Πανεπιστήµιο Μακεδονίας Τµήµα ιεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Ευρωπαϊκές Πολιτικές της Νεολαίας

Transcript

1 Πανεπιστήµιο Μακεδονίας Τµήµα ιεθνών Ευρωπαϊκών Σπουδών Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Ευρωπαϊκές Πολιτικές της Νεολαίας Πρόγραµµα εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020» της Ε.Ε: Στρατηγικές δια βίου µάθησης, στόχοι, πρόοδος στους δείκτες συγκριτικής αξιολόγησης (benchmarking) Επιβλέπων καθηγητής: Παπαδόπουλος Ιωάννης Κασαπίδου Ειρήνη Χρυσοβαλάντου Θεσσαλονίκη, Μάιος 2013

2 ηλώνω υ ευθύνως ότι όλα τα στοιχεία σε αυτή την εργασία, τα α έκτησα, τα ε εξεργάστηκα και τα αρουσιάζω σήµερα σύµφωνα µε τους κανόνες και τις αρχές της ακαδηµαϊκής δεοντολογίας, καθώς και τους νόµους ου διέ ουν την έρευνα και τη νευµατική ιδιοκτησία. ηλώνων, ε ίσης υ ευθύνως ότι, ό ως α αιτείται α αυτούς τους κανόνες, αναφέροµαι και αρα έµ ω στις ηγές όλων των στοιχείων ου χρησιµο οιώ και τα ο οία δεν συνιστούν ρωτότυ η δηµιουργία µου Κασα ίδου Ειρήνη Χρυσοβαλάντου - 2 -

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αρούσα εργασία εστιάζει στο νέο στρατηγικό λαίσιο για την ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, το ο οίο βασίζεται στο ρόγραµµα εργασίας «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2020» και διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στην ε ίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώ η 2020» για έξυ νη, βιώσιµη και χωρίς α οκλεισµούς ανά τυξη, ιδίως αρέχοντας στους ολίτες τις δεξιότητες και τα ροσόντα ου χρειάζονται η ευρω αϊκή οικονοµία και η ευρω αϊκή κοινωνία για να αραµείνουν ανταγωνιστικές και καινοτόµοι, αλλά και ροάγοντας την κοινωνική συνοχή και ένταξη. Στο ρώτο κεφάλαιο, η εργασία εριλαµβάνει αρχικά γενικούς ορισµούς γύρω α ό την εκ αίδευση, την δια βίου εκ αίδευση και τις δεξιότητες, κάνοντας κριτική ανασκό ηση της βιβλιογραφίας γύρω α ό το θέµα της εκ αίδευσης στην Ευρω αϊκή Ένωση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, γίνεται εριγραφή του ρογράµµατος εργασίας «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2020» και των στρατηγικών του στόχων, τονίζοντας τη συµβολή τους στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης καθώς και στην ε ίτευξη των στόχων της Στρατηγικής «Ευρώ η 2020». Ειδικότερα εστιάζουµε στον ρώτο στρατηγικό στόχο (υλο οίηση της δια βίου µάθησης και της κινητικότητας) δίνοντας έµφαση στις στρατηγικές δια βίου µάθησης, την εκ όνηση εθνικών λαισίων ροσόντων συνδεδεµένων µε το ευρω αϊκό λαίσιο ε αγγελµατικών ροσόντων και τη στρατηγική κινητικότητας µε σκο ό τη βελτίωση ροο τικών α ασχόλησης των νέων. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται µια συγκριτική αξιολόγηση της ροόδου στην υλο οίηση του ρώτου στόχου της στρατηγικής «Ευρώ η και Κατάρτιση 2020» µεταξύ Ελλάδας και Βελγίου. Ο λόγος ου ε ιλέγεται το Βέλγιο ως χώρα σύγκρισης είναι το γεγονός ότι ρόκειται για µια χώρα ίδιας ερί ου κλίµακας µεγέθους µε την Ελλάδα και ε ι λέον, λόγω της συχνής µου αρουσίας εκεί και της γνώσης µου της γαλλικής γλώσσας, ήταν ιο εύκολο για µένα να αντλήσω ληροφορίες

4 SUMMARY The present study focuses on the new strategic framework for European cooperation in the field of education and training, which is based on the "Education and Training 2020" work program and plays an important role in the achievement of objectives of the 'Europe 2020' strategy for smart, sustainable and inclusive growth, in particular by providing citizens the skills and qualifications needed in European economy and European society in order to remain competitive and innovative, but also to promote social cohesion and inclusion. In the first part, the study initially includes general definitions about education, lifelong learning and skills, making a critical review of the bibliography on the topic of education in the European Union. The second part is a description of the "Education and Training 2020" work program and its strategic goals, highlighting their contributions to the field of education and training and to the achievement of the objectives of the Europe 2020 program. In particular, we focus on the first strategic goal (lifelong learning and mobility) with an emphasis on strategies for lifelong learning, the development of national qualifications frameworks linked to the EQF and strategic mobility to improve the employment prospects of young people. Finally, the third part is a comparative assessment of progress in the implementation of the first objective of the Europe & Training 2020 work program between Greece and Belgium. The reason I selected Belgium as a country for comparison is the fact that it is a country of roughly the same size as Greece and in addition, because of my frequent presence there and my knowledge of the French language, it was easier for me to gather data and information

5 Π Ι Ν Α Κ Α Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ω Ν ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ... 8 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ... 8 ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΝΕΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ: ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ "ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020" ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (BENCHMARKING) ΓΙΑ ΤΗN ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ "ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020" ΠΡΩΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

6 ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Η ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ "ΕΥΡΩΠΗ 2020" ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ-ΕΠΕΠ (EUROPEAN QUALIFICATIONS SYSTEM -EQF) ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗN ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜAΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ ΤΟ ΦΛΑΜΑΝΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΣΤΗ ΒΑΛΛΟΝΙΑ (WALLONIA) ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΕΛΓΙΟΥ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΒΕΛΓΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΣΤΟΧΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020» ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εκ αίδευση και η κατάρτιση διαδραµατίζουν ζωτικό ρόλο για την αντιµετώ ιση των ολλα λών σηµερινών και µελλοντικών κοινωνικοοικονοµικών, δηµογραφικών, εριβαλλοντικών και τεχνολογικών ροκλήσεων ου αντιµετω ίζει η Ευρώ η και οι ολίτες της. Η α οτελεσµατική ε ένδυση σε ανθρώ ινο δυναµικό µέσω των συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης είναι ουσιαστική συνιστώσα της στρατηγικής της Ευρώ ης για την ε ίτευξη των υψηλών ε ι έδων βιώσιµης οικονοµικής ανά τυξης και α ασχόλησης βάσει της γνώσης τα ο οία α οτελούν τον υρήνα της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, ροάγοντας αράλληλα την ροσω ική ανά τυξη, την κοινωνική συνοχή και την ενεργό συµµετοχή στα κοινά. Η ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης για την ερίοδο έως το 2020 θα ρέ ει να καθορισθεί στο λαίσιο ενός στρατηγικού λαισίου ου θα καλύ τει τα συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης στο σύνολό τους, µε βάση µια ροο τική ολοκληρωµένης διά βίου µάθησης. Η δια βίου µάθηση εριγράφεται ως ο λέον ενδεδειγµένος τρό ος ανά τυξης του ανθρώ ινου κεφαλαίου, κατα ολέµησης των κοινωνικών ανισοτήτων και ε ίτευξης κοινωνικής συνοχής στο λαίσιο µιας εξελισσόµενης Kοινωνίας της γνώσης. Πράγµατι, η διά βίου µάθηση θα ρέ ει να θεωρείται ως θεµελιώδης αρχή στην ο οία θα βασίζεται ολόκληρο το λαίσιο, µε σκο ό την αντιµετώ ιση των ροκλήσεων ου α οµένουν όσον αφορά τη δηµιουργία µιας Ευρώ ης βασισµένης στη γνώση και την υλο οίηση της δια βίου µάθησης για όλους

8 When planning for a year, plant corn. When planning for a decade, plant trees. When planning for life, train and educate people 1. (Κινέζικη παροιμία: Guanzi, 645 πχ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Με τον όρο «εκ αίδευση» χαρακτηρίζουµε συνήθως τη συστηµατική και οργανωµένη ροσ άθεια την ο οία αναλαµβάνουν διάφοροι τοµείς και η κοινωνία ως σύνολο, ροκειµένου να εξασφαλισθούν στους α οδέκτες της τα αγαθά της αγωγής. Εµ εριέχει όλες τις µορφές µαθησιακών δραστηριοτήτων στη διάρκεια της ζωής του ανθρώ ου, ου α οσκο ούν στην α όκτηση ή την ανά τυξη γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, οι ο οίες συµβάλλουν στη διαµόρφωση µιας ολοκληρωµένης ροσω ικότητας, στην ε αγγελµατική ένταξη και εξέλιξη του ατόµου, στην κοινωνική συνοχή, στην ανά τυξη της ικανότητας ενεργού συµµετοχής στα κοινά και στην κοινωνική, οικονοµική και ολιτιστική ανά τυξη. Περιλαµβάνει την τυ ική εκ αίδευση, τη µη τυ ική εκ αίδευση και την άτυ η µάθηση. Οι Coombs P.Α. & Ahmed Μ. 2 ορίζουν την τυ ική εκ αίδευση 3 ως το θεσµοθετηµένο, ιεραρχικά δοµηµένο και χρονικά 1 Όταν σχεδιάζεις για ένα χρόνο, σπέρνεις καλαμπόκι. Όταν σχεδιάζεις για μια δεκαετία, φυτεύεις δέντρα. Όταν σχεδιάζεις για μια ζωή, εκπαιδεύεις ανθρώπους , σ

9 διαβαθµισµένο εκ αιδευτικό σύστηµα α ό την ρωτοβάθµια εκ αίδευση έως το ανε ιστήµιο. Στη συνέχεια, µη τυ ική εκ αίδευση 4 είναι κάθε οργανωµένη εκ αιδευτική δραστηριότητα εκτός καθιερωµένου τυ ικού συστήµατος είτε λειτουργώντας µεµονωµένα είτε ως σηµαντικό γνώρισµα κά οιας ευρύτερης δραστηριότητας ου στοχεύει στην εξυ ηρέτηση συγκεκριµένης οµάδας µαθητευόµενων και έχει ως αντικειµενικό στόχο τη µάθηση. Τέλος, η άτυ η εκ αίδευση 5 είναι η ραγµατικά δια βίου διαδικασία, κατά την ο οία το άτοµο α οκτάει αξίες, στάσεις συµ εριφοράς, δεξιότητες και γνώσεις µέσα α ό τις καθηµερινές εµ ειρίες και τις εκ αιδευτικές ε ιρροές του εριβάλλοντός του/της α ό την οικογένεια και τους γείτονες, α ό την εργασία και το αιχνίδι, α ό την αγορά, τη βιβλιοθήκη και τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης. Ο Peters 6 (στο Jarvis, 1995) τονίζει ως είναι ολύ δύσκολο να ορίσουµε ε ακριβώς την έννοια της Εκ αίδευσης. Ο ίδιος θέτει τρία βασικά κριτήρια: (α) η Εκ αίδευση ρέ ει να συµ εριλαµβάνει τη µαθησιακή διαδικασία, (β) η µαθησιακή διαδικασία δε θα ρέ ει να εκλαµβάνεται ως µεµονωµένο γεγονός και (γ) η µαθησιακή διαδικασία θα ρέ ει να σχεδιάζεται και να είναι οργανωµένη. Ο Peters συνεχίζει, βασιζόµενος στo αξίωµα ότι η Εκ αίδευση είναι µία ανθρω ιστική διαδικασία στην ο οία αναµιγνύονται ανθρώ ινα όντα ως µαθητές και ως δάσκαλοι. Έτσι, η µάθηση ρέ ει να σχετίζεται µε την κατανόηση και να α ελευθερώνει την ανθρώ ινη διάνοια και να καλλιεργεί την αλληλεγγύη µεταξύ των ανθρώ ων. 4 Το ίδιο 5 Το ίδιο 6 Βλ. Γεωργία Παπασπύρου, Διπλωματική Εργασία «Προσόντα και Ικανότητες των Εκπαιδευτών Ενηλίκων στην Ελλάδα: Η περίπτωση του εθνικού προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών», Πάτρα 2006, σελ

10 Ο Jarvis 7 (1983) ορίζει την Εκ αίδευση ως µία σχεδιασµένη σειρά γεγονότων, µε ανθρω ιστική βάση, ου οδηγεί τους συµµετέχοντες στη µάθηση και στην κατανόηση. Ο συγκεκριµένος ορισµός είναι ευρύς και µ ορεί να αντανακλά τη βασική ιδέα της δια βίου Μάθησης, η ο οία δύναται να συντελείται σε ο οιοδή οτε χρονικό στάδιο της ζωής. Ως εκ τούτου, αυτός ο ορισµός δεν εριορίζει την εκ αίδευση σε µια συγκεκριµένη µαθησιακή διαδικασία, σε µία συγκεκριµένη χρονική στιγµή και σε µία συγκεκριµένη το οθεσία µε συγκεκριµένο σκο ό (Jarvis, 1995). Οι αρα άνω το οθετήσεις συγκλίνουν στην αραδοχή ως η Εκ αίδευση δεν µ ορεί να σταµατά, αλλά ρέ ει να συνεχίζει και να συντροφεύει το άτοµο καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Σύµφωνα µε την ε ικρατούσα αντίληψη, η εκ αίδευση διαµορφώνει την κοινωνία της γνώσης, ενώ α οτελεί µια δια βίου διαδικασία και αράλληλα µια ιδιαίτερη ευθύνη. Οι κοινωνικοοικονοµικές και ολιτιστικές εξελίξεις σε κάθε κράτος µέλος της Ένωσης εξαρτώνται κατά µεγάλο βαθµό α ό την οιότητα των σχολείων και γενικά α ό την εκ αίδευση ου αρέχεται σε όλες τις βαθµίδες 8. ΙΑΦΟΡΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ Τίθεται το ερώτηµα αν υ άρχει διαφορά µεταξύ των δύο εννοιών, δεδοµένου ότι και η κατάρτιση, ό ως η εκ αίδευση, α οτελεί σχεδιασµένη δραστηριότητα ου στοχεύει στη µάθηση. 7 Βλ. Γεωργία Παπασπύρου, ο.π., σελ Βλ. Νικολάου Σουζάνα-Μαρία, Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εκπαίδευση και οι ενέργειες της Ελλάδας ( ), Gutenberg, Αθήνα, 2008, σελ

11 Ο ορισµός των κλασικών λέον όρων εκ αίδευση και κατάρτιση 9 έχει α ασχολήσει τους ερισσότερους θεωρητικούς της εκ αίδευσης ενηλίκων και έχει ροκαλέσει σηµαντικές διαφωνίες ανάµεσά τους. Ορισµένοι υ οστηρίζουν ότι οι δύο έννοιες ρέ ει να διαχωριστούν. Πολλοί συγγραφείς έχουν ε ισηµάνει ότι η διαφορά έγκειται στο βάθος της σχεδιασµένης µάθησης ου ροσφέρουν η εκ αίδευση και η κατάρτιση. Ο Dearden (1984: 90) αναφέρει ότι το σαφέστερο κριτήριο διαφορο οίησης, αν όχι το µοναδικό, είναι ότι η εκ αίδευση, σε αντίθεση µε την κατάρτιση, «συµβάλλει στη σε βάθος και λάτος ανά τυξη της γνώσης και της κατανόησης». Οι Barrow R. & Milburn G. (1990: ) υιοθετούν την ίδια αντίληψη και ε ισηµαίνουν ότι η έννοια «κατανόηση» ου χαρακτηρίζει την εκ αίδευση είναι κάτι αρα άνω α ό την α λή ληροφόρηση και την ικανότητα ροσαρµογής σε µοντέλα, ροδιαγραφές και οδηγίες ( ου α οτελούν γνώρισµα της κατάρτισης και όχι της εκ αίδευσης). Εκείνο ου α αιτείται α ό ένα εκ αιδευµένο άτοµο είναι να έχει εσωτερικεύσει µε οργανικό τρό ο ληροφορίες, ερµηνείες και συλλογισµούς, να µ ορεί να αντιλαµβάνεται τις αρχές ου βρίσκονται ίσω α ό κάθε συγκεκριµένο ζήτηµα και να το οθετεί τα ε ιµέρους στοιχεία σε ένα ευρύτερο λαίσιο θεωρητικής κατανόησης. Ο Peters R. (1967: 15) ροσθέτει ότι η έννοια «κατάρτιση» υ οδηλώνει ότι «α) υ άρχει κά οιος ειδικός τρό ος εκτέλεσης ενός έργου ου ρέ ει να γίνει αντικείµενο µάθησης, β) γι αυτόν τον σκο ό α αιτείται ρακτική άσκηση και γ) λίγη έµφαση δίνεται στη λογική (rationale) ου υ άρχει ίσω α ό το έργο αυτό». Με άλλα λόγια η ά οψη ου εκφράζουν οι αρα άνω µελετητές υ οδηλώνει ότι «η κατάρτιση α οτελεί «υ οδεέστερο» είδος εκ αίδευσης µε εριορισµένους στόχους, ου ροετοιµάζει τα άτοµα ώστε να µ ορούν να 9 σελ

12 εκτελούν έργα ή ρόλους µάλλον µηχανιστικού και τυ ο οιηµένου χαρακτήρα, χωρίς να κατανοούν τις βαθύτερες διαστάσεις των ζητηµάτων ου χειρίζονται 10». Όµως υ άρχει αντίλογος σε αυτές τις α όψεις. Πολλοί θεωρητικοί, ό ως οι Jarvis P. (2001), Tight M. (2002) και Rogers A. (2005), διατείνονται ότι είναι δυσδιάκριτη η διαφορά µεταξύ εκ αίδευσης και κατάρτισης και ότι συχνά οι δύο έννοιες αλληλε ικαλύ τονται σε σηµαντικό βαθµό. Υ άρχουν, λοι όν, ολλά ραγµατολογικά και ερευνητικά δεδοµένα, καθώς και έγκυρες θεωρητικές ροσεγγίσεις, ου δείχνουν ότι δεν είναι δόκιµη η εννοιολογική διχοτόµηση µεταξύ εκ αίδευσης και κατάρτισης. Παραδοσιακά, η εκ αίδευση θεωρείται ότι έχει µεγαλύτερο εύρος και βάθος, ότι ροτείνει ολλούς διαφορετικούς τρό ους σκέψης και δράσης και ότι δίνει στους ενήλικους εκ αιδευοµένους τη δυνατότητα των ελεύθερων ε ιλογών. Αντίθετα, η κατάρτιση έχει εριορισµένους στόχους και κατευθύνει τους ενήλικους εκ αιδευοµένους σε ένα συγκεκριµένο τρό ο εφαρµογής των γνώσεων και των δεξιοτήτων ου θεωρεί «σωστό»(rogers, 2002: 74). Οι διαφωνίες των θεωρητικών για το διαχωρισµό της εκ αίδευσης α ό την κατάρτιση δεν έχουν λήξει. Αξίζει όµως να µείνουµε στη θέση του Κόκκου 11, ο ο οίος υ οστηρίζει ότι η εννοιολογική διχοτόµηση των δυο εννοιών δεν είναι δόκιµη. «Υ άρχουν ολλά ραγµατολογικά και ερευνητικά δεδοµένα, καθώς και θεωρητικές ροσεγγίσεις ου δείχνουν ότι δεν είναι δόκιµη η εννοιολογική διχοτόµηση µεταξύ εκ αίδευσης και κατάρτισης. Αντίθετα, θα ήταν σκό ιµο να χρησιµο οιείται η γενική έννοια της «εκ αίδευσης ενηλίκων», για να α οδίδονται όλες οι µαθησιακές δραστηριότητες στις 10 Βλ. Κόκκος Α., «Η εκπαίδευση ενηλίκων ως διακριτό θεσμικό και επιστημονικό πεδίο», Περιοδικό Δια βίου επιστημονική θεώρηση για τη Δια βίου Μάθηση, τ. 1, 2007, σελ Βλ. Κόκκος Α., «Η εκπαίδευση ενηλίκων ως διακριτό θεσμικό και επιστημονικό πεδίο», Περιοδικό Δια βίου επιστημονική θεώρηση για τη Δια βίου Μάθηση, τ. 1, 2007, σελ

13 ο οίες µετέχουν ενήλικοι, θεωρούµενης της κατάρτισης ως υ οκατηγορίας της εκ αίδευσης ενηλίκων, δηλαδή ως σχεδιασµένης µαθησιακής δραστηριότητας ου εµ εριέχει άντοτε, άλλοτε ερισσότερο και άλλοτε λιγότερο, στοιχεία εκ αίδευσης, ό ως είναι η α όκτηση βασικών ικανοτήτων, κοινωνικών ικανοτήτων, καθώς και η βαθύτερη κατανόηση διαστάσεων του µαθησιακού αντικειµένου». Σε ευρω αϊκό ε ί εδο, µε την ψήφιση της Συνθήκης του Μάαστριχτ η εκ αίδευση α οκτά ε ίσηµο χαρακτήρα. Για ρώτη φορά η εκ αίδευση, διακρινόµενη α ό τη κατάρτιση, αναγνωρίζεται ε ίσηµα ως τοµέας ολιτικής της Ένωσης. Συγκεκριµένα, η ευρω αϊκή εκ αιδευτική ολιτική διακρίνεται σε τυ ική και άτυ η µε βάση το κριτήριο της κρατικής αναγνώρισης των χορηγούµενων τίτλων σ ουδών α ό τους εκ αιδευτικούς φορείς 12. Η ρώτη αναφέρεται στα εθνικά εκ αιδευτικά συστήµατα, ενώ η δεύτερη µ ορεί να µην αναφέρεται καθόλου σε αυτά. ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Ο όρος «δια βίου εκ αίδευση» είναι ολύ ευρύτερος α ό τον όρο «εκ αίδευση» και υ οδηλώνει τον α εριόριστο και αέναο χαρακτήρα της µάθησης, ου καλύ τει όλο το φάσµα της ζωής και εριλαµβάνει όλες ανεξαιρέτως τις µορφές µάθησης, τόσο εκείνες ου αρέχονται α ό κάθε είδους εκ αιδευτικούς φορείς όσο και όλες τις µορφές άτυ ης µάθησης. Με βάση µάλιστα τον ορισµό του Philip Coombs, το κύριο στοιχείο της δια βίου εκ αίδευσης δεν είναι το γεγονός ότι εριλαµβάνει τόσο την τυ ική, όσο και 12 Βλ. Σταμέλος Γ και Βασιλόπουλος Α., Ευρωπαϊκή Εκπαιδευτική Πολιτική. Συγκρότηση, Θεματολογία, Μεθοδολογία Υλοποίησης, Επιδράσεις στην Ελληνική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2004, σελ

14 την άτυ η εκ αίδευση, αλλά κυρίως ότι χαρακτηρίζεται α ό ευκαµψία ως ρος το χρόνο, τον χώρο, το εριεχόµενο και τις τεχνικές διδασκαλίας. Σύµφωνα µε τον Tight, η ιδέα της δια βίου µάθησης και της σχετικής έννοιας της δια βίου εκ αίδευσης µαζί µε αρόµοιες ιδέες, ό ως η συνεχιζόµενη εκ αίδευση, αρουσιάστηκε α ό τον Paul Legrand στα τέλη της δεκαετίας του 1960, σε διάσκεψη της UNESCO για την εκ αίδευση ενηλίκων (adult education), σε εισήγησή του για το ρόλο και τη φύση της εκ αίδευσης. Το 1970 η δια βίου εκ αίδευση υιοθετήθηκε α ό την UNESCO ως κύρια έννοια, η ο οία αρθρώθηκε στη διάκριση της ροηγούµενης εκ αιδευτικής αντίληψης, σύµφωνα µε την ο οία η εκ αίδευση εριοριζόταν ουσιαστικά στην αιδική ηλικία αντί της διαθεσιµότητάς της καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόµου 13. Το 1972 η ιεθνής Ε ιτρο ή για την Ανά τυξη της Εκ αίδευσης, στην έκθεσή της «Learning to be. The world of education today and tomorrow» 14, αναγνώρισε το δικαίωµα και την ανάγκη εκ αίδευσης του ατόµου καθ όλη τη διάρκεια της ζωής. Ήταν µια έκθεση, η ο οία υ ογράµµιζε τον ουµανιστικό χαρακτήρα της εκ αίδευσης µέσα α ό την κατα ολέµηση του αναλφαβητισµού και την εκ αίδευση ενηλίκων. Ο ορισµός ου δίνει η UNESCO στη ια Βίου Εκ αίδευση, µεταξύ άλλων τονίζει ότι (1976): «Η ια Βίου Εκ αίδευση είναι ένα σχήµα χωρίς όρια ου α οβλέ ει στην αναµόρφωση του υ άρχοντος εκ αιδευτικού συστήµατος ε θα ρέ ει να εριορίζεται στη σχολική φοίτηση, αλλά να ε εκτείνεται σε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώ ου, να εριλαµβάνει όλες τις δεξιότητες και όλους τους κλάδους της γνώσης, να χρησιµο οιεί όλα τα δυνατά µέσα και να δίνει ευκαιρίες σε όλους τους ανθρώ ους για λήρη ανά τυξη της ροσω ικότητάς τους. Οι εκ αιδευτικές και οι σχετικές µε τη µάθηση 13 Βλ. Μάριος Μπαλατζάρας, Διπλωματική εργασία «Δια βίου Μάθηση και ο ρόλος των βιβλιοθηκών», Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Ιούνιος 2005, σελ Βλ

15 διαδικασίες, στις ο οίες τα αιδιά, οι νέοι άνθρω οι και οι ενήλικοι όλων των ηλικιών εµ λέκονται στη διάρκεια της ζωής τους σε ο οιαδή οτε µορφή, ρέ ει να θεωρηθούν ως σύνολο» 15. Σύµφωνα µε τον. Βεργίδη 16 : «Η δια βίου εκ αίδευση α οτελεί µια ροσέγγιση του συνόλου των µορφωτικών δραστηριοτήτων (τυ ικής, µη το ικής και άτυ ης) όλων των ε ι έδων, ου ε ιτρέ ει τη συγκρότησή τους σε ένα εκ αιδευτικό συνεχές, σε διαρκή αλληλε ίδραση µε την κοινωνικο οικονοµική, ολιτική και ολιτισµική ραγµατικότητα. Η δια βίου εκ αίδευση χαρακτηρίζεται α ό ευκαµψία στο χρόνο, το χώρο, το εριεχόµενο και τις τεχνικές διδασκαλίας». Ο όρος αυτός ε ικράτησε διεθνώς για τρεις βασικούς λόγους: ρώτον, αντανακλά την ανάγκη συνεχούς α όκτησης και ανανέωσης γνώσεων ου χαρακτηρίζει τις µεταβιοµηχανικές κοινωνίες. εύτερον, ολλα λασιάζονται ολοένα οι ευέλικτες µορφές µάθησης, ου αντικαθιστούν εκείνες ου ραγµατο οιούνται στους αραδοσιακούς εκ αιδευτικούς οργανισµούς. Πληθαίνουν, λοι όν, τα άτοµα ου συνεχίζουν την εκ αίδευσή τους ατοµικά στο δικό τους χώρο, χρόνο και ρυθµό, αρακολουθώντας ρογράµµατα εκ αίδευσης α ό α όσταση, µερικής ή εριοδικής φοίτησης, αυτοµόρφωσης κ.ά. Ο τρίτος λόγος είναι ότι τα κράτη, µέσα στις σηµερινές διεθνείς συνθήκες οξύτατου ανταγωνισµού και τάσης µείωσης των δηµόσιων δα ανών, χρηµατοδοτούν ολοένα λιγότερο τους εκ αιδευτικούς θεσµούς και µε αυτό τον τρό ο δείχνουν ότι τα άτοµα ρέ ει λέον να φροντίσουν τα ίδια για τη συνεχιζόµενη εκ αίδευσή τους. 15 Βλ. σελ Βλ. Βεργίδης, Δ. (2001), «Δια βίου εκπαίδευση και εκπαιδευτική πολιτική», στο Κ. Χάρης, Ν. Πετρουλάκης και Σ. Νικόδημους (επιμ)., Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Δια βίου Μάθηση: Διεθνής Εμπειρία και Ελληνική Προοπτική, Πρακτικά Θ Διεθνούς Παιδαγωγικού Παιδαγωγικού Συνεδρίου, Βόλος: Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σελ

16 Το 1996 αρχίζει να χρησιµο οιείται ο όρος ια Βίου Εκ αίδευση και Κατάρτιση (Lifelong Education and Training). Το συγκεκριµένο έτος (1996) άλλωστε ανακηρύχθηκε και «Ευρω αϊκό Έτος ια Βίου Εκ αίδευσης και Κατάρτισης». Η ια Βίου Εκ αίδευση, σύµφωνα µε τον ορισµό ου δίνει το CEDEFOP (1996) 17, αναφέρεται σε όλους τους τοµείς της Εκ αίδευσης και αρα έµ ει σε µια φιλοσοφική έννοια σύµφωνα µε την ο οία: «η εκ αίδευση θεωρείται µια µακροχρόνια διαδικασία ου αρχίζει κατά τη γέννηση και διαρκεί καθ όλη τη διάρκεια της ζωής» 18. ιαφορετική, ιο ραγµατιστική, είναι η έµφαση την ο οία δίνει στον όρο η Ευρω αϊκή ρωτοβουλία της δια βίου εκ αίδευσης ΕLLI 19, σύµφωνα µε την ο οία δια βίου εκ αίδευση είναι η ανά τυξη του ανθρώ ινου δυναµικού µέσω µια διαρκούς υ οστηρικτικής διαδικασίας, η ο οία δραστηριο οιεί και δίνει τη δύναµη στα άτοµα να α οκτήσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις αξίες και την κατανόηση ου θα χρειασθούν κατά τη διάρκεια της ζωής τους, αλλά και να τις χρησιµο οιούν και να τις εφαρµόζουν µε αυτο ε οίθηση, δηµιουργικότητα και α όλαυση σε όλους τους ρόλους, τις εριστάσεις και τα εριβάλλοντα. Ό ως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε ράσινο βιβλίο του Βρετανικού Υ ουργείου Παιδείας και Α ασχόλησης (Department for Education and Employment, 1998: 7), η δια βίου εκ αίδευση βοηθάει στον εκ ολιτισµό της κοινωνίας και ροωθεί την ενεργό συµµετοχή του ολίτη. Ε ι ρόσθετα ε ιτρέ ει στους ολίτες να αξιο οιήσουν τις δυνατότητές τους, να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο στην κοινότητα, ενώ αράλληλα ενισχύει την οικογένεια, τη γειτονιά και κατά συνέ εια το έθνος. Η έννοια της ια Βίου Μάθησης (Lifelong Learning), καθιερώθηκε στο Συµβούλιο Κορυφής της Λισσαβόνας (2000). Η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης. 18 Βλ. Βεργίδης, Δ. και Καραλής, Θ., (2004), Τυπολογίες και στρατηγικές στην Εκπαίδευση Ενηλίκων, τεύχος 2, Μάιος-Αύγουστος 2004, σελ European Lifelong Learning Initiative

17 στο «Memorandum on Lifelong Learning» 20 (Υ όµνηµα για τη ια Βίου Μάθηση) ορίζει τη ια Βίου µάθηση ως όλες τις χρήσιµες δραστηριότητες µάθησης ου γίνονται σε µια συνεχή βάση µε σκο ό τη βελτίωση της γνώσης, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων. Ένα χρόνο αργότερα (2001) η Ε ιτρο ή δηµοσιεύει το «Making a European Area of Lifelong Learning a Reality» 21 (Κάνοντας τον Ευρω αϊκό Χώρο ια Βίου Μάθησης Πραγµατικότητα), ορίζοντας και άλι τη ια Βίου µάθηση ως όλες τις δραστηριότητες µάθησης ου ακολουθεί κά οιος καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του, µε σκο ό τη βελτίωση της γνώσης του, των δεξιοτήτων του και της ανταγωνιστικότητάς του µέσα σε µια ροσω ική, κοινωνική και/ή ε αγγελµατική ροο τική. Ο Knowles θεωρεί τη δια βίου µάθηση οργανωτική αρχή για κάθε εκ αίδευση και αρατηρεί ως «σε ένα κόσµο ε ιταχυνόµενης αλλαγής η µάθηση ρέ ει να είναι δια βίου διαδικασία» 22. Σύµφωνα µε τους Aspin και Chapman, η δια βίου µάθηση έχει έναν τριαδικό ρόλο: την οικονοµική ρόοδο και ανά τυξη, την ροσω ική ανά τυξη και ολοκλήρωση και τέλος, την κοινωνική ένταξη και δηµοκρατική κατανόηση και δράση 23. Η δια βίου µάθηση είναι σήµερα αναγκαιότητα. Στην ραγµατικότητα αναµένεται να υ άρχει συχνή εναλλαγή εργασίας και ε ιµόρφωσης. Η εκ αίδευση ρέ ει να βοηθά το άτοµο να ανα τύξει θετική στάση α έναντι στην αυτοµόρφωση και ταυτόχρονα να το ασκήσει στη δεξιότητα έρευνας και να το βοηθήσει να συνειδητο οιήσει τις δηµιουργικές του ικανότητες. Πρέ ει 20 Βλ. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Υπόμνημα σχετικά με την εκπαίδευση καθ όλη τη διάρκεια της ζωής, SEC(2000) 1832, Βρυξέλλες, 2000, σελ Βλ. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Making a European Area of Lifelong Learning a Reality, Βρυξέλλες, 2001, σελ Γιώργος Ασημακόπουλος, Διπλωματική εργασία «Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στα περιφερειακά επιμορφωτικά κέντρα και η αποτελεσματικότητα της. Εμπειρική έρευνα με βάση τις απόψεις των επιμορφωτών», Πάτρα, 2008, σελ Aspin D & Chapman J., «Lifelong learning: Concepts and Conceptions», International Journal of Lifelong Learning Education, 2000, vol. 19, i.1, p

18 λοι όν το άτοµο να χρησιµο οιεί µε δηµιουργικό τρό ο τη γνώση ου α οκτά και να την αξιο οιεί στη µετέ ειτα ορεία του. Σύµφωνα µε τα αρα άνω, η δια βίου µάθηση µ ορεί να εκ ληρώσει ταυτόχρονα διάφορες λειτουργίες του κράτους, της αγοράς και της κοινωνίας των ολιτών. Μ ορεί να λειτουργήσει έτσι ώστε να γεφυρώσει το χάσµα µεταξύ της οικονοµικής και κοινωνικής ολιτικής, αρέχοντας χώρο για έναν ιο ροοδευτικά ροσανατολισµένο εκ αιδευτικό ρόλο. Η ροώθηση της δια βίου µάθησης είναι σήµερα κάτι ολύ ερισσότερο α ό ένα ζήτηµα εκ αιδευτικής ολιτικής στο ο οίο υ άρχει ευρεία συναίνεση ανάµεσα στις ευρω αϊκές χώρες: αντιµετω ίζεται ως ιδιαίτερα σηµαντική αράµετρος για τις εξελίξεις στην οικονοµία και την κοινωνία σε αγκόσµια κλίµακα. Τόσο τα αρµόδια ευρω αϊκά όργανα όσο και τα κράτη µέλη ε ικαλούνται όλο και ερισσότερο την ανάγκη για δια βίου µάθηση ως στρατηγικό στόχο των ολιτικών εκ αίδευσης και κατάρτισης. Την αντιλαµβάνονται ως µέσο για την ε ιτυχία των ολιτικών α ασχόλησης και κοινωνικής συνοχής. Ε ι λέον, την αντιµετω ίζουν ως ροϋ όθεση για την ανταγωνιστικότητα της οικονοµίας και τη βιώσιµη οικονοµική ανά τυξη. Είναι βέβαιο ότι η δια βίου εκ αίδευση είναι σηµαντική συνιστώσα της εκ αιδευτικής, οικονοµικής και κοινωνικής αλλαγής, στενά συνδεδεµένη µε την οικονοµική και ολιτιστική αγκοσµιο οίηση, την τεχνολογική ανά τυξη και τον κοινωνικό α οκλεισµό. Τέλος, είναι ένα µέσο αντιµετώ ισης της συλλογικής και ατοµικής αβεβαιότητας η ο οία αρατηρείται στο σύγχρονο κόσµο. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΕ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Το εκ αιδευτικό ρότυ ο ου εφαρµόστηκε µέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα βασιζόταν στην ε οίθηση ότι η εκ αίδευση διαδραµατίζει το ρόλο της

19 µόνο όταν το άτοµο βρίσκεται στην τυ ική εκ αίδευση, ενώ κατά τη διάρκεια της κοινωνικής ωριµότητας (ενηλικίωσης), η εκ αίδευση αύει. Αυτή η ιδέα είχε υιοθετηθεί, α ό τις αρχές όµως του 20ου αιώνα άρχισε να γίνεται ερισσότερο φανερό το γεγονός ότι η γενεαλογική ροσέγγιση δεν ήταν η καταλληλότερη για να εριγράψει την εκ αιδευτική διαδικασία. Λαµβάνοντας υ όψη τους όρους ου χρησιµο οιήθηκαν ε ίσηµα α ό τα ευρω αϊκά όργανα και τους διεθνείς οργανισµούς σε ε ίσηµα συγγράµµατα ή σε διεθνείς συσκέψεις και κάνοντας µια αναδροµή στο ρόσφατο αρελθόν, αρατηρούµε ότι σε διεθνές ε ί εδο, η ρώτη αναφορά στη δια βίου µάθηση και την εκ αίδευση ενηλίκων γίνεται το 1966 α ό το Συµβούλιο της Ευρώ ης, µε τον όρο «Συνεχής Εκ αίδευση» 24. Στην συνέχεια, τρία χρόνια αργότερα, το 1969, ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανά τυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) κάνει χρήση του όρου «Εναλλασσόµενη Εκ αίδευση 25». Η δια βίου µάθηση α οτελεί τον υρήνα των δραστηριοτήτων της UNESCO. Α ό το ρώτο διεθνές συνέδριο για την εκ αίδευση ενηλίκων (1949), η UNESCO έχει συνεργαστεί µε τα κράτη µέλη για να διασφαλίσει ότι οι ενήλικες έχουν το βασικό δικαίωµα στην εκ αίδευση. Στη συνέχεια τη δεκαετία του 1970 δηµοσιεύτηκε η ρώτη αναφορά της UNESCO για την δια βίου µάθηση την ο οία ακολούθησε η δηµιουργία της ιεθνούς Ε ιτρο ής για την Ανά τυξη της Εκ αίδευσης υ ό τον Edgar Faure. Η αρα άνω Ε ιτρο ή δηµοσίευσε το «Learning to be: The world of Education today and tomorrow» (Faure et al, 1972). Στην αγκόσµια συζήτηση ου οδήγησε στη δηµοσίευση της έκθεσης «Learning to be» το 1972 αναφέρεται ότι «η εκ αίδευση σύµφωνα µε την ά οψη της UNESCO θα ρέ ει να διαρκεί όλη τη ζωή για όλους τους ανθρώ ους και όχι µόνο να 24 Permanent education. 25 Recurrent education

20 ταυτίζεται µε το σχολείο ή το ανε ιστήµιο λίγων ρονοµιακών ή εξειδικευµένων» 26. Η αναφορά του Faure ήταν µια δηµόσια δήλωση των αρχών της δια βίου εκ αίδευσης και α οδείχτηκε καθοριστικής σηµασίας για την εξέλιξη της Ευρω αϊκής εκ αίδευσης. Πρέ ει να αραδεχτεί κανείς ως η συγκεκριµένη αναφορά λειτούργησε ερισσότερο σαν µια ηγή έµ νευσης αρά σαν οδηγός για δράση, ωστόσο δεν ρέ ει σε καµία ερί τωση να υ οτιµηθεί η συνεισφορά της. Το 1976 η Γενική ιάσκεψη της UNESCO 27 ενέκρινε τη σύσταση του Ναϊρόµ ι για την ανά τυξη της δια βίου εκ αίδευσης και κατάρτισης, µε την ο οία δεσµεύονται οι κυβερνήσεις για την ροώθηση της εκ αίδευσης ενηλίκων ως ανα όσ αστο µέρος του εκ αιδευτικού συστήµατος. Στη ιάσκεψη της UNESCO δίνεται ο αρακάτω ορισµός: Ο όρος «δια βίου εκ αίδευση και µάθηση» δηλώνει ένα χωρίς όρια σχήµα ου α οβλέ ει στην αναµόρφωση του υ άρχοντος εκ αιδευτικού συστήµατος και στην ανά τυξη του εκ αιδευτικού δυναµικού έξω α αυτό Η εκ αίδευση και η µάθηση δεν εριορίζονται στη σχολική φοίτηση, ρέ ει να ε εκτείνονται σε ολόκληρη τη ζωή του ανθρώ ου, να εριλαµβάνουν όλες τις δεξιότητες και όλους τους κλάδους της γνώσης, να χρησιµο οιούν όλα τα δυνατά µέσα και να δίνουν την ευκαιρία σε όλους τους ανθρώ ους για λήρη ανά τυξη της ροσω ικότητάς τους. Οι εκ αιδευτικές και οι σχετικές µε τη µάθηση διαδικασίες στις ο οίες τα αιδιά, οι νέοι άνθρω οι και οι ενήλικες όλων των ηλικιών εµ λέκονται στη διάρκεια της ζωής τους, σε ο οιαδή οτε µορφή, ρέ ει να θεωρηθούν ως ένα σύνολο John Field, «Lifelong education», University Warwick, International Journal of Lifelong education, vol. 20, No 1/2 (January-April 2001), p σελ UNESCO, Απόφαση για την ανάπτυξη της επιμόρφωσης ενηλίκων, Nairobi 26 Νοεμβρίου 1976, Υ.Π.Ε.Ε.Θ., Διεύθυνση Επιμόρφωσης Ενηλίκων, σελ

21 Κατά τη δεκαετία του 1980 η Ευρω αϊκή Ένωση χρησιµο οίησε τον όρο «Συνεχιζόµενη Εκ αίδευση» 29. Τα όργανα της Ευρω αϊκής Ένωσης συνειδητο οίησαν την ανάγκη για εκ αίδευση ενηλίκων και την ενσωµάτωσαν στις ολιτικές τους. Η χρονολογία κλειδί είναι το 1993 µε την δηµοσίευση α ό την Ε ιτρο ή της Λευκής Βίβλου «Ανά τυξη, Ανταγωνιστικότητα, Α ασχόληση», η ο οία τονίζει ως η εκ αίδευση και η κατάρτιση είναι µια α αραίτητη συνθήκη για την γενικότερη ανά τυξη. Η συγκεκριµένη Λευκή Βίβλος οδήγησε στη δηµοσίευση, άλι α ό την Ε ιτρο ή, µιας νέας Λευκής Βίβλου το 1995 µε τίτλο «ιδασκαλία και Μάθηση: Προς την κοινωνία της γνώσης» 30, η ο οία θεωρείται ως ένα α ό τα σηµαντικότερα εκ αιδευτικά κείµενα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Λευκή Βίβλος του 1993, το ρώτο ε ίσηµο κείµενο της Ευρω αϊκής Ένωσης ου αφορά την εκ αίδευση και την κατάρτιση α οκλειστικά, αναφέρει: «Η εκ αίδευση και η κατάρτιση, ερισσότερο α ό,τι στο αρελθόν, θα α οτελέσουν τις κύριες συνιστώσες της ταυτότητας του καθενός, της αίσθησης του ανήκειν, της κοινωνικής ροόδου και της ροσω ικής ανά τυξης. Το µέλλον της Ευρω αϊκής Ένωσης, η ακτινοβολία της, θα ροκύψουν σε ολύ µεγάλο βαθµό α ό την ικανότητά της να αρακολουθήσει την κίνηση ρος την κοινωνία της γνώσης» 31. Στο ίδιο µήκος κύµατος κινήθηκε και η αναφορά της ιεθνούς Ε ιτρο ής της UNESCO µε ρόεδρο αυτή τη φορά τον Ζακ Ντελόρ και µε τίτλο «Learning: The treasure within» (Delors, 1996). Η αναφορά του Ντελόρ, ενώ εµ εριέχει τις ανθρω ιστικές αξίες και τους στόχους της εκ αίδευσης, εριλαµβάνει στην ανάλυσή του µερικά ροβλήµατα και ροτάσεις για την λύση τους σε λήρη ευθυγράµµιση µε το νέο κοινωνικό-οικονοµικό και ολιτικό λαίσιο µέσα στο 29 Η συνεχιζόμενη εκπαίδευση αφορά ενήλικους εκπαιδευόμενους, αφού έπεται της υποχρεωτικής τους εκπαίδευσης και επομένως και της ενηλικίωσής τους. 30 Βλ. Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 6 ης Μαΐου 1996 για τη Λευκή Βίβλο «Διδασκαλία και μάθηση. Προς την κοινωνία της γνώσης», Επίσημη εφημερίδα C Βλ. Π. Χατζηθεοχάρους, Β.Νικολοπούλου & Ελ. Γιοβάννη, «Εισαγωγή στην εκπαίδευση ενηλίκων», εκπαιδευτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των ΣΔΕ, Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ - ΓΓΔΒΜ ΙΔΕΚΕ - Αθήνα, 2010, σελ

22 ο οίο λειτουργεί λέον η εκ αίδευση, δηλαδή την ε ίδραση της αγκοσµιο οίησης, την τεχνολογία και την βασισµένη στην γνώση οικονοµία (Papadopoulos, 2003) 32. Συγκεκριµένα, η έκθεση Delors λαµβάνει µια ολιστική, ιο µακρο ρόθεσµη ά οψη της εκ αίδευσης. Ό ως αναφέρεται στην έκθεση, «Η Ε ιτρο ή για την εκ αίδευση στον 21o αιώνα δεν βλέ ει την εκ αίδευση ως ανάκεια ή µια µαγική φόρµουλα, ανοίγοντας την όρτα σε ένα κόσµο ό ου όλα τα ιδεώδη ρέ ει να ε ιτευχθούν, αλλά ως ένα α ό τα κυριότερα µέσα ου διαθέτει για να στηρίξει τη βαθύτερη και ιο αρµονική µορφή της ανθρώ ινης ανά τυξης και ως εκ τούτου στη µείωση της φτώχειας, του α οκλεισµού, της άγνοιας, της κατα ίεσης και του ολέµου» 33. Στο λαίσιο αυτό ροσδιόρισε τέσσερις υλώνες ως τα θεµέλια της εκ αίδευσης, ου δίνουν έµφαση στην έννοια της δια βίου µάθησης: Να µάθουµε ώς να µαθαίνουµε Να µάθουµε ώς να ενεργούµε Να µάθουµε ώς να συµβιώνουµε Να µάθουµε να υ άρχουµε 34 Σχεδόν αράλληλα α οφασίζεται α ό την Ε ιτρο ή η ανακήρυξη του 1996 ως έτος ια Βίου Μάθησης, µια ρωτοβουλία µε τεράστια α ήχηση και αντίκτυ ο σε όλη την Ευρώ η. Χαρακτηριστικά, ό ως ε ισηµαίνει ο. Βεργίδης 35, η ε ίσηµη θέση της Ευρω αϊκής Ένωσης στο έτος ου αφιερώθηκε στη διά βίου µάθηση ήταν η ακόλουθη: «Η διά βίου µάθηση είναι ερισσότερο µια ροσέγγιση ου εστιάζει στις ευκαιρίες και διαδικασίες µάθησης του ατόµου, αναγνωρίζοντας ότι αυτές οι Βλ. «Education for the 21 st century: A south Australian perspective», Invitational Seminar on the Delors Report: Learning The Treasure Within, Flinders University Institute of International Education, Flinders University, Adelaide. 1999, p σελ Βλ. Βεργίδη Δ., Δία βίου εκπαίδευση και εκπαιδευτική πολιτική, στο συλλογικό τόμο Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση: διεθνής εμπειρία και ελληνική προοπτική, εκδ. Ατραπός, Αθήνα 2000, σ

23 ευκαιρίες και διαδικασίες τροφοδοτούνται α ό ολλούς κοινωνικούς θεσµούς, συµ εριλαµβανοµένων, όχι µόνο της τυ ικής εκ αίδευσης και των συστηµάτων κατάρτισης, αλλά και της οικογένειας, της ε ιχείρησης και των µέσων ε ικοινωνίας» 36. Και οι δύο αρα άνω ρωτοβουλίες της Ε ιτρο ής, η Λευκή Βίβλος καθώς και η ανακήρυξη του έτους 1996 ως έτους δια βίου Μάθησης στοχεύουν στο να ροκαλέσουν διάλογο σε κάθε ε ί εδο για την ανάγκη για δια βίου µάθηση, µε σκο ό: α) να ευαισθητο οιήσουν τους Ευρω αίους γύρω α ό την αναστάτωση ου ροκαλούσε η άφιξη της κοινωνίας της ληροφορίας, η διαδικασία της διεθνο οίησης και η ε ιστηµονική και τεχνολογική ρόοδος και β) να ε ισηµάνουν τη συµβολή της εκ αίδευσης και της κατάρτισης στην αντιµετώ ιση αυτών των ροκλήσεων (Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή, 1997). Με αυτό τον τρό ο, καθώς και µε µια σειρά άλλων σηµαντικών δηµοσιεύσεων και ρωτοβουλιών, η Ε ιτρο ή έβαλε για τα καλά την Ευρω αϊκή Ένωση στο δρόµο της δια βίου εκ αίδευσης 37. Α ό το 2000 η δια βίου µάθηση α οτελεί τον κοινό αρανοµαστή τριών αλληλένδετων τοµέων δράσης της Ευρω αϊκής Ένωσης 38, καθοριστικών για τη µελλοντική της ανά τυξη: Α οτελεί οργανικό µέρος της Στρατηγικής της Λισαβόνας. Κατ αυτό τον τρό ο συνδέεται µε τους βασικούς άξονες της στρατηγικής και ιδιαίτερα µε τις ολιτικές ανά τυξης και α ασχόλησης, ενώ ε ιδιώκεται η ανά τυξή της µέσω του Ευρω αϊκού χώρου δια βίου µάθησης Βλ. Κόκκος Α., «Η εκπαίδευση ενηλίκων ως διακριτό θεσμικό και επιστημονικό πεδίο», Περιοδικό Δια βίου επιστημονική θεώρηση για τη Δια βίου Μάθηση, τ. 1, 2007, σελ Γκόβαρης Χ. - Ρουσσάκης Ι., Ευρωπαϊκή Ένωση - Πολιτικές στην Εκπαίδευση, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Αθήνα, 2008, σελ Ο ευρωπαϊκός χώρος δια βίου μάθησης θα επιτρέψει στους ευρωπαίους πολίτες να κινούνται ελεύθερα από περιβάλλον μάθησης σε θέση εργασίας, από μια περιφέρεια ή χώρα ή άλλη, προκειμένου να αξιοποιούν καλύτερα τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους

24 Εντάσσεται στους συγκεκριµένους µελλοντικούς στόχους των Ευρω αϊκών Εκ αιδευτικών Συστηµάτων και α οτελεί στόχο του ρογράµµατος «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2010», ενώ εντάσσεται στα ευρω αϊκά κριτήρια αναφοράς για την εκ αίδευση και την κατάρτιση και τέλος, Συνιστά το βασικό αντικείµενο της νέας γενιάς ρογραµµάτων δράσης για την εκ αίδευση και την κατάρτιση «ια βίου Μάθηση ». Η Ευρω αϊκή Ένωση στο Ευρω αϊκό Συµβούλιο της Λισαβόνας 40 τον Μάρτιο του 2000 έταξε ένα νέο στρατηγικό στόχο για την ε όµενη δεκαετία: Να γίνει η ανταγωνιστικότερη και δυναµικότερη οικονοµία της γνώσης ανά την υφήλιο, ικανή για βιώσιµη οικονοµική ανά τυξη µε ερισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας και µεγαλύτερη κοινωνική συνοχή. Μεταξύ των µέσων για την ε ίτευξη αυτού του στόχου είναι και η ια βίου Μάθηση. Αυτή είναι η κύρια ολιτική για την οικοδόµηση ενεργών ολιτών και την κοινωνική συνοχή, το ιο σηµαντικό στοιχείο του Ευρω αϊκού Μοντέλου 41. Μετά το Συµβούλιο Κορυφής στη Λισσαβόνα, ο όρος της δια βίου µάθησης α οκτά µεγαλύτερη ισχύ. Παρόλο όµως ου συµ εριλαµβάνει την εκ αίδευση ενηλίκων, δεν αναφέρεται καθαυτό στην έννοια, αφού εριλαµβάνει κάθε µαθησιακή δραστηριότητα ου ανα τύσσεται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόµου 42. Η ατζέντα ου ενεργο οίησε η Λισσαβόνα αρέχει στην Ευρω αϊκή Ένωση ένα θεσµικό εργαλείο για την οικοδόµηση ενός ενιαίου λειτουργικού λαισίου ρος την ε ίτευξη των οικονοµικών της στόχων αφενός, ενώ αφετέρου εκτιµάται ότι µ ορεί να συµβάλλει στη δυναµική σύγκλιση ου α οτελεί το υ όβαθρο της ευρω αϊκής διεύρυνσης. 40 Βλ. Ευρωπαικό Συμβούλιο της Λισαβόνας, Συμπεράσματα της Προεδρίας, Μαρτίου, Βρυξέλλες, Integration Lifelong Learning Prospectives, Christos Doukas, p Σιπητάνου, Α., Θεσμοί και πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Δια βίου μάθηση. Μια κριτικόερμηνευτική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σ. 160,

25 Τον Νοέµβριο του 2002 το Συµβούλιο της Ευρω αϊκής Ένωσης ενέκρινε ψήφισµα σχετικά µε την ροώθηση της Ευρω αϊκής συνεργασίας για την ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση. Συγκεκριµένα, η Ε ιτρο ή ροχώρησε στην ανακοίνωση έξι κριτηρίων αναφοράς (benchmarks) για τα συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώ η, ροσδοκώντας ότι θα συνε ικουρήσουν στην κατάκτηση του στρατηγικού στόχου της Λισσαβόνας 43. Εν συνεχεία, στις Νοεµβρίου 2002, µε δήλωση των αρµοδίων υ ουργών, της Ευρω αϊκής Ε ιτρο ής και των Ευρω αίων Κοινωνικών Εταίρων α οτυ ώθηκε µια ενιαία στρατηγική για τη βελτίωση της α όδοσης, της οιότητας και της ελκυστικότητας της Ε αγγελµατικής Εκ αίδευσης και Κατάρτισης, γνωστή και ως «ιαδικασία της Κο εγχάγης». Τα κριτήρια εριλαµβάνουν µεταξύ άλλων, αύξηση της ε ένδυσης σε εκ αίδευση και κατάρτιση, α όκτηση βασικών δεξιοτήτων α ό το σύνολο του ληθυσµού (key competences) και ανά τυξη της ια Βίου Μάθησης. Συγκεκριµένα, ο στόχος ου είχε δοθεί για την εκ αίδευση και κατάρτιση ήταν να φτάσει έως το 2010 το οσοστό συµµετοχής στη ια βίου Μάθηση στην Ένωση στο τουλάχιστον 12,5% του ενήλικου ληθυσµού σε ηλικία εργασίας (ηλικιακή οµάδα ετών). Η ιακήρυξη της Κο εγχάγης εστίασε στη µετρησιµότητα και συγκρισιµότητα των γνώσεων και δεξιοτήτων των ολιτών και στην ενίσχυση της διαφάνειας, της οιότητας και της αναγνώρισης ροσόντων και τίτλων, ροτάσσοντας την ανάγκη θέσ ισης ενός λαισίου διασφάλισης της διαφάνειας των δι λωµάτων και των τυ ικών ροσόντων στους τοµείς της εκ αίδευσης και της κατάρτισης 44. Ακολούθησε ε ανεξέταση της διαδικασίας στο Μάαστριχτ το 2004, ό ου ε ισηµάνθηκε η ρόοδος ου σηµειώθηκε σε ό,τι αφορά την ανά τυξη κοινών εργαλείων και αρχών. Τα µη ικανο οιητικά α οτελέσµατα της ροσ άθειας 43 Βλ. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Ευρωπαϊκά κριτήρια αναφοράς για την εκπαίδευση και τη κατάρτιση: εξελίξεις μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας, COM(2002) 629 τελικό, Βρυξέλλες, Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

26 υλο οίησης διαρθρωτικών αλλαγών οδήγησαν το Ευρω αϊκό Συµβούλιο του 2005 στην Ε ανενεργο οιηµένη Στρατηγική της Λισαβόνας, αφού ο α ολογισµός µέχρι εκείνη τη στιγµή χαρακτηρίστηκε ως µέτριος, και συµφωνήθηκε να ε ανεξεταστούν οι ροτεραιότητες σε α ασχόληση και ανά τυξη ου να συνάδουν µε τη στρατηγική για την αειφόρο ανά τυξη, µέσω µεγαλύτερης κινητο οίησης όλων των κατάλληλων εθνικών και κοινοτικών όρων 45. Ό ως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε έγγραφο αξιολόγησης της Στρατηγικής της Λισαβόνας 46, η αρχική στρατηγική εξελίχθηκε σε µια ολύ λοκη δοµή µε ολλα λούς στόχους και δράσεις και ασαφή κατανοµή αρµοδιοτήτων και καθηκόντων, ιδίως µεταξύ της ΕΕ και των εθνικών ε ι έδων. Υ ό το φως των εξελίξεων αυτών, το Ευρω αϊκό Συµβούλιο ε ανενεργο οίησε τη Στρατηγική της Λισαβόνας εστιάζοντας για ακόµη µια φορά στην ανά τυξη και την α ασχόληση τον τοµέα αυτό. Με σύσταση ου εξέδωσε το Ευρω αϊκό Κοινοβούλιο στις 18 εκεµβρίου 2006 ροτάθηκε στα κράτη µέλη να ενσωµατώσουν τις βασικές ικανότητες στις στρατηγικές τους για τη δια βίου εκ αίδευση και κατάρτιση και µε ψήφισµα της 15 Νοεµβρίου 2007 «Νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας» τονίσθηκε ο ε είγων χαρακτήρας της ρόβλεψης των αναγκών όσον αφορά τις δεξιότητες, µε στόχο την ροσαρµογή των γνώσεων των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων ρος τις ανάγκες της οικονοµίας. Τον Α ρίλιο του 2008, το Συµβούλιο της Ευρω αϊκής Ένωσης, 47 µαζί µε την Ε ιτρο ή, έκρινε ως ε είγουσα την ανάγκη µεταρρυθµίσεων ροκειµένου να ε ιτύχει η εν λόγω στρατηγική µε τίτλο «Εκ αίδευση & Κατάρτιση 2010». Σηµειώθηκε ότι θα ρέ ει να αρχίσουν εργασίες όσον αφορά ένα ενηµερωµένο στρατηγικό λαίσιο για την ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα 45 Βλ. Βοσκόπουλος Γ., Ευρωπαϊκή Ένωση Θεσμοί Πολιτικές, Προκλήσεις, Προβληματισμοί, εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2009, σελ Βλ. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Έγγραφο αξιολόγησης της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, SEC (2010) 114 τελικό, Βρυξέλλες, Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 13832/04, Βρυξέλλες,

27 της εκ αίδευσης και κατάρτισης. Το Συµβούλιο θεώρησε καθοριστική την ροώθηση της α ασχολησιµότητας και της κινητικότητας µέσα σε µία ανοικτή ευρω αϊκή αγορά εργασίας. Για το σκο ό αυτό α οφασίστηκε η ανά τυξη ενός ευρω αϊκού λαισίου ως κοινού σηµείου αναφοράς για την αναγνώριση ροσόντων και ικανοτήτων (European Qualifications Framework). Παράλληλα, τέθηκε η ανάγκη ανά τυξης ουσιαστικότερων «εταιρικών σχέσεων» µεταξύ ε ιχειρήσεων, κοινωνικών εταίρων και εκ αιδευτικών ιδρυµάτων σε όλα τα ε ί εδα, ροωθώντας την αναγνώριση των ροηγούµενων γνώσεων καθώς και τη δηµιουργία µαθησιακού εριβάλλοντος ανοικτού, ελκυστικού και ροσ ελάσιµου για όλους, ιδίως για τις µειονεκτούσες οµάδες 48. Τα συµ εράσµατα ου εξέδωσε το Συµβούλιο το Μάιο του ενθαρρύνουν την ενίσχυση της συνέργειας µεταξύ γνώσεων και δεξιοτήτων µέσω της καινοτοµίας και της δηµιουργικότητας, µέσα α ό όλα τα ε ί εδα της κατάρτισης. Παράλληλα, η ρόταση α όφασης του Ευρω αϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου σχετικά µε το Ευρω αϊκό Έτος ηµιουργικότητας και Καινοτοµίας 2009 είχε ως στόχο την ροώθηση της δηµιουργικότητας µέσω της δια βίου µάθησης ως φορέα καινοτοµίας και ως αράγοντα ανά τυξης των ροσω ικών, εργασιακών, ε ιχειρηµατικών και κοινωνικών ικανοτήτων. Ε ι ρόσθετα, αναγνωρίσθηκε ο καθοριστικός ρόλος της εκ αίδευσης ενηλίκων και της κατάρτισης στην ε ίτευξη των στόχων της Στρατηγικής της Λισσαβόνας και ιδιαίτερα στην τεχνολογική ροσαρµογή των εργαζοµένων. Το τέλος της δεκαετίας βρήκε την Ευρω αϊκή Ένωση αντιµέτω η µε τη χειρότερη οικονοµική κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Στο λαίσιο των 48 Βλ. Πανιτσίδου Ε., Διδακτορική Διατριβή «Ευρωπαϊκές Πολιτικές στο πεδίο της Δια Βίου Εκπαίδευσης, Μια αξιολογική προσέγγιση των ευρύτερων αποτελεσμάτων της εκπαιδευτικής παρέμβασης: Η περίπτωση των κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ)», Θεσσαλονίκη, 2011, σελ Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 22ας Μαΐου

28 εξελίξεων αυτών, τον Μάιο του 2009, το Συµβούλιο ενέκρινε ένα νέο στρατηγικό λαίσιο «ΕΕ 2020» 50 για την ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, σε συνέχεια της Στρατηγικής της Λισαβόνας. Η χρονική διάρκεια του λαισίου αυτού αφορά τη δεκαετία , ενώ ως κύριος στόχος της συνεργασίας των κρατών υ ό τις συνθήκες ου δηµιούργησε η όξυνση των ανταγωνισµών αγκόσµια, τίθεται εκ νέου η στήριξη της εραιτέρω ανά τυξης των συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης ώστε να διασφαλιστεί: α) η ροσω ική, κοινωνική και ε αγγελµατική ανά τυξη όλων των ολιτών και β) η οικονοµική ευηµερία και α ασχολησιµότητα, ροωθώντας αράλληλα τις δηµοκρατικές αρχές, την κοινωνική συνοχή, την ενεργό συµµετοχή στα κοινά και τον δια ολιτισµικό διάλογο. Για την αξιολόγηση των ε ιδόσεων των κρατών µελών στην ε ίτευξη των αρα άνω αφηρηµένα διατυ ωµένων στρατηγικών στόχων ροτείνονται τέσσερις δείκτες, ε ονοµαζόµενοι «Ευρω αϊκά κριτήρια αξιολόγησης», οι ο οίοι δίχως να διαφορο οιούνται σηµαντικά α ό ρογενέστερα κριτήρια αναφοράς, αφορούν στην υλο οίηση της ια Βίου Μάθησης, στη βελτίωση της οιότητας και α οτελεσµατικότητας της εκ αίδευσης, στην ροώθηση της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συµµετοχής στα κοινά, και στην ενίσχυση της καινοτοµίας, της δηµιουργικότητας και του ε ιχειρηµατικού νεύµατος. Ανάµεσα στους τοµείς ροτεραιότητας βρίσκεται και η συµµετοχή ενηλίκων στη ια Βίου Μάθηση, µε στόχο την αύξηση της συµµετοχής των ενηλίκων, ιδίως δε των ανειδίκευτων, σε οσοστό υψηλότερο α ό αυτό ου είχε τεθεί στο λαίσιο της Λισσαβόνας, καθώς µέχρι το 2020 το 15% τουλάχιστον των ενηλίκων κατά µέσον όρο θα ρέ ει να συµµετέχει στη ια Βίου Μάθηση. Ο ρόλος της ια Βίου Μάθησης στη νέα στρατηγική σύγκλισης για το 2020, και 50 Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 12 ης Μαΐου 2009 σχετικά με ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στο τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, Επίσημη Εφημερίδα C119/2,

29 ειδικότερα στους τοµείς της οικονοµίας και της α ασχόλησης, διαφαίνεται για άλλη µία φορά κοµβικός, καθώς ροβλέ εται η δηµιουργία νέων θέσεων α ασχόλησης ου α αιτούν νέες δεξιότητες. ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ Η διά βίου µάθηση έχει καταστεί αναγκαιότητα για όλους τους ολίτες. Πρέ ει να ανα τύσσουµε τις δεξιότητες 51 και τις ικανότητές µας καθ όλη τη διάρκεια της ζωής µας, όχι µόνο για να ανα τύσσουµε την ροσω ικότητά µας και να µ ορούµε να συµµετέχουµε ενεργά στην κοινωνία στην ο οία ζούµε, αλλά και για να είµαστε σε θέση να ε ιτυγχάνουµε σε έναν µεταβαλλόµενο εργασιακό κόσµο. Καθώς η αγκοσµιο οίηση συνεχίζει να φέρνει την Ευρω αϊκή Ένωση αντιµέτω η µε νέες ροκλήσεις, κάθε ολίτης θα χρειασθεί ένα ευρύ φάσµα βασικών ικανοτήτων για να ροσαρµοσθεί µε ευελιξία σε έναν γοργά µεταβαλλόµενο και στενά αλληλεξαρτώµενο κόσµο. Η εκ αίδευση µε τη διττή της α οστολή, κοινωνική και οικονοµική, θα ρέ ει να διαδραµατίσει βασικό ρόλο, εξασφαλίζοντας ότι οι ολίτες της Ευρώ ης θα α οκτήσουν τις βασικές ικανότητες ου χρειάζονται ροκειµένου να µ ορέσουν να ροσαρµοσθούν µε ευελιξία στις µεταβολές αυτές. Ιδίως, εκκινώντας α ό τις διαφορετικές ικανότητες κάθε ατόµου, θα ρέ ει να ικανο οιούνται οι διαφορετικές ανάγκες των εκ αιδευοµένων µέσω της διασφάλισης της ισότητας ευκαιριών και της ρόσβασης για όσες οµάδες, 51 Οι δεξιότητες αφορούν το σύνολο των επαγγελματικών προσωπικών χαρακτηριστικών, γνώσεων, ικανοτήτων και στάσεων που απαιτούνται για την αποτελεσματικότερη εκτέλεση της εργασίας από τον εργαζόμενο

30 λόγω εκ αιδευτικών µειονεκτηµάτων ου οφείλονται σε ροσω ικές, κοινωνικές, ολιτιστικές ή οικονοµικές συνθήκες, χρειάζονται ιδιαίτερη υ οστήριξη ροκειµένου να ανα τύξουν τις εκ αιδευτικές τους δυνατότητες. Παραδείγµατος χάριν, άτοµα µε χαµηλές βασικές δεξιότητες, ιδίως µε χαµηλό ε ί εδο βασικών γνώσεων γραφής και ανάγνωσης, άτοµα ου εγκαταλεί ουν ρόωρα το σχολείο, οι µακροχρόνια άνεργοι και όσοι ε ιστρέφουν στην εργασία µετά α ό αρατεταµένη άδεια, τα µεγαλύτερης ηλικίας άτοµα, οι µετανάστες και τα άτοµα µε ανα ηρίες 52. Οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι ικανότητες του ευρω αϊκού εργατικού δυναµικού είναι σηµαντικοί αράγοντες όσον αφορά την καινοτοµία, την αραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Η όλο και µεγαλύτερη διεθνο οίηση, ο ταχύς ρυθµός των αλλαγών και η συνεχής εισαγωγή νέων τεχνολογιών σηµαίνουν ότι οι Ευρω αίοι δεν ρέ ει µόνο να βελτιώνουν τις συγκεκριµένες δεξιότητες ου συνδέονται µε τη θέση εργασίας, αλλά και να διαθέτουν τις γενικές ικανότητες ου θα τους δώσουν τη δυνατότητα να ροσαρµόζονται στις αλλαγές. Αρχικά το 2000 ε ισηµάνθηκε η ανάγκη δηµιουργίας ενός ευρω αϊκού λαισίου για τον καθορισµό των νέων βασικών δεξιοτήτων ου θα αρέχονται µέσω της δια βίου εκ αίδευσης, ως βασικής συνιστώσας της ανταγωνιστικότητας της Ευρώ ης. Συγκεκριµένα, η Ε ιτρο ή στο κείµενό της «Το σχέδιο δράσης της Ευρω αϊκής Ε ιτρο ής για τις δεξιότητες και την κινητικότητα», αναφέρει: «Όλοι οι ολίτες ρέ ει να έχουν ελεύθερη ρόσβαση στην α όκτηση των βασικών δεξιοτήτων, συµ εριλαµβανοµένων της γραφής, της ανάγνωσης και της αριθµητικής αλλά και άλλων βασικών δεξιοτήτων ό ως τα µαθηµατικά, οι φυσικές ε ιστήµες και η τεχνολογία, οι ξένες γλώσσες, η «µάθηση της «µάθησης» δεξιοτήτων, η ολιτισµική ευαισθητο οίηση, οι κοινωνικές/ ροσω ικές δεξιότητες, το ε ιχειρηµατικό 52 Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Απόφαση του Συμβουλίου της 12 ης Ιουλίου 2005 για τις κατευθυντήριες γραμμές των πολιτικών απασχόλησης των κρατών μελών, Επίσημη Εφημερίδα L 205/23,

31 νεύµα και το τεχνολογικό νεύµα και η χρήση των ΤΠΕ και της ηλεκτρονικής µάθησης» 53. Σύµφωνα µε την Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή (2005), «οι βασικές δεξιότητες ρέ ει να είναι ραγµατικά διαθέσιµες σε όλους, συµ εριλαµβανοµένων και των ατόµων µε ειδικές ανάγκες, των ατόµων ου εγκαταλεί ουν το σχολείο και των ενήλικων µαθητών. Πρέ ει να ροωθηθεί η ε ικύρωση των βασικών δεξιοτήτων ροκειµένου να υ οστηριχθεί η συνεχιζόµενη µάθηση και η α ασχολησιµότητα». Στο λαίσιο αυτό, στο ρόγραµµα εργασίας «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2010» συγκεκριµενο οιήθηκαν και τα βασικά εδία στα ο οία οφείλουν να εστιάσουν οι µελλοντικές ρωτοβουλίες της Ευρω αϊκής Ένωσης και των κρατών µελών. Σε αυτά ανήκουν: α) η ια Βίου Μάθηση, β) οι βασικές ικανότητες της ια Βίου Μάθησης και γ) το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Ε αγγελµατικών ροσόντων για τη ια Βίου Μάθηση. Η ια Βίου Μάθηση α οτελεί τον κεντρικό ροσανατολισµό και στόχο των ολιτών και των δράσεων της Ένωσης στο χώρο της εκ αίδευσης. Συνιστά, µε άλλα λόγια, το γενικό και βασικό λαίσιο εντός του ο οίου εντάσσονται και α οκτούν λειτουργικότητα µια σειρά ε ιµέρους στόχοι, ό ως οι Βασικές Ικανότητες της ια βίου Μάθησης και το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Ε αγγελµατικών Προσόντων για τη ια Βίου Μάθηση, τα ο οία θα µελετήσουµε αρακάτω. 53 Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή Περιφερειών, Σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις δεξιότητες και την κινητικότητα, COM (2002) 72 τελικό

32 ΝΕΕΣ ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ: ΤΟ ΚΛΕΙ Ι ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η σοβαρότητα της οικονοµικής κρίσης δηµιουργεί εξαιρετικά µεγάλη αβεβαιότητα για το µέλλον της οικονοµίας της Ευρώ ης. Πώς λοι όν διαχειρίζεται η Ευρώ η τις δεξιότητες εν µέσω της τρέχουσας κρίσης; Προκειµένου να τεθεί η Ευρώ η στο δρόµο της ανάκαµψης, είναι ολύ σηµαντικό να ενισχυθεί το ανθρώ ινο κεφάλαιο και η α ασχόληση µε την αναβάθµιση των δεξιοτήτων. Η αναβάθµιση των δεξιοτήτων έχει κεφαλαιώδη σηµασία για τη βραχυ ρόθεσµη ανάκαµψη και την ιο µακρο ρόθεσµη ανά τυξη και αραγωγικότητα της Ευρώ ης, για τις θέσεις εργασίας στην ή ειρό µας και για την ικανότητά της να ροσαρµοστεί στην αλλαγή, για τη δικαιοσύνη, για την ισότητα των φύλων και για την κοινωνική συνοχή. Βέβαια, η αναβάθµιση των δεξιοτήτων δεν είναι αρκετή διότι χρειάζεται η καλύτερη αντιστοιχία µεταξύ της ροσφοράς των δεξιοτήτων και των αναγκών της αγοράς εργασίας. Η βελτίωση της αρακολούθησης, της αξιολόγησης, της ρόβλεψης και της αντιστοιχίας των δεξιοτήτων µε τις ανάγκες της αγοράς εργασίας έχει κρίσιµη σηµασία, τόσο για να αντιµετω ιστούν οι ε ι τώσεις της κρίσης στην α ασχόληση, όσο και για τις µακρο ρόθεσµες ροο τικές α ασχόλησης του εργατικού δυναµικού της ΕΕ. Η αναβάθµιση των δεξιοτήτων έχει κρίσιµη σηµασία για τη δίκαιη και ισότιµη αντιµετώ ιση των ολιτών, διότι τα άτοµα µε ανε αρκείς δεξιότητες είναι ιο ευάλωτα στην αγορά εργασίας και ενδέχεται να είναι τα ρώτα ου θα ληγούν α ό την κρίση. Οι ολιτικές των κρατών µελών στους τοµείς της εκ αίδευσης, της κατάρτισης και της α ασχόλησης ρέ ει να ε ικεντρωθούν στην αύξηση και την ροσαρµογή των δεξιοτήτων και στην αροχή καλύτερων ευκαιριών µάθησης σε όλα τα ε ί εδα, ούτως ώστε να δηµιουργηθεί ένα εργατικό δυναµικό ου να διαθέτει υψηλά ροσόντα και να µ ορεί να καλύψει τις ανάγκες της οικονοµίας. Οµοίως, οι ε ιχειρήσεις έχουν ιδιαίτερο συµφέρον να ε ενδύσουν στο ανθρώ ινο δυναµικό και να βελτιώσουν τη διαχείριση των ανθρώ ινων όρων τους. Ε ι λέον, η ισότητα

33 των φύλων α οτελεί αράγοντα νευραλγικής σηµασίας για την κάλυψη των νέων αναγκών σε δεξιότητες 54. Έ ειτα, για να αντιµετω ιστεί η αύξηση της ανεργίας, ρέ ει να ληφθεί µέριµνα για την καλύτερη αντα όκριση των δεξιοτήτων στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η αναντιστοιχία δεξιοτήτων και αναγκών της αγοράς εργασίας ροκαλεί αυξανόµενη ανησυχία στα ερισσότερα κράτη µέλη. Α ό τα στοιχεία έρευνας ου διενεργήθηκε σε κράτη µέλη α ό τη σουηδική ροεδρία και την Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή µε τη βοήθεια του Cedefop 55, ροκύ τει ότι καταβάλλονται σηµαντικότατες ροσ άθειες για τη διατήρηση αλλά και βελτίωση των δεξιοτήτων στην Ευρώ η. Μερικά κράτη µέλη αύξησαν τους ροϋ ολογισµούς για την εκ αίδευση και την κατάρτιση, ή τουλάχιστον τους διατήρησαν στα ίδια ε ί εδα αρά την τώση των φορολογικών εσόδων. Η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή στην ανακοίνωση µε τίτλο «Κοινή δέσµευση για την α ασχόληση» α ηύθυνε έκκληση για ε ενδύσεις στην κατάρτιση και αράλληλα ανακοίνωσε τη διάθεση 19 δισεκατοµµυρίων ευρώ α ό το Ευρω αϊκό Κοινωνικό Ταµείο κατά την ερίοδο για την ενίσχυση της ανάκαµψης. Οι συνήθεις ροϋ οθέσεις συγχρηµατοδότησης έγιναν ιο χαλαρές ροκειµένου να διευκολυνθεί και να ε ιταχυνθεί η ε ένδυση των χρηµάτων. ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2020 Μέχρι το 2020, 20% ερισσότερες θέσεις εργασίας θα α αιτούν υψηλότερο ε ί εδο δεξιοτήτων. Η εκ αίδευση ρέ ει να ανεβάσει τόσο ρότυ α και ε ί εδα ε ιδόσεων για να ταιριάζει µε τη ζήτηση, καθώς και να ενθαρρύνουν τις εγκάρσιες δεξιότητες ου α αιτούνται για να εξασφαλιστεί 54 Βλ. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας. Πρόβλεψη και κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας και των αναγκών σε δεξιότητες, COM2008 (868) τελικό, Βρυξέλλες, Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης

34 το γεγονός ότι νέοι άνθρω οι θα είναι σε θέση να δραστηριο οιηθούν και να ροσαρµοστούν στις ολοένα και ιο ανα όφευκτες αλλαγές στην αγορά εργασίας κατά τη διάρκεια της σταδιοδροµίας τους. Η ευρεία α οστολή της εκ αίδευσης και της κατάρτισης εριλαµβάνει στόχους, ό ως την ενεργό ιθαγένεια, την ροσω ική ανά τυξη και την ευηµερία. Ενώ αυτά άνε µαζί µε την ανάγκη για την αναβάθµιση των δεξιοτήτων για την α ασχολησιµότητα, στο λαίσιο της υ οτονικής οικονοµικής ανά τυξης και στη συρρίκνωση του εργατικού δυναµικού λόγω της γήρανσης του ληθυσµού, οι ιο ιεστικές ροκλήσεις για τα κράτη µέλη είναι η αντιµετώ ιση των αναγκών της οικονοµίας έτσι ώστε να ε ικεντρωθεί σε λύσεις για την αντιµετώ ιση της ολοένα και αυξανόµενης ανεργίας των νέων 56. Η ρόγνωση του Cedefop δείχνει ότι κατά την ερίοδο έως το 2020 θα υ άρχουν ερί ου 83 εκατοµµύρια θέσεις εργασίας ου οφείλονται σε µια µέτρια καθαρή αύξηση της α ασχόλησης κατά ερί ου οκτώ εκατοµµύρια νέες θέσεις εργασίας και ερί ου 75 εκατοµµύρια θέσεις εργασίας ου θα ρέ ει να καλυφθούν όταν οι άνθρω οι συνταξιοδοτούνται ή α οχωρούν α ό το εργατικό δυναµικό. Οι ερισσότερες θέσεις εργασίας θα είναι στις υ ηρεσίες, αλλά λόγω της ζήτησης αντικατάστασης θα υ άρχει ε ίσης σηµαντικός αριθµός των ευκαιριών α ασχόλησης στη βιοτεχνία και τη γεωργία 57. Αν οι αραδοχές των ροβλέψεων α οδειχθούν σωστές, τότε η ΕΕ θα εκ ληρώσει κατά άσα ιθανότητα το στόχο της για οσοστό α ασχόλησης 75% για τα άτοµα ηλικίας µεταξύ 20 και 64 το Ωστόσο, οι ροβλέψεις δείχνουν ε ίσης ότι αρά τα σηµερινά υψηλά ε ί εδα της ανεργίας, εξακολουθούν να υ άρχουν κά οια σηµάδια έλλειψης δεξιοτήτων. Σύµφωνα µε τις ροβλέψεις του Cedefop, η Ευρώ η είναι ιθανό να αντιµετω ίσει δυσκολίες στην κάλυψη της ζήτησης για τους µορφωµένους εργαζόµενους. Οι 56 Βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης: επενδύοντας στις δεξιότητες για καλύτερα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα, COM (2012) 669 τελικό, Στρασβούργο, Cedefop, «Future skills supply and demand in Εurope», Forecast 2012, p

35 ιο σηµαντικές ελλείψεις βρίσκονται σε ε αγγέλµατα ό ου οι εργαζόµενοι χρειάζονται ολύ ειδικά ροσόντα ό ως οι ε ιστήµες της ζωής και της υγείας και οι ε αγγελµατίες στη διδασκαλία. Ωστόσο, η ρόκληση για την Ευρώ η είναι η δηµιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ειδίκευσης ου θα χρησιµο οιήσουν α οτελεσµατικά το λούσιο σύνολο των δεξιοτήτων ου κατέχουν 58. Ένα εξαιρετικά εξειδικευµένο και καλά καταρτισµένο εργατικό δυναµικό είναι ένας α ό τους ιο σηµαντικούς αράγοντες για την ευρω αϊκή ανταγωνιστικότητα. Το γεγονός ότι η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόµο για την ε ίτευξη των στόχων της να αυξήσει τα ε ί εδα ροσόντων του εργατικού δυναµικού είναι µια καλή είδηση και σηµαντική για την οικονοµική ανάκαµψη. Ωστόσο, δεν υ άρχουν εριθώρια για εφησυχασµό. Α αιτούνται εραιτέρω ροσ άθειες για την µείωση των ανισορρο ιών και να διασφαλίσουν ότι η Ευρώ η αίρνει το καλύτερο α ό τo ιο υψηλών ροσόντων και ιο ταλαντούχο εργατικό δυναµικό στην ιστορία της. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΜΕΤΑ ΤΟ 2010 Η εκ αίδευση και κατάρτιση είναι στο ε ίκεντρο του ρογράµµατος της Λισαβόνας για την ανά τυξη και την α ασχόληση και α οτελεί βασικό στοιχείο για τη συνέχειά του µε την ροο τική του Η δηµιουργία ενός «γνωστικού τριγώνου» εκ αίδευσης, έρευνας και καινοτοµίας ου θα λειτουργεί σωστά και η αροχή βοήθειας σε όλους τους ολίτες ώστε να α οκτήσουν καλύτερες δεξιότητες είναι θεµελιώδους σηµασίας για την 58 Cedefop, «Future skills supply and demand in Εurope» Forecast 2012, p

36 ανά τυξη και την α ασχόληση, καθώς και για την ισότητα και την κοινωνική ένταξη. Η οικονοµική ύφεση θέτει τις µακρόχρονες αυτές ροκλήσεις ακόµη ερισσότερο στο ε ίκεντρο. Οι δηµόσιοι και οι ιδιωτικοί ροϋ ολογισµοί υφίστανται έντονη ίεση, οι υ άρχουσες θέσεις εργασίας εξαφανίζονται και οι νέες θέσεις εργασίας α αιτούν συχνά διαφορετικές και υψηλότερου ε ι έδου δεξιότητες. Στοχευµένες αυξήσεις των ε ενδύσεων στην εκ αίδευση και κατάρτιση τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρω αϊκό ε ί εδο είναι ζωτικής σηµασίας, ως τρό ος εξόδου α ό την οικονοµική κρίση, τόσο στο λαίσιο µακρο ρόθεσµων διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων όσο και για τον άµεσο κοινωνικό αντίκτυ ό τους. Σήµερα, ερισσότερο α ό οτέ, η ε ιτυχία της Ευρώ ης στον αγκόσµιο ανταγωνισµό εξαρτάται α ό τις δεξιότητες και τις ικανότητες καινοτοµίας ου διαθέτει, καθώς και α ό την ε ιτυχή µετάβαση σε µια οικονοµία χαµηλών εκ οµ ών διοξειδίου του άνθρακα, ου να βασίζεται στη γνώση. Στην κοινή έκθεση ροόδου του Συµβουλίου και της Ε ιτρο ής για το 2010 σχετικά µε την εφαρµογή του ρογράµµατος εργασίας «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2010» αναγράφεται ότι έχει σηµειωθεί κά οια ρόοδος όσον αφορά την αύξηση της συµµετοχής των ενηλίκων στην εκ αίδευση και την κατάρτιση, αλλά όχι αρκετή ώστε να ε ιτευχθεί ο στόχος του 12,5% ου ροβλέ εται ως σηµείο αναφοράς για το Το 2008, το 9,5% των Ευρω αίων ηλικίας 25 έως 64 ετών είχαν λάβει µέρος σε ενέργειες κατάρτισης τις τέσσερις εβδοµάδες ριν α ό την έρευνα, µε την ιθανότητα συµµετοχής των ενηλίκων υψηλής ειδίκευσης να είναι έντε φορές µεγαλύτερη α ό εκείνη των ενηλίκων χαµηλής ειδίκευσης. Ε ίσης, 77 εκατοµµύρια Ευρω αίοι

37 ηλικίας ετών (γύρω στο 30%) εξακολουθούν να έχουν το ολύ ολοκληρώσει την κατώτερη δευτεροβάθµια εκ αίδευση 59. Τέλος, καταγράφεται ρόοδος σε ολλούς σηµαντικούς τοµείς και καταδεικνύεται ώς η ευρω αϊκή συνεργασία έχει συµβάλει στην εθνική µεταρρύθµιση. Αλλά ροσδιορίζονται ε ίσης σηµαντικές ροκλήσεις, ιδίως σε σχέση µε την λήρη υλο οίηση του λαισίου βασικών ικανοτήτων και την ενίσχυση του ανοιχτού χαρακτήρα και της καταλληλότητας της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, οι ο οίες α αιτούν εραιτέρω ολιτική δράση τόσο σε ευρω αϊκό όσο και σε εθνικό ε ί εδο. Ο ρόλος της εκ αίδευσης και της κατάρτισης ως υ οστηρικτή του τριγώνου της γνώσης 60 χρειάζεται να ενισχυθεί. Η καινοτοµία και η ανά τυξη δεν θα έχουν ισχύ χωρίς µια ευρεία θεµελίωση µε βάση τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες, οι ο οίες ροάγουν τα ταλέντα και τη δηµιουργικότητα α ό τη νεαρή ηλικία και ε ικαιρο οιούνται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής ενός ενηλίκου. Η διά βίου µάθηση και η κινητικότητα ου αρέχονται α ό την εκ αίδευση και την κατάρτιση υψηλής οιότητας είναι ολύ σηµαντικές ροκειµένου να µ ορέσουν όλα τα άτοµα να α οκτήσουν τις δεξιότητες ου σχετίζονται όχι µόνο µε την αγορά εργασίας αλλά και µε την κοινωνική ένταξη και την ιδιότητα του ενεργού ολίτη. Το στρατηγικό λαίσιο 2020 για την εκ αίδευση και την κατάρτιση, µαζί µε την ρωτοβουλία «Νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας», θα αίξουν σηµαντικό ρόλο για να αντιµετω ισθούν οι ροτεραιότητες ου βρίσκονται στο ε ίκεντρο της µελλοντικής στρατηγικής «ΕΚ 2020». 59 Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κοινή Έκθεση προόδου του Συμβουλίου και της Επιτροπής για το 2010 σχετικά με την εφαρμογή του προγράμματος εργασίας «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010», Επίσημη Εφημερίδα C117/4, Τρίγωνο της γνώσης: Εκπαίδευση Γνώση + Έρευνα Καινοτομία + Επιχειρηματικότητα

38 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020» Ευρύτερη ροτεραιότητα του ρογράµµατος διά βίου µάθησης είναι η ενίσχυση της συµβολής της εκ αίδευσης και της κατάρτισης στις ροτεραιότητες και τους βασικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώ η 2020», τη στρατηγική ανά τυξης της ΕΕ για την ε όµενη δεκαετία, δηµιουργώντας µε τον τρό ο αυτό αξία, βασίζοντας την ανά τυξη στη γνώση, χειραφετώντας τους ανθρώ ους σε κοινωνίες χωρίς α οκλεισµούς και διασφαλίζοντας την ρόσβαση των ολιτών στη διά βίου µάθηση και στην αναβάθµιση των δεξιοτήτων τους καθ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Η εκ αίδευση και η κατάρτιση διαδραµατίζουν µείζονα ρόλο για την ε ίτευξη των ροτεραιοτήτων ου καθορίζονται στη Στρατηγική «Ευρώ η 2020», η ο οία, ό ως και ο ένας εκ των έντε ρωταρχικών στόχων της, α οσκο εί στην ε ίτευξη οσοστού µικρότερου α ό 10% όσον αφορά την εγκατάλειψη του σχολείου και τουλάχιστον 40% όσον αφορά τα άτοµα ηλικίας ετών ου ολοκληρώνουν την τριτοβάθµια εκ αίδευση (ή αντίστοιχο ε ί εδο). Η ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης για την έως το 2020 ερίοδο θα ρέ ει να καθορισθεί στο λαίσιο ενός στρατηγικού λαισίου ου θα καλύ τει τα συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης στο σύνολό τους, µε βάση µια ροο τική ολοκληρωµένης διά βίου µάθησης. Πράγµατι, η διά βίου µάθηση θα ρέ ει να θεωρείται ως θεµελιώδης αρχή στην ο οία θα βασίζεται ολόκληρο το λαίσιο, το ο οίο έχει σχεδιασθεί ώστε να καλύ τει κάθε είδους µάθηση - τυ ική, µη τυ ική και άτυ η - σε όλα τα ε ί εδα: α ό την ροσχολική και την ρωτοβάθµια εκ αίδευση έως την τριτοβάθµια εκ αίδευση, την ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση και την εκ αίδευση των ενηλίκων

39 Έτσι, στις 12 Μαΐου 2009 τέθηκε σε ισχύ το νέο Ευρω αϊκό ρόγραµµα δράσης στον τοµέα της δια βίου µάθησης. Το ρόγραµµα εργασίας «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2020» (ΕΚ 2020) 61 είναι ένα νέο στρατηγικό λαίσιο για την ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, το ο οίο βασίζεται στο ρόγραµµα εργασίας «Εκ αίδευση και κατάρτιση 2010» (ΕΚ 2010). Παρέχει κοινούς στρατηγικούς στόχους στα κράτη µέλη, συµ εριλαµβανοµένου ενός συνόλου αρχών για την ε ίτευξη αυτών των στόχων, καθώς ε ίσης κοινές µεθόδους εργασίας µε τοµείς ροτεραιότητας. Α ό τα συµ εράσµατα του Συµβουλίου (ΕΚ 2020) 62 ροκύ τει το στρατηγικό λαίσιο ευρω αϊκής συνεργασίας στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης έως το Το λαίσιο αυτό βασίζεται στα α οτελέσµατα του ρογράµµατος εργασίας «Εκ αίδευση και κατάρτιση 2010» (ΕΚ 2010), µε σκο ό την αντιµετώ ιση των ροκλήσεων ου α οµένουν όσον αφορά τη δηµιουργία µιας Ευρώ ης βασισµένης στη γνώση και την υλο οίηση της δια βίου µάθησης για όλους. Ο κύριος στόχος του λαισίου είναι η στήριξη των κρατών µελών όσον αφορά την εραιτέρω ανά τυξη των συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισής τους. Αυτά τα συστήµατα θα ρέ ει να αρέχουν τα µέσα σε όλους τους ολίτες να ανα τύξουν τις ικανότητές τους, να τους εξασφαλίσουν την λήρη ροσω ική, κοινωνική και ε αγγελµατική ανά τυξη όλων των ολιτών καθώς ε ίσης να διασφαλίζουν την λήρη και βιώσιµη οικονοµική ευµάρεια και α ασχολησιµότητα, ροωθώντας αράλληλα τις δηµοκρατικές αρχές, την κοινωνική συνοχή, την ενεργό συµµετοχή στα κοινά και τον δια ολιτισµικό διάλογο. Το λαίσιο θα ρέ ει να λαµβάνει υ όψη ολόκληρο το φάσµα των συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης µε την ροο τική της δια βίου 61 Βλ. Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 12 ης Μαΐου 2009 σχετικά με ένα στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στο τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, Επίσημη Εφημερίδα (2009 C 119/02), Βλ. το ίδιο

40 µάθησης, καλύ τοντας όλα τα ε ί εδα και τα είδη µάθησης (συµ εριλαµβανοµένης της µη τυ ικής και της άτυ ης µάθησης). Ο αρα άνω στόχος θα ρέ ει να ε ιδιώκεται στο λαίσιο αγκόσµιας ροο τικής. Τα κράτη µέλη αναγνωρίζουν τη σηµασία του ανοίγµατος ρος τον κόσµο γενικά ως αναγκαία ροϋ όθεση της αγκόσµιας ανά τυξης και ευµάρειας ου θα βοηθήσει την Ευρω αϊκή Ένωση - µέσω της αροχής ευκαιριών για εξαιρετική και ελκυστική εκ αίδευση, κατάρτιση και έρευνα - να εκ ληρώσει το στόχο της και να καταστεί µια αγκοσµίως ηγετική οικονοµία της γνώσης. Η εκ αίδευση και η κατάρτιση έχουν συµβάλει σηµαντικά στην υλο οίηση των µακρο ρόθεσµων στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας για την οικονοµική ανά τυξη και την α ασχόληση. Ε οµένως, ενόψει των µελλοντικών εξελίξεων της διαδικασίας αυτής, θα ρέ ει να καταβληθούν εραιτέρω ροσ άθειες ώστε να εξασφαλισθεί ότι η εκ αίδευση και η κατάρτιση θα εξακολουθήσουν να βασίζονται α όλυτα στην ευρύτερη στρατηγική. Είναι ε ίσης ουσιώδους σηµασίας να αραµείνει το λαίσιο της ευρω αϊκής συνεργασίας αρκετά ευέλικτο ώστε να µ ορούν να αντιµετω ισθούν τόσο οι τρέχουσες όσο και οι µελλοντικές ροκλήσεις, εριλαµβανοµένων εκείνων ου θα δηµιουργήσει ο οιαδή οτε η νέα στρατηγική µετά το Το λαίσιο αυτό αφορά τέσσερις µακρο ρόθεσµους στρατηγικούς στόχους: Υλο οίηση της δια βίου µάθησης και της κινητικότητας Α αιτείται ρόοδος στην εφαρµογή των στρατηγικών ιά Βίου Μάθησης, την ανά τυξη εθνικών λαισίων ροσόντων ου συνδέονται µε το ευρω αϊκό Πλαίσιο Ε αγγελµατικών Προσόντων και ιο ευέλικτων µεθόδων µάθησης. Η κινητικότητα θα ρέ ει να ε εκταθεί και ο Ευρω αϊκός Χάρτης Ποιότητας για την Κινητικότητα θα ρέ ει να εφαρµοστεί

41 Βελτίωση της οιότητας και της α οτελεσµατικότητας της εκ αίδευσης και της κατάρτισης Όλοι οι ολίτες ρέ ει να είναι ικανοί να α οκτήσουν βασικές δεξιότητες και όλα τα ε ί εδα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης θα ρέ ει να γίνουν ιο ελκυστικά και α οτελεσµατικά. Προαγωγή της ισοτιµίας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συµµετοχής στα κοινά Η εκ αίδευση και η κατάρτιση θα ρέ ει να εµ λέξει όλους τους ολίτες να α οκτήσουν και να ανα τύξουν τις δεξιότητες και τις ικανότητες ου α αιτούνται για την ροώθηση της α ασχολησιµότητας και της εραιτέρω µάθησής τους, της ενεργούς συµµετοχής τους στα κοινά και το δια ολιτισµικό διάλογο. Εκ αιδευτικά µειονεκτήµατα ρέ ει να ε ιλυθούν µέσω της υψηλής οιότητας ενσωµάτωσης και ροσχολικής εκ αίδευσης. Ενίσχυση της καινοτοµίας και της δηµιουργικότητας, καθώς και του ε ιχειρηµατικού νεύµατος, σε όλα τα ε ί εδα εκ αίδευσης και κατάρτισης Να εξασφαλιστεί η ενίσχυση της δηµιουργικότητας και της καινοτοµίας, συµ εριλαµβανοµένης της ε ιχειρηµατικότητας, σε όλα τα ε ί εδα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης. Θα ρέ ει να ροωθηθεί η α όκτηση ολυδύναµων δεξιοτήτων α ό όλους τους ολίτες και η λειτουργία του τριγώνου της γνώσης (εκ αίδευση-έρευνα-καινοτοµία). Θα ρέ ει να ροωθηθούν συµ ράξεις µεταξύ ε ιχειρήσεων και εκ αιδευτικών ιδρυµάτων, καθώς και ευρύτερων κοινοτήτων µάθησης µε την κοινωνία των ολιτών και άλλους ενδιαφερόµενους φορείς. Για να µετρηθεί η ρόοδος ου έχει γίνει σχετικά µε αυτούς τους στόχους, οι στόχοι συνοδεύονται α ό δείκτες και ευρω αϊκά κριτήρια αναφοράς. Ένα σύνολο αρχών αρέχονται ε ίσης ου θα ρέ ει να τηρούνται κατά τις

42 εργασίες για τους ροαναφερόµενους στόχους. Αυτό εριλαµβάνει την εφαρµογή της ευρω αϊκής συνεργασίας στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης α ό την ροο τική της διά βίου µάθησης, ου σύµφωνα µε την ανοιχτή µέθοδο συντονισµού χρησιµο οιείται ιο α οτελεσµατικά και ανα τύσσονται συνέργιες ανάµεσα στους διάφορους τοµείς ου εµ λέκονται. Η Ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης ρέ ει να είναι διατοµεακή, καθώς και διαφανής, αφού εριλαµβάνει τη συναφή ολιτική και όλους τους ενδιαφερόµενους φορείς. Τα α οτελέσµατα α ό τη συνεργασία θα ρέ ει να διαδοθούν και να ε ανεξεταστούν τακτικά. Ε ίσης, θα ρέ ει να στοχευθεί µεγαλύτερη συµβατότητα µε τις δύο διαδικασίες της Κο εγχάγης και της Μ ολόνιας 63 καθώς ε ίσης και η ενίσχυση του διαλόγου και της συνεργασίας µε τις τρίτες χώρες και τους διεθνείς οργανισµούς. Με στόχο την ευέλικτη εργασία και τις α οτελεσµατικές µεθόδους για την ευρω αϊκή συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, το λαίσιο αρέχει µια σειρά κύκλων εργασιών µέχρι το 2020 (ο ρώτος καλύ τει την ερίοδο ). Ορισµένοι τοµείς ροτεραιότητας για κάθε κύκλο υιοθετήθηκαν α ό κάθε κύκλο στη βάση των ροαναφερόµενων στρατηγικών στόχων. Η συνεργασία ραγµατο οιείται µέσω της αµοιβαίας ρωτοβουλίας µάθησης για την ο οία έχουν δοθεί σαφείς εντολές, χρονοδιαγράµµατα και ρογραµµατισµένα α οτελέσµατα. Τα α οτελέσµατα της συνεργασίας θα ρέ ει να διαδίδονται ευρέως ανάµεσα στους φορείς χάραξης ολιτικής και τα ενδιαφερόµενα µέρη, ροκειµένου να βελτιωθεί η ροβολή και ο αντίκτυ ος. Μια κοινή έκθεση ροόδου του Συµβουλίου και της Ε ιτρο ής θα ρέ ει να καταρτίζεται στο τέλος κάθε κύκλου, η ο οία θα συµβάλει στη δηµιουργία των τοµέων ροτεραιότητας για τον ε όµενο κύκλο. 63 Διακήρυξη της Μπολόνια της 19 ης Ιουνίου 1999, Κοινή Δήλωση των Ευρωπαίων Υπουργών Παιδείας, Η διαδικασία της Μπολόνια αποσκοπεί μεταξύ άλλων, στο να βοηθήσει να υπάρξει σύγκλιση των διαφορετικών συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προς ένα σύστημα με μεγαλύτερη διαφάνεια που θα βασίζεται σε τρείς κύκλους: Πτυχίο/Bachelor-Master-Διδακτορικό

43 Μαζί µε τα κράτη µέλη, η Ε ιτρο ή αρακολουθεί τη συνεργασία στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης. Τα κράτη µέλη ρέ ει να εργάζονται α ό κοινού χρησιµο οιώντας την ανοιχτή µέθοδο συντονισµού, µε σκο ό την ανά τυξη της ευρω αϊκής συνεργασίας στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης µε βάση τον αρα άνω στρατηγικό στόχο, τις αρχές και τις µεθόδους εργασίας. Ταυτόχρονα, τα κράτη µέλη ρέ ει να θεσ ίσουν εθνικά µέτρα για την ε ίτευξη του στρατηγικού στόχου, καθώς και να συµβάλουν στην ε ίτευξη των ευρω αϊκών κριτηρίων αναφοράς. Η Ε ιτρο ή καλείται να υ οστηρίξει τη συνεργασία µεταξύ των κρατών µελών, να αξιολογεί την ρόοδο ου έχει σηµειωθεί όσον αφορά το στόχο και τα κριτήρια αξιολόγησης, καθώς και να συνεχίζει να εργάζεται άνω στα κριτήρια αναφοράς για την κινητικότητα, την α ασχολησιµότητα και την εκµάθηση γλωσσών. Ε ι λέον, α ό κοινού µε τα κράτη µέλη, ρέ ει να εξετάσει ώς το συνεκτικό λαίσιο δεικτών και σηµείων αναφοράς µε βάση το ρόγραµµα εργασίας για το 2010 θα µ ορούσε να είναι εναρµονισµένο µε το Τέλος, η Ε ιτρο ή θα εργαστεί στους τοµείς της κινητικότητας ου θα εστιάζεται αρχικά στη φυσική κινητικότητα µεταξύ χωρών στον τοµέα της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης και στη συνέχεια καλείται να µελετήσει τη δυνατότητα ε έκτασης του κριτηρίου αυτού αξιολόγησης, ώστε να εριλαµβάνει την ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση και την κινητικότητα των διδασκόντων. Ε ι λέον, λόγω της σηµασίας της βελτίωσης της α ασχολησιµότητας µέσω της εκ αίδευσης και της κατάρτισης ροκειµένου να αντιµετω ιστούν οι σηµερινές και οι µελλοντικές ροκλήσεις της αγοράς εργασίας, η Ε ιτρο ή καλείται να υ οβάλει στο Συµβούλιο ρόταση για ενδεχόµενο σχετικό κριτήριο αξιολόγησης ριν α ό τα τέλη του Ενώ λόγω της σηµασίας της εκµάθησης δύο ξένων γλωσσών σε νεαρή ηλικία η Ε ιτρο ή καλείται να υ οβάλει στο Συµβούλιο µέχρι τα τέλη του 2012 ρόταση για ενδεχόµενο σχετικό κριτήριο αξιολόγησης το ο οίο να βασίζεται στις διεξαγόµενες εργασίες για τις γλωσσικές δεξιότητες

44 ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (BENCHMARKING) ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΟ ΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020» Ως µέσο για την αρακολούθηση της ροόδου και τον εντο ισµό των ροκλήσεων, καθώς και για τη διευκόλυνση της τεκµηριωµένης χάραξης ολιτικής, µια σειρά ε ι έδων αναφοράς µέσων ευρω αϊκών ε ιδόσεων (Ευρω αϊκά κριτήρια αξιολόγησης) θα ρέ ει να υ οστηρίζει τους στρατηγικούς στόχους κατά την ερίοδο Τα κριτήρια αυτά εγκρίθηκαν στο λαίσιο του ρογράµµατος εργασίας «Εκ αίδευση και κατάρτιση 2010». Θα ρέ ει να βασίζονται α οκλειστικά σε συγκρίσιµα δεδοµένα και να λαµβάνουν υ όψη τις διαφορετικές καταστάσεις ου ε ικρατούν στα ε ιµέρους κράτη µέλη. εν θα ρέ ει να θεωρούνται ως συγκεκριµένοι στόχοι τους ο οίους ρέ ει να ε ιτύχουν οι ε ιµέρους χώρες µέχρι το Αντίθετα, τα κράτη µέλη καλούνται να εξετάσουν, βάσει των εθνικών ροτεραιοτήτων τους και λαµβάνοντας υ όψη τις µεταβαλλόµενες οικονοµικές εριστάσεις, ώς και σε οιο βαθµό µ ορούν να συµβάλουν στη συλλογική ε ίτευξη των ευρω αϊκών κριτηρίων αξιολόγησης µέσω εθνικών ενεργειών. Κριτήρια αξιολόγησης: Συµµετοχή ενηλίκων στη δια βίου µάθηση Μέχρι το 2020, το 15 % τουλάχιστον των ενηλίκων κατά µέσον όρο θα ρέ ει να συµµετέχει σε διά βίου µάθηση Άτοµα µε χαµηλές ε ιδόσεις σε βασικές δεξιότητες Μέχρι το 2020, το οσοστό των ατόµων ηλικίας 15 ετών µε χαµηλές ε ιδόσεις στην ανάγνωση, τα µαθηµατικά και τις θετικές ε ιστήµες θα ρέ ει να είναι χαµηλότερο α ό 15 %

45 Ε ίτευξη ε ι έδου τριτοβάθµιας εκ αίδευσης Έως το 2020 το οσοστό των ατόµων ηλικίας ετών µε τριτοβάθµιο µορφωτικό ε ί εδο θα ρέ ει να είναι τουλάχιστον 40 % Άτοµα ου εγκαταλεί ουν ρόωρα την εκ αίδευση και την κατάρτιση Μέχρι το 2020, το οσοστό των ατόµων ου εγκαταλεί ουν ρόωρα την εκ αίδευση και κατάρτιση θα ρέ ει να είναι χαµηλότερο του 10 % Προσχολική εκ αίδευση Μέχρι το 2020, το 95% τουλάχιστον των αιδιών ηλικίας µεταξύ 4 ετών και της ηλικίας έναρξης της υ οχρεωτικής ρωτοβάθµιας εκ αίδευσης θα ρέ ει να συµµετέχει σε ροσχολική εκ αίδευση. ΠΡΩΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ο ρώτος στόχος «Υλο οίηση της δια βίου µάθησης και κινητικότητας «του ρογράµµατος εργασίας «Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2020» ευθυγραµµίζεται µε τα συµ εράσµατα του Συµβουλίου σχετικά µε την κινητικότητα των νέων 64, την Πράσινη Βίβλο για την ροώθηση της µαθησιακής κινητικότητας των νέων 65 και την εµβληµατική ρωτοβουλία «Νεολαία σε κίνηση» 66 της Στρατηγικής «Ευρώ η 2020». Η ρωτοβουλία αυτή, για να ροωθήσει την ε έκταση της µαθησιακής κινητικότητας, θα ενθαρρύνει άλλες ρωτοβουλίες µε στόχο την ανά τυξη στρατηγικών κινητικότητας και την άρση των εµ οδίων στην κινητικότητα. Λόγω των ροκλήσεων ου θέτουν οι δηµογραφικές αλλαγές και η τακτική ανάγκη ενηµέρωσης και ανά τυξης των δεξιοτήτων ανάλογα µε τις µεταβαλλόµενες οικονοµικές και κοινωνικές εριστάσεις, α αιτούνται διά βίου ροσέγγιση της µάθησης καθώς και συστήµατα εκ αίδευσης και 64 Βλ. Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την κινητικότητα των νέων, Βρυξέλλες, 21 Νοεμβρίου Βλ. Πράσινη Βίβλο, Προωθώντας τη μαθησιακή κινητικότητα των νέων, Βρυξέλλες, 8 Ιουλίου Βλ. Νεολαία σε κίνηση - ένα πλαίσιο για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, Επίσημη εφημερίδα (2010/2307 (INI)),

46 κατάρτισης ικανότερα να αντα οκρίνονται στις αλλαγές και λέον ανοικτά στον ευρύτερο κόσµο. Συγκεκριµένα, ρέ ει να αναληφθούν ενέργειες για να εξασφαλιστούν τόσο η εκ όνηση εθνικών λαισίων ροσόντων τα ο οία να βασίζονται σε χρήσιµα α οτελέσµατα µάθησης όσο και η σύνδεσή τους µε το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Ε αγγελµατικών Προσόντων, η δηµιουργία λέον ευέλικτων οδών µάθησης στις ο οίες εριλαµβάνονται η καλύτερη µετάβαση µεταξύ των διαφόρων τοµέων εκ αίδευσης και κατάρτισης, το µεγαλύτερο άνοιγµα ρος τη µη τυ ική και την άτυ η µάθηση, και µεγαλύτερη διαφάνεια και αναγνώριση των µαθησιακών α οτελεσµάτων. Πρέ ει ε ίσης να καταβληθούν εραιτέρω ροσ άθειες για να ροαχθεί η εκ αίδευση των ενηλίκων, να βελτιωθεί η οιότητα των συστηµάτων καθοδήγησης και να καταστεί ελκυστικότερη η µάθηση - µεταξύ άλλων µε την ανά τυξη νέων µορφών µάθησης και µε τη χρήση νέων διδακτικών και µαθησιακών τεχνολογιών. Ως ουσιώδες στοιχείο της διά βίου µάθησης και ως σηµαντικό µέσο για την ενίσχυση της α ασχολησιµότητας και της ροσαρµοστικότητας των ατόµων, η µαθησιακή κινητικότητα και η κινητικότητα των διδασκόντων και των εκ αιδευτών τους θα ρέ ει να διευρυνθούν σταδιακά ώστε οι ερίοδοι µάθησης στο εξωτερικό τόσο στην Ευρώ η όσο και στον ευρύτερο κόσµο να καταστούν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Με τον τρό ο αυτόν, θα ρέ ει να εφαρµόζονται οι αρχές του Ευρω αϊκού Χάρτη Ποιότητας για την Κινητικότητα. Προς τούτο, θα α αιτηθούν νέες ροσ άθειες α ό όλους τους ενδιαφεροµένους,.χ. για την εξασφάλιση ε αρκούς χρηµατοδότησης. Στο λαίσιο αυτό, θα ενθαρρυνθούν ιδιαίτερα οι ρωτοβουλίες µεταξύ εριφερειών διαφορετικών κρατών µελών. Ωστόσο, οι στρατηγικές κινητικότητας µ ορούν ε ίσης να ανα τυχθούν σε τοµεακό ε ί εδο (.χ. σ

47 έναν βιοµηχανικό κλάδο) ή µεταξύ εκ αιδευτικών ιδρυµάτων. Θα ρέ ει ε ίσης να ληφθούν υ όψη και να ανα τυχθούν η αυξανόµενη ροσοχή ου δίνεται στα µαθησιακά α οτελέσµατα, ο ραγµατικός διά βίου ε αγγελµατικός ροσανατολισµός και η εφαρµογή εργαλείων, ό ως το ευρω αϊκό λαίσιο ε αγγελµατικών ροσόντων και τα εθνικά λαίσια ε αγγελµατικών ροσόντων, το Europass και το ECVET (ευρω αϊκό σύστηµα ακαδηµαϊκών µονάδων για την ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση) ου ενισχύουν τη διά βίου µάθηση και κινητικότητα ενώ ροωθούν την αναγνώριση και ε ικύρωση της µη τυ ικής και άτυ ης µάθησης. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Η ε ένδυση στην εκ αίδευση είναι α οφασιστικής σηµασίας σε ατοµικό, εθνικό και ευρω αϊκό ε ί εδο. Η κινητικότητα µε στόχο την α όκτηση, αναβάθµιση και αραγωγή νέας γνώσης α ό νέους και εργαζόµενους συνεισφέρει ολυδιάστατα και στα τρία ε ί εδα. Θεωρώντας λέον η ΕΕ τη κινητικότητα για την γνώση ως την «έµ τη ελευθερία» και συνδέοντάς την µε τις ε ιστήµες, την έρευνα, τη τεχνολογία και την ε ιχειρηµατικότητα, ενθαρρύνει τη µεθοδική ροώθησή της ως οργανωµένη µαθησιακή κινητικότητα. Η µαθησιακή κινητικότητα µε σκο ό την α όκτηση νέων δεξιοτήτων α οτελεί έναν α ό τους βασικούς τρό ους µε τους ο οίους ένα άτοµο, ιδίως νέο, µ ορεί να ενισχύσει τη µελλοντική του α ασχολησιµότητα και την ροσω ική του εξέλιξη. Οι µελέτες ε ιβεβαιώνουν ότι η µαθησιακή κινητικότητα ροσθέτει στο ανθρώ ινο κεφάλαιο, αφού οι σ ουδαστές έχουν ρόσβαση σε νέες γνώσεις και ανα τύσσουν νέες γλωσσικές δεξιότητες και δια ολιτισµικές ικανότητες. Ε ι λέον, οι εργοδότες αναγνωρίζουν και εκτιµούν αυτά τα λεονεκτήµατα. Έτσι, οι Ευρω αίοι ου µετακινούνται ως

48 σ ουδαστές είναι ιθανότερο να µετακινηθούν ως εργαζόµενοι αργότερα στη ζωή τους. Η µαθησιακή κινητικότητα διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στο να καταστούν τα συστήµατα αλλά και τα ιδρύµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης ιο ανοιχτά, ιο ευρω αϊκά και διεθνή µε µεγαλύτερη ροσβασιµότητα και α οτελεσµατικότητα. Μ ορεί ε ίσης να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της Ευρώ ης και να συµβάλει στην ανά τυξης µιας κοινωνίας έντασης γνώσης, βοηθώντας έτσι στην ε ίτευξη των στόχων της Λισαβόνας για ανά τυξη και α ασχόληση. Στο λαίσιο της σηµερινής διεθνούς οικονοµικής κρίσης, η Ε ιτρο ή 67 έχει ε ισηµάνει ότι η ε ένδυση στην εκ αίδευση και την κατάρτιση είναι α οφασιστικής σηµασίας. Έχει ε ίσης υ ογραµµίσει ότι αν και α οτελεί ειρασµό η διοχέτευση όρων σε άλλες ενέργειες, ακριβώς σε ε οχές οικονοµικών δυσκολιών ρέ ει να εξασφαλίζεται η ε ένδυση σε γνώσεις και δεξιότητες. Ε οµένως η κινητικότητα των εκ αιδευοµένων ρέ ει να καταστεί µέρος της ανανεωµένης ροσ άθειας για την ανά τυξη των δεξιοτήτων και της ικανότητας της Ευρώ ης να καινοτοµεί και να αναγνωρίζεται σε διεθνές ε ί εδο. Πολύ σηµαντική είναι και η ανακοίνωση της Ε ιτρο ής 68 για την α ασχόληση του Ιουνίου Η Ε ιτρο ή αναφέρει την ροώθηση της κινητικότητας ως µια α ό τις κύριες ροτεραιότητες για το ξε έρασµα της σηµερινής ύφεσης και για τη δηµιουργία θέσεων α ασχόλησης. Συγκεκριµένα υ ογραµµίζει ότι η κινητικότητα α οτελεί ευκαιρία για τους νέους σε ηλικία άνεργους να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους. 67 Βλ. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Πράσινη Βίβλος, Προώθηση της μαθησιακής κινητικότητας των νέων, Βρυξέλλες, COM (2009) 329/3, σελ Βλ. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Πράσινη Βίβλος, Προώθηση της μαθησιακής κινητικότητας των νέων, Βρυξέλλες, COM (2009) 329/3, σελ

49 Στο Ευρω αϊκό Συµβούλιο των Βρυξελλών το Μάρτιο του 2008 έχει ήδη αναφερθεί η µεγάλη σηµασία της ενίσχυσης της «Πέµ της Ελευθερίας» ροκειµένου να δηµιουργηθεί µια ραγµατικά σύγχρονη και ανταγωνιστική ευρω αϊκή οικονοµία. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ρότειναν στα κράτη µέλη µια σειρά µέτρων ου συµ εριλαµβάνουν τόσο την άρση εµ οδίων για την ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης και των φοιτητών, των ε ιστηµόνων και του ανε ιστηµιακού διδακτικού ροσω ικού όσο και τον εκσυγχρονισµό των ανε ιστηµίων µέσω µεταρρυθµίσεων µε στόχο την ροώθηση της αριστείας. Συγκεκριµένα ρότειναν: ενίσχυση της διασυνοριακής κινητικότητας των ερευνητών καθώς και των φοιτητών των ε ιστηµόνων και του ανε ιστηµιακού διδακτικού ροσω ικού ιο ανοικτή και ανταγωνιστική αγορά εργασίας για τους Ευρω αίους ερευνητές µε καλύτερες ευκαιρίες σταδιοδροµίας, διαφάνεια και φιλικό εριβάλλον για τις οικογένειες, συνέχιση της εφαρµογής των µεταρρυθµίσεων της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης, διευκόλυνση και ροώθηση της βέλτιστης χρήσης της διανοητικής ιδιοκτησίας ου δηµιουργείται στο λαίσιο ερευνητικών οργανισµών ώστε να αυξηθεί η µεταφορά γνώσης στη βιοµηχανία, ιδίως µέσω ενός «Χάρτη διανοητικής ιδιοκτησίας» ο ο οίος θα εγκριθεί στο τέλος του έτους ενθάρρυνση της ανοιχτής ρόσβασης στη γνώση και της ανοικτής καινοτοµίας ροώθηση της ε ιστηµονικής αριστείας δηµιουργία νέας γενεάς ερευνητικών µέσων αγκόσµιας εµβέλειας ροώθηση της αµοιβαίας αναγνώρισης ροσόντων Βλ. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Βρυξέλλες, 20 Μαΐου 2008, σελ

50 Ένας ε ι λέον στόχος ου έχει τεθεί α ό την ΕΕ για τη µαθησιακή κινητικότητα είναι να ροάγει µια αίσθηση ευρω αϊκής ταυτότητας (High Level Expert Forum on Mobility, 2008) και για το λόγο αυτό έχει εκ ονηθεί ένας ειδικός οδηγός για τα δικαιώµατα των µετακινούµενων φοιτητών στην Ευρω αϊκή Ένωση 70. Η ΕΕ υ οστηρίζει α ό τα µέσα ερί ου της δεκαετίας του 1980 µε διάφορες ρωτοβουλίες αλλά και ρογράµµατα τη µαθησιακή κινητικότητα. Η υ οστήριξη της ΕΕ καλύ τει ένα ευρύ φάσµα τοµέων ό ου εριλαµβάνονται η τριτοβάθµια εκ αίδευση και οι ε ιχειρήσεις, η έρευνα, η ε αγγελµατική εκ αίδευση και οι µαθητείες, η δευτεροβάθµια εκ αίδευση, οι ανταλλαγές των νέων και ο εθελοντισµός, ο ολιτιστικός τοµέας, οι νέοι ε ιχειρηµατίες και η κοινωνία των ολιτών. Οι δράσεις έχουν διευρυνθεί στο λαίσιο της Στρατηγικής της Λισαβόνας και ειδικότερα µετά την υιοθέτηση του ρογράµµατος «ια Βίου Μάθηση » το ο οίο καλύ τει όλους τους τοµείς της εκ αίδευσης και της κατάρτισης. Όσον αφορά στη κινητικότητα µεταξύ Ευρω αϊκών Πανε ιστηµίων και Πανε ιστηµίων εκτός Ευρώ ης έχουν υιοθετηθεί τα ρογράµµατα Erasmus Mundus και Tempus. Για τη διευκόλυνση της κινητικότητας ανα τύχθηκαν διάφορα εργαλεία, ό ως το Ευρω αϊκό Σύστηµα µεταφοράς και συσσώρευσης ιστωτικών µονάδων (ECTS για την Ανώτατη Εκ αίδευση) 71, το αράρτηµα δι λώµατος (Diploma Supplement) 72, το λαίσιο ευρω αϊκών ροσόντων για την δια βίου µάθηση (EQF) 73, το ευρω αϊκό σύστηµα ακαδηµαϊκών µονάδων για την 70 Βλ. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Οδηγός για τα δικαιώματα των μετακινούμενων φοιτητών στην Ευρωπαϊκή Ένωση», Βρυξέλλες SEC (2010) 1047, Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης,

51 ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση (ECVET) 74, το Youth pass 75, η οδηγία για φοιτητική βίζα 76 και η δέσµη µέτρων για την ε ιστηµονική βίζα 77. Η Ε ιτρο ή συµµετέχει ε ίσης ενεργά στη διαδικασία της Μ ολόνιας, µια συµφωνία µεταξύ 47 χωρών ου οδήγησε στη δηµιουργία ενός Ευρω αϊκού Χώρου Ανώτατης Εκ αίδευσης το Ε ίσης η Ε ιτρο ή έχει δηµιουργήσει δυνατότητες µάθησης για νέους ό ως διάφορες διαδικτυακές ύλες ενηµέρωσης, για αράδειγµα την PLOTEUS 78 (την ύλη για τις ευκαιρίες µάθησης και κατάρτισης στην Ευρώ η), την Ευρω αϊκή ικτυακή Πύλη της Νεολαίας 79, Σ ουδές στην Ευρώ η 80, Euraxess Μετακινούµενοι ερευνητές 81, τον ιστοτό ο Marie Curie για όλες τις δράσεις του Marie Curie 82, την YourEurope 83, τα δίκτυα Euroguidance 84, EURES 85 και Eurodesk 86, το Erasmus Νεαροί Ε ιχειρηµατίες 87 και υ οστήριξη της κατάρτισης και της κινητικότητας για τις ΜΜΕ 88. Το 2013 η εφαρµογή κοινών ευρω αϊκών εργαλείων και αρχών θα ε ιταχυνθεί. Οι συστάσεις του Συµβουλίου και του Ευρω αϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε το ευρω αϊκό λαίσιο ε αγγελµατικών ροσόντων (EQF), το ευρω αϊκό σύστηµα ιστωτικών µονάδων για την ΕΕΚ (ECVET) και το ευρω αϊκό λαίσιο αναφοράς για τη διασφάλιση της οιότητας στην ΕΕΚ (EQAVET) βρίσκονται σε ορεία ολοκλήρωσης του ρώτου σταδίου εφαρµογής

52 Το Κέντρο Cedefop συνεργάζεται µε την Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή, τα κράτη µέλη και τους κοινωνικούς εταίρους για τη χάραξη µιας µακρο ρόθεσµης στρατηγικής για τα µαθησιακά α οτελέσµατα 89. Με βάση την διερεύνηση των εθνικών ρακτικών, την ανάλυση των ε ι τώσεων των µαθησιακών α οτελεσµάτων στη διδασκαλία, και τη µάθηση στο λαίσιο της αρχικής ΕΕΚ καθώς και την είρα α ό την ανά τυξη εθνικών λαισίων ε αγγελµατικών ροσόντων, συστηµάτων ιστωτικών µονάδων, ρογραµµάτων σ ουδών, την αξιολόγηση, τη διασφάλιση οιότητας και την ε ικύρωση - το Κέντρο θα ροβεί σε καταγραφή της εφαρµογής των µαθησιακών α οτελεσµάτων ανά την Ευρώ η το Η ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ «ΕΥΡΩΠΗ 2020» Η µαθησιακή κινητικότητα έχει τεθεί ως ροτεραιότητα στο λαίσιο της Στρατηγικής «Ευρώ η 2020», ό ου έχει τεθεί ο φιλόδοξος στόχος το 40% του ενεργού ληθυσµού ετών να είναι α όφοιτοι της Ανώτατης Εκ αίδευσης και το 20% να ραγµατο οιήσουν µια ερίοδο κινητικότητας σε άλλη ευρω αϊκή χώρα. Ε ι λέον, µέσω της ρωτοβουλίας «Νεολαία σε κίνηση» της Ε ιτρο ής, η ο οία α οτελεί µια δέσµη δράσεων για την εκ αίδευση και την α ασχόληση των νέων, γίνεται µια ροσ άθεια να βελτιωθούν οι ροο τικές α ασχόλησης των νέων οι ο οίοι λήττονται α ό ψηλά οσοστά ανεργίας. Μεταξύ των δράσεων συµ εριλαµβάνονται η χρήση υ οτροφιών α ό την Ευρω αϊκή Ένωση για σ ουδές ή κατάρτιση σε άλλη χώρα και η δράση «Η ρώτη σου δουλειά Eures» και η στήριξη της νεανικής 89 Μαθησιακό αποτέλεσμα καλείται η αποτύπωση όλων αυτών που ο εκπαιδευόμενος γνωρίζει, κατανοεί και μπορεί να κάνει μετά την ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας. 90 Βλ. Ενημερωτικό Σημείωμα «Αποτελεσματικότερες πολιτικές για τη δια βίου μάθηση», Cedefop, Ιανουάριος 2013, σελ

53 ε ιχειρηµατικότητας µέσω του Ευρω αϊκού Μηχανισµού Μικροχρηµατοδοτήσεων «Progress» 91. Τον Φεβρουάριο του 2012 δηµοσιεύθηκε η κοινή έκθεση του Συµβουλίου και της Ε ιτρο ής 92 σχετικά µε την εφαρµογή του στρατηγικού λαισίου για την ευρω αϊκή συνεργασία στο τοµέα της εκ αίδευσης και κατάρτισης στην ο οία ορίζονται τα βήµατα ενίσχυσης της διακυβέρνησης του λαισίου «ΕΚ2020» και κινητο οίησης της διαδικασίας «ΕΚ 2020» για τη στήριξη των στόχων της Στρατηγικής Ευρώ ης 2020 όσον αφορά την ανά τυξη και την α ασχόληση ό ου ροσδιόρισε µια σειρά τοµέων για την ευρω αϊκή συνεργασία στο τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης για τη ερίοδο Η έκθεση καλύ τει τους τοµείς της εκ αίδευσης, του ολιτισµού και της έρευνας. Αυτοί οι τοµείς φαίνονται οι καταλληλότεροι δεδοµένου ότι συµβάλλουν στους ρωταρχικούς στόχους και τις εµβληµατικές ρωτοβουλίες της ΕΕ Ε ίσης α οτελούν καίρια αραδείγµατα ολιτικών ου εφαρµόστηκαν µε κεντρική διαχείριση 93, και όχι σε ε ιµερισµένη 94 βάση µε τα κράτη µέλη. Ό ως ε ισηµαίνεται στην κοινή έκθεση Συµβουλίου και Ε ιτρο ής, για την λειονότητα των Ευρω αίων η δια βίου µάθηση δεν α οτελεί ραγµατικότητα. Ενώ έχει αυξηθεί η συµµετοχή στην εκ αίδευση και κατάρτιση κατά την ρώτη νεότητα, ρόσφατα στοιχεία σχετικά µε τον αριθµό των ενηλίκων ετών ου συµµετέχουν στη διά βίου µάθηση αρουσιάζουν ελαφρά τωτική τάση. Η χαµηλή ε ίδοση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική λαµβανοµένης υ όψη της κρίσης. Οι άνεργοι νέοι και οι 91 Βλ. Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, Υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Μικροχρηματοδοτήσεων Progress 2010, COM(2011) 195 τελικό, Βρυξέλλες, Εφαρμόζεται στις κοινοτικές δαπάνες και τις εσωτερικές πολιτικές. 94 Ευρωπαϊκό Γεωργικό ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων και διαρθρωτικά ταμεία

54 ενήλικοι µε χαµηλή ειδίκευση ρέ ει να στηριχθούν για την εκ αίδευση και την κατάρτιση, ροκειµένου να έχουν καλύτερες ευκαιρίες στην αγορά εργασίας. Η αράλειψη της ε ένδυσης στις δεξιότητές τους α οδυναµώνει τις ευκαιρίες τους να ε ανέλθουν στην αγορά εργασίας και εριορίζει τις δυνατότητες της Ευρώ ης για ανά τυξη και δηµιουργία θέσεων α ασχόλησης. Είναι ροτεραιότητα η συµβολή της εκ αίδευσης στην οικονοµική ανά τυξη της Ευρώ ης µέσω της αναβάθµισης των δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού και της ενσωµάτωσης ρογραµµάτων εκ αίδευσης ενηλίκων µε σκο ό την οικονοµική ανά τυξη και καινοτοµία. Η ια Βίου Μάθηση είναι συνεχής διαδικασία ου µ ορεί να διαρκέσει καθ όλη τη ζωή ενός ατόµου, α ό την οιοτική ροσχολική εκ αίδευση έως την κατάρτιση µετά τη συνταξιοδότηση. Ε ι λέον, η µάθηση λαµβάνει χώρα ε ίσης εκτός των λαισίων της τυ ικής µάθησης, ιδίως στο χώρο εργασίας. Όµως εξακολουθούν να υ άρχουν εµ όδια, ό ως οι εριορισµένες και ανε αρκώς ροσαρµοσµένες στις ανάγκες των διαφόρων οµάδων στόχων ευκαιρίες για µάθηση, ό ως η έλλειψη ευ ρόσιτων ληροφοριών και συστηµάτων υ οστήριξης και οι ανε αρκώς ευέλικτες ορείες µάθησης (.χ. µεταξύ της ΕΕΚ και της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης). Τα ροβλήµατα συχνά ε ιδεινώνονται α ό το γεγονός ότι οι µαθητές ροέρχονται α ό µειονεκτούντα κοινωνικοοικονοµικά στρώµατα και είναι χαµηλού µορφωτικού ε ι έδου. Για την υ ερ ήδηση αυτών των εµ οδίων δεν αρκούν οι α οσ ασµατικές µεταρρυθµίσεις σε ε ιµέρους τοµείς της εκ αίδευσης. Αν και τα κράτη µέλη αναγνώρισαν την ανάγκη αυτή εδώ και µια δεκαετία, το ρόβληµα του κατακερµατισµού αραµένει. Σήµερα λίγες µόνο χώρες διαθέτουν ολοκληρωµένη στρατηγική για τη στήριξη µιας ορθής εκ αιδευτικής αλληλουχίας

55 Στην άτυ η Σύνοδο των Υ ουργών Παιδείας στη Λευκωσία στις 4-5 Οκτωβρίου 2012, τονίζεται ότι η Ευρω αϊκή Ένωση χρειάζεται ερισσότερους ολίτες µε τις σωστές δεξιότητες ου να συµβάλλουν ενεργά στην ρόοδο της οικονοµίας και της κοινωνίας της. Πάρα ολλοί Ευρω αίοι δεν έχουν το α αιτούµενο ε ί εδο των βασικών δεξιοτήτων στην ανάγνωση και τη γραφή, έχουν α οκτήσει άρα ολλές θεωρητικές και όχι αρκετές ρακτικές γνώσεις, εγκαταλεί ουν ρόωρα το σχολείο ή εµ οδίζονται α ό το να άρουν ένα τυχίο τριτοβάθµιας εκ αίδευσης 95. Ε ίσης στο λαίσιο της Συνόδου στον τοµέα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, οι κατά χώρα συστάσεις του 2012 εστιάζουν συγκεκριµένα στα εξής: την ροώθηση της ρόσβασης σε καλής οιότητας ροσχολική και σχολική εκ αίδευση, την ρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, την κατάσταση των νέων, την ανεργία των νέων και τη µετάβαση των νέων στην αγορά εργασίας, την ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση µε έµφαση στην κατάρτιση στο χώρο εργασίας και συστήµατα µαθητείας, την ανάγκη για τον εκσυγχρονισµό της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης µε έµφαση στη µείωση των οσοστών εγκατάλειψης, αλλά και τη βελτίωση της οιότητας και την καλύτερη ρόσβαση για τις µειονεκτούσες οµάδες, καθώς και την κατάσταση εκ αίδευσης των µειονεκτούντων οµάδων, συµ εριλαµβανοµένων των µεταναστών και των Ροµά 96. Σύµφωνα µε την έκθεση των συµ ερασµάτων του Συµβουλίου σχετικά µε την την εκ αίδευση και την ανά τυξη στην Ευρώ η το 2020, «Η συµβολή της εκ αίδευσης και της κατάρτισης στην οικονοµική ανάκαµψη, την ανά τυξη και την α ασχόληση» ου ραγµατο οιήθηκε στις Νοεµβρίου 2012 στις Βρυξέλλες, ακόµη και σε ε οχή εριορισµένων οικονοµικών όρων, η α οτελεσµατική και κατάλληλη ε ένδυση σε τοµείς ό ως η εκ αίδευση και η κατάρτιση είναι ένα βασικό στοιχείο της οικονοµικής ανά τυξης και της 95 Άτυπη Σύνοδος Υπουργών Παιδείας, Λευκωσία, 4-5 Οκτωβρίου 2012, σελ Άτυπη Σύνοδος Υπουργών Παιδείας, Λευκωσία, 4-5 Οκτωβρίου 2012, σελ

56 ανταγωνιστικότητας η ο οία µε τη σειρά της είναι α αραίτητη για τη δηµιουργία θέσεων εργασίας. Ακόµα ιο α οδοτική ε ένδυση ρέ ει να γίνει στην εκ αίδευση και στην κατάρτιση, ιδιαίτερα σε µια ερίοδο οικονοµικών δυσκολιών και υψηλής ανεργίας των νέων. Ε ι λέον, τα ε ί εδα δεξιοτήτων τόσο των νέων όσο και των ενηλίκων ρέ ει συνεχώς και σε βάθος να ροσαρµόζονται στις µεταβαλλόµενες ανάγκες της οικονοµίας και της αγοράς εργασίας. Γι αυτό τα συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης ρέ ει να α οσκο ούν στη διευκόλυνση της µετάβασης α ό την εκ αίδευση στην εργασία, να ε ιτευχθεί η κατάλληλη ισορρο ία µεταξύ της θεωρίας και της ρακτικής. Τέλος τονίζει ότι ρέ ει να ανοίξουν ιο ευέλικτους διαύλους µεταξύ της ε αγγελµατικής εκ αίδευσης και κατάρτισης και της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης εντός των εθνικών λαισίων ε αγγελµατικών ροσόντων. Τέλος, σύµφωνα µε την ετήσια ε ισκό ηση της ανά τυξης για το το Συµβούλιο, σχετικά µε την ε ένδυση σε δεξιότητες, ε ισηµαίνει ότι υ άρχουν αυξανόµενες ενδείξεις ότι η ροσφορά δεξιοτήτων δεν αντα οκρίνεται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, µε ερισσότερες α ό δύο εκατοµµύρια θέσεις εργασίας να είναι σήµερα κενές ανά την Ευρώ η. Ε ι λέον τονίζεται ότι είναι σηµαντικό να αυξηθεί η ε ίδοση των συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης και το συνολικό ε ί εδο δεξιοτήτων, συνδέοντας στενότερα το εργασιακό και το εκ αιδευτικό εριβάλλον, αναγνωρίζοντας ότι δεν υ άρχει µία λύση ενιαία για όλους και ότι ορισµένες µεταρρυθµίσεις µ ορεί να αργήσουν να φέρουν α οτελέσµατα. Ε ι λέον, γίνεται σαφές ότι ρέ ει να βελτιωθούν οι ε ιδόσεις των οµάδων νέων µε υψηλό κίνδυνο ρώιµης εγκατάλειψης του σχολείου και χαµηλά ε αγγελµατικά ροσόντα, σύµφωνα µε το λαίσιο ου ορίζεται στη σύσταση του Συµβουλίου του 2011,.χ. µε τον έγκαιρο ροσδιορισµό των ατόµων µε χαµηλές ε ιδόσεις σε βασικές δεξιότητες σε όλες τις φάσεις της σχολικής 97 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2013, COM(2012) 750 τελικό, Βρυξέλλες,

57 εκ αίδευσης, αρέχοντας εξατοµικευµένη υ οστήριξη µε αράλληλη αναγνώριση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων ου α οκτώνται σε µη τυ ικό και άτυ ο ε ί εδο και κατα ολεµώντας τις αιτίες των χαµηλών ε ιδόσεων µε τη βοήθεια υψηλής οιότητας και ροσιτής εκ αίδευσης και φροντίδας για τα ρώτα χρόνια εκ αίδευσης 98. Ε ίσης, ρέ ει να ληφθούν µέτρα για την ανά τυξη εγκάρσιων δεξιοτήτων και ικανοτήτων, ό ως εριγράφεται στη σύσταση του 2006 για τις βασικές ικανότητες της διά βίου µάθησης, α ό τα ρώτα βήµατα της εκ αίδευσης έως την ανώτατη εκ αίδευση, χρησιµο οιώντας καινοτόµες αιδαγωγικές ροσεγγίσεις µε ε ίκεντρο τον σ ουδαστή 99. Τέλος, είναι ιθανό να αξιολογήσει, σε στενή συνεργασία µε τα κράτη µέλη και τους σχετικούς ενδιαφεροµένους, τις ε ι τώσεις της ενδεχόµενης δηµιουργίας Ευρω αϊκού χώρου για τις δεξιότητες και τα ε αγγελµατικά ροσόντα, για να αυξηθεί η σύγκλιση µεταξύ των διαφόρων εργαλείων διαφάνειας και αναγνώρισης της ΕΕ και των κρατών µελών, µε σκο ό να εξασφαλίζεται ότι οι δεξιότητες και τα ε αγγελµατικά ροσόντα µ ορούν εύκολα να αναγνωριστούν σε διασυνοριακό ε ί εδο. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΕΠΕΠ (EUROPEAN QUALIFICATIONS SYSTEM - EQF) ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Εκκλήσεις για την ανά τυξη ενός ευρω αϊκού λαισίου ροσόντων διατυ ώθηκαν στα συµβούλια της Λισσαβόνας και της Βαρκελώνης, στην κοινή ενδιάµεση έκθεση του Συµβουλίου και της Ε ιτρο ής 2004 σχετικά µε 98 C 64/ C 64/

58 την εφαρµογή του ρογράµµατος εργασίας για την εκ αίδευση και κατάρτιση 2010, ό ως ε ίσης και στα συµ εράσµατα του Συµβουλίου της 15ης Νοεµβρίου 2004 σχετικά µε τις µελλοντικές ροτεραιότητες της ενισχυµένης ευρω αϊκής συνεργασίας στον τοµέα της Ε αγγελµατικής Εκ αίδευσης και Κατάρτισης, ου διατυ ώθηκαν στο λαίσιο της διαδικασίας της Κο εγχάγης. Παράλληλα, στο λαίσιο της διαδικασίας της Μ ολόνιας δόθηκε έµφαση στην εξασφάλιση συµ ληρωµατικότητας µεταξύ του λαισίου για τον Ευρω αϊκό χώρο Ανώτατης Εκ αίδευσης και του ροτεινόµενου Ευρω αϊκού Πλαισίου Προσόντων. Συγκεκριµένα, η ανά τυξη του Ευρω αϊκού Πλαισίου Ε αγγελµατικών Προσόντων ξεκίνησε το 2004, ως α άντηση στα αιτήµατα των κρατών µελών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφεροµένων για ένα κοινό σηµείο αναφοράς ρος ενίσχυση της διαφάνειας των ε αγγελµατικών ροσόντων. Η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή, µε την υ οστήριξη µιας Οµάδας Εµ ειρογνωµόνων του EQF, κατάρτισε ένα σχέδιο ροτείνοντας ένα λαίσιο 8 ε ι έδων µε βάση τα µαθησιακά α οτελέσµατα, στόχος του ο οίου ήταν η διευκόλυνση της διαφάνειας και φορητότητας των ε αγγελµατικών ροσόντων και η υ οστήριξη της δια βίου µάθησης. Στη συνέχεια, η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή δηµοσιο οίησε το έγγραφο αυτό για διαβούλευση σε όλη την Ευρώ η, το δεύτερο εξάµηνο του Η αντα όκριση στη διαβούλευση κατέδειξε την ευρύτατη υ οστήριξη των Ευρω αίων ενδιαφεροµένων για την ρόταση της Ευρω αϊκής Ε ιτρο ής, ζητώντας αράλληλα και µια σειρά διευκρινίσεων και α λο οιήσεων. Σε αντα όκριση ρος αυτά, η Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή τρο ο οίησε την ρόταση, βασιζόµενη στις ροτάσεις των εµ ειρογνωµόνων α ό τις 32 χώρες ου συµµετείχαν, καθώς και των ευρω αϊκών κοινωνικών εταίρων. Στη συνέχεια, το αναθεωρηµένο κείµενο υιοθετήθηκε α ό την Ευρω αϊκή Ε ιτρο ή ως ρόταση 100 στις 6 Σε τεµβρίου του COM(2006)

59 Τέλος, το Ευρω αϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο δια ραγµατεύτηκαν µε ε ιτυχία τη νοµοθετική ρόταση κατά τη διάρκεια του 2007, καταλήγοντας στην ε ίσηµη υιοθέτηση του EQF το Φεβρουάριο του Το EQF τέθηκε ε ισήµως σε ισχύ τον Α ρίλιο του Το 2010 ορίστηκε ως η ηµεροµηνία-στόχος για το συσχετισµό των εθνικών συστηµάτων ε αγγελµατικών ροσόντων των ε ιµέρους χωρών µε το EQF και το 2012 για την εξασφάλιση α ό τις χώρες ότι τα ε ιµέρους ιστο οιητικά ε αγγελµατικών ροσόντων φέρουν αναφορά στο αντίστοιχο ε ί εδο του EQF. Το Ευρω αϊκό λαίσιο ε αγγελµατικών ροσόντων (EQF) είναι ένα κοινό ευρω αϊκό λαίσιο αναφοράς το ο οίο συνδέει τα συστήµατα ε αγγελµατικών ροσόντων των χωρών, λειτουργώντας ως µηχανισµός µετατρο ής για την ευκολότερη ανάγνωση και κατανόηση των ε αγγελµατικών ροσόντων σε διαφορετικές χώρες και συστήµατα στην Ευρώ η. Έχει δύο βασικούς στόχους: την ροώθηση της κινητικότητας των ολιτών α ό χώρα σε χώρα και τη διευκόλυνση της δια βίου µάθησής τους. Το EQF α οτελεί, ε ίσης, ένα λαίσιο συνεργασίας και ένα µέσο ενίσχυσης της αµοιβαίας εµ ιστοσύνης, στη βάση της εθελοντικής δέσµευσης, µεταξύ των εθνικών φορέων αλλά και των διεθνών κλαδικών οργανισµών ου ασχολούνται µε την εκ αίδευση και την κατάρτιση. Η καλλιέργεια της αµοιβαίας εµ ιστοσύνης ρέ ει να βασιστεί σε κοινές διαδικασίες και κριτήρια. Για το σκο ό αυτό ρέ ει να δηµοσιο οιούνται οι α οφάσεις και οι διαδικασίες συσχέτισης των εθνικών ή κλαδικών ροσόντων µε το EQF. Στην κατεύθυνση αυτή συνδράµει η συγκρότηση και λειτουργία της Ευρω αϊκής Συµβουλευτικής Οµάδας (EQF Advisory Group) ου α οτελείται α ό εκ ροσώ ους όλων των χωρών ου µετέχουν στο Πρόγραµµα Εκ αίδευση και Κατάρτιση 2010 καθώς και κοινωνικούς εταίρους %CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B1/%CE%95%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1-59 -

60 Βασικό στοιχείο του EQF είναι ένα σύνολο 8 ε ι έδων ου θα α οτελέσουν το κοινό και ουδέτερο σηµείο αναφοράς για τις αρχές εκ αίδευσης και κατάρτισης σε εθνικό και κλαδικό ε ί εδο. Τα 8 αυτά ε ί εδα καλύ τουν ολόκληρο το φάσµα των ροσόντων, α ό αυτά ου α οκτώνται µε την ολοκλήρωση της υ οχρεωτικής εκ αίδευσης ή της κατάρτισης έως εκείνα ου α οκτώνται στο ανώτατο ε ί εδο ανε ιστηµιακής εκ αίδευσης. Το EQF, ως µέσο για την ροώθηση της δια βίου µάθησης, καλύ τει τη γενική εκ αίδευση και την εκ αίδευση ενηλίκων, την ε αγγελµατική εκ αίδευση και κατάρτιση, καθώς και την ανώτατη εκ αίδευση. Τα ε ί εδα 5-8 εριέχουν σαφή αρα οµ ή στα ε ί εδα ου ορίζονται στο λαίσιο του ευρω αϊκού χώρου ανώτατης εκ αίδευσης, ό ως αυτά καθορίστηκαν µε τη διαδικασία της Μ ολόνια. Η εριγραφή των 8 ε ι έδων αναφοράς του EQF βασίζεται στα µαθησιακά α οτελέσµατα. Στο EQF ως µαθησιακά α οτελέσµατα νοούνται η «εριγραφή του τι γνωρίζει, κατανοεί και είναι ικανός να κάνει ο εκ αιδευόµενος µετά την ολοκλήρωση µιας µαθησιακής διαδικασίας». Αυτό αντανακλά µία σηµαντική αλλαγή στον τρό ο µε τον ο οίο γίνονται αντιλη τές και εριγράφονται έννοιες, ό ως η εκ αίδευση, η κατάρτιση, γενικότερα η µάθηση. Η στροφή ρος τα µαθησιακά α οτελέσµατα εισάγει µια κοινή γλώσσα και καθιστά δυνατή τη σύγκριση ροσόντων σύµφωνα µε το εριεχόµενο και τα χαρακτηριστικά τους και όχι σύµφωνα µε τις διδακτικές µεθόδους και διαδικασίες ου ακολουθήθηκαν µέχρι την α όκτησή τους ή τα διδακτικά εριβάλλοντα στα ο οία αυτά α οκτήθηκαν. Στα EQF τα µαθησιακά α οτελέσµατα εριγράφονται µε βάση τον συνδυασµό γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Το ισοζύγιο µεταξύ των στοιχείων αυτών διαφέρει α ό ροσόν σε ροσόν, δεδοµένου ότι το EQF %CF%8A%CE%BA%CF%8C%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%AF%CF%83%CE%B9%CE%BF %CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%8C%CE%BD%CF%84%CF%89%CE%BD/tabid/80/D efault.aspx

61 καλύ τει όλα τα ε ί εδα. Η χρήση των µαθησιακών α οτελεσµάτων στην εριγραφή των ε ι έδων των ροσόντων θα διευκολύνει την ε ικύρωση της µάθησης ου ραγµατο οιείται έξω α ό το λαίσιο των αναγνωρισµένων ιδρυµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης, ράγµα ου γενικά θεωρείται βασικό στοιχείο της διά βίου µάθησης Το EQF αναγνωρίζει ότι τα συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώ η διαφέρουν τόσο ολύ µεταξύ τους ου η µετατό ιση του βάρους στα µαθησιακά α οτελέσµατα είναι α αραίτητη για τη σύγκριση και συνεργασία µεταξύ χωρών και ιδρυµάτων. Στο EQF, ένα µαθησιακό α οτέλεσµα ορίζεται ως µια διατύ ωση όλων αυτών ου ο εκ αιδευόµενος γνωρίζει, κατανοεί και µ ορεί να κάνει µετά την ολοκλήρωση µιας διαδικασίας εκµάθησης. Κατά συνέ εια, το EQF δίνει έµφαση στα α οτελέσµατα της µάθησης και όχι στις εισροές, ό ως η διάρκεια των σ ουδών. Οι κύριοι στόχοι του EQF αφορούν στα εξής: Να εδραιώσει ένα κοινό σύστηµα αναφοράς µεταξύ των εκ αιδευτών και των εκ αιδευόµενων Να λειτουργήσει ως «µηχανισµός µετάφρασης» ώστε να ε ιτρέ εται η κατηγοριο οίηση και η σύγκριση των µαθησιακών α οτελεσµάτων µεταξύ των διαφόρων χωρών Να λειτουργήσει ως ένα κοινό σύστηµα αναφοράς για την διασφάλιση της οιότητας και την ανά τυξη της εκ αίδευσης και της κατάρτισης Να αρέχει ένα σηµείο αναφοράς για την ανά τυξη ε αγγελµατικών ροσόντων ανά τοµέα Να λειτουργήσει ως µέσο για να ε ιτευχθεί η αλλαγή, σε ευρω αϊκό, εθνικό και τοµεακό ε ί εδο, α ό την ά οψη των ευρω αϊκών συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης

62 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ(EQF) ΓΙΑ ΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ Το EQF είναι µια συσκευή µετάφρασης µεταξύ των εθνικών συστηµάτων ε αγγελµατικών ροσόντων και α οσκο εί στην ροώθηση της κινητικότητας και της δια βίου µάθησης των εργαζοµένων και των εκ αιδευόµενων. Ο ρόλος της Ευρω αϊκής Ένωσης δεν συνίσταται στη διαµόρφωση ενός κοινού εκ αιδευτικού συστήµατος αλλά στην ενθάρρυνση της συνεργασίας των κρατών µελών στηρίζοντας και συµ ληρώνοντας τη δράση τους, µε στόχο τη βελτίωση της οιότητας εκ αίδευσης, την όσο το δυνατόν καλύτερη αξιο οίηση των ευκαιριών για εκ αίδευση και τη ροώθηση της διακρατικής κινητικότητας των εκ αιδευοµένων και εκ αιδευτών µέσα στα λαίσια της ευρω αϊκής κοινότητας. Το 2000 η διακήρυξη της Λισσαβόνας ζήτησε µεγαλύτερη ροτεραιότητα στη διά βίου µάθηση ως βασική συνιστώσα του ευρω αϊκού κοινωνικού µοντέλου και τη διευκόλυνση της κινητικότητας του εργατικού δυναµικού, αρέχοντας ένα κοινό ευρω αϊκό υ όδειγµα βιογραφικού σηµειώµατος. Ε ίσης, το Συµβούλιο της Λισαβόνας κατέληξε στο συµ έρασµα ότι η αυξηµένη διαφάνεια των ε αγγελµατικών ροσόντων θα ρέ ει να είναι µία α ό τις κύριες συνιστώσες για την ροσαρµογή των συστηµάτων εκ αίδευσης και κατάρτισης στις α αιτήσεις ου έχει η κοινωνία της γνώσης. Το 2000 υ όµνηµα σχετικά µε τη δια βίου µάθηση τόνισε τη σηµασία της οικοδόµησης µιας χωρίς α οκλεισµούς κοινωνία ό ου η καλή οιοτική µάθηση είναι ροσιτή σε όλους. Αυτό σηµαίνει ότι η δια βίου µάθηση ρέ ει να διέ ει όλους τους εκ αιδευτικούς τοµείς, όχι µόνο αυστηρά ενηλίκων, ροσφέροντας ίσες ευκαιρίες για ρόσβαση σε εκ αίδευση καλής οιότητας σε όλους τους ανθρώ ους, και η αροχή εκ αίδευσης και

63 κατάρτισης ρέ ει να βασίζεται ρωτίστως στις ανάγκες και α αιτήσεις των ανθρώ ων. Με δεδοµένη τη δηµογραφική αλλαγή, την ταχεία κοινωνική, τεχνολογική και οικονοµική αλλαγή, η διά βίου µάθηση έχει γίνει µια ανάγκη για όλους. Όλες αυτές οι αλλαγές α αιτούν συνεχή αναβάθµιση και ανανέωση των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων, τόσο για τον ενεργό ληθυσµό για να άρει ή να διατηρήσει µια δουλειά, όσο και για τους εργαζόµενους µεγαλύτερης ηλικίας για να τους κρατάει ενήµερους σχετικά µε την εξέλιξη της κοινωνίας. Η στρατηγική ΕΕ 2020 υ ογραµµίζει την ανάγκη για δια βίου µάθηση, ώστε να στοχεύει σε µια έξυ νη, βιώσιµη και χωρίς α οκλεισµούς οικονοµική ανά τυξη. Η Ευρώ η ροσ αθεί να ανακάµψει α ό µια σοβαρή οικονοµική και χρηµατο ιστωτική κρίση. Τα οσοστά της ανεργίας είναι υψηλά, ιδιαίτερα για τους νέους. Η κρίση ενέτεινε την ανάγκη µεταρρύθµισης των οικονοµιών και των κοινωνιών µας. Η Ευρώ η ε ιθυµεί να γίνει ιο έξυ νη, ιο διατηρήσιµη και να µην χαρακτηρίζεται α ό α οκλεισµούς. Για να ε ιτευχθεί ο στόχος αυτός χρειαζόµαστε ευέλικτα, υψηλής οιότητας συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης ου να αντα οκρίνονται στις σηµερινές και τις µµελλοντικές ανάγκες Μια σχετική αλλαγή είναι η συνεχιζόµενη αγκοσµιο οίηση και η κινητικότητα των εργαζοµένων µεταξύ των ευρω αϊκών και τρίτων χωρών. Εντός της ΕΕ, µε δεδοµένη την ενιαία αγορά, τα άτοµα θα ρέ ει να είναι σε θέση να ταξιδέψουν, να σ ουδάσουν και να εργαστούν σε κάθε ένα α ό τα κράτη µέλη χωρίς να αντιµετω ίζουν σοβαρά εµ όδια. Αυτό εριλαµβάνει ότι τα ροσόντα τους, τα ιστο οιητικά και η γνώση τους θα ρέ ει να αναγνωρίζονται στα άλλα κράτη µέλη της ΕΕ. Η κινητικότητα ειδικευµένων ε αγγελµατιών είναι χαµηλή στην Ευρω αϊκή Ένωση. Ωστόσο, φαίνεται να υ άρχει ένα σηµαντικό ανεκµετάλλευτο δυναµικό για την κινητικότητα. Ε ί

64 του αρόντος, ό ως υ οδεικνύεται α ό την έρευνα του ευρωβαροµέτρου το 2010, 28% των ολιτών της ΕΕ εξετάζουν το ενδεχόµενο να εργασθούν στο εξωτερικό. Η αναγνώριση των ε αγγελµατικών ροσόντων είναι το κλειδί για να γίνουν οι θεµελιώδεις ελευθερίες της εσωτερικής αγοράς εργασίας α οτελεσµατικές για τους κατοίκους της ΕΕ. Ε ίσης, ο τότε Ε ίτρο ος Εσωτερικής Αγοράς Mario Monti στην έκθεση σχετικά µε το µέλλον της ενιαίας αγοράς ανέφερε ότι η κινητικότητα αρεµ οδίζεται α ό µια σειρά εµ οδίων, συµ εριλαµβανοµένης της ολυ λοκότητας της διεθνούς αναγνώρισης των ε αγγελµατικών ροσόντων 102. ΣΥΝ ΕΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ (EQF) ΜΕ ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ (NQF) Οι ερισσότερες ευρω αϊκές χώρες έχουν α οφασίσει να ανα τύξουν Εθνικά Πλαίσια Ε αγγελµατικών Προσόντων ου αντανακλούν και α αντούν στο EQF. Οι εξελίξεις αυτές είναι σηµαντικές ροκειµένου να διασφαλιστεί ότι η διαδικασία συνεργασίας σε ευρω αϊκό ε ί εδο θεµελιώνεται σωστά και σε εθνικό ε ί εδο. Η γοργή ανά τυξη των NQF α ό το 2004 α οδεικνύει την ανάγκη για αυξηµένη διαφάνεια και συγκρισιµότητα των ε αγγελµατικών ροσόντων σε όλα τα ε ί εδα και α οδεικνύει ότι οι βασικές αρχές του ΕQF είναι σε µεγάλο βαθµό κοινές για όλους 103. Η Σύσταση του Ευρω αϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου της 23ης Α ριλίου 2008 ροτρέ ει τα κράτη µέλη να χρησιµο οιήσουν το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Προσόντων (EQF) ως εργαλείο αναφοράς για τη σύγκριση των συστηµάτων α όκτησης ροσόντων, καθώς και να συσχετίσουν τα εθνικά 102 Βλ.European Parliament Policy Department structural and cohesion policies, State of play of the European Qualifications framework implementation, 2012, p Βλ

65 τους συστήµατα ροσόντων µε το EQF, ροσδίδοντας σε όλους τους αρεχόµενους τίτλους µάθησης µια σύνδεση - αναφορά ρος αυτό. Ορίζει το 2010 ως την ροτεινόµενη ηµεροµηνία-στόχο για το συσχετισµό των εθνικών συστηµάτων ε αγγελµατικών ροσόντων των ε ιµέρους χωρών µε το EQF, και το 2012 για την εξασφάλιση α ό τις χώρες ότι τα ε ιµέρους ιστο οιητικά ε αγγελµατικών ροσόντων φέρουν αναφορά στο αντίστοιχο ε ί εδο του EQF. Το EQF συσχετίζει τα εθνικά συστήµατα και λαίσια ε αγγελµατικών ροσόντων των διαφόρων χωρών µε ένα κοινό ευρω αϊκό σύστηµα αναφοράς τα οκτώ ε ί εδα αναφοράς του ΕQF. Τα ε ί εδα καλύ τουν όλο το εύρος των ε αγγελµατικών ροσόντων, α ό τα βασικά (Ε ί εδο 1,.χ. σχολικά α ολυτήρια) έως τα ροχωρηµένα (Ε ί εδο 8,.χ. ιδακτορικά) ε ί εδα. Ως µέσο για την ροώθηση της δια βίου µάθησης, το EQF ερικλείει όλα τα ε ί εδα ε αγγελµατικών ροσόντων ου α οκτώνται στη γενική, ε αγγελµατική αλλά και ακαδηµαϊκή εκ αίδευση και κατάρτιση. Ε ι λέον, το λαίσιο καλύ τει τα ε αγγελµατικά ροσόντα ου α ονέµονται στην αρχική και συνεχιζόµενη εκ αίδευση και κατάρτιση. Το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Προσόντων είναι ένα κοινό ευρω αϊκό σύστηµα αναφοράς, το ο οίο συνδέει τα εθνικά λαίσια ροσόντων διαφορετικών χωρών και λειτουργεί ως ένας µηχανισµός µετάφρασης. Το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Προσόντων θα καταστήσει ευκολότερη την κατανόηση των ροσόντων και µ ορεί να βοηθήσει τα κράτη µέλη, τα εκ αιδευτικά ιδρύµατα, εργαζόµενους και εργοδότες να συγκρίνουν τα ροσόντα ου αρέχονται α ό τα διάφορα ευρω αϊκά συστήµατα εκ αίδευσης και κατάρτισης. Με τον τρό ο αυτό διευκολύνεται η ανά τυξη ενός ευρω αϊκού χώρου εκ αίδευσης, κατάρτισης και διά βίου µάθησης και µιας ευρω αϊκής αγοράς α ασχόλησης. Το EQF καλύ τει όλα τα ε ί εδα και όλους τους τύ ους ε αγγελµατικών ροσόντων (γενική, ε αγγελµατική και τριτοβάθµια

66 εκ αίδευση και κατάρτιση). Το EQF υ οστηρίζει τη διά βίου µάθηση και την κινητικότητα και θεσ ίστηκε το Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων στην ράξη θα λειτουργήσει ως ένας µηχανισµός µετάφρασης και διασαφήνισης των ροσόντων, ου θα ε ιτρέ ει την ευκολότερη ανάγνωση και κατανόησή τους και θα βοηθήσει εκ αιδευόµενους και εργαζόµενους ου ε ιθυµούν να µετακινηθούν α ό χώρα σε χώρα ή να αλλάξουν θέση εργασίας ή ακόµη να αλλάξουν µαθησιακή διαδροµή 105. Πρωταρχικοί χρήστες του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων θα είναι τα άτοµα ου σ ουδάζουν ή ου εργάζονται, αφού θα αντιµετω ίζουν λιγότερα εµ όδια στην ροσω ική και εργασιακή τους ανέλιξη, φορείς εκ αίδευσης, κατάρτισης και διά βίου µάθησης και οι εργοδότες. Με τον όρο «ροσόντα» εριγράφονται τα τυχία, δι λώµατα και ιστο οιητικά ου α ονέµονται α ό εθνικούς φορείς δίνοντας έµφαση στη συνολική θεώρηση και την ουσία της µάθησης, ανεξάρτητα α ό τη διαδροµή ου α οκτάται κάτω α ό συγκεκριµένες ροϋ οθέσεις και όρους διασφάλισης οιότητας. Η ιστο οίηση των ροσόντων θα δοµηθεί στη βάση µιας συµφωνίας ου θα διασφαλίζει την οιότητα και την αµοιβαία εµ ιστοσύνη µεταξύ κράτους και κοινωνικών εταίρων, θα ενισχύει τη διαφάνεια στα ε αγγελµατικά ροσόντα, θα διευκολύνει την ρόσβαση και την ρόοδο σε διαδικασίες διά βίου µάθησης και θα υ οστηρίζει καλύτερα τη σχέση εκ αίδευσης και κατάρτισης µε τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. 104 Βλ. Ενημερωτικό Σημείωμα «Τα πλαίσια επαγγελματικών προσόντων εργαλεία διαφάνειας και αλλαγής», Cedefop, Οκτώβριος 2012, λαίσιο %CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B1/%CE%95%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF% 8C%CE%A0%CE%BB%CE%B1%CE%AF%CF%83%CE%B9%CE%BF%CE%A0%CF%81%CE% BF%CF%83%CF%8C%CE%BD%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%95%CE%A0%CE%A0/tabid/10 3/Default.aspx

67 Καλύ τοντας όλα τα ε ί εδα και τους τύ ους ε αγγελµατικών ροσόντων, τα εθνικά λαίσια ε αγγελµατικών ροσόντων (NQF) βασίζονται στα µαθησιακά α οτελέσµατα τα ο οία α οτυ ώνουν όλα αυτά ου ο κάτοχος ενός ιστο οιητικού ή δι λώµατος αναµένεται να γνωρίζει, να κατανοεί και να µ ορεί να κάνει. Τα NQF, µέσω της σύνδεσής τους µε το ευρω αϊκό λαίσιο ε αγγελµατικών ροσόντων EQF, ε ιτρέ ουν ε ίσης στα άτοµα και στους εργοδότες να συγκρίνουν το ε ί εδο των ιστο οιητικών και των δι λωµάτων ου χορηγούνται τόσο στη χώρα τους όσο και στο εξωτερικό 106. Πέρα α ό την καθοριστική τους σηµασία για την ε ίτευξη ευρω αϊκών στόχων, τα εθνικά λαίσια ε αγγελµατικών ροσόντων είναι σηµαντικά και εντός των κρατών µελών. Η σηµασία των ε αγγελµατικών ροσόντων για την εύρεση εργασίας και την ε αγγελµατική ανέλιξη ολοένα αυξάνεται. Αλλά και ο τρό ος κατάταξης και ταξινόµησης των ε αγγελµατικών ροσόντων αλλάζει άρδην, γεγονός ου οφείλεται στη ραγδαία ανά τυξη των εθνικών λαισίων ε αγγελµατικών ροσόντων σε ολόκληρη την Ευρώ η. Θα ρέ ει να ε ισηµανθεί το γεγονός ότι το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων δεν α ονέµει ροσόντα, αλλά α λώς τα κατηγοριο οιεί σε ε ί εδα και τα εριγράφει µε όρους µαθησιακών α οτελεσµάτων. Η α ονοµή των ροσόντων θα αραµείνει αρµοδιότητα των εθνικών φορέων. Ε ίσης, το Ευρω αϊκό Πλαίσιο Προσόντων δεν α οτελεί εργαλείο εκχώρησης ε αγγελµατικών δικαιωµάτων στους εργαζόµενους µε σκο ό την άσκηση ενός νοµοθετικά κατοχυρωµένου ε αγγέλµατος σε άλλο κράτος µέλος. Έως τα µέσα του 2012, 15 χώρες (Αυστρία, Βέλγιο (Φλάνδρα), Κροατία, Τσεχική ηµοκρατία, ανία, Εσθονία, Γαλλία, Ιρλανδία, Λεττονία, Λιθουανία, Λουξεµβούργο, Μάλτα, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία και Ηνωµένο Βασίλειο) συσχέτισαν ε ίσηµα τα εθνικά τους λαίσια µε το EQF. Οι 106 Βλ. Ενημερωτικό Σημείωμα «Πλαίσια επαγγελματικών προσόντων στην εκπαίδευση: εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης και της κατάρτισης» Cedefop, Νοέµβριος 2011, σελ

68 υ όλοι ες χώρες αναµένεται να ολοκληρώσουν τη συγκεκριµένη διαδικασία έως το τέλος του Πέρα α ό την αξιο οίηση των EQF για την ενίσχυση της συγκρισιµότητας των ε αγγελµατικών ροσόντων σε ευρω αϊκό και διεθνές ε ί εδο, όλες οι χώρες ε ισηµαίνουν ότι τα EQF µ ορούν να βελτιώσουν τον συντονισµό µεταξύ των διαφόρων τµηµάτων του συστήµατος εκ αίδευσης και κατάρτισης και να συµβάλουν στην αύξηση της διαφάνειας των εθνικών ε αγγελµατικών ροσόντων. Ο ρόλος αυτός των NQF ως λαισίων ε ικοινωνίας θεωρείται ότι ροσθέτει αξία στα υφιστάµενα συστήµατα ε αγγελµατικών ροσόντων χωρίς να ε ιφέρει ραγδαίες αλλαγές σε αυτά. Τα NQF αντικατο τρίζουν ε ίσης το εθνικό, ολιτικό και ολιτιστικό υ όβαθρο. Παρατηρούνται, για αράδειγµα, τρία βασικά µοντέλα εφαρµογής ολοκληρωµένων NQF ου καλύ τουν όλους τους τύ ους ε αγγελµατικών ροσόντων. Στο ρώτο µοντέλο, τα NQF διαθέτουν ολοκληρωµένους και συνεκτικούς εριγραφικούς δείκτες ε ι έδων ου συνδέουν όλα τα ε ί εδα εκ αίδευσης και κατάρτισης. εδοµένου ότι οι εριγραφικοί δείκτες αφορούν ε ί εδα και µαθησιακά α οτελέσµατα, οι οµοιότητες και οι διαφορές, αραδείγµατος χάριν, µεταξύ των ροσόντων της ε αγγελµατικής εκ αίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) και της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης καθίστανται ερισσότερο ευδιάκριτες. Την ροσέγγιση αυτή ασ άζονται τα NQF της Γερµανίας, του Βελγίου (Φλάνδρα), του Ηνωµένου Βασιλείου (Σκωτία), της Ιρλανδίας, της Εσθονίας, της Σλοβενίας και της Λιθουανίας. Στο δεύτερο µοντέλο, ου χρησιµο οιείται σε χώρες ό ως η ανία και η Βουλγαρία, τα NQF κάνουν διάκριση µεταξύ των ε ι έδων 1-5 και 6-8, εριορίζοντας τα υψηλότερα ε ί εδα ροσόντων ου α οκτώνται σε ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκ αίδευσης

69 Στο τρίτο µοντέλο, για αράδειγµα στην Αυστρία, τα NQF υ οδιαιρούν τα ε ί εδα 6-8 σε δύο αράλληλα σκέλη. Το ρώτο σκέλος καλύ τει τα ροσόντα ου α οκτώνται σε ιδρύµατα τριτοβάθµιας εκ αίδευσης (διαδικασία της Μ ολόνιας), ενώ το δεύτερο τα ροσόντα ε αγγελµατικής ή τεχνικής φύσης ου α οκτώνται εκτός των ιδρυµάτων τριτοβάθµιας εκ αίδευσης 107. Τα τρία µοντέλα ροσφέρουν διαφορετικές λύσεις για τη σύνδεση των διαφορετικών τµηµάτων του συστήµατος εκ αίδευσης και κατάρτισης, ιδίως των ε αγγελµατικών και ακαδηµαϊκών ροσόντων. Ένας σηµαντικός στόχος της διά βίου µάθησης είναι η διευκόλυνση της µετάβασης των ατόµων α ό το ένα είδος ή ε ί εδο µάθησης στο άλλο, ό ως για αράδειγµα, α ό τη σχολική κατάρτιση στη µαθητεία, ή α ό την ανώτερη δευτεροβάθµια εκ αίδευση στην τριτοβάθµια και αντίστροφα, λαµβάνοντας υ όψη την ροηγούµενη µάθηση. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α - ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Η ια Βίου µάθηση, ό ως είδαµε στις αρχές της εργασίας, α οτελεί έναν α ό τους βασικούς υλώνες της Στρατηγικής της Λισσαβόνας, βασικό συστατικό στοιχείο της Ευρω αϊκής Στρατηγικής για την Α ασχόληση αλλά και της ιαδικασίας της Μ ολόνια α ό την Πράγα (2001) και µια α ό τις βασικότερες ε ιλογές της ευρω αϊκής εκ αιδευτικής ολιτικής. Η σύνδεση αυτή της δια βίου µάθησης µε την α ασχολησιµότητα είναι, κατά τον 107 Βλ. Βλ. Ενημερωτικό Σημείωμα «Τα πλαίσια επαγγελματικών προσόντων εργαλεία διαφάνειας και αλλαγής» Cedefop, Οκτώβριος 2012, σελ

70 Σταµέλο (2008), ο κύριος λόγος ανά τυξης και διάδοσης της εν λόγω ολιτικής καθώς η διεθνο οίηση των αγορών και των νέων τεχνολογιών καθιστούν αναγκαία τη συνεχή ανανέωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων του ανθρώ ινου δυναµικού και η δια βίου µάθηση είναι το µέσο για την ε ικαιρο οίηση των γνώσεων. Το 2000, σύµφωνα µε τη δηµοσιευµένη κατάταξη της Ευρω αϊκής Ε ιτρο ής, η Ελλάδα κατείχε µεταξύ των άλλων κρατών-µελών την τελευταία µόλις θέση, καθώς το οσοστό των ολιτών ηλικίας ετών ου συµµετείχαν σε ρογράµµατα δια βίου µάθησης άγγιξε µόλις το 1,0%, τη στιγµή ου ο µέσος όρος των 15 κρατών-µελών στην Ευρω αϊκή Ένωση καθώς ε ίσης και των 10 νέων χωρών (α ό 1/5/04), ήταν 8,5 % και 5,0 % αντίστοιχα. Το γεγονός αυτό αντανακλά την ύ αρξη εριορισµένων ευκαιριών εκ αίδευσης και κατάρτισης ενηλίκων, καθώς και την ασύµµετρη κατανοµή αντίστοιχων ευκαιριών για τις κοινωνικά ευάλωτες οµάδες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα α ό το 2001 και ύστερα, η κατάσταση στην Ελλάδα δείχνει να αλλάζει. Τα χαµηλά οσοστά συµµετοχής, η έλλειψη ενδιαφέροντος α ό τους ολίτες καθώς και η έλλειψη χρηµατοδοτήσεων φαίνεται ως α οτελούν αρελθόν, αν και η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω α ό τον µέσο όρο της ΕΕ και αρκετά µακριά α ό τους στόχους ου έχει θέσει η ΕΕ για το 2010 (12,5% έως το 2010). Το 2007 το οσοστό συµµετοχής των Ελλήνων ολιτών ηλικίας σε ρογράµµατα ια Βίου µάθησης άγγιζε το 2,1%, την ίδια στιγµή ου ο µέσος όρος στην ΕΕ ήταν 9,7%. Τον Φεβρουάριο του 2011 µια νέα Εθνική Στρατηγική ιά Βίου Μάθησης της ανακοινώθηκε ως στάδιο υλο οίησης µε στόχο την αροχή ερισσότερων και καλύτερων ευκαιριών µάθησης για τους ενήλικες και τους µη αραδοσιακούς εκ αιδευόµενους. Πρόκειται για ένα εκ αιδευτικό σχέδιο για ενήλικες µε δύο

71 σκέλη: την αρχική και τη συνεχή κατάρτιση για την αγορά εργασίας και τη γενική εκ αίδευση ενηλίκων. Ο εθνικός στόχος είναι να φθάσει στο 6% η συµµετοχή των ενηλίκων στη δια βίου µάθηση µέχρι το Όσον αφορά τη συµµετοχή των ενηλίκων στη διά βίου µάθηση, ε ί του αρόντος η Ελλάδα έχει ολύ χαµηλές ε ιδόσεις, η ο οία αυξήθηκε ελαφρώς α ό το Είναι σηµαντικό να αναφέρουµε ότι η ρόσφατη µεταρρύθµιση της τριτοβάθµιας εκ αίδευσης θα ε ιτρέ ει στα ανε ιστήµια την αροχή ευκαιριών διά βίου µάθησης σε το ικό και εριφερειακό ε ί εδο. Η τρίτη µεταρρύθµιση της αρχικής ε αγγελµατικής εκ αίδευσης και κατάρτισης (εκ αίδευση) βρίσκεται σε εξέλιξη, µε στόχο την βελτίωση της οιότητας και της ελκυστικότητας της ε αγγελµατικής εκ αίδευσης και κατάρτισης µε τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και τη δηµιουργία ιο ευέλικτων διόδων µεταξύ γενικής και ε αγγελµατικής κατεύθυνσης καθώς και την εξέλιξη α ό Αρχική Ε αγγελµατική Εκ αίδευση στην εραιτέρω µάθηση και την τριτοβάθµια εκ αίδευση. Η διασφάλιση της οιότητας και της λειτουργικότητας των υ οδοµών ε αγγελµατικής εκ αίδευσης και κατάρτισης είναι µια ρόκληση για την Ελληνικές αρχές. Όσον αφορά την τριτοβάθµια εκ αίδευση, η Ελλάδα έχει µια εξερχόµενη µακρο ρόθεσµη κινητικότητα (5,2% των µαθητών ετησίως), η ο οία είναι άνω α ό το µέσο όρο της ΕΕ (2,8%), ενώ η βραχυ ρόθεσµη κινητικότητα στο λαίσιο της Ευρω αϊκής Ένωσης (0,5% των φοιτητών το 2008/09) είναι άνω α ό το µέσο όρο της Ευρω αϊκής Ένωσης. Ο Νόµος 3879/2010 «Ανά τυξη της δια βίου µάθησης και άλλες διατάξεις», ο ο οίος τέθηκε σε ισχύ α ό τον Σε τέµβριο του 2010, δίνει έµφαση στην αναγνώριση και την ιστο οίηση όλων των τύ ων και ε ι έδων της τυ ικής,

72 άτυ ης και µη τυ ικής µάθησης, η ο οία θα µ ορούσε να αυξήσει την κινητικότητα. Τέλος, η µεταρρύθµιση του ρογράµµατος σ ουδών έχει δώσει µεγάλη έµφαση στη διδασκαλία των ξένων γλωσσών, µε την εισαγωγή ενός ιστο οιητικού κράτους της γνώσης ξένων γλωσσών ου θα µ ορούσε να στηρίξει τη συµµετοχή στη µαθησιακή κινητικότητα 108. ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α Η Ελλάδα ανα τύσσει αυτήν τη στιγµή Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων για τη διά βίου µάθηση (Hellenic Qualifications Framework, HQF), η ο οία έχει ως στόχο να συµ εριλάβει όλα τα µέρη και τα ε ί εδα της εκ αίδευσης, της κατάρτισης και των ροσόντων και θα φιλοξενήσει µη τυ ική µάθηση. Ο νέος νόµος για τη ιά Βίου Μάθηση (Νόµος 3879/10) τέθηκε σε ισχύ το Σε τέµβριο του 2010, εισάγοντας την ανά τυξη της HQF και την έννοια των µαθησιακών α οτελεσµάτων ως βασικά στοιχεία του λαισίου. Ένας νέος θεσµός, ο Εθνικός Οργανισµός Πιστο οίησης Προσόντων και Ε αγγελµατικού Προσανατολισµού (ΕΟΠΠΕΠ), ιδρύθηκε τον εκέµβριο του 2011 µε σκο ό να ανα τύξει και να θέσει την HQF στην ράξη. Χαρτογράφηση των υ αρχόντων και αλαιότερων ροσόντων έχει αρχίσει και ροετοιµάζει τα θεµέλια για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Αυτό υ οστηρίζεται α ό µεθοδολογικά εργαλεία (.χ. οδηγοί µεθοδολογίας για την αναφορά των µαθησιακών α οτελεσµάτων για την HQF ε ί εδα) και είναι διαθέσιµο α ό το Φεβρουάριο του Περιέχει ληροφορίες σχετικά µε τις βασικές αρχές και τη µεθοδολογία για το ώς να εκφράσουν τα ε αγγελµατικά ροσόντα µε όρους µαθησιακών α οτελεσµάτων και την αναφορά τους στα ε ί εδα HQF Βλ. European Commission SEC (2011) 1608 final, Brussels. 109 Βλ. Annual Report 2012 «Analysis and overview of NQF developments in European Countries», Greece, Cedefop,

73 Οι εργασίες για το εθνικό λαίσιο ροσόντων (ΕΠΠ) συνδέονται άµεσα µε τις ροσ άθειες της χώρας να ανα τύξει ένα λαίσιο για την εραιτέρω βελτίωση των ολιτικών δια βίου µάθησης και ρακτικών, οι ο οίες θα ε ιτρέ ουν την αναγνώριση και την ιστο οίηση όλων των ειδών της εκ αίδευσης και της κατάρτισης, συµ εριλαµβανοµένων της µη-τυ ικής µάθησης. Σε σύγκριση µε άλλες χώρες της ΕΕ, η συµµετοχή των ενηλίκων στη διά βίου µάθηση στην Ελλάδα είναι α ό τα χαµηλότερα οσοστά και οι συστηµατικές και συνεκτικές ολιτικές λεί ουν σε µεγάλο βαθµό. Το 2010 µόνο το 3% των ενηλίκων (25-64 ετών) συµµετείχαν στη δια βίου µάθηση σε σύγκριση µε το µέσο ευρω αϊκό όρο του 9,1%. Ο εθνικός στόχος είναι να φθάσει η συµµετοχή των ενηλίκων στη διά βίου µάθηση το 6%. Έχει συµφωνηθεί ότι το NQF µ ορεί να αντιµετω ίσει τις ακόλουθες ροκλήσεις και ανάγκες: Αύξηση της συνοχής και της συνέ ειας του εθνικού συστήµατος ε αγγελµατικών ροσόντων και µείωση του κατακερµατισµού των υφιστάµενων συστηµάτων να βελτιώσει τη ρόσβαση και τις δυνατότητες εξέλιξης, καθώς και την ροώθηση ευκαιριών διά βίου µάθησης να ανα τυχθούν συνεκτικές ροσεγγίσεις και διαδικασίες ιστο οίησης και διασφάλισης της οιότητας να υ άρχει µια σταθερή βάση για την ανά τυξη της αναγνώρισης της µη τυ ικής και της άτυ ης µάθησης 110. Όσον αφορά τους εριγραφικούς δείκτες των ε ι έδων και τα µαθησιακά α οτελέσµατα, σύµφωνα µε το νόµο για τη δια βίου µάθηση, η HQF είναι ένα ολοκληρωµένο λαίσιο ου θα καλύ τει όλα τα µέρη και τα ε ί εδα της εκ αίδευσης και της κατάρτισης. Μια δοµή µε οκτώ ε ί εδα έχει ροταθεί να α οτυ ώνει το υ άρχον σύστηµα εκ αίδευσης και κατάρτισης στην Ελλάδα. 110 Βλ. Annual Report 2012 «Analysis and overview of NQF developments in European Countries», Greece, Cedefop,

74 EQF εριγραφικοί δείκτες των ε ι έδων λαµβάνονται ως αφετηρία και θα ανα τυχθούν εραιτέρω ανάλογα µε τις εθνικές ανάγκες και ε ί εδα ορίζονται στο λαίσιο των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Οι εργασίες σχετικά µε δείκτες εριγραφής ε ι έδων για HQF και σε ένα λαίσιο ε αγγελµατικών ροσόντων για την τριτοβάθµια εκ αίδευση έχει ήδη λάβει χώρα ξεχωριστά, αλλά ο τελικός στόχος είναι να υ άρχει ένα ολοκληρωµένο λαίσιο ου θα καλύ τει όλα τα ε ί εδα και τους τύ ους των ε αγγελµατικών ροσόντων. Η ενίσχυση της ροσέγγισης των µαθησιακών α οτελεσµάτων θεωρείται ως µια σηµαντική διάσταση των εν εξελίξει µεταρρυθµίσεων στην ρωτοβάθµια, δευτεροβάθµια και τριτοβάθµια εκ αίδευση. Εν τέλει, σε σύγκριση µε άλλες χώρες της ΕΕ, η Ελλάδα έχει µια αδύναµη αράδοση στη χρήση των µαθησιακών α οτελεσµάτων για τον ροσδιορισµό και την εριγραφή των ροσόντων. Αναµένεται ότι η HQF θα ροκαλέσει µεταρρύθµιση στην εκ αίδευση και την κατάρτιση και θα βελτιώσει τους δεσµούς µε την αγορά εργασίας. Σκο ός του Ε ί εδα είκτες Πολιτική και Εφαρµογή Εµ λοκή των Αναφορά στο λαισίου Νοµική φορέων και EQF βάση για το διαβούλευση NQF Περιεκτικό 8 ε ί εδα Γνώσεις Οι εργασίες ιαβούλευση Η αρµόδια αρχή Αναφορά σε Περιλαµβάνει έχουν εξιότητ άρχισαν το α ό τον είναι το Υ ουργείο έκθεση ροσόντα α ό ροταθεί ες 2008 στο Μάρτιο Παιδείας ρο αρασκευάσ όλα τα Ικανότητ λαίσιο του Σε τέµβριο Θρησκευµάτων και θηκε το 2012: Η υ οσυστήµατα ες ε ιχειρησιακού του 2010 ια Βίου Μάθησης Γενική της ρογράµµατος Συναρµόδιοι είναι Γραµµατεία ια εκ αίδευσης Οι EQF «α ασχόληση φορείς α ό το Βίου Μάθησης και της εριγραφικο και κατάρτιση δηµόσιο, κοινωνικοί

75 κατάρτισης ί δείκτες των » εταίροι, εκ ρόσω οι ε ι έδων χρησιµο οιο Τον Φεβρουάριο ανε ιστηµίων και εξωτερικοί ύνται ως του 2010 η εµ ειρογνώµονες αφετηρία ρώτη ρόταση του NQF δόθηκε στη δηµοσιότητα Νόµος για τη δια βίου µάθηση βγήκε το 2010 Πίνακας 1. Σύντοµη ανά τυξη του NQF στην Ελλάδα ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ Το Βέλγιο είναι µια συνταγµατική µοναρχία η ο οία χωρίζεται σε τρεις εδαφικές εριφέρειες (Φλάνδρα, Βαλλονία και Βρυξέλλες). Ο ληθυσµός χωρίζεται σε τρεις γλωσσικές κοινότητες (φλαµανδική, γερµανική και γαλλική). Η κατάτµηση αυτή ε ηρεάζει άµεσα την ε αγγελµατική κατάρτιση και την εκ αίδευση στον τοµέα της κατάρτισης. Οι Κοινότητες είναι υ εύθυνες για όλα τα είδη της εκ αίδευσης (υ οχρεωτική, µη υ οχρεωτική και ενηλίκων), ενώ οι εριφέρειες είναι γενικά υ εύθυνες για την ε αγγελµατική κατάρτιση ου συνδέονται άµεσα µε α ασχόληση Βλ. Cedefop, Belgium, VET in Europe - Country Report, 2012, p

76 Πηγή: Cedefop Βασικά, η εκ αίδευση ενηλίκων α οτελείται α ό τρεις βαθµίδες της εκ αίδευσης: βασική εκ αίδευση, εκ αίδευση ενηλίκων και τριτοβάθµια ε αγγελµατική εκ αίδευση. Το σύστηµα δια βίου µάθησης είναι κεντρικό, καθώς ε ιτρέ ει την αναγνώριση των ροσόντων α ό τυ ική, µη τυ ική ή άτυ η µάθηση η ο οία µ ορεί να οδηγήσει σε ε αγγελµατικά ροσόντα ου αντιστοιχούν σε λήρη εκ αίδευση. Η εκ αίδευση ενηλίκων είναι σύγχρονη και οργανωµένη µέσω ενός συνεκτικού συστήµατος ιστωτικών µονάδων κατάρτισης. Κάθε εκ αιδευτική µονάδα µ ορεί να συνδεθεί µε άλλες µονάδες ροκειµένου να ε ιτευχθεί ένα ολοκληρωµένο σύνολο δεξιοτήτων για ένα ε άγγελµα, ε αγγελµατική κατάρτιση ή εκ αιδευτικά ροσόντα. Το Βέλγιο είναι µία α ό τις χώρες ό ου τα οσοστά συµµετοχής στη δια βίου µάθηση έχουν µειωθεί σηµαντικά τα τελευταία χρόνια. Το οσοστό άρχισε να µειώνεται α ό το 2004 και το 2009 µειώθηκε σε 6,8%. Γι αυτόν το λόγο µια σειρά α ό µέτρα λαµβάνονται σε το ικό και εριφερειακό ε ί εδο. Η Φλάνδρα έχει ήδη αναλάβει µια σαφή, συνεκτική και ολοκληρωµένη στρατηγική δια βίου µάθησης, ό ως ορίζεται σε δύο βασικά κείµενα ολιτικής