ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ Οι δεινόσαυροι σ αυτό το βιβλίο δείχνουν διαφορετικοί απ ό,τι σε άλλα βιβλία. Είναι κόκκινοι, πράσινοι, κίτρινοι, ροζ και μπλε.

Transcript

1

2 ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ Οι δεινόσαυροι σ αυτό το βιβλίο δείχνουν διαφορετικοί απ ό,τι σε άλλα βιβλία. Είναι κόκκινοι, πράσινοι, κίτρινοι, ροζ και μπλε. Μπορεί να σου φανεί παράξενο αυτό, αλλά η αλήθεια είναι πως κανείς δεν ξέρει τι χρώμα είχαν πραγματικά οι δεινόσαυροι. Οπότε, άσε στην άκρη τις προκαταλήψεις, γύρνα σελίδα και ταξίδεψε στο παρελθόν, σ έναν πολύχρωμο προϊστορικό κόσμο

3 Dr Steve Brusatte Daniel Chester Μετάφραση: Χαρά Γιαννακοπούλου Ένα συναρπαστικό ταξίδι στον κόσμο της προϊστορίας

4 6

5 Ένα ταξίδι στο παρελθόν Κάπου εδώ ξεκινάει το συναρπαστικό ταξίδι σου. Είναι ένα ταξίδι στον χρόνο, πίσω στον κόσμο των δεινόσαυρων. Αφού διαβάσεις μερικές πληροφορίες για το ποιοι ήταν οι δεινόσαυροι και πότε έζησαν, θα ξεκινήσεις το ταξίδι σου από την Τριαδική περίοδο, τότε που οι πρώτοι δεινόσαυροι ζούσαν στη σκιά των φοβερών και τρομερών ξαδέρφων τους, των κροκόδειλων. Έπειτα, θα περάσεις στην Ιουρασική περίοδο, τότε που οι δεινόσαυροι έγιναν πελώριοι και εξαπλώθηκαν σ ολόκληρο τον κόσμο. Το ταξίδι σου θα τελειώσει στην Κρητιδική περίοδο, όπου οι δεινόσαυροι κυριάρχησαν στην ξηρά και γνώρισαν τη μεγαλύτερη επιτυχία τους. Όμως, πρόσεξε! Δεν είναι εύκολο το ταξίδι. Παντού παραμονεύουν κίνδυνοι. Κάποιοι απ αυτούς τους δεινόσαυρους λατρεύουν το κρέας και μπορούν να να σε κάνουν κομματάκια με τα δόντια και τα νύχια τους. Άλλοι είναι μικρότεροι σε μέγεθος σαρκοφάγοι και κυνηγούν το θήραμά τους σε αγέλες. Ευτυχώς, υπάρχουν κι εκείνοι που είναι φυτοφάγοι και ήμεροι, αν και καλό θα είναι να μην τους εκνευρίσεις γιατί μερικοί είναι τόσο τεράστιοι που μπορούν να σε κάνουν λιώμα με μια πατημασιά. Έχε τα μάτια σου ανοιχτά, φύλαγε τα νώτα σου και κράτα τις αποστάσεις σου από τους δεινόσαυρους. Αν θυμάσαι πάντα αυτούς τους τρεις απλούς κανόνες, το ταξίδι σου θα είναι μια απολαυστική περιήγηση σ έναν κόσμο που χάθηκε στα βάθη του παρελθόντος, πολλά εκατομμύρια χρόνια πριν 7

6 Η εποχή των δεινόσαυρων ΤΡΙΑΔΙΚΗ εκατομμύρια χρόνια πριν ΠΡΩΙΜΗ-ΜΕΣΗ ΙΟΥΡΑΣΙΚΗ εκατομμύρια χρόνια πριν 250 εκατομμύρια χρόνια πριν 200 εκατομμύρια χρόνια πριν Πλατεόσαυρος Χουαγιανγκόσαυρος

7 Οι ήπειροι του πλανήτη Γη ΥΣΤΕΡΗ ΙΟΥΡΑΣΙΚΗ εκατομμύρια χρόνια πριν ΚΡΗΤΙΔΙΚΗ εκατομμύρια χρόνια πριν 100 εκατομμύρια χρόνια πριν Βραχιόσαυρος Τυραννόσαυρος Ρεξ

8 12 ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΕΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΑΔΙΚΗ

9 Βρισκόμαστε 210 εκατομμύρια χρόνια πριν. Στη μέση της ερήμου, μια αγέλη από φυτοφάγους Πλατεόσαυρους είναι συγκεντρωμένη γύρω από μια λίμνη για να δροσιστεί απ τον καυτό ήλιο. Η θερμοκρασία είναι πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου και τα πόδια τους έχουν πυρώσει απ τα ατέλειωτα χιλιόμετρα πορείας ανάμεσα στους αμμόλοφους. Όπως κι εσύ, έτσι κι εκείνοι χρειάζονται οπωσδήποτε νερό αλλά η λίμνη δεν είναι το πιο ασφαλές μέρος. Μια γιγάντια σαλαμάνδρα με εκατοντάδες κοφτερά δόντια παραφυλάει στο νερό. Ένα ακόμα μεγαλύτερο σαρκοφάγο φυτοσαύριο περιμένει υπομονετικά στην όχθη, ελπίζοντας πως οι Πλατεόσαυροι θα πλησιάσουν το νεράκι για να πιούν και - ΧΡΑΠ! Καλή όρεξη! Όμως τότε πετάγεται τρέχοντας απ τις φτέρες ένας άλλος θηρευτής, ο δεινόσαυρος Λιλιένστερνος. Πλησιάζει την αγέλη των Πλατεόσαυρων και το φυτοσαύριο αναρωτιέται αν θα μείνει καθόλου φαγητό και για εκείνο. Εσύ απομακρύνεσαι απ το σημείο της επίθεσης και σκέφτεσαι μήπως θα ήταν καλύτερα να ψάξεις κάπου αλλού για νερό. Καλωσόρισες στην Τριαδική 13

10 Η ζωή στην έρημο Καθώς περιηγείσαι στο Τριαδικό τοπίο, παρατηρείς πως υπάρχει ξηρασία και άμμος παντού. Όμως μπροστά σου εμφανίζεται μια όαση - ένα σημείο της ερήμου με πυκνά δάση από φτέρες και αειθαλή δέντρα. Πολλά είδη ζώων βρίσκουν αυτά τα φυτά πολύ λαχταριστά και σύντομα εντοπίζεις κάποιους από τους πρώτους δεινόσαυρους με μακρύ λαιμό! Μερικά άλλα απ τα φυτοφάγα ζώα που συναντάς είναι ξαδερφάκια των θηλαστικών ή παράξενα ερπετά που δεν κατάφεραν να επιβιώσουν πέρα απ την Τριαδική. Ο λαιμός του Πλατεόσαυρου είναι μακρύτερος από αυτούς των περισσότερων δεινόσαυρων της Τριαδικής, και μπορεί να φτάνει φύλλα που βρίσκονται ψηλά στα δέντρα. Απόγονοι του Πλατεόσαυρου είναι τα πελώρια και μακρύλαιμα σαυρόποδα όπως ο Βροντόσαυρος και ο Διπλόδοκος. Πλατεόσαυρος: Ο δεινόσαυρος αυτός τρελαίνεται για φυτά. Οι πιο μεγάλοι ενήλικες φτάνουν σε μήκος τα 10 μέτρα και ζυγίζουν κιλά. Αετόσαυρος: Είναι ένα απ τα πιο παράξενα θεάματα της Τριαδικής: μια αγέλη από αργοκίνητους φυτοφάγους Αετόσαυρους. Το ερπετό αυτό έχει λεπτό και μακρύ σώμα και κοντά άνω άκρα. Τέσσερις σειρές από χοντρές οστέινες πλάκες καλύπτουν το σώμα του, παρέχοντάς του μεγάλη προστασία από θηρευτές όπως ο Ερρεράσαυρος. Υπεροδαπέδοντας: Ο Υπεροδαπέδοντας είναι ένα απ τα πιο περίεργα πλάσματα που θα δεις στην Τριαδική. Είναι ρυγχοσαύριο, ένα είδος ερπετού που συγγενεύει με τους δεινόσαυρους. Το σώμα του είναι πράσινο, φολιδωτό και κινείται αργά, όπως οι κροκόδειλοι και οι σαύρες. Πλακέριας: Αυτός ο κοιλαράς φυτοφάγος είναι απ τους αρχαιότερους συγγενείς των θηλαστικών κάτι σαν προϊστορική αγελάδα. Είναι ογκώδης, παχύς και αργός. Όταν ενηλικιωθεί φτάνει σε μήκος τα 3,5 μέτρα και ζυγίζει πάνω από έναν τόνο. Συναντάμε τους Πλακέριας να ταξιδεύουν σε αγέλες, ψάχνοντας φυτά να τα κομματιάσουν με το ρύγχος τους και να τα σκίσουν με τα δόντια τους. Χρησιμοποιεί το παράξενο ρύγχος με ράμφος που έχει μπροστά και τις σειρές από δόντια στα πλάγια για να κόβει φυτά σαν γιγάντιο ψαλίδι. ΚΛΙΜΑΚΑ 14

11 ΦΥΤΟΦΑΓΑ Ανθετόνιτρος: Είναι κοντινό ξαδερφάκι του Πλατεόσαυρου, αλλά πολύ μεγαλύτερος. Κλασικός σαυρόποδος δεινόσαυρος: έχει μικρό κεφάλι, μακρύ λαιμό, πελώρια κοιλιά και άκρα χοντρά σαν κορμούς δέντρων για να στηρίζουν καλά το βαρύ του σώμα. Ο Ανθετόνιτρος περπατάει στα τέσσερα και είναι πολύ αργός. Όλη μέρα στέκεται με τον λαιμό τεντωμένο μέσα στα δέντρα και το μόνο που έχει στον νου του είναι το φαγητό. Πισανόσαυρος: Αυτός ο μικρός και αδύνατος δεινόσαυρος φτάνει μόλις το ένα μέτρο σε μήκος, αλλά αν τον πλησιάσει θηρευτής, είναι άφταστος στο τρέξιμο χάρη στα δυο του πόδια. Δύσκολα θα εντοπίσεις Πισανόσαυρο γιατί καμουφλάρεται ανάμεσα στους θάμνους και τα χαμόκλαδα του δάσους, εκεί όπου βρίσκει τις πιο νόστιμες φτέρες. 15

12 Τα χαρακτηριστικά των δεινόσαυρων: Ερρεράσαυρος Τι σημαίνει να είσαι δεινόσαυρος; Πολλά από τα πλάσματα που έχεις γνωρίσει στην Τριαδική είναι δεινόσαυροι: ο Ερρεράσαυρος, ο Τάγουα, ο Πλατεόσαυρος, ο Ανθετόνιτρος και ο Πισανόσαυρος. Υπάρχουν όμως κι άλλα: ορισμένα πτεροσαύρια όπως ο Ευδιμορφόδοντας, τα φυτοσαύρια όπως ο Σμιλόσουχος και μερικά θαλάσσια ερπετά σαν τον Πιστόσαυρο δεν είναι δεινόσαυροι, παρότι συγγενεύουν μαζί τους. Και πώς το γνωρίζουν αυτό οι επιστήμονες; Επειδή όλοι οι δεινόσαυροι έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, που δεν τα συναντάμε σε άλλα είδη ζώων όπως οι σαύρες και τα θηλαστικά. Ουρά Η ουρά του Ερρεράσαυρου είναι πολύ μακριά. Έχει περίπου το μέγεθος του υπόλοιπου σώματός του. Γιατί άραγε; Γιατί την ουρά του τη χρησιμοποιεί για την ισορροπία του. Το σώμα του Ερρεράσαυρου μοιάζει με τραμπάλα και η μακριά ουρά φροντίζει ώστε το υπόλοιπο σώμα (με το στομάχι και το μεγάλο κεφάλι) να μη γέρνει και πέφτει μπροστά. Η μακριά ουρά διευκολύνει τον Ερρεράσαυρο να κινείται γρήγορα. Ακόμα και οι δεινόσαυροι που περπατάνε στα τέσσερα έχουν μακριές ουρές, που τις χρησιμοποιούν και σαν όπλα εναντίον των αντιπάλων τους. ΠΩΣ ΒΑΔΙΖΕΙ Ο ΔΕΙΝΟΣΑΥΡΟΣ; Οι δεινόσαυροι βαδίζουν σε όρθια στάση με τα πόδια κάθετα στον κορμό τους. Οι κοντινοί τους συγγενείς, όπως οι κροκόδειλοι και οι σαύρες, βαδίζουν πολύ διαφορετικά. Τα πόδια τους ξεκινούν απ τη λεκάνη και εκτείνονται προς τα έξω. Τα ζώα με τα πόδια κάθετα, όπως οι δεινόσαυροι, μπορούν να κινούνται πιο γρήγορα και πιο ομαλά. 26

13 ΚΟΝΤΙΝΟ ΠΛΑΝΟ Μεγάλοι μύες Όλοι οι δεινόσαυροι έχουν μεγάλους μυς στα χέρια, τους ώμους και το στήθος. Στους δεινόσαυρους όπως ο Ερρεράσαυρος, οι μύες αυτοί τους βοηθούν να γραπώνουν και να κομματιάζουν τη λεία τους. Σε άλλους όπως ο Ανθετόνιτρος, οι μύες χρησιμεύουν στο βάδισμα. Σαγόνι Οι μύες του σαγονιού ενός δεινόσαυρου είναι πελώριοι. Είναι συνδεδεμένοι με τα οστά στο πίσω μέρος του κρανίου και καλύπτονται με δέρμα. Δάγκωμα Οι μύες που κάνουν τα σαγόνια να κλείνουν είναι τεράστιοι. Έτσι, οι δεινόσαυροι καταφέρνουν να πετυχαίνουν πολύ δυνατό δάγκωμα. Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Μακριά πόδια Ο Ερρεράσαυρος έχει μακριά πόδια που επίσης τον βοηθούν να τρέχει γρήγορα. Το ίδιο ισχύει για όλους τους δεινόσαυρους. Όμως δεν περπατάνε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Πολλοί, όπως ο Ερρεράσαυρος, περπατάνε μόνο με τα πόδια, ενώ άλλοι όπως ο Ανθετόνιτρος περπατάνε με χέρια και με πόδια. Οι περισσότεροι δεινόσαυροι είναι πολύ πιο γρήγοροι απ τις σαύρες και τους κροκόδειλους. Οι δεινόσαυροι μεγαλώνουν γρήγορα. Όλοι οι δεινόσαυροι γεννιούνται από αβγά και φτάνουν στην εφηβεία μόλις μέσα σε λίγα χρόνια. Μερικοί απ τους μεγαλύτερους δεινόσαυρους, όπως ο Τυραννόσαυρος Ρεξ, ενηλικιώνονται γύρω στα είκοσι και δεν ξεπερνούν τα τριάντα χρόνια ζωής. Οι κροκόδειλοι και οι σαύρες μεγαλώνουν με πολύ πιο αργούς ρυθμούς. 27