ΕΥΡΩ ΔΟΛΑΡΙΟ ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ. Αλέξανδρος Π. Ζωντός

Transcript

1 ΕΥΡΩ ΔΟΛΑΡΙΟ ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Χίος

2 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑ; 4 ΠΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΕΓΕΤΑΙ; 4 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΒΟΗΘΗΣΕ ΤΟ ΔΟΛΑΡΙΟ ΝΑ ΕΧΕΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΟΣΟ ΚΑΙΡΟ; 5 ΤΙ ΑΛΛΑΞΕ; 5 ΕΥΡΩ & ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 7 ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑ 7 ΤΟ ΕΥΡΩ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 9 ΤΟ ΕΥΡΩ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΑΓΟΡΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΟΣ 12 ΤΟ ΕΥΡΩ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΤΩΝ ΔΑΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΤΑΘΕΣΕΩΝ 14 ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ 14 ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ 15 ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ 16 ΤΟ ΕΥΡΩ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΓΟΡΕΣ ΧΡΕΟΥΣ 18 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ 18 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗΣ ΤΩΝ SECURITIES 19 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ 21 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 23 2

3 Εισαγωγή Είναι γνωστό, ακόμα και στον πιο απλό κάτοικο του πλανήτη αυτού, τι σημαίνει δολάριο. Ίσως κάποιοι δεν μπορούν να το προφέρουν, ίσως κάποιοι άλλοι πάλι να μην γνωρίσουν την ιστορία του. Πάντως σύμφωνα με το βιβλίο Guinness το δολάριο έχει κατακτήσει την Τρίτη θέση ανάμεσα στα πιο δημοφιλή πράγματα στον κόσμο. Έτσι λοιπόν μετά από τις λέξεις Μαμά, και Coca- Cola το δολάριο είναι εκεί να δηλώσει την παρουσία του. Κάτι τέτοιο φυσικά δεν είναι τυχαίο. Η δύναμή του σα νόμισμα αντικατοπτρίζεται σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε αντικρίσει φωτογραφίες σε περιοδικά που άτομα των λεγόμενων Τρίτων Χωρών κρατάνε στα χέρια τους ένα δολάριο, ή το χρησιμοποιούν για μια συναλλαγή. Σίγουρα δεν ξέρουν όλες τις σύγχρονες οικονομικές θεωρίες, τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης. Είναι όμως αδιαμφισβήτητο πως στα χέρια τους κρατάνε κάτι που έχει μεγάλη αξία για αυτούς, και στο σύγχρονο κόσμο δεν είναι λίγες οι φορές που άνθρωποι κάνουν τα πάντα για την απόκτηση μερικών παραπάνω από αυτών των πράσινων χαρτονομισμάτων. Το 1999, μόλις πριν από 5 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), με απόφαση των μελών της που είχε προηγηθεί,κατήργησε τα εγχώρια νομίσματα και τα αντικατέστησε με το Ευρώ. Είναι σίγουρο πως κάτι άλλαξε. Πλέον υπάρχει ένα νόμισμα που εκφράζει το σύνολο των πολιτών της Ε.Ε. καθώς επίσης και ορισμένα από τα πιο ισχυρά κράτη στον κόσμο. Στην συνέχεια της εργασίας αυτής υπάρχει μια αναφορά στο τι είναι παγκόσμιο χρήμα, γιατί το δολάριο έχει τέτοια επιρροή και τι άλλαξε μέσα σε αυτά τα 5 χρόνια από την διάθεση του Ευρώ. 3

4 Τι είναι το διεθνές νόμισμα; Ένας ορισμός του πότε ένα εγχώριο νόμισμα αποκαλείται διεθνές είναι να δούμε αν χρησιμοποιείται όχι μόνο από τους πολίτες της χώρας (ή μιας ομάδας χωρών) που εκδίδουν το συγκεκριμένο νόμισμα, αλλά και από κάτοικους άλλων. Έτσι το πλήθος των «άλλων» χωρών είναι που δίνει σε ένα νόμισμα τον παγκόσμιο χαρακτήρα του. Στη συνέχεια το νόμισμα αυτό αποτελεί ένα μέσο των παγκόσμιων συναλλαγών και φυσικά μια μονάδα μέτρησης. Αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία μπορούμε να βρούμε στοιχεία για τα κυρίαρχα νομίσματα των εποχών εκείνων. Το πρώτο, όπως περιγράφεται σε αρκετά σε αρκετά μεγάλα κομμάτια της βιβλιογραφίας, υπήρξε το Βυζαντινό Χρυσό Νόμισμα. Στις μετέπειτα περιόδους ακολούθησε το Φιορίνι της Φλωρεντίας, η Λίρα Αγγλίας και τέλος το αμερικάνικο δολάριο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένα ήταν τον κυρίαρχο νόμισμα στο παγκόσμιο οικονομικό σκηνικό. Κάποια άλλα παίξανε σίγουρα ένα σημαντικό ρόλο αλλά τα περισσότερα είχαν αδρανείς ρόλους. Η ιστορία επίσης έχει δείξει πως η αλλαγή του ενός διεθνούς νομίσματος σε ένα άλλο δεν μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά είναι μια διαδικασία που κρατά αρκετό καιρό (όπως ακριβώς έγινε και με την αλλαγή από τις Στερλίνες στο Δολάριο). Πώς και με ποια κριτήρια επιλέγεται; Ιστορικές αναλύσεις έχουν συχνά αναδείξει το ρόλο του εμπορίου αγαθών και των πρωτογενών αγορών, ενώ οι πιο μοντέρνες θεωρίες εστιάζονται στο ρόλο των χρηματοοικονομικών αγορών, στις διεθνείς θεσμικές επενδύσεις χαρτοφυλακίων και στην διεθνή χρηματοδότηση. Κάτι τέτοιο είναι λογικό αφού με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας τα κεφάλαια αυτά μπορούν να μεταφερθούν ευκολότερα σε πιο συμφέρουσες αγορές. Όπως και να έχει, σε μια προσπάθεια του να συνοψίσουμε τα στοιχεία αυτά που συνθέτουν στην ανάδειξη ενός νομίσματος σε διεθνές καταλήγουν στα εξής: Η σταθερότητα του νομίσματος καθώς επίσης και η πεποίθηση για σταθερότητα στο μέλλον Το βάθος και το βαθμό απελευθέρωσης της εγχώριας χρηματοοικονομικής αγοράς Το μέγεθος, η δύναμη και οι διεθνείς δεσμοί της εγχώριας πρωτογενούς αγοράς Οι προυπάρχουσες χρήσεις του νομίσματος. Το πρώτο αφορά τον κίνδυνο που με τη σειρά του προκαλεί την διαφοροποίηση ή την ανάγκη για hedging των μεγάλων θεσμικών επενδυτών. Στην περίπτωση αυτή εύκολα εξηγείται γιατί πάντοτε υπήρχαν περισσότερα από ένα κυρίαρχα νομίσματα. Τα υπόλοιπα σχετίζονται με το μέγεθος και τη ρευστότητα, που οδηγεί σε οικονομίες κλίμακας από την χρήση ενός συγκεκριμένου νομίσματος, πράγμα που οδηγεί στην ανάδειξη ενός μοναδικού κυρίαρχου. Το δολάριο υπήρξε το κυρίαρχο νόμισμα για όλη την παγκόσμια οικονομία για περισσότερο από ένα αιώνα. 4

5 Τι είναι όμως αυτό που βοήθησε το δολάριο να έχει αυτή την θέση για τόσο καιρό; Η απάντηση είναι αρκετά απλή. Στην απουσία ενός καθαρού, μη διεθνές χρήματος, όπως ο χρυσός, οι παγκόσμιες οικονομίες και οι διάφορες αγορές θα επιλέξουν, και μάλιστα με τρόπο φυσικό, ένα νόμισμα για να παίξει το ρόλο του διατραπεζικού χρήματος, πέρα από σύνορα και φραγμούς, και σαν ένα επίσημο και αναγνωρισμένο περιουσιακό στοιχείο. Έτσι όπως είναι λογικό ύστερα από την πρακτική της χρήσης ενός κοινού νομίσματος στις διεθνείς συναλλαγές, τις συνέπειες που αυτό έχει σε όλα τα στάδια του δικτύου του εμπορίου και η φοβερή εξοικονόμηση κόστους από την χρησιμοποίησή του στις οικονομίες κλίμακας, είναι πολύ δύσκολο, από την στιγμή που κάτι τέτοιο εδραιωθεί, να αλλάξει. Ένας δεύτερος συμπληρωματικός ρόλος που παίξει το διεθνές νόμισμα, είναι να προσφέρει μια ονομαστική σταθερά (ο όρος αυτός στην βιβλιογραφία μπορεί να βρεθεί και σαν nominal anchor) στα επίπεδα των τιμών σε μερικές ή καλύτερα στις περισσότερες χώρες. Όταν το αμερικάνικο δολάριο έγινε γενικά αποδεκτό σαν το κύριο διεθνές λειτουργικό νόμισμα το 1945, οι υπόλοιπες χώρες είχαν την τάση να συνδέσουν (pegging) τα εγχώρια νομίσματά τους με το δολάριο. Κάτι τέτοιο ήταν φυσικό να γίνει αφού το δολάριο αποτελούσε την τότε ονομαστική σταθερά για το εγχώριο επίπεδο τιμών της κάθε χώρας. Κατά το 1960 έως το 1965, λόγω της μεγάλης συναλλαγματικής σταθερότητας στην Ευρώπη, όλες οι χώρες αυτής (Ευρώπης) συνέδεσαν τα νομίσματα τους με το δολάριο κάτω από το θεσμό Bretton Woods. Αυτός όμως ο σταθεροποιητικός ρόλος του δολαρίου θα μπορούσε να λειτουργήσει αρκετά καλά αν και το επίπεδο τιμών στις Η.Π.Α. ήταν σταθερό. Όπως προκύπτουν από στατιστικές παρατηρήσεις το επίπεδο σταθερότητας ήταν αρκετά καλό μέχρι περίπου το Μέχρι και εκείνη τη στιγμή η Ευρώπη δεν είχε κανένα λόγο να σχεδιάζει μια ανεξάρτητη νομισματική πολιτική. Τι άλλαξε; Σύστημα Bretton Woods Το Σύστημα Bretton Woods λειτούργησε από 1945 έως το Ανάμεσα στα στοιχεία που είχε το σύστημα αυτό ήταν η ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δημιουργία της General Agreement on Tariffs & Trade (GATT) καθιέρωση της αρχής της μετατρεψιμότητας (ελεύθερη μετατροπή από το ένα νόμισμα στο άλλο ανάλογα με την ισοτιμία που ισχύει εκείνη τη στιγμή) Η διαμόρφωση του κανόνα χρυσού δολαρίου. Αυτό ήταν ένα σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών, το οποίο επιδίωκε να συνδυάσει τα πλεονεκτήματα του συστήματος των σταθερών (χρυσός) και των εύκαμπτων ισοτιμιών (δολάριο). Μετά το 1968 ακολούθησε μια περίοδος η οποία έδειξε πως το δολάριο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί σε αυτό τον παγκόσμιο ρόλο που είχε. Συγκεκριμένα η Αμερικάνικη οικονομία αναπτύχθηκε με πολύ αργούς ρυθμούς για δύο δεκαετίες, από την αρχή του 1970 έως την αρχή του Σε αυτές τις δεκαετίες ο ρυθμός ανάπτυξης χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά μετριοπαθής (συγκεκριμένα ανέρχεται στο 1.5 % ή και λιγότερο για κάθε έτος). Ο πληθωρισμός στην χώρα ήταν αρκετά υψηλός για μια περίπου δεκαετία (από το 1973 έως 1981). Χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης είναι πως για τρία από τα δέκα αυτά χρόνια το ο πληθωρισμός ανερχόταν σε διψήφιο νούμερο. 5

6 Τέλος τα μεγάλα ελλείμματα που σημειώθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια, κυρίως σε δύο περιόδους όπου είχαν φτάσει σε υπερβολικές τιμές ( και 1998 μέχρι σήμερα). Ήδη και πριν από το 1998, αρκετά πριν από την έναρξη του Ευρώ, κάποιοι οικονομικοί και πολιτικοί αναλυτές πρόβλεψαν πως η Ευρώπη θα δημιουργούσε αρκετά σύντομα ένα διεθνές νόμισμα. Έτσι το καινούριο νόμισμα αντανακλά την μεγαλύτερη εμπορική περιοχή του κόσμου και μια συνδυασμένη οικονομία όπου το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (Α.Ε.Π.) ανέρχεται σε 7 τρισεκατομμύρια. Έτσι το ευρώ κληρονομώντας την επιρροή που είχαν τα προηγούμενα ευρωπαϊκά νομίσματα, κυρίως του Γερμανικού Μάρκου, έχει ήδη κερδίσει μια διεθνή αναγνώριση. Έτσι είναι η πρώτη φορά στην ιστορία το αμερικάνικου δολαρίου που υπάρχει μια οικονομία ανταγωνιστική και ικανή. Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, η αλλαγή από το ένα νόμισμα σε κάποιο άλλο είναι πολύ δύσκολο να γίνει. Έτσι ο χρονικός ορίζοντας που εργασία αυτή εξετάζει, δηλαδή το διάστημα πέντε ετών από την έναρξη του Ευρώ, θεωρείται πολύ μικρό για να κάνουμε μια τέτοια υπόθεση. Παρόλα αυτά το σίγουρο είναι πως η διάθεση του Ευρώ δεν άφησε ασυγκίνητη την παγκόσμια αγορά. Ιστορία του Γερμανικού Μάρκου Μια προσπάθεια για ένα Ευρωπαϊκό Νόμισμα άρχισε μόνο μετά επακόλουθη από τον Αμερικάνικο πληθωρισμό, κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods το Ο υψηλός και ασταθής πληθωρισμός στις Η.Π.Α. μεταξύ ανέδειξαν την ανάγκη να υπάρξει μια σταθερή συναλλαγματική πολιτική μεταξύ της Ευρώπης για να υποστηριχθεί η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη όπως τα Ευρωπαϊκά κράτη είχαν σχεδιάσει. Παρόλα αυτά, μια σταθερή συναλλαγματική πολιτική δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο αν υπάρξει ένα νόμισμα που να παίξει το ρόλο της ονομαστικής σταθεράς (nominal anchor) ή το ρόλο το νομίσματος που άλλα κράτη θα συνδέσουν το δικό τους. Στις αρχές του 1970, Η Γερμανία αναδείχθηκε σαν η μοναδική μεγάλη Ευρωπαϊκή χώρα με σταθερό επίπεδο τιμών (τουλάχιστον πιο σταθερό από το αντίστοιχο στις Η.Π.Α.) και χωρίς ρήτρες ελέγχου στις συναλλαγματικές συναλλαγές. Έτσι δημιουργήθηκε η Ζώνη το Γερμανικού Μάρκου (D-Mark Zone). Η Ζώνη του Γερ. Μάρκου λειτούργησε ανάμεσα στην Ευρώπη, όπως ακριβώς το δολάριο λειτουργούσε σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Γερμανία προμήθευε την ονομαστική νομισματική σταθερά για τις ενδο-ευρωπαϊκές συναλλαγματικές πολιτικές και άλλες χώρες έσπευδαν να συνδέσουν το νόμισμά τους με το Γερμανικό Μάρκο. Λόγω του χαμηλού κινδύνου τα κεφάλαια σε Μάρκα χαρακτηρίστηκαν σαν risk free και όλη η Γερμανική περιφέρεια χαρακτηριζόταν από μια μεταφορά κεφαλαίων από τα τοπικά νομίσματα στο ισχυρότερο Γερμανικό Μάρκο. 6

7 Ευρώ & Διεθνές Οικονομία Στην προηγούμενη ενότητα γίνεται λόγος για τα χαρακτηριστικά του διεθνούς νομίσματος. Από το 1999 (έτος διάθεσης του Ευρώ) μέχρι σήμερα, σίγουρα, όπως άλλωστε μαρτυρούν τα οικονομικά δεδομένα, έχουν υπάρξει κάποιες αλλαγές στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Έχει ακόμα ειπωθεί, πως η αλλαγή από το ένα κυρίαρχο νόμισμα σε κάποιο άλλο είναι μια διαδικασία δύσκολη και χρονοβόρα. Λογικό είναι να πούμε πως πέντε χρόνια δεν είναι αρκετά για να δούμε μια μεγάλη αλλαγή στο διεθνές οικονομικό σύστημα, κυρίως σε μια εποχή που οι αγορές είναι τόσο οργανωμένες όσο ποτέ, και η πληροφόρηση διαδίδεται ταχύτατα. Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση του τι έχει αλλάξει ακριβώς έχει αλλάξει στην τελευταία πενταετία, κρίνεται σκόπιμο να αποσαφηνίσουμε τις πλευρές του διεθνώς νομίσματος. Στην συνέχεια θα ακολουθήσει μια ανάλυση στις αλλαγές στην κάθε πλευρά. Όλα αυτά θα εξεταστούνε με την μορφή του εδάφους που κερδίζει το ευρώ, μιας και αυτό είναι το καινούριο στοιχείο που διαφοροποιεί της διεθνείς τάσεις και συναλλαγές. Διεθνές Νόμισμα Όπως έχει ήδη αναφερθεί ένα νόμισμα θεωρείται ως διεθνές αν χρησιμοποιείται όχι μόνο από τους πολίτες της χώρας (ή μίας ομάδας χωρών) που εκδίδουν το συγκεκριμένο νόμισμα, αλλά και από κάτοικους άλλων. Το διεθνές νόμισμα, όπως άλλωστε και το εγχώριο, πρέπει να καλύπτουν τρεις λειτουργιές: να αποτελεί μέσο πληρωμών, να χρησιμοποιείται σαν μονάδα μέτρησης και σαν μέσα διασφάλισης της αξίας. Αυτές οι λειτουργίες μπορούν να διαιρεθούν σε επιπλέον έξι, ανάλογα με το που προορίζονται. Για ιδιωτικό συμφέρον (private) ή για κρατικό (public official). Καλύτερα όλα αυτά φαίνονται στο παρακάτω πίνακα. Λειτουργίες Ιδιωτικός Τομέας Κρατικός Τομέας Μέσα Πληρωμών Μονάδα Μέτρησης Διασφάλιση της Αξίας Χρήμα (vehicle) Έκφραση κεφαλαίων Διαχείριση Χαρτοφυλακίου Intervention Anchor Κρατικά Αποθέματα Το διεθνές νόμισμα χρησιμοποιείται σαν μέσο πληρωμών για το εμπόριο και την κίνηση κεφαλαίων., από τους μη εγχώριους παράγοντες. Έτσι οι ιδιωτικοί φορείς χρησιμοποιούν το διεθνές αυτό νόμισμα σαν όχημα π.χ. μια μεσολάβηση μεταξύ δυο μικρότερων νομισμάτων. Στις συναλλαγές μεταξύ της Νορβηγίας και της Ταϊλάνδης χωρίζονται από Νορβηγικές Κορώνες/ Ευρώ και Ευρώ/Μπαχ. Στον κρατικό τομέα χρησιμοποιούν τα διεθνή νομίσματα σαν μέσα πληρωμών όταν αυτά εμπλέκονται σε συναλλαγές στην Διεθνή Συναλλαγματική Αγορά. Τα διεθνή νομίσματα χρησιμοποιούνται από τον ιδιωτικό τομέα σα μονάδα μέτρησης όταν πρόκειται να τιμολογηθεί ένα προϊόν, μια υπηρεσία ή ένα άλλο οποιοδήποτε περιούσιο στοιχείο. Ακόμα η έκδοση ομολόγων ή ενός τραπεζικού δανείου συμπεριλαμβάνεται στο τομέα αυτό αφού και εκεί η τιμολόγηση είναι απαραίτητη. Αυτή η λειτουργία των διεθνών νομισμάτων είναι διαφορετική από τα μέσα πληρωμών γιατί ενώ οι 7

8 τιμές μπορεί να προσδιοριστούν σε ένα νόμισμα, οι πληρωμές μπορεί να είναι σε κάποιο άλλο. Όσο αφορά τις κρατικές αρχές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διεθνές νόμισμα σαν μονάδα μέτρησης όταν προσπαθούν να συνδέσουν το εγχώριό τους νόμισμα με αυτό. Τέλος ένα διεθνές νόμισμα μπορεί να διασφαλίσει και την αξία των αποταμιεύσεων τόσο στο στον ιδιωτικό όσο και στον κρατικό τομέα. Τα κίνητρα για τον ιδιωτικό τομέα είναι η καλύτερη δυνατή συναλλαγή λαμβάνοντας υπόψη την απόδοση και την διαφοροποίηση απέναντι στον κίνδυνο ενώ για το τον κρατικό τομέα διαφέρουν ανάλογα το καθεστώς της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Μπορεί είτε να μοιάζουν με την θέση των ιδιωτικών φορέων ιδιωτικών φορέων, είτε να προσπαθούν να επιτύχουν καλύτερη διαχείριση των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αυτοί είναι σε γενικά πλαίσια οι τομείς στους οποίους ένα διεθνές νόμισμα πρέπει να ανταποκριθεί. Σίγουρα το Ευρώ αποτελεί ένα διεθνές νόμισμα. Σύμφωνα με τον πίνακα παρατηρούμε πως το Ευρώ αντιπροσωπεύει μια από της μεγαλύτερες οικονομίες στο κόσμο. Οι κάτοικοί της Ευρωζώνης αριθμούν περί τα εκατομμύρια άτομα και το Ευρωπαϊκό Α.Ε.Π. φτάνει τα 7.1 τρισεκατομμύρια Μονάδες Ευρωζώνη Η.Π.Α. Ιαπωνία Πληθυσμός Εκατομμύρια Ενεργοί % Α.Ε.Π. εκατομμύρια Πηγή: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Όμως προσπαθώντας να προσεγγίζουμε σε βάθος το τι έχει αλλάξει την τελευτά πενταετία θα πρέπει να εξετάσουμε τα οικονομικά μεγέθη στους εξής επιμέρους τομείς: Στο διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών Στις αγορές συναλλάγματος Στις αγορές δανείων και καταθέσεων Στις διεθνείς αγορές χρεογράφων. 8

9 Το Ευρώ στο διεθνές εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με το τι άλλαξε και πώς ισχυροποιήθηκε το ευρώ σαν ένα νόμισμα των διεθνών πληρωμών που χρησιμοποιείται στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών. Από τα στοιχεία προκύπτει πως το ρόλο του Ευρώ στην παγκόσμια εμπορική δραστηριότητα είναι ακόμα περιορισμένος. Επίσης προκύπτει πως έχει υπάρξει μια βελτίωση τα τελευταία χρόνια. Θα πρέπει να επισημανθεί ακόμα πως αναλυτικά δεδομένα δεν υπήρχαν πριν από το Πίνακας Εξαγωγών χωρών που ανήκουν στην Ευρωζώνη Αγαθά (% επί των συνολικών) Υπηρεσίες (% επί των συνολικών) Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ιταλία Λουξεμβούργο Πορτογαλία Ισπανία Ο παραπάνω πίνακας παραθέτει τα στοιχεία που δίνονται από τις Κεντρικές Τράπεζες των κρατών μελών της Ε.Ε. σε συνδυασμό με τους υπολογισμού της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας. Οι χώρες που λαμβάνονται υπόψη σε αυτόν τον πίνακα είναι οι χώρες εντός της Ευρωζώνης. Στον πίνακα παρατίθενται τα ποσοστά επί των ολικών εξαγωγών μια χώρας που γίνονται χρησιμοποιώντας το Ευρώ. Με μια σύντομη ανάγνωση του πίνακα αυτού βλέπουμε, πως από το 2001 μέχρι το 2003 υπάρχει σαφώς μια αύξηση του ποσοστού των συναλλαγών που γίνονται σε Ευρώ σε όλα αυτά τα Κράτη-Μέλη. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα η αύξηση του ποσοστού αυτού ήταν ιδιαίτερα αισθητή στην περίπτωση των εξαγωγών αγαθών από την Γερμανία. Αξιοσημείωτη επίσης, χαρακτηρίζεται και η αύξηση του μεριδίου του ευρώ τόσο σε αγαθά όσο και υπηρεσίες στην Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία και Ελλάδα. Συμπεραίνουμε επίσης πως η ολική χρήση του Ευρώ είναι πιο διαδεδομένη στις εξαγωγές αγαθών παρά σε αυτές των υπηρεσιών. Πρέπει να σημειωθεί ακόμα, πως το μικρό νούμερο του μεριδίων που εξαγωγών που γίνεται σε Ευρώ για την Ελλάδα φαίνεται να συσχετίζεται με τον σημαντικότατο ρόλο που παίζει η ναυτιλία (το θαλάσσιο εμπόριο), που είναι ένας τομέας που παραδοσιακά οι συναλλαγές του χαρακτηρίζονταί από το Αμερικάνικο δολάριο. Όσο αφορά τις εισαγωγές, όπως άλλωστε φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα, το μερίδιο των εισαγωγών που διενεργούνται με το Ευρώ, έχει σημειώσει μια αξιοσημείωτη αύξηση τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό συμβαίνει τόσο στα αγαθά όσο και στις υπηρεσίες. Παρόλα αυτά, το επίπεδο έμεινε κατά τι λιγότερο από ότι ήταν στην περίπτωση των εξαγωγών. Μόνες εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό είναι η Πορτογαλία (στα αγαθά και τις υπηρεσίες), η Ελλάδα και η Ιταλία (υπηρεσίες) και το Βέλγιο (αγαθά). Αυτό ο κάνόνας εξηγείται από τον φημισμένο «Νόμο του Grassman». Πέρα από αυτό, μπορεί να αντικατοπτρίζει και την βαρύτητα που έχουν κάποιες ποσότητες υλικών που συνήθως τιμολογούνται σε δολάρια. Τέτοια υλικά αποτελούν τα υλικά παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου και του πετρελαίου, αγαθών που κατά κύριο λόγο εισάγονται. 9

10 Πίνακας Εισαγωγών Χωρών που ανήκουν στην Ευρωζώνη Αγαθά (% επί των συνολικών) Υπηρεσίες (% επί των συνολικών) Βέλγιο Γαλλία Γερμανία Ελλάδα Ιταλία Λουξεμβούργο Πορτογαλία Ισπανία Σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε πως τη στιγμή που υπάρχουν διαφορετικές κρατικές πολιτικές σε κάθε μέλος της Ευρωπαϊκής είναι πολύ νωρίς να δώσουμε ένα ξεκάθαρο αίτιο για το πού οφείλεται αυτή η αύξηση του μεριδίου των συναλλαγών σε Ευρώ. Πάντως σίγουρα εν όψη των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των αλλαγών που έχουν γίνει με τα διεθνή λογιστικά πρότυπα καθώς επίσης και με διαχειριστικές διαδικασίες που σχετίζονται με τα νομίσματα που αποσύρθηκαν κάποιο μεγάλοι θεσμικοί επενδυτές ίσως άλλαξαν τις πολιτικές τους σχετικά με το νόμισμα. Στην περίπτωση που εστιάσουμε την προσοχή μας στα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε., όχι όμως αυτά που ανήκουν στην Ευρωζώνη, παρατηρούμε ότι τουλάχιστον στις εξαγωγές το ποσοστό της τιμολόγησης με Ευρώ έχει και εδώ αυξηθεί. Σε πολλές περιπτώσεις, η αύξηση αυτή είναι μεγαλύτερη του ποσοστού των εξαγωγών που προορίζονται για τα κράτη της Ευρωζώνης. Κάτι τέτοιο δείχνει ότι υπάρχει μια πραγματική αύξηση του μεριδίου που οι συγκεκριμένες χώρες τιμολογούνε με Ευρώ. Συγκεκριμένα σε ορισμένες χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβενία, ξεπερνάνε κατά ένα μεγάλο βαθμό το ποσοστό του εμπορίου τους που υπάρχει με τις χώρες της Ευρωζώνης. Πίνακας Εξαγωγών Των Υπολοίπων Χωρών της Ε.Ε. Εξαγωγές με βάση το (% επί των ολικών εξαγωγών) Εξαγωγές σε κράτη του (% επί των ολικών εξαγωγών) Χώρες της Ε.Ε. εκτός Ευρωζώνης Κύπρος Τσεχία Δανία Εσθονία Ουγγαρία Λατβία Λιθουανία Μάλτα Πολωνία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Ην. Βασίλειο Υποψήφιες προς Ένταξη στην Ε.Ε. Βουλγαρία Ρουμανία

11 Μια ιδιαίτερα πραγματικά αξιοσημείωτη αύξηση στο μερίδιο του Ευρώ σα νόμισμα για την τιμολόγηση των εξαγωγών αποτελεί η περίπτωση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, χωρών δηλαδή που είναι προς ένταξη στην Ε.Ε. Στην αντίθετη πλευρά, τα δεδομένα μαρτυρούν πως οι χώρες της Δανίας και του Ην. Βασίλειου, δεν έχουν σημειώσει καμία αύξηση στο ποσοστό των εξαγωγών που γίνονται σε Ευρώ. Πίνακας Εισαγωγών Των Υπολοίπων Χωρών της Ε.Ε. Εισαγωγές με βάση το (% επί των ολικών εξαγωγών) Εισαγωγές από κράτη του (% επί των ολικών εξαγωγών) Χώρες της Ε.Ε. που δεν χρησιμοποιούν Κύπρος Τσεχία Δανία Εσθονία Ουγγαρία Λατβία Λιθουανία Μάλτα Πολωνία Σλοβακία Σλοβενία Σουηδία Ην. Βασίλειο Υποψήφιες προς Ένταξη στην Ε.Ε. Βουλγαρία Ρουμανία Παρατηρώντας τα δεδομένα πάνω στις εισαγωγές προκύπτει πως υπάρχει και εδώ μια αύξηση στα περισσότερα κράτη-μέλη. Όπως και στις εξαγωγές, σε μερικά νέα κράτημέλη, η πλειονότητα των εισαγωγών είναι εκφρασμένες σε Ευρώ (π.χ. Σλοβενία). Τέλος βλέπουμε πως και οι προς ένταξη στην Ε.Ε. χώρες έχουν αυξήσει το μερίδιο των συναλλαγών που γίνονται σε Ευρώ. 11

12 Το Ευρώ στη Διεθνή Αγορά Συναλλάγματος Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω το Ευρώ παραμένει το δεύτερο νόμισμα στην αγορά αυτή μετά το Αμερικάνικο δολάριο που κατέχει την πρώτη θέση σαν μέσο συναλλαγής ανάμεσα στα νομίσματα (όπως έχει αναφερθεί πιο πάνω vehicle currency). Γενικά από το 2001 μέχρι το 2004 έχει παρατηρηθεί μια αύξηση του συνόλου του όγκου των συναλλαγών. Συγκεκριμένα η ημερήσια διακίνηση από 1,200 δις $ έφτασε στα 1,880 δις $ το Αυτή αύξηση έγινε μόνο στην επίσημη αγορά. Στην over-the-counter αγορά όπου υπάρχουν τα παράγωγα και τα swaps συναλλάγματος, η αύξηση ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Από τα 575 δις $ το 2001, έφτασε τα 1,403 δις $ το Μέσα σε αυτή την διακίνηση συναλλάγματος το Ευρώ ήταν το δεύτερο σε κινητικότητα μετά το δολάριο και πάνω από το Ιαπωνικό γιέν. Το Ευρώ κατέχει το 37% των ξένων συναλλαγματικών συναλλαγών σημειώνοντας μια μείωση της τάξεως μικρότερης του 1% από το Αυτό μπορεί εν μέρει να ερμηνευτεί σαν μια σταθεροποιητική τάση αφού πλέον έχουν καταργηθεί οι συναλλαγματικές συναλλαγές μεταξύ των κρατών της Ευρωζώνης, φυσικά με τη έναρξη του Ευρώ. Από τα στοιχεία επίσης προκύπτει πως από την εμπορική χρήση του Ευρώ το 76% χρησιμοποιήθηκε με την ισοτιμία έναντι του δολαρίου. Ακόμα η ισοτιμία αυτή (Δολάριο/Ευρώ) ήταν και αυτή που παρέμεινε περισσότερο εμπορικά ενεργή καλύπτοντας το 28% των παγκόσμιων συναλλαγών (σημειώνοντας μια μικρή πτώση από 30% που ήταν το 2001). Οι λόγοι που οδήγησαν την γενική αύξηση της κινητικότητας της Αγοράς Συναλλάγματος περιλαμβάνουν το αυξημένο ενδιαφέρον των επενδυτών στο συνάλλαγμα σαν καθαρή επένδυση από μόνη της και επίσης τον όλο και πιο ενεργητικό ρόλο που παίζουν οι θεσμικοί επενδυτές και η αυξανόμενη σημασία των hedge funds. Ό αριθμός των τελευταίων έχει αυξηθεί κατά πολύ από 4,000 δις $ το 2001 σε 6,000 περίπου το Αν και ο αριθμός αυτός είναι σχετικά μικρός σε σχέση με τα κεφάλαια που επενδύονται παγκοσμίως, παρόλα αυτά όμως είναι πιο ενεργητικά όσο αφορά τις επενδυτικές τους δραστηριότητες. Είναι αυτές οι χαμηλές διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών που βοηθούν να εξηγήσουν πως οι συναλλαγές μεταξύ των τραπεζών και χρηματοοικονομικών οργανισμών έχει αυξηθεί σημαντικά από 28% σε 35% του συνολικού όγκου συναλλαγών όλων των αγορών. Ένας άλλος σημαντικός τομέας που αξίζει να αναλυθεί είναι εκείνος που απευθύνεται στο νόμισμα στο οποίο γίνονται οι εκκαθαρίσεις. Τι είναι οι εκκαθαρίσεις - συμψηφισμοί; (settlements) Η έννοια της εκκαθάρισης (ή αλλιώς του συμψηφισμού) ξεκινά από τον Ιούνιου Μια εντολή που πραγματοποιείται για μια συναλλαγή πρέπει να εκκαθαριστεί μέσα σε κάποιες εργάσιμες μέρες (συνήθως 3). Αυτός αγοραστής πρέπει να δώσει τα χρήματα και ο πωλητής πρέπει να παραδώσει το αξιόγραφο στον διαμεσολαβούντα και με τη σειρά του αυτός να το δώσει στον αγοραστή. Στις οργανωμένες αγορές όπως τα χρηματιστήρια, οι διεθνείς χρηματαγορές κ.α. όλες οι συναλλαγές καταγράφονται, στην συνέχεια αθροίζονται, και στο τέλος της ημέρας τα μέλη της αγορά που έχουν καθαρό πλεόνασμα παραλαμβάνουν τα αξιόγραφα ή αλλιώς μεταφέρουν αυτά που χρωστάνε. Είναι μια πρακτική που διευκολύνει αρκετά τις εκατομμύρια των συναλλαγών που γίνονται σε ολο τον κόσμο. Σε αυτό το κομμάτι πρέπει να γίνει μια αναφορά στη CLS-Bank (Continuous Linked Settlement). Είναι ένα τραπεζικό σύστημα σύμφωνα με το οποίο γίνονται όλες οι εκκαθαρίσεις των χωρών που περιλαμβάνονται σε αυτό. Υπάρχουν και αλλά τέτοια συστήματα όπως το Δανέζικο Kronos system, το CHAPS Euro System στο Ημ. Βασίλειο κ.α. Το τραπεζικό σύστημα CLS άρχισε να λειτουργεί το 2002 και ένα από τα 12

13 πλεονεκτήματα που έχει σε σχέση με τα άλλα είναι ότι μέσω αυτού μπορούν να διενεργηθούν εκκαθαρίσεις σε άλλα νομίσματα μετά από του Ευρώ. Έτσι λοιπόν από τα στοιχεία της CLS-Bank μόνο υπολογίζεται πως διακινείται ένα ποσό της τάξης των 1,500 δις $ τη μέρα. Continuous Linked Settlement (CLS)-Bank Οι εκκαθαρίσεις που γίνονται από το CLS πραγματοποιούνται σε 11 κύρια νομίσματα. Αυτά είναι: Ευρώ Αμερικάνικό Δολάριο Ιαπωνικό Γιέν Αυστραλιανό Δολάριο Λίρα Αγγλίας Καναδικό Δολάριο Κορώνα Δανίας Κορώνα Νορβηγίας Δολάριο Σιγκαπούρης Κορώνα Σουηδίας Ελβετικό Φράγκο Η CLS-Bank ευελπιστεί πως θα μπορεί να κάνει εκκαθαρίσεις και σε Δολάριο Hong Kong, Γουόν Κορέας, Δολάριο Ν. Ζηλανδίας και Ραντ Β. Αφρικής. τα δεδομένα είναι πως έχει πιο σταθερό. Από ένα εύρος από 32% έως 64% έφτασε σε ένα εύρος της τάξης του 34% έως 58%. Έτσι λοιπόν σύμφωνα με τις μετρήσεις του CLS, όπως άλλωστε ήταν Πίνακας Εκκαθαρίσεων λογικό το Ευρώ ήταν το από το CLS δεύτερ ο σε νόμισμ α που (σε % των συνολικών συναλλαγών) χρησιμοποιήθηκε στις εκκαθαρίσεις λαμβάνοντας ένα μερίδιο της τάξης του 44% των συνολικών ημερήσιων συναλλαγών. Το δο λάριο από την άλλη κυμάνθηκε περίπου στο 96% τονίζοντας έτσι την θέση του σαν κυρίαρχο νόμισμα. Αν και το Ευρώ σημείωσε μια πτώση από τον Σεπτέμβριο του 2003 (που ή ταν στο 48%) αυτό που προκύπτει από Η αξία των εκκαθαριστικών συναλλαγών είναι η διπλάσια της αξίας των συναλλαγών γενικότερα. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε συναλλαγή έχει δύο σκέλη εκκαθάρισης. Ένα σε κάθε νόμισμα. Και για ακριβώς αυτό το λόγο τα ποσοστά που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα αθροίζονται σε 200% 13

14 Το Ευρώ στις αγορές των δανείων και των διεθνών καταθέσεων Διασαφηνίζοντας περισσότερο το τίτλο του συγκεκριμένου κεφαλαίου της εργασίας, παρατίθεται η θέση του ευρώ τόσο στις διεθνείς αγορές δανείων όσο και διεθνών καταθέσεων, εξαιρουμένων των διατραπεζικών συναλλαγών. Αυτό συμβαίνει γιατί οι διατραπεζικές συναλλαγές πολλές φορές διαλέγουν ένα συγκεκριμένο νόμισμα για λόγους διαφορετικούς από αυτούς που διαλέγουν οι εξω-τραπεζικοί δανειστές. Τόσο για τα δάνεια όσο και για τις καταθέσεις θα αναλυθεί η θέση του Ευρώ σε τρία επίπεδα: Στην δραστηριότητα μεταξύ Τραπεζών της Ευρωζώνης και εξω-τραπεζικών παραγόντων εκτός αυτής Στην δραστηριότητα μεταξύ Τραπεζών που δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη και εξωτραπεζικών παραγόντων εντός αυτής Στην δραστηριότητα μεταξύ Τραπεζών και εξω-τραπεζικών παραγόντων που δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη. Περίπτωση 1 η : Τράπεζες Ευρωζώνης Παράγοντες Εκτός Ευρωζώνης Διάγραμμα Δανείων που εγκρίθηκαν από τράπεζες Ευρωζώνης σε παράγοντες εκτός (% των συνολικών ποσών) Το συνολικό ποσό των δανείων που έχει εγκριθεί από τράπεζες της Ευρωζώνης σε παράγοντες εκτός αυτής αγγίζει το πόσο των 740 δις $. Το μερίδιο του Ευρώ σε αυτό παρέμεινε σχετικά σταθερό από το 1999, κατέχοντας το 38% μετά το αμερικάνικο δολάριο που κατέχει το 45%. Σε μια γεωγραφική ταξινόμηση των εγκεκριμένων δανείων παρατηρείται πως οι εξω-τραπεζικοί παράγοντες στις προηγμένες χώρες αποτελούν τους κύριος λήπτες των δανείων αυτών με ένα ποσό των 482 δις $, πράγμα που αποτελεί το 65% των δανείων. Με το όρο προηγμένες χώρες, και φυσικά χώρες που δεν ανήκουν στην Ε.Ε. θεωρούνται οι εξής: Ανδόρα, Αυστραλία, Καναδάς, Δανία, Ισλανδία, Ιαπωνία, Λινχενστάιν, Ν. Ζηλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ελβετία, Η.Π.Α., Ην. Βασίλειο, Πόλη του Βατικανού. Για αυτούς τους δανειολήπτες το Ευρώ ήταν το δεύτερο νόμισμα με ένα μερίδιο της τάξης του 36% μετά το δολάριο με ποσοστό 38%. Στις γεωγραφική ομάδα των αναδυόμενων αγορών, το Ευρώ ήταν το κύριο νόμισμα στο οποίο εκφράστηκαν τα δάνεια από τράπεζες εντός Ευρωζώνης σε εξω-τραπεζικούς Διάγραμμα Δανείων που εγκρίθηκαν από τράπεζες Ευρωζώνης σε παράγοντες εκτός (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος ανα περιοχή) 1. Διεθνείς Οργανισμοί 5. Αναπτυγμένες χώρες εκτός 2. Αναπτυσσόμενη Ευρωζώνης Αφρική & Μέση Ανατολή 6. Offshore Centers 3. Αναπτυσσόμενη Ασία 7. Αναπτυσσόμενη Λατινι κή 4. Αναπτυσσόμενη Ευρώπη Αμερική & Καραϊβική 14

15 παράγοντες στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Μ. Ανατολής, της Ασίας και της Ευρώπης. Το Ευρώ στην κατηγορία αυτή κατέχει παραπάνω από 50%. Βέβαια υπάρχει μια πλήρης αντιστροφή του κλίματος όσο αφορά των δανεισμό στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, όπως επίσης και στις offshore centers, που έγινε κατά κύριο νόμισμα το δολάριο. Εστιάζοντας στους εξω-τραπεζικούς παράγοντες στο Ην. Βασίλειο και στις Η.Π.Α. παρατηρείται πως μαζί κατέχουν περίπου το 50% του συνόλου του ποσού που πήραν όλοι οι δανειολήπτες συνολικά. Το πόσο αυτό ανέρχεται 218 δις $ και 161 δις $ αντίστοιχα. Όσο αφορά τα δάνεια που είναι εκφρασμένα μέσω του Ευρώ, οι εξωτραπεζικοί παράγοντες στο Ην. Βασίλειο είναι κατά πολύ οι μεγαλύτεροι δανειολήπτες των δανείων αυτών από τράπεζες εντός της Ευρωζώνης, κατέχοντας περίπου το 45%, μόλις αυξημένο κατά 5% σε σχέση με το Αθροίζοντας τις καταθέσεις που έχουν οι εξω-τραπεζικοί παράγοντες σε τράπεζες τις Ευρωζώνης, το ποσό αυτό ανέρχεται σε 781 δις $. Το Ευρώ, όπως άλλωστε είναι λογικό είναι το νόμισμα που χρησιμοποιείται περισσότερο εδώ, κατέχοντας το 51% του συνόλου των καταθέσεων. Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε 401 δις $. Από αυτά το σχεδόν 60%, περίπου δηλαδή 235 δις $, ανήκει σε παράγοντες κάτοικους αναπτυγμένων χωρών, εκτός φυσικά της Ευρωζώνης. Παρατηρώντας τα δεδομένα, συμπεραίνεται εύκολα πως υπάρχει μια σταθερή κατάσταση όσο αφορά την έκφραση των καταθέσεων σε Ευρώ, αν και στην αρχή του 2004 υπάρχει μια αύξηση του μεριδίου αυτού. Από γεωγραφική άποψη, το μεγαλύτερο μερίδιο των καταθέσεων το έχει το σύνολο των εξω-τραπεζικών παραγόντων Διάγραμμα Καταθέσεων που υπάρχουν σε που βρίσκονται στο Ην. Βασίλειο. Αμέσως τράπεζες Ευρωζώνης από παράγοντες μετά ακολουθούν εκείνοι από τα offshore εκτός αυτής financial centers. Τόσο το Ην. Βασίλειο (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος) όσο και τα offshore centres κατέχουν περίπου το 25% το καθένα από της καταθέσεις των υπό ανάλυση καταθέσεων. Αξίζει να αναφερθεί πως την Τρίτη θέση στις καταθέσει καταλαμβάνουν οι παράγοντες αυτοί εντοπίζονται στις Η.Π.Α. Κοιτάζοντας τώρα τις καταθέσεις που είναι εκφρασμένες σε Ευρώ, διαπιστώνουμε πως πάλι το Ην. Βασίλειο κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο, που ανέρχεται στο 40% των καταθέσεων των εξω-τραπεζικών παραγόντων εκτός Ευρωζώνης σε τράπεζες εντός αυτής. Τέλος οι παράγοντες που εντοπίζονται στα offshore financial centers κρατάνε ένα μερίδιο περίπου 25%. Τέλος, και αντίθετα με τις άλλες περιπτώσεις, παράγοντες των Η.Π.Α. Περίπτωση 2 η : Τράπεζες εκτός Ευρωζώνης Παράγοντες Ευρωζώνης Τα δάνεια που έχουν εγκριθεί από τράπεζες εκτός ευρωζώνης προς παράγοντες εντός αυτής είναι κυρίως εκφρασμένες σε Ευρώ. Βλέποντας και από το σχήμα από το 1999 έως το 2004 το μερίδιο του Ευρώ εδώ κυμαίνεται από 50% - 60% έχοντας μια αυξητική τάση έναντι του δολαρίου που έχει μόνο 20%. Το Δάνεια από τράπεζες εκτός Ευρωζώνης σε παράγοντες εντός αυτής (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος) 15

16 μερίδιο των υπολοίπων νομισμάτων είναι κάτω από το 10%. Πρέπει επίσης να επισημανθεί στον αναγνώστη πως σε όλα τα δεδομένα που αφορούν τράπεζες εκτός Ευρωζώνης πως, αν και είναι λογικό να έχουν προστεθεί και στοιχεία από τις Η.Π.Α., και τέτοιο δυστυχώς δεν έχει γίνει. Ο λόγος είναι διότι τα δεδομένα αυτά δεν ήταν κατηγοριοποιημένα ανά νόμισμα. Επιστρέφοντας, επισημαίνεται πως σε αυτήν την περίπτωση, οι μεγαλύτεροι δανειστές εκτός της ευρωζώνης είναι οι τράπεζες του Ην. Οι κυριότεροι δανειστές Βασιλείου που έχουν ένα ποσοστό πάνω από το μισό του (εκτός Ευρωζώνης) συνόλου με 372 δις $. Οι ίδιες τράπεζες έχουν και την πρώτη θέση Καταθέσεις σε τράπεζες εκτός Δάνεια Δάνεια ανάμεσα σε Ευρωζώνης από παράγοντες εντός αυτής 2004 Σύνολο σε Ευρώ (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος) όλες τις άλλες (% επί των (% επί των συνολικών) συνολικών) που έχουν Ην. δανείσει σε Βασίλειο Ευρώ, Η.Π.Α κατέχοντας Offshore Ιαπωνία έτσι ένα Άλλες ποσοστό περισσότερο από 80% που σημαίνει περίπου 189 δις $. Κοιτάζοντας τώρα τις καταθέσεις των παραγόντων εντός Ευρωζώνης σε τράπεζες εκτός αυτής, βλέπουμε πάλι μια υπεροχή του Ευρώ. Σε αυτό ανήκει το 61% (περίπου 263 δις $) των συνολικών καταθέσεων. 70% αυτών βρίσκεται σε τράπεζες του Ην. Βασιλείου. Από το διάγραμμα φαίνεται πως το μερίδιο των καταθέσεων σε ευρώ έχει αυξηθεί από Από την άλλη πλευρά όμως αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα του γεγονότος πως πολλοί κάτοικοι της Ευρωζώνης επιθυμούν οι καταθέσεις τους να είναι το κρατικό τους νόμισμα. Περίπτωση 3 η : Τράπεζες εκτός Ευρωζώνης Παράγοντες εκτός Ευρωζώνης Στο κομμάτι αυτό της εργασίας, και εστιάζοντας στον δανεισμό, βλέπουμε πως το δολάριο έχει την κυρίαρχη θέση εδώ. Στο κομμάτι του δανεισμού το δολάριο κατέχει περίπου τα 2/3 του συνολικού ποσού της δραστηριότητας εκτός της Ευρωζώνης. Στη συνέχεια έρχεται το Γιέν έχοντας περίπου 10% και τρίτο το Ευρώ με ένα ποσοστό ίσο με 6%. Και σε Οι κυριότεροι δανειστές (εκτός Ευρωζώνης) 2004 Δάνεια Σύνολο (% επί των συνολικών) Δάνεια σε Ευρώ (% επί των συνολικών) Ην. Βασίλειο Offshore Η.Π.Α Ιαπωνία Άλλες Δάνεια από τράπεζες εκτός Ευρωζώνης από παράγοντες εκτός αυτής (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος) αυτήν τη περίπτωση (υπενθυμίζεται στον αναγνώστη πως τα στοιχεία από τις Η.Π.Α. δεν έχουν συμπεριληφθεί γιατί δεν ήταν κατηγοριοποιημένα ανα νόμισμα) οι δανειστές που έχουν το μεγαλύτερο κομμάτι είναι αυτοί από το Ην. Βασίλειο καθώς και τα offshore centers. Μαζί κατέχουν περίπου το 1/3 του συνόλου του δανεισμού, δηλαδή περί τα 1,759 δις $. Επιπρόσθετα οι τράπεζες του Ην. Βασιλείου είναι και αυτές που έχουν δανείσει περισσότερο από οποιεσδήποτε τράπεζες σε κάποια άλλη χώρα εκτός Ευρωζώνης σε 16

17 Ευρώ, έχοντας έτσι το ποσοστό το 67% (περίπου 100 δις $). Σύμφωνα με εκτιμήσεις οι τράπεζες των Η.Π.Α. έρχονται στην Τρίτη θέση όσο αφορά τον δανεισμό σε Ευρώ, όμως εκτός της Ευρωζώνης. Καταθέσεις σε τράπεζες εκτός Ευρωζώνης από παράγοντες εκτός αυτής (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος) Εξετάζοντας τώρα τις καταθέσεις το συνολικό ποσό, δηλαδή το ποσό που παράγοντες εκτός Ευρωζώνης έχουν κατατιθέμενο σε τράπεζες εκτός της Ευρωζώνης και εκτός των εθνικών τους, ανέρχεται στα 2,389 δις $. Μόνο ένα μικρό κομμάτι είναι εκφρασμένο σε Ευρώ και αυτό ανέρχεται περίπου στα 188 δις $. Κάτι λιγότερο, δηλαδή, από 10%. Είναι όντως αρκετά μικρό σε σύγκριση με τις καταθέσεις εκφρασμένες σε δολάριο που φτάνουν το 62%. Εξετάζοντας τις καταθέσεις ξανά, αυτή τη φορά από γεωγραφική σκοπιά παρατηρείται πως το μεγαλύτερο μέρος των καταθέσεων αυτών βρίσκεται στα offshore centers που έχουν κοντά το μισό μερίδιο των καταθέσεων αυτών. Αμέσως μετά ακολουθούν οι τράπεζες του Ην. Βασιλείου με ένα μερίδιο ίσο με 30%. Από μια άλλη σκοπιά όμως οι καταθέσεις που είναι εκφρασμένες στο νόμισμα του Ευρώ, πάντας στην δραστηριότητα εκτός ευρωζώνης, είναι κατά 41% σε τράπεζες του Ην. Βασιλείου και κατά 31% στα offshore financial centers. 17

18 Το Ευρώ στις διεθνείς αγορές χρέους Σε αυτό το σημείο της εργασίας θα γίνει λόγος για την θέση του Ευρώ στις διεθνείς αγορές χρέους, πράγμα που σημαίνει το ρόλο του ευρώ στις αξιόγραφα μακροπρόθεσμα (με ημερομηνία ωρίμανσης πάνω από ένα έτος) όσο και βραχυπρόθεσμα Κατηγορίες Εννοιών Χρέους Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν 3 έννοιες σύμφωνα με τις οποίες κατηγοριοποιούμε το χρέος. Narrow Διεθνή securities σε νόμισμα διαφορετικό από εκείνο που χρησιμοποιείται στη χώρα του εκδότη Broad Ότι και το narrow + τα securities στο εγχώριο νόμισμα Global Ότι και το broad + και τα securities που προορίζονται για την εγχώρια αγορά. (με ημερομηνία ωρίμανσης έως και ένα έτος) [longterm & short term securities). Τα securities εδώ λαμβάνονται υπόψη μόνο με την narrow έννοιά τους. Δηλαδή τα διεθνή securities που εκφράστηκαν σε κάποιο νόμισμα διαφορετικό από αυτό που χρησιμοποιείται στην χώρα του εκδότη του χρέους (του δανειζόμενου). Το σημείο αυτό της εργασίας χωρίζεται σε δύο υπο-ενότητες. Στην πρώτη θα γίνει λόγος για τις τάσεις στις αγορές των securities χρέους και στην δεύτερη θα αναλυθεί η συσσώρευση των securities αυτών. Ανάλυση Των Τάσεων Η καθαρή έκδοση (δηλαδή συνολική έκδοση μείον τις επανεισπράξεις) των securities χρέους, εκφρασμένα σε Ευρώ και εκδομένα από παράγοντες εκτός Ευρωζώνης, ανέρχεται στο ποσό των 207 δις $ σημειώνοντας μια μεγάλη αύξηση κατά 34% σε σχέση με ένα χρόνο πριν που είναι και το υψηλότερο που έχει καταγραφεί ποτέ. Αν και αυτό είναι όντως μια πραγματικότητα, πραγματικότητα αποτελεί και το γεγονός πως κράτη που δεν ανήκουν στις Η.Π.Α. που έχουν εκδώσει securities χρέους εκφρασμένα σε δολάρια έχουν αυξηθεί ακόμα παραπάνω. Ίσως σε αυτό συνέβαλε το γεγονός της συνεχούς υποτίμησης του δολαρίου οδηγώντας έτσι τους διεθνείς παράγοντες να το προτιμήσουν. Επιπρόσθετα, μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες όπως αυτές της Συσσώρευση των τίτλων χρέους (% των συνολικών ποσών του κάθε νομίσματος) Κίνας, της Ρωσίας και της Τουρκίας, που οδηγήθηκαν σε βαρύ δανεισμό, το κάνανε κυρίως σε αμερικάνικο δολάριο. Αυτό έγινε τόσο σε επίπεδο ιδιωτικού όσο και κρατικού φορέα. Γενικότερα η πίεση των αναδυόμενων αγορών στις αγορές ομολόγων έπαιξαν ένα πολύ υποστηρικτικό ρόλο για το δολάριο. Όπως άλλωστε φαίνεται και από το διάγραμμα το Ευρώ σταθεροποιήθηκε περίπου το 31% και το δολάριο στο 44%. Το Γιέν συνέχισε την πτωτική του πορεία με βρίσκεται περίπου στο 9%. Στη συνολική έκδοση των βραχυπρόθεσμων securities χρέους, ύστερα από μερικές διακυμάνσεις, είναι περίπου στο 35% (πράγμα που σημαίνει ότι αυξήθηκε από 272 δις $ σε 405 δις $ μέσα σε ένα χρόνο). Στο αντίποδα βρίσκεται το δολάριο που το μερίδιό του μειώθηκε από 44.5% σε 40.5%. Μια ανάλογη μείωση παρατηρήθηκε και στο Γιέν. 18

19 Τι γίνεται με τα ομόλογα; Παρατηρείται πως το 80% των ομολόγων που εκδόθηκαν σε ευρώ το έχουν αποκτήσει παράγοντες που κατοικούν στην Ε.Ε. (δηλαδή συμπεριλαμβανομένου την Ευρωζώνη μαζί με το Ην. Βασίλειο). Έτσι μόνο ένα 10% έχει αποκτηθεί από επενδυτές των Η.Π.Α. Το μειωμένο ενδιαφέρον της συγκεκριμένης ομάδας επενδυτών μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός πως τα ομόλογα που είναι εκφρασμένα σε ευρώ και υπόκεινται σε διάφορους περιορισμούς όταν πρόκειται να πωληθούν στις Η.Π.Α. Στον αντίποδα τα περισσότερα ομόλογα που εκδίδονται στις Η.Π.Α. θεωρούνται σαν offshore γιατί στην αντίθετη των περιπτώσεων (δηλαδή για κυκλοφορία εντός των Η.Π.Α.) υπάρχουν πολλά κόστη από τις εγχώριες οικονομικές αρχές, που καθιστούν κάτι τέτοιο απαγορευτικό. ΕΥΡΩ ΔΟΛΑΡΙΟ : ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ Στην συνολική έκδοση των μακροπρόθεσμων securities το μερίδιο του ευρώ σημείωσε μια αύξηση, φτάνοντας έτσι το 32%, από 28% που ήταν ένα χρόνο πριν. Διερευνώντας τα χαρακτηριστικά των εκδοτών του χρέους παρατηρούμε πως η πλειονότητα των ανάλογων securities που είναι εκφρασμένα σε ευρώ, καταλήγουμε πως οι εκδότες εκτός ευρωζώνης προέρχονται κατά 85% από τον ιδιωτικό τομέα. Διερευνώντας περισσότερο βλέπουμε πως από τον ιδιωτικό τομέα τα χρηματοοικονομικά ιδρύματα έχουν αυξήσει το μερίδιό τους από 56% σε 73% ενώ το μερίδιο των επιχειρήσεων που δεν ανήκουν στον χρηματοοικονομικό τομέα μειώθηκε από 20% σε 13%. Σε σχέση με την τάση όπως διαμορφώνεται από το 1999 οι κύριοι εκδότες (χρέους σε Ευρώ) εντοπίζονται στο Ην. Βασίλειο και στις Η.Π.Α. με ποσοστά 41% και 21 % αντίστοιχα, πραγματοποιώντας μια αύξηση στην πρώτη περίπτωση (Ην. Βασίλειο) από 27%-28% και μια μείωση στην δεύτερη (Η.Π.Α.) από 23%-27% τα δύο τελευταία έτη. Ανάλυση της συσσώρευσης των securities Στο τομέα αυτό θα η Ευρώπη έρχεται πρώτη στην συσσώρευση των ποσών που εκδόθηκαν σαν securities χρέος, κατέχοντας το ποσοστό του 44% του συνολικού (2,050 δις $). Έχοντας την πρώτη θέση, υπήρχε ωστόσο και μια αύξηση. Τώρα, εκτός Ευρώπης η έκδοση securities από τους διεθνείς οργανισμούς και από παράγοντες που εδρεύουν στις Η.Π.Α. κατέχουν την δεύτερη και τρίτη θέση αντίστοιχα. Το ίδιο μοτίβο ισχύει και όσο αφορά τα securities που είναι εκφρασμένα σε ευρώ που αντιστοιχούν με το 31% των συνολικών ποσών. Η έκδοση σε ευρώ είναι πιο διαδομένη σε περιοχές με αναπτυγμένες αγορές όπως της Ευρώπης, των Η.Π.Α. και της Ιαπωνίας. Το μεγαλύτερο ποσοστό της συσσώρευσης εκδόσεων του διεθνούς χρέους εκτός ευρωζώνης εκφρασμένο σε ευρώ το έχουν η Δανία, η Σουηδία και το Ην. Βασίλειο. Και οι τρεις αυτές χώρες μαζί κατέχουν το 53% των ευρώ-εκφρασμένων securities. Κάτι ακόμα σχετικό με τις χώρες αυτές είναι πως το ποσοστό αυτό αυξήθηκε κατά 20% από την έναρξη του Ευρώ. Επίσης σημαντικότατη αύξηση σημειώνουν και οι χώρες που αποτελούν νέα κράτη μέλη της Ε.Ε. (μια αύξηση 35% και παραπάνω). Στους εκδότες τίτλων χρέους σε ευρώ στις Η.Π.Α. παρατηρήθηκε μια αύξηση της τάξεως του 20%, έχοντας έτσι τα 2/3 της συνολικής συσσώρευσης των διεθνών securities. Από την άλλη οι τίτλοι χρέους σε δολάρια που εκδόθηκαν από την Ευρωζώνη κατέχει ένα μερίδιο ίσα με 53%. Αντίθετα όμως κινήθηκαν οι αναδυόμενες οικονομίες εκτός της Ευρώπης που κάνανε πραγματικά πολύ χαμηλή χρήση του ευρώ σα νόμισμα χρηματοδότησης. Είναι επίσης λογικό πως το ευρώ υστερεί κατά πολύ του δολαρίου σε χώρες που το καθεστώς των συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι υπέρ του δολαρίου. Στην Ανατολική Ασία το συνολικό ποσοστό είναι 17%, αν και διπλασιάστηκε τα τελευταία 5 χρόνια. Στις περιοχές της Λατινικής Αμερικής και της Μέσης Ανατολής δεν υπήρχε καμία μεταβολή. Ίσως στην περίπτωση της δεύτερης να υπήρχε και μια μικρή μείωση. Είναι γνωστό πως με τον όρο χρέος εννοούμε την πηγής χρηματοδότησης επιχειρήσεων, κρατών, διεθνών οργανισμών καθώς και πολλά ακόμα. Η διεθνοποίηση του 19

20 ευρώ συναντάται πολύ έντονα στην περιοχή που συνορεύει με την Ευρωζώνη, σε μερικά από τα κράτη μέλη της Ε.Ε. και έχει αρκετά μεγάλη δραστηριότητα σε ώριμες οικονομικές αγορές. Τέλος αξίζει να γίνει μια αναφορά σε μια εργασία της Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας, που σύμφωνα με την οποία αναλύονται οι λόγοι οι οποίοι κάνουν τον επιχειρηματικό κλάδο (που όπως επισημάνθηκε πιο πριν κατέχει το 85% των securities χρέους που είναι σε ευρώ) να επιλέγει κάποιο νόμισμα για την έκδοση του χρέους. Η έρευνα αυτή είχε δύο σκέλη. Το πρώτο αναφερόταν στο τι ωθούσε την επιχείρηση να διαλέξει κάποιο νόμισμα άλλο από το εγχώριο και το δεύτερο αναφέρεται στην επιλογή του νομίσματος εκ των ξένων. Στην πρώτη περίπτωση η έρευνα έδειξε πως κύριος παράγοντας είναι να μετριάσουν την έκθεση στον μη-εγχώριο κίνδυνο. Έτσι λοιπόν σε μια στρατηγική για ελαχιστοποίηση του κινδύνου, και κυρίως για μεγάλες επιχειρήσεις, κάτι τέτοιο είναι πολύ επιθυμητό. Ακόμα, οι μεγάλες επιχειρήσεις μπορεί να συναντήσουν περιορισμούς στην επένδυση των κεφαλαίων τους στις τοπικές αγορές και έτσι είναι προτιμότερο να είναι επενδεδυμένα διεθνώς. Και για τους δύο αυτούς λόγους οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι πολύ πιο δραστήριες στην έκδοση διεθνών ομολόγων. Στην δεύτερη περίπτωση, η επιλογή ανάμεσα στα μη-εγχώρια νομίσματα, συμπεριλαμβανομένου του ευρώ, δίδει περίπου ίδια αποτελέσματα. Όπως και πριν, τα κόστη και οι στρατηγικές παράμετροι αποτελούν κύριους παράγοντες στην απόφαση της επιχείρησης. Όσο αφορά την έκδοση του χρέους σε ευρώ, η έρευνα έδειξε πως τα κίνητρα για τις επιχειρήσεις είναι να περιορίσουν την έκθεσή τους στον κίνδυνο της Ευρωζώνης και να αυξήσουν το πεδίο των επενδυτικών τους επιλογών. Επίσης τόσο από την παρατήρηση όσο και από την οικονομετρική ανάλυση των δεδομένων προκύπτει πως οι παράγοντες κλειδιά για την επιλογή του νομίσματος είναι το μέγεθος, η ελευθεροποίηση, η ρευστότητα και η αποδοτικότητα μιας αγοράς. 20

21 Συμπεράσματα & Προοπτικές Αν μπορούσαμε να συνοψίσουμε τα συμπεράσματα σχετικά με την τελευταία πενταετία, την πρώτη του καινούριο νομίσματος, παρατηρούμε πως ήταν μια φάση σταθεροποίησης και σε μερικούς τομείς ανόδου του ευρώ στην παγκόσμια χρήση του. Μια αύξηση της χρήσης όπως παρατηρήθηκε υπήρχε στην χρήση του ευρώ σαν νόμισμα τιμολόγησης ή settlement, καθώς επίσης και στην σταδιακή αναβάθμιση στις αγορές ομολόγων, δανείων και καταθέσεων. Υπάρχουν σίγουρα ακόμα μεγάλες αγορές που πατροπαράδοτα γίνονται σε άλλο, πλυν του ευρώ, νομίσματος. Είναι όμως ξεκάθαρο πως το ευρώ είναι ο πρώτος σοβαρός ανταγωνιστής του δολαρίου, τουλάχιστον από τότε που αυτό έχει χαρακτηριστεί σαν κυρίαρχο νόμισμα. Μήπως οδηγούμαστε σε μια διπλή-ηγεμονία; Κάτι τέτοιο φυσικά θα είχε πολύ ευεργετικά αποτελέσματα για την οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο. Το θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς οικονομολόγους είναι τι πρέπει να γίνει ώστε να συμβεί κάτι τέτοιο. Μέσα από μια σειρά βιβλιογραφιών, σε αυτή την εργασία συγκεντρώθηκαν οι διάφορες απόψεις. Σαν πρώτο παρατίθεται η ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξη των αγορών χρήματος και κεφάλαιων στην Ευρωζώνη για να μπορεί να αναδειχθεί στο μέγιστο την δυναμικότητα που έχει το νόμισμα του ευρώ. Η υπεροχή των αμερικάνικων χρηματοοικονομικών αγορών, και αυτών του Ην. Βασιλείου κατά την περίοδο που κυρίαρχο νόμισμα ήταν η Στερλίνα, στάθηκε κεντρικός παράγοντας για την επικράτηση του δολαρίου στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Το παράδειγμα της Ιαπωνίας είναι ιδιαίτερα διδακτικό: Η αποτυχία της Ιαπωνίας να ανανεώσει τις χρηματοοικονομικές αγορές της, απέκλεισε την κάθε πιθανότητα που είχε το Γιέν, παρά τη φοβερή δυναμική ανάπτυξη της Ιαπωνίας τόσο γενικά, όσο και σαν μεγάλος διεθνής πιστωτής, να διαδραματίσει ένα σπουδαίο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία. Οι Ευρωπαϊκές χρηματοοικονομικές αγορές, έχοντας θωρακιστεί τόσο άμεσα όσο και έμμεσα από το ευρώ, έχουν ήδη σημειώσει μια σταθερή άνοδο (κατέχει την πρώτη θέση στη χρηματοοικονομική συσσώρευση securities χρέους). Παρόλα αυτά, τα κράτη της Ευρωζώνης ανταγωνίζονται και αυτό σίγουρα υψώνει εμπόδια στις διασυνοριακές ενοποιήσεις σε όλες τις χρηματοοικονομικές αγορές. Για παράδειγμα δεν υπάρχει ούτε ένα benchmark security που να μπορεί να είναι ανταγωνιστικό του US Treasury Bill ή άλλων χρηματοοικονομικών προϊόντων της αμερικάνικης κυβέρνησης. Τη στιγμή που οι χώρες τις ευρωζώνης θα υπερβούν αυτές τις δυσκολίες, τότε και το ευρώ θα παίξει τον κυρίαρχο ρόλο στο διεθνές κλίμα. Σαν δεύτερο αναγκαίο είναι πως η Ευρώπη πρέπει να δρα περισσότερο ενωμένη. Η Ε.Ε. είναι ένας ισότιμος συνεργάτης των Η.Π.Α. στη διαχείριση του διεθνούς εμπορίου για τέσσερις δεκαετίες τώρα. Αυτή η συνεργασία των δύο ήταν στην πραγματικότητα μια απαραίτητη συνθήκη για την έναρξη και την ολοκλήρωση των τριών μεταπολεμικών συνθηκών του διεθνούς εμπορίου. Η Ευρώπη επιτυχώς αντίκρουσε στην προηγούμενη κυριαρχία των Η.Π.Α. στο διεθνές εμπόριο, και αυτό οφείλεται για δύο λόγους. Πρώτον, με την οικονομία της, αφού ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών ήταν αρκετά ισοδύναμος με αυτόν των Η.Π.Α. και δεύτερον, και κύριας σημασίας, ήταν η απόφασή της να κεντρικοποιήσει, έστω και εικονικά στην αρχή, όλες τις πολιτικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού εμπορίου σε μια αρχή, την European Commission. Όμως η Ευρώπη ακόμα διακατέχεται από διαφορετικότητα, με την έννοια της ασυνεννοησίας σχετικά με το νόμισμα και τα οικονομικά δρώμενα. 21

22 Τρίτο στοιχείο είναι πως ο ρόλος του ευρώ σίγουρα θα ισχυροποιηθεί αν όλη η Ευρώπη αυξήσει την οικονομική της απόδοση. Η Ευρωζώνη ήδη έχει επιτύχει μια αξιόλογη σταθερότητα τιμών. Η αύξηση της απόδοσης θα μπορούσε να γίνει αν οι χώρες της Ευρωζώνης μπορούσαν να λύσουν τα διαρκή τους διαρθρωτικά προβλήματα, και αν η Ευρωζώνη μπορούσε να σχεδιάσει επεκτατικές νομισματικές στρατηγικές σε μακροοικονομικό περιβάλλον. Τέταρτο, και ίσως σημαντικότερο, πρέπει να συμβεί κάτι πολύ σημαντικό στις Η.Π.Α. για να μπορέσουν να αναδειχθούν οι δυνατότητες του ευρώ να πετύχει ισοδύναμο στάτους με το δολάριο να βρίσκεται στην καρδιά του διεθνούς νομισματικού συστήματος. Η έλλειψη θέλησης από τους διεθνείς φορείς είναι τόσο μεγάλη που είναι σχεδόν αδύνατο να επιτραπεί η αντικατάσταση, έστω και αν το εναλλακτικό νόμισμα ήταν άκρως προετοιμασμένο, εκτός και αν ο προκάτοχος αφήσει την ευκαιρία που το ανταγωνιστικό νόμισμα πρέπει να εκμεταλλευτεί. Η Στερλίνα είχε ένα κεντρικό ρόλο διεθνών για τουλάχιστον μισό αιώνα αφού οι Η.Π.Α. είχαν ξεπεράσει το Βρετανικό Α.Ε.Π., και εξαφανίστηκε μόνο μετά το σοκ του 1 ου Παγκοσμίου Πολέμου και των κύριων λανθασμένων χειρισμών το 1920 (ελλείμματα, υπερεκτίμηση της Στερλίνας κ.λ.π.). Είναι πραγματικά μια πρόκληση να σκεφτεί κανείς τι θα είχε γίνει αν υπήρχε το ευρώ προς τα τέλη της δεκαετίας του Τότε που η οικονομία είχε υποστεί το μεγαλύτερο πλήγμα από το δολάριο. Τώρα που οι Η.Π.Α. έχουν μετατραπεί από τον μεγαλύτερο πιστωτή στον κόσμο στον μεγαλύτερο χρεωστή, και δεδομένου πως η χαμηλή αποταμίευση και τα προβλήματα που δημιουργεί το υψηλό χρέος, είναι άραγε παράλογο να υποθέσει κάποιος πως μέσα σε λίγα χρόνια η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί; Για να μπορέσει όμως το Ευρώ να ανταποκριθεί πρέπει να είναι έτοιμο και οι ευρωπαϊκές αγορές να έχουν ενοποιηθεί και αναβαθμιστεί. 22

23 Βιβλιογραφία: The Euro and the World Economy, Bergsten C.,Απρίλιος 2005 The Euro at Five: Ready for a Global Role, Bergsten C., Απρίλιος 2005 EMU and the International Momentary System, Bergsten C., 1997 The Euro Versus the Dollar: Will There Be a Struggle for Dominance? Bergsten C The United States and the World Economy: Foreign Economic Policy for the Next Decade, Goldstein M., Mussa M., 2005 The Euro versus the Dollar: Resolving a Historical Puzzle, McKinnon R., Φεβρουάριος 2002 The international Role of the Euro, Philipp Hartmann, Otmar Issing, Φεβρουάριος 2002 Statistics Pocket Book, ECB, Ιούνιος 2004 The international Role of the Euro, ECB, Ιανουάριος 2005 Investments, Bodie & Kane & Marcus, 5 th edit., 2005 Το διεθνές οικονομικό σύστημα, Βαμβούκας Γ.,