαν έρθει να ζτητήσουν εκδίκηση! Ο γέρος Λαέρτης υπερασπίστηκε το γιο και τον εγγονό του και σκότωσε έναν από τους συγγενείς των μνηστήρων. Τότε, η Αθηνά έβγαλε φοβερή φωνή και έκανε έκκληση για ειρήνη και ομόνοια. Οι συγγενείς των μνηστήρων φοβήθηκαν και τράπηκαν σε φυγή. Η θεά συγκράτησε τον Οδυσσέα που προσπάθησε να τους κυνηγήσει. Έτσι τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα έκαναν όρκους ειρήνης και αγάπης. 1.. Να συμπληρώστε τον πίνακα ΡΑΨΩΔΙΑ ΗΡΩΕΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ; ΤΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΕΧΟΥΝ; ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΛΑΕΡΤΗΣ 2.Ο Οδυσσέας αναγνωρίστηκε με το γιο του, τη γυναίκα του και τον πατέρα του. Βλέπετε ομοιότητες στις τρεις αυτές συναντήσεις; Ποιες είναι αυτές; (στο τετράδιο)

30 ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΣΕ 30 ΣΕΛΙΔΕΣ!! ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΗ / ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ: ΟΝΟΜΑ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑΣ:.. 1 ο ΤΕΕ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Ν. ΙΩΝΙΑΣ ΒΟΛΟΥ