"Θα είναι πράγµατι ο 21ος αιώνας, ο αιώνας της γυναίκας;"

Transcript

1 "Θα είναι πράγµατι ο 21ος αιώνας, ο αιώνας της γυναίκας;" Σεµινάριο της Kυπριακής Οµοσπονδίας Επιχειρηµατιών Επαγγελµατιών (Κ.Ο.Γ.Ε.Ε.) Λευκωσία 11 Μαρτίου 2011 Καταρχήν θέλω να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση. Με πολύ µεγάλη χαρά αποδέχτηκα τη πρόσκληση σας λόγω των ιδιαίτερων δεσµών µου µε την Κυπριακή Οµοσπονδία Γυναικών Επιχειρηµατιών Επαγγελµατιών, αλλά και γιατί χαίροµαι όταν µου δίδεται η ευκαιρία για συζήτηση και ανάδειξη θεµάτων που νιώθω ιδιαίτερα κοντά µου. Η σηµερινή εκδήλωση οργανώνεται µε την ευκαιρία της ιεθνούς Ηµέρας της Γυναίκας. Η προσοχή είναι ήδη στραµµένη σε µας, τις γυναίκες, αυτή την περίοδο. Το ερώτηµα όµως που εγώ θέλω να θέσω σήµερα επεκτείνεται, πέρα από το αφιέρωµα µιας ηµέρας, στη σηµασία της γυναίκας. Εξαπλώνεται σε ένα αιώνα. Θα είναι πράγµατι ο 21 ος αιώνας ο αιώνας της γυναίκας, όπως πολλές φορές αναφέρεται σε άρθρα εφηµερίδων και περιοδικών; Συχνά τέτοιου είδους ερωτήµατα απαντώνται µε αριθµούς, ποσοστά και γραφικές παραστάσεις. Έχω µαζέψει πολλά τέτοια στοιχεία για τις γυναίκες. Μπορείτε να τα βρείτε στα έντυπα που έχω διανέµει στην εκδήλωση. Σήµερα όµως επιτρέψτε µου να αρχίσω µε τη δική µου ιστορία. ιότι παρά την ανάγκη των αριθµών για µια συνολική και τεκµηριωµένη εικόνα, η αλήθεια είναι ότι οι αριθµοί αφαιρούν συχνά την αµεσότητα και κρύβουν τον άνθρωπο. Όταν όµως αποφασίσουµε να στρέψουµε τα βλέµµατα γύρω µας συνειδητοποιούµε πως η κάθε µια από εµάς έχει τη δική της ιστορία. Η δική µου ιστορία έχει να κάνει µε τη δυνατότητα που µου στέρησαν να εξασκήσω το επάγγελµα του δικαστή πριν 35 χρόνια. Ένα κλασσικό παράδειγµα όπου η γυάλινη οροφή δεν αφήνει την γυναίκα, η οποία είναι και µητέρα, να αναδειχτεί, ακόµη και όταν ξεκάθαρα έχει τα προσόντα και την εµπειρία να επιζητά αυτή την επαγγελµατική καταξίωση. Βλέπετε η εικόνα µιας εγκύου δικαστού ήταν αδιανόητη για τα κυπριακά δεδοµένα πριν 35 χρόνια. Είµαι βέβαιη ότι η κάθε µια από εσάς έχει µια παρόµοια ιστορία να αναφέρει. Αυτή η απόφαση που πάρθηκε τότε από ένα σώµα που αποτελείτο εξ' ολοκλήρου από άνδρες κάποιας ηλικίας και παλιών αντιλήψεων, µε δυνάµωσε, µε πείσµωσε και µε έστρεψε προς νέες κατευθύνσεις. Σήµερα, αντλώντας συµπεράσµατα από αυτές τις ιστορίες, καταφέραµε να βελτιώσουµε τις συνθήκες ζωής των γυναικών σε τεράστιο βαθµό. Κερδίσαµε αγώνες όπως το δικαίωµα ψήφου, τις ίσες ευκαιρίες για µόρφωση, εργασία και για συµµετοχή στην κοινωνική, οικονοµική, πολιτιστική και δηµόσια ζωή του τόπου µας καθώς επίσης, και την ελευθερία να ορίζουµε εµείς οι ίδιες τον εαυτό µας. Χρειάστηκαν αιώνες να φτάσουµε στο σηµείο αυτό και η ανταπόκριση στους αγώνες αυτούς φαίνεται από την αλλαγή στην αντίληψη της γυναίκας στον 21 ο αιώνα. Σε πανηγυρικό τεύχος του Economist το 2009, ο τίτλος στο εξώφυλλο έγραφε: 'We Did It!' αναφερόµενος στην αθόρυβη επανάσταση των γυναικών που κατάφεραν να καταχτήσουν τον εργασιακό χώρο. Παραδοσιακά, η γυναίκα εξώφυλλο δεν ήταν παρά η εικόνα της γυναίκας ως σεξσύµπολ ή της µητέρας. Είναι εµφανές πια σε µεγάλο βαθµό, πως το έδαφος στο οποίο µια γυναίκα µπορεί να αρχίσει να αναζητά ευκαιρίες στον 21 ο αιώνα έχει γίνει πιο δίκαιο και πιο γόνιµο. Αυτή η αίθουσα είναι τρανταχτή απόδειξη για την αλλαγή που υπήρξε στο νησί µας σε θέµατα ισότητας. Προσεγγίζοντας τοµείς όπως η εκπαίδευση, ένα από τα κύρια θέµατα µε τα οποία ασχολούµαι ως Ευρωπαία Επίτροπος, παρατηρούµε ότι οι γυναίκες φτάνουν το 59% των αποφοίτων πανεπιστηµίου σήµερα στην Ευρώπη, ενώ σε πολλές χώρες οι γυναίκες έχουν υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας σε

2 κρατικές εξετάσεις από τους άντρες. Παράλληλα, οι γυναίκες έχουν µεγαλύτερο ποσοστό συµµετοχής και επιτυχίας σε µαθήµατα που παραδοσιακά θεωρούνται ανδρικά, όπως τα µαθηµατικά και η επιστήµη. Στα τελευταία αποτελέσµατα του διεθνούς προγράµµατος αξιολόγησης µαθητών, ΠΙΣΑ, η έρευνα έδειξε πως σε ότι αφορά τα αρνητικά αποτελέσµατα ανάγνωσης τα αγόρια είναι σε σηµαντικά χειρότερη θέση από τα κορίτσια. Αναφέρω αυτά τα στοιχεία, όχι για να προκαλέσω αµηχανία στους άντρες, αλλά για να προσθέσω ένα ακόµα λιθαράκι στο να καταρρεύσει ο µύθος που θέλει τις γυναίκες λιγότερο ικανές από τους άντρες. Η Σιµόν ντε Μπουβουάρ είχε δηλώσει κάποτε: "Αυτός ο κόσµος ανήκε πάντοτε στους άνδρες, όµως καµία από τις εξηγήσεις που µου έδωσαν δεν ήταν αρκετή για να το υποστηρίξει αυτό". Στην κοινωνία που ζούµε σήµερα, αν έβλεπε η Σιµόν ντε Μπουβουάρ τις επιδόσεις των γυναικών θα της ήταν ακόµη πιο δύσκολο να κατανοήσει γιατί να θεωρεί κάποιος ότι ο κόσµος ανήκει στους άνδρες. Ο 21 ος αιώνας απαιτεί τη συµπερίληψη της γυναίκας, σε υψηλότερα ποσοστά, στο εργατικό δυναµικό αλλά και σε διευθυντικές θέσεις, εκεί που λαµβάνονται οι αποφάσεις. Ενώ οι γυναίκες αποτελούν το µεγαλύτερο ποσοστό αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, εξακολουθούν να αµείβονται λιγότερο από τους άντρες συνάδελφούς τους και να εµφανίζουν µεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας. Οι επιτυχίες τους στην εκπαίδευση δε µεταφράζονται πάντα σε υψηλότερες απολαβές στο χώρο εργασίας ανάλογες µε αυτές των αντρών. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι στην Ευρώπη, και σίγουρα στην Κύπρο, οι γυναίκες είναι αυτές που αναλαµβάνουν την φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού µε αποτέλεσµα αυτό να έχει αντίκτυπο στο πώς σχετίζονται µε την αγορά εργασίας. Η χώρα µας έχει ένα από τα µεγαλύτερα χάσµατα απολαβών αντρών-γυναικών στην Ευρώπη. Η θεσµική υποδοµή που κτίστηκε µέσα από αιώνες ανδροκρατίας δε µπορεί να αποδοµηθεί από τη µια µέρα στην άλλη. Στην Γερµανία, υπόδειγµα µιας χώρας µε έντονη τη γυναικεία ηγετική µορφή της Αγκελας Μέρκελ, µόνο το 6% των µητέρων επιστρέφει στη δουλειά τους µε πλήρες ωράριο µετά το δεύτερο παιδί. 50% των νέων ανδρών χρόνων θέλουν να αποκτήσουν παιδιά, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις γυναίκες είναι µόλις 46%. Οι γυναίκες γίνονται πια µητέρες σε µεγαλύτερη ηλικία χρόνων- αφού πρώτα γνωρίσουν την επαγγελµατική επιτυχία. Σε µια κοινωνία λοιπόν όπως η Γερµανική, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι πολύ πρόσφατα έχει προωθηθεί νοµοσχέδιο στη Βουλή που επιβάλει τη ποσόστωση γυναικών σε θέσεις εργασίας στον ιδιωτικό τοµέα. Υπενθυµίζω ότι σε αρκετές χώρες η λογική της ποσόστωσης δεν ισχύει ούτε ως πρόνοια για τις θέσεις εργασίας στο δηµόσιο τοµέα. Γνωρίζω και κατανοώ τη θέση οποιουδήποτε ανθρώπου για αξιοκρατικά κριτήρια εργοδότησης. Ταυτόχρονα όµως δε µπορεί να παραβλέπουµε αιώνες αδικίας να συνεχίζονται. Χρειάζεται να παρθούν εκείνες οι πολιτικές αποφάσεις που θα δηµιουργήσουν τις συνθήκες για ισότιµη µεταχείριση των δύο φύλων σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και οικονοµικής ζωής. Κι εδώ θέλω να εξασκήσω και δηµόσια την κριτική µου προς τον αγαπητό µας Πρόεδρο, για τη µη συµπερίληψη ούτε µίας γυναίκας στην Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, ενός σώµατος που είναι υπεύθυνο για το διορισµό και τις προαγωγές χιλιάδων γυναικών. Ταυτόχρονα θέλω να επικρίνω και τις γυναικείες οργανώσεις της Κύπρου για την απάθεια µε την οποία δέχτηκαν αυτή την απόφαση του Προέδρου, εκτός εάν έχουν αντιδράσει δυναµικά και µου διέφυγε. Σε µία τέτοια περίπτωση απολογούµαι Ας ρίξοµε µια µατιά αγαπητές φίλες και φίλοι στη κατάσταση που επικρατεί στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Στην Κύπρο, η συµµετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων µεγάλων εταιρειών ανέρχεται µόλις στο 4%, σε σχέση µε το 12% του µέσου όρου στην ΕΕ. 14% είναι το

3 ποσοστό των γυναικών βουλευτών στην Κύπρο, ενώ στην Ευρωβουλή η συµµετοχή των γυναικών ανέρχεται στο 31%. 17% είναι το ποσοστό συµµετοχής µας στο Υπουργικό Συµβούλιο της Κύπρου ενώ η συµµετοχή γυναικών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέρχεται στο 33% (δηλαδή 9 από τους 27 Επιτρόπους είναι γυναίκες). Στο Ανώτατο ικαστήριο της χώρας µας έχουµε µία µόνο γυναίκα µέλος και 12 άντρες. Στο Court of Auditors έχουµε µόνο 3 γυναίκες µέλη έναντι 24 ανδρών, και στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο όλοι οι Πρόεδροι είναι άνδρες. Από τους 107 δικαστές, 30 είναι γυναίκες (και 77 άνδρες). Στον τοµέα της εκπαίδευσης στην Κύπρο τα νέα είναι πιο ευχάριστα. Οι γυναίκες έχουν την πρωτιά στις διευθυντικές θέσεις µε ποσοστό 62% στα δηµοτικά και 56% στα γυµνάσια και στα λύκεια, ενώ στα πανεπιστήµια το ποσοστό γυναικών πέφτει όσο ανεβαίνει η βαθµίδα των καθηγητών. Μεταξύ των έξι πανεπιστηµίων της Κύπρου, οι πρυτανικές αρχές είναι πλήρως ανδροκρατούµενες. Άρα και στο τοµέα αυτό υπάρχουν µεγάλα περιθώρια δράσης. Στο ιοικητικό Συµβούλιο της Κεντρικής Τράπεζας δε συµµετέχει καµία γυναίκα. Θλιβερή είναι και η εικόνα στα ιοικητικά Συµβούλια των Εµπορικών Τραπεζών. Στο χώρο αυτό της διοίκησης τραπεζών βλέπουµε ανησυχητικά στοιχεία και στην Ευρώπη, γενικά. Για παράδειγµα στην Deutsche Bank της Γερµανίας, µια από τις ισχυρότερες τράπεζες στην Ευρώπη, δεν υπάρχει καµία γυναίκα στο διοικητικό της συµβούλιο. Μάλιστα, όταν εισηγήθηκαν στον Πρόεδρό της τη συµπερίληψη γυναικών στο Συµβούλιο, αυτός απάντησε µε ειρωνικό ύφος πως θα ήταν καλή ιδέα αφού θα έδινε χρώµα και οµορφιά στο Συµβούλιο. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα χάσει φέτος την µοναδική της γυναίκα στο διοικητικό συµβούλιο η οποία αφυπηρετεί, και έχει ήδη αποφασισθεί ότι θα αντικατασταθεί από τον Βέλγο Peter Praet. Ο 21 ος αιώνας είναι ένας αιώνας αντιθέσεων, ένας αιώνας αντιφάσεων. Η εικόνα της λιθοβοληµένης γυναίκας στο Ιράν που είδαµε στις οθόνες µας πριν λίγες βδοµάδες κρούει τον κώδωνα του κινδύνου υπενθυµίζοντας πως δεν υπάρχει χώρος για επανάπαυση, όσο υπάρχουν γυναίκες στον κόσµο που δεν έχουν το δικαίωµα αυτονοµίας, ψυχικά και σωµατικά. Χιλιάδες γυναίκες καθηµερινά πέφτουν θύµατα σωµατικής, ψυχικής και σεξουαλικής κακοποίησης, χιλιάδες κορίτσια πέφτουν θύµατα ανήλικης πορνείας. Οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών εξακολουθούν να υφίστανται και να παραβιάζουν βασικές αρχές των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και να προκαλούν βάναυσα το σεβασµό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στο Πακιστάν περίπου 40 γυναίκες ετησίως δέχονται επίθεση µε βιτριόλι από πατέρα, σύζυγο ή εραστή για ασήµαντους λόγους. Στη Ν. Αφρική ένας στους τέσσερις άντρες παραδέχεται ότι έχει διαπράξει βιασµό. Σε χώρες όπως η Ουγκάντα και η Νιγηρία η παράδοση του ακρωτηριασµού των γεννητικών οργάνων των κοριτσιών συνεχίζεται ακόµη. Στην Ευρώπη, παρά της τεράστιες αλλαγές που επιτεύχθηκαν σε θέµατα ισότητας σε σύγκριση µε άλλες ηπείρους στον κόσµο, υπάρχουν ακόµη µεγάλες αντιθέσεις. Στην περίπτωση της Ευρώπης όµως ίσως είναι πιο καλά κρυµµένες. Γνωρίζουµε όµως ότι ακόµη και στη δική µας ήπειρο, µία στις πέντε γυναίκες έχει υποστεί κατά τη διάρκεια της ζωής της κάποια µορφή βίας. Αγαπητές φίλες, αγαπητοί φίλοι, Ποτέ άλλοτε δεν ήµασταν τόσο κοντά στη δυνατότητα να µπορούµε να αποκαλούµε ένα αιώνα δικό µας όπως µπορούµε να πούµε τώρα για τον 21 ο αιώνα. Οι προσπάθειες των τελευταίων δεκαετιών έχουν αποδώσει, το έδαφος είναι γόνιµο και έτοιµο να αποφέρει καρπούς. Όταν ξεκίνησε η νοµισµατική και οικονοµική κρίση την οποία προσπαθούµε ακόµα να ξεπεράσουµε, η Ολλανδή συνάδελφος µου Επίτροπος Νέλλη Κρουζ, στη συζήτηση που κάναµε στο κολλέγιο των

4 Επιτρόπων δήλωσε µεταξύ αστείου και σοβαρού ότι δεν πίστευε ότι θα καταλήγαµε στη κρίση αυτή αν στο τιµόνι των Lehman Brothers είχαµε Lehman Sisters, έχοντας πίστη στις οργανωτικές ικανότητες, τη σοβαρότητα και τη σχετική συντηρητικότητα των γυναικών στα οικονοµικά θέµατα. Τώρα που η Ευρώπη οδηγείται σε δηµοσιονοµική εξυγίανση και στοχεύει σε οικονοµική ανάπτυξη, το ανθρώπινο κεφάλαιο θα είναι καθοριστικός παράγοντας για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητάς της σε παγκόσµιο επίπεδο. Από µελέτη της Goldman Sachs προκύπτει ότι αν γεφυρωθεί το χάσµα των φύλων, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ευρωζώνης µπορεί να αυξηθεί µέχρι 9%. Μια επίσης πρόσφατη ανάλυση της εταιρείας McKinsey κατέληξε στο συµπέρασµα ότι τα επιχειρησιακά κέρδη των εταιρειών µε γυναίκες στις περισσότερες θέσεις των διευθυντικών στελεχών ήταν κατά 56% υψηλότερα από τα κέρδη επιχειρήσεων µε µόνο άνδρες στα ανώτατα κλιµάκια της ιεραρχίας. Επίσης, επιχειρήσεις στα διοικητικά συµβούλια των οποίων υπάρχουν περισσότερες γυναίκες καταγράφουν καλύτερα αποτελέσµατα όσον αφορά τον λογιστικό έλεγχο, την παρακολούθηση και τον έλεγχο κινδύνων σε σχέση µε επιχειρήσεις των οποίων τα διοικητικά συµβούλια είναι ανδροκρατούµενα. Η συνάδελφος µου και Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Viviane Reding, υπεύθυνη για θέµατα ισότητας σε πρόσφατο άρθρο της λέει: "Θα θέλαµε να δούµε την Ευρώπη να καταλαµβάνει την πρώτη θέση όσον αφορά την παρουσία γυναικών στα διοικητικά συµβούλια. Ας θέσουµε φιλόδοξους στόχους! Μέχρι το 2015, το 30% των θέσεων στα διοικητικά συµβούλια να καταλαµβάνεται από γυναίκες, και µέχρι το 2020, το ποσοστό να φθάσει το 40%. Το ιδανικό θα ήταν, οι επιχειρήσεις να επιτύχουν αυτούς τους στόχους µόνες τους. Και αν δεν το καταφέρνουν, εµείς θα πρέπει να είµαστε έτοιµοι, από το 2012, να παρέµβουµε, και αν είναι απολύτως αναγκαίο, να ασκήσουµε ρυθµιστικές πιέσεις. Είναι καιρός να δράσουµε! Ο άνεµος της αλλαγής όµως είναι δυνατός και οι φορείς λήψεως αποφάσεων του επιχειρηµατικού κόσµου πρέπει να αποφασίσουν: θα καταρρεύσει η γυάλινη οροφή από µόνη της ή οι πρώτες ρωγµές πρέπει να προέλθουν από το νοµοθέτη;" Φίλοι και φίλες. Έχουµε προχωρήσει πολύ και έχουµε ακόµη πολλά να κατακτήσουµε. Ο κόσµος µας, η Ευρώπη, ο τόπος µας, µας χρειάζονται. Τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά της γυναίκας είναι απαραίτητα για την εξέλιξη του πολιτισµού µας. Χρειαζόµαστε µια κοινωνία αξιοκρατική και ισότιµη, µε σεβασµό στην ελευθερία, στη διαφορετικότητα και στην ατοµική αξιοπρέπεια, µε την ενεργό συµµετοχή όλων των γυναικών σε αυτή. Η γυναίκα µπορεί να φέρει την αλλαγή και να κάνει τη διαφορά για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Οι προκλήσεις παραµένουν. εν είναι εύκολο, ούτε απλό. Η µόρφωση και η παιδεία των σηµερινών παιδιών-αυριανών πολιτών είναι το σκαλοπάτι, το επόµενο µεγάλο βήµα που θα µας πάει παραπέρα. Έχουµε χρέος προς τα σηµερινά παιδιά να φροντίσουµε ώστε να µεγαλώσουν µε πανανθρώπινες αξίες όπως η δηµοκρατία η ελευθερία και η ισότητα. Έρευνες δείχνουν ότι όσο αποτελεσµατική είναι η διαφυλική προσέγγιση της εκπαίδευσης τόσο στην οικογένεια όσο και στο σχολείο, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να υπάρχει ισότητα των φύλων στην κοινωνία αργότερα. Όλες εµείς που βρισκόµαστε εδώ σήµερα, γυναίκες προνοµιούχες, όλες γυναίκες καταξιωµένες, που κερδίσαµε µε κόπους αυτό που είµαστε σήµερα, µπορούµε να φροντίσουµε, ώστε η νέα γενιά να πάρει τα σωστά εφόδια για να κατακτήσει ακόµη περισσότερα. Μπορούµε να γίνουµε η έµπνευση και η καθοδηγητική δύναµη. Το οφείλουµε στη νέα γενιά. Ο 21 ος αιώνας θα µας οδηγήσει σε νέες θέσεις. Αλλάζοντας η γυναίκα θα αλλάξει και ο άντρας, αυτός είναι ένας δρόµος που πρέπει να διαβούµε µαζί. Ας ελπίσουµε λοιπόν ότι ο 21 ος αιώνας θα είναι ο αιώνας της ισότητας των φύλων, της ίσης µεταχείρισης, των ίσων ευκαιριών, ο αιώνας που ο άνδρας

5 και η γυναίκα θα µοιράζονται εξίσου τις υποχρεώσεις αλλά και τις χαρές της ζωής σε όλους τους τοµείς.