2017 Εκδόσεις Βακχικόν & Παρασκευή Κοψιδά - Βρεττού

Transcript

1

2 VAKXIKON.gr MEDIA GROUP Εκδόσεις Βακχικόν Ασκληπιού 17, Αθήνα τηλέφωνο: web site: ekdoseis.vakxikon.gr Τίτλος Βιβλίου: Λευκάδιος Χερν και Πιερ Λοτί Συγγραφέας: Παρασκευή Κοψιδά - Βρεττού Επιμέλεια - Διορθώσεις: Ιωσήφ Αρνές Σχεδιασμός Έκδοσης & Εξωφύλλου: Εκδόσεις Βακχικόν 2017 Εκδόσεις Βακχικόν & Παρασκευή Κοψιδά - Βρεττού ISBN: Εκδοτική Σειρά: Βακχικόν Πεζά/Δοκίμια Αριθμός Σειράς: 69/6 Πρώτη Έκδοση: Αύγουστος 2017 Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Eλληνικού Nόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής άδειας του εκδότη κατά οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Βιβλιοπωλείο του Βακχικόν Ασκληπιού 17, Αθήνα τηλέφωνο:

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γιατί γράφεται ένα βιβλίο; Ίσως επειδή ανταποκρίνεται στα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και στις αναζητήσεις του συγγραφέα του. Ίσως επειδή μπορεί να έχει νόημα και για τον κάποιον -ή τους κάποιους- φανταστικούς αναγνώστες του. Ίσως πάλι επειδή φωτίζει γεγονότα, συγγένειες και συγκυρίες που ενδιαφέρουν τη φιλολογία ή και την ανθρωπολογία μιας εποχής και ικανοποιούν την περιέργεια της δικής μας εποχής, καθώς προσφέρουν σημαντικά στην αυτογνωσία μας. Είναι χρόνων πολλών η ενασχόλησή μου με τον Λευκάδιο Χερν, την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο του, τις ιδιόμορφες σχέσεις του με τους ανθρώπους και τους πολιτισμούς, την αναζήτηση του μητρικού μορφοείδωλου μέσα στους λαϊκούς πολιτισμούς, στα νεφελώματα και στα σπαράγματα της σκέψης του. Είναι επίσης ολοένα εντεινόμενο το ενδιαφέρον των πολλών πατρίδων του για τη στέγαση και την ανάδειξη αυτού του μυθιστορικού «έπους», που συνιστά την περιπέτεια και το άπλωμα της ζωής του σε τόσους και διαφορετικούς τόπους, από τη Λευκάδα μέχρι και την Ιαπωνία, όπου και θα προσπαθήσει να γαληνέψει την ανήσυχη σκέψη και την τρωμένη ψυχή του. Η Λευκάδα, η πρώτη του πατρίδα, εκεί που είδε το φως της ζωής, έχει την τιμή να φιλοξενεί και τα πρώτα τεκμήρια της ύπαρξής του: τα ληξιαρχικά έγγραφα γέννησης και βάπτισης, το σπίτι που γεννήθηκε σε σοκάκι της Λευκάδας και που σήμερα φέρει το όνομά του, την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής όπου και βαπτίστηκε και όπου βρίσκεται ενταφιασμένος ο πρώτος του αδελφός, ο Γεώργιος-Ροβέρτος, τον ανδριάντα του στο Πάρκο των Ποιητών, ανάμεσα στους μεγάλους ποιητές του τόπου, εκεί που έγινε και η πρώτη συ-

4 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ νάντηση της Λευκάδας και της Ιαπωνίας το φθινόπωρο του 1933 και πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της αναθηματικής στήλης προς τιμήν του. Και το Ιστορικό Κέντρο «Λευκάδιος Χερν», που σήμερα προσφέρει στους επισκέπτες και στους ντόπιους κατοίκους, μια φίλια κιβωτό της σκέψης και των συμβάντων της ζωής του, ως αφορμή μνήμης για τον μεγάλο δημιουργό και ως πρόκληση για την αναζήτηση και την περαιτέρω έρευνα γύρω από την πλάνητα ζωή και τη φιλολογική εξέταση του έργου του. Η ελληνική βιβλιογραφία είναι γενικά πενιχρή σε ό,τι αφορά τα σχετικά με τον Χερν ζητήματα, και ιδιαίτερα την έκταση, τη διαφορετικότητα, τις επιδράσεις και τις εκλεκτικές συγγένειες με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, την αναστροφή του με την αρχαία ελληνική σκέψη, την έρευνα και τις προσεγγίσεις της ιαπωνικής λογοτεχνίας, τα ανθρωπολογικά και τα λαογραφικά του ενδιαφέροντα, τη σπουδή του πάνω στο ανάπτυγμα, τις συγγένειες και την ερμηνεία των λαϊκών πολιτισμών Δύσης και Ανατολής, την κοινωνικότητα και τις σχέσεις του με σημαίνοντες ανθρώπους που γνώρισε και συναναστράφηκε στη διάρκεια των ποικίλων και ταραγμένων σταθμών της ζωής του στις διάφορες περιοχές του κόσμου (Ευρώπη, Αμερική, Ιαπωνία). Αλλά και το καθαυτό έργο του, λογοτεχνικό και μεταφραστικό μόλις αρχίζει δειλά να γίνεται γνωστό και να κινεί το ενδιαφέρον μεταφραστών, φιλολόγων, κριτικών και αναγνωστών. Γνωρίζουμε ότι ο Λευκάδιος Χερν συνιστά φύσει μια περίπτωση «δραπέτη του Δυτικού πολιτισμού», ανταποκρινόμενος όχι τόσο στου 19 ου αιώνα τα ρομαντικά μοντέλα φυγής από τη ματαιότητα μιας αναδυόμενης βιομηχανικής κοινωνίας και των κίβδηλων προτύπων της, όσο από μιαν εγγενή, ευαίσθητη στον ιδεαλισμό της ανθρώπινη φύση παρακινημένος, την οποία καθιστά περισσότερο εύθραυστη και τραυματική η επώδυνη συγκυρία των συνθηκών της ζωής του από την παι-

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 δική ακόμα ηλικία, και που θα τον κατατρέχει σαν μοίρα σε όλη του την πορεία. Γι αυτό και οι θεματικές επιλογές των έργων του που αντλούνται μέσ από την καρδιά των λαϊκών πολιτισμών αλλά και η επικοινωνία του με έργα, δημιουργούς και άλλα πρόσωπα που προσοικειώνεται στη ζωή του, διαισθάνεται και επιλέγει ώστε να ανταποκρίνονται στις διανοητικές και ψυχικές του απαιτήσεις, στον ευαίσθητο συναισθηματικό του κόσμο, στην ιδιαίτερη ανθρωπολογία του. Γνωρίζουμε -αν και δεν το γνωρίζουμε- ότι σημαντικό μέρος του έργου του Λευκάδιου Χερν, συνιστά η σπουδή του στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, και η μετάφραση εκλεκτών κατ επιλογήν έργων, της γαλλικής κυρίως λογοτεχνίας, και μάλιστα κατά την περίοδο της παραμονής του στην Αμερική και ιδιαίτερα στη Νέα Ορλεάνη, όπου και βίωσε τη γαλλική κουλτούρα και πρόσφερε δεκάδες αξιόλογα κείμενα στις εφημερίδες της εποχής. Από τους συγγραφείς που επέλεξε να μεταφράσει και που άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση πάνω του, όπως ο ίδιος είχε κάποτε δηλώσει, είναι ο Πιερ Λοτί. Ο Λευκάδιος Χερν διατηρούσε για καιρό επικοινωνία μαζί του, καθώς η περιπετειώδης ζωή και η εξωτική φύση του Λοτί, που ανακλάται στις ερωτικές του περιπέτειες και στην εκκεντρικότητα των πολιτισμικών εμπειριών του ανά τον κόσμο, προσομοιάζουν με την ακαταστασία της ζωής του Λευκάδιου Χερν, με το ρομαντικό βλέμμα τού αιωνίως εξεγερμένου, με τον εύθραυστο, ασταθή και λεπταίσθητο χαρακτήρα του, με τις ποιότητες του έργου του. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να παρακολουθήσει και να διερευνήσει τη σχέση του Λευκάδιου Χερν με τη γαλλική λογοτεχνία και τις μεταφραστικές του πραγματώσεις. Να ανιχνεύσει την παραλληλία του βίου και των εμπειριών των δύο λογοτεχνών, του Λευκάδιου Χερν και του Πιερ Λοτί. Να ανασκάψει την ουσία και την «ποιητική» του έργου τους καθώς επίσης και το βλέμμα με το οποίο θεώνται τον κόσμο. Να δη-

6 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ μιουργήσει, τέλος, μιαν εγγύτητα του αναγνώστη με τον ψυχισμό δύο ξεχωριστών δημιουργών, των οποίων η περιπέτεια της ζωής έγινε το αξιοθαύμαστο περιεχόμενο μιας εξωτικής μυθιστορίας, που απευθύνεται σε όλους μας, ως υλικό ανθρωπογνωσίας και διαπολιτισμικής ανθρωπιάς. Ευχαριστίες οφείλονται στον Τάσο Κοντομίχη, υπεύθυνο της Χαραμογλείου Ειδικής Λευκαδιακής Βιβλιοθήκης, για τον δανεισμό βιβλίων από τη σημαντική συλλογή της βιβλιοθήκης και τη διευκόλυνση της έρευνας. Στην Ανούς Μπογκοσιάν και στον Στράτο Προύσαλη για την άψογη συνεργασία στην επιλογή του φωτογραφικού υλικού και στις τεχνικές του βελτιώσεις. Τον Νέστορα Πουλάκο των εκδόσεων Βακχικόν, για την κατανόηση της σημασίας του βιβλίου και την προθυμία του να το συμπεριλάβει στις αξιόλογες εκδόσεις του. Τον Σπύρο και την Άννα για τα αυτονόητα Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού