23/5/2013 ΟΜΑΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ- ΠΡΩΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ. ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ (Κλάμα, Σίτιση, Ύπνος) & ΑΠΩΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Transcript

1 ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ (Κλάμα, Σίτιση, Ύπνος) & ΑΠΩΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΜΑΛΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ- ΠΡΩΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ Σχετίζεται με την ικανότητα του βρέφους να ρυθμίζει τις φυσιολογικές παραμέτρους (αναπνοές, καρδιακοί παλμοί) και τη συμπεριφορά του σε απρόβλεπτες περιβαλλοντικές καταστάσεις Ν. Περβανίδου Λέκτορας Αναπτυξιακής Παιδιατρικής Υπεύθυνη Μονάδας Αναπτυξιακής & Συμπεριφορικής Παιδιατρικής Α Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Τα περισσότερα βρέφη ως τους 6 μήνες μπορούν να ρυθμίσουν τον ύπνο/εγρήγορση, την αποτελεσματική σίτιση, να καταπραύνουν τον εαυτό τους, τη ρυθμίσουν την συμπεριφορά τους στα κοινωνικά ερεθίσματα και ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΠΡΩΤΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΖΩΗΣ Αρκετά βρέφη < 6 μηνών έχουν δυσκολία σε ύπνο, κολικούς και/ή διαταραχές σίτισης οι οποίες επιλύονται με την ωρίμανση Σε μικρότερο ποσοστό, τα προβλήματα παραμένουν >6 μήνες Εκδηλώνωνται με: ευερεθιστότητα δυσκολία να ηρεμήσουν τον εαυτό τους ελλαττωμένη ανοχή στις αλλαγές κατάσταση αυξημένης διέγερσης που μπορεί να εμφανίζεται με έντονο κλάμα, διαταραχές σίτισης και/ή ύπνου θεωρούμε οτι παρουσιάζουν ρυθμιστικές διαταραχές (ΡΔ) [regulatory disorders (RD)] Aνεξήγητο, απαρηγόρητο κλάμα & μακρά επεισόδια ανησυχίας % στο 1 ο τρίμηνο. Έχει συνδεθεί με κολικούς 1 ου τριμήνου Πολλά βρέφη δεν αγκαλιάζουν τους γονείς/φροντιστές, αλλά αντίθετα αντιστέκονται στη σωματική επαφή, σαν να παλεύουν ενάντιον τους ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΟ ΚΛΑΜΑ ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΩΝ 3: Διάκριση μεταξύ υπερβολικού & φυσιολογικού κλάματος στις 6 εβδ. κλάμα και ανησυχία > 3 ώρες/μέρα, κλάμα >3 μέρες/εβδομάδα και για >3 εβδομάδες σε υγιές βρέφος που προσλαμβάνει κανονικά βάρος Ορίζονται σαν ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΥΠΝΟΥ δυσκολία στην έλευση του ύπνου συχνές αφυπνίσεις άρνηση ύπνου σίτιση στη διάρκεια του ύπνου 15-30% στα πρώτα χρόνια της ζωής. Παροδικά προβλήματα τους πρώτους μήνες της ζωής, σταδιακά υποχωρούν Συνδέονται με αυξημένο στρες στους γονείς, εξουθένωση, αίσθημα ανεπάρκειας και συχνά καταθλιπτικό συναίσθημα Περιλαμβάνουν: άρνηση λήψης τροφής επιλεκτική σίτιση κολικούς / εμέτους ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΙΤΙΣΗΣ 20-30%, σοβαρά προβλήματα: 3-10% Αίτια πολυπαραγοντικά: Αναπτυξιακά: ιδιοσυστασιακές δυσκολίες (δύσκολο ταμπεραμέντο) ή εκδηλωση συμπεριφορικών προβλημάτων Βιολογικά: στοματοκινητικές δυσκολίες, νευρολογικά προβλήματα, μικρό βάρος γέννησης, προωρότητα Ψυχο-Κοινωνικά: διαταραγμένες αλληλεπιδράσεις παιδιού-γονέα 1

2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (ΡΔ) ΤΟΥ ΒΡΕΦΟΥΣ 10-20% βρεφών > 6 μ. συμπτώματα υπερβολικού κλάματος, δυσκολιών ύπνου και/ή προβλήματα σίτισης (ΡΔ) Κοινό πρόβλημα για τους γονείς, συχνή αναζήτηση βοήθειας, έξοδα σε ιατρικές υπηρεσίες Δυσκολίες στην αυτορρύθμιση, ευερεθιστότητα κυρίως σε αλλαγές, κλαίνε περισσότερο, όταν ξυπνούν δυσκολεύονται να ξανακοιμηθούν, αντιδρούν σε νέες τροφές, συναισθηματική αστάθεια. Forsyth & Canny 1991 Von Hofacker & Papousek, 1998 Wolke e t al ΡΔ: ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ι. DeGangi et al.,1999: Δύο κριτήρια τουλάχιστον: δυσκολίες με τον ύπνο, το κλάμα, τη σίτιση & αυξημένη εγρήγορση ΙΙ. Greenspan, «Diagnostic Classification: Zero to Three» : συμπεριφορικές δυσκολίες (προβλήματα ύπνου, σίτισης) & αισθητηριακά, αισθητικοκινητικά και οργανωτικά προβλήματα που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του παιδιού ΙΙΙ. DeGangi et al., 2000: Πιο πρόσφατα δεδομένα: προβλήματα αυτορρύθμισης και υπερευαισθησίες στην αφή και/η στην κίνηση (χωρίς προβλήματα ύπνου, επειδή αυτά συχνά επιλύονται αυτόματα) Η ΤΡΙΑΔΑ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Ρυθμιστικά προβλήματα του βρέφους ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΑΙΔΙ Προωρότητα Εμβρυικές Ανωμαλίες Χρόνιο νόσημα Νευροαναπτυξιακή Διαταραχή / Ανωριμότητα Ταμπεραμέντο Επηρεασμένες αλληλεπιδράσεις γονέων-βρέφους Bιο-ψυχο-κοινωνικοί παράγοντες κινδύνου γονέων και/ή βρέφους ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Οικογενειακές Αντιξοότητες Χρόνιο σωματικό-ψυχιατρικό νόσημα Ανεπιθύμητη Εγκυμοσύνη Ψυχοκοινωνικό Στρες ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ (ΤΑΜΠΕΡΑΜΕΝΤΟ) Το ταμπεραμέντο ή ιδιοσυγκρασία- του βρέφους: διάσταση των ΡΔ που μπορεί να σχετίζεται με μελλοντική ανάπτυξη προβλημάτων συμπεριφοράς Μελέτη που συνέκρινε βρέφη με ΡΔ με τυπικά αναπτυσσόμενα βρέφη: τα βρέφη με «δύσκολο ταμπεραμέντο»- συσχετίστηκαν με αρνητική αναπτυξιακή έκβαση, μόνο για τα παιδιά με ΡΔ ενώ όχι για τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά ΓΟΝΕΙΚΟΤΗΤΑ Πρόκληση, ειδικά για νέους γονείς που δεν είναι εξοικειωμένοι με το εύρος των φυσιολογικών αντιδράσεων του βρέφους Aρνητικά συναισθήματα, αίσθημα ενοχής και αμφιθυμίας Επίδραση σε συζυγικές σχέσεις, προκαλούν ένταση και «διακανονισμούς» όπως ο ύπνος στο γονεικό κρεβάτι ή η απόσυρση συνήθως- του πατέρα, Σε πολλές περιπτώσεις αυξάνει ο κινδυνος για παιδική κακοποίηση DeGangi et al.,

3 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΗΤΕΡΑΣ/ΒΡΕΦΟΥΣ Αρνητική Επίδραση στις σχέσεις μητέρας-βρέφους Παιδιά με ΡΔ: Πιο επίπεδο συναίσθημα Επιθετικότητα Μη-αναμενόμενες αντιδράσεις Λιγότερη απτικη εξερευνηση κατα το παιχνίδι Έρευνα: πιο έντονες συμπεριφορές απόσυρσης στη μητρική προσέγγιση με σωματική επαφή (αγκαλιά), καθώς και στην ουδέτερη μητρική προσέγγιση. DeGangi et al., ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ Xαμηλό «κατώφλι» εγρήγορσης συμπεριφορικά & νευροφυσιολογικά π.χ. αύξηση στους καρδιακούς παλμούς κ.α. δείκτες διέγερσης του ΣΝΣ στις περιβαλλοντικές επιδράσεις Aναπνευστική Αρρυθμία (ΑΑ) μέτρο τόνου του Χ νεύρου δείχνει το εύρος των περιοδικων αλλαγών του καρδ. ρυθμού στη συχνότητα των αυθόρμητων αναπνοών Βρέφη με ΡΔ: υψηλότερα βασικά επίπεδα ΑΑ και δεν την καταστέλλουν στη διάρκεια νοητικής δοκιμασίας DeGangi 2000 ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΕΚΒΑΣΗ-ΑΠΩΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Πιθανοί Αιτιολογικοί Παράγοντες : Υπερευαισθησία στα ερεθίσματα Μη αποτελεσματική αντισταθμιστική ρύθμιση Πρώιμα ελλείμματα στις εκτελεστικές λειτουργίες Τα στοιχεία αυτά μπορεί να αποτελούν πρώιμα χαρακτηριστικά προβλημάτων συμπεριφοράς Μελέτες έχουν αναζητήσει την φύση και το είδος των συσχετίσεων μεταξύ ΡΔ στην βρεφική ηλικία και προβλημάτων συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία Eρευνητικά Δεδομένα: ΡΔ = πρόδρομα χαρακτηριστικά ή σφαιρικοί και μη-ειδικοί παράγοντες κινδύνου για ένα ευρυ φάσμα προβλημάτων υγείας στην προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία Αναπτυξιακή έκβαση βρεφών με ΡΔ: βρέφη «δύσκολα» στην ιδιοσυγκρασία και με υψηλή βασική ΑΑ : δυσκολίες στη συμπεριφορά στα 4 έτη μεγαλύτερες Ερευνα: Τα βρέφη με ΡΔ είναι σε κίνδυνο να αναπτύξουν αργότερα προβλήματα συμπεριφοράς & συναισθήματος DeGangi et al., 2003 Schmid et al., 2010 ΡΔ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Βρέφη με συνδυασμένες ΡΔ: x3 πιθανότητα εμφάνισης επίμονων λειτουργικών σωματικών προβλημάτων (κεφαλαλγίες, κοιλιακά ή μυοσκελετικά άλγη, κόπωση) στα 5-7 έτη Αντίθετα, περιστασιακή εμφάνιση λειτουργικών προβλημάτων δεν σχετίζεται με ΡΔ Συσχετίσεις μεταξύ προβλημάτων σίτισης/ύπνου και ανάπτυξης κεφαλαλγιών στην προσχολική και σχολική ηλικία Τα λειτουργικά σωματικά προβλήματα έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συναισθηματικών διαταραχών (άγχος-κατάθλιψη) στην εφηβεία και απώτερη ζωή. MHXANIΣΜΟΙ Υπερευαισθησία στα αισθητηριακά ερεθίσματα Πρώιμος προγραμματισμός της αυτονομικής υπεραντιδραστικότητας Πρώιμη απορύθμιση συστήματος στρες, (μέσω της διαταραγμένης ρύθμισης ANΣ και του άξονα ΥΥΕ) Μεταβολές στην κεντρική επεξεργασία των αισθητηριακών ερεθισμάτων (όπως σε ενήλικες με λειτουργικα σωματικά σύνδρομα) Rask et al.,

4 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΑ & ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 23/5/2013 ΡΔ & ΔΕΠΥ ΡΔ & ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Μελετες έχουν συσχετίσει τις ΡΔ με την ανάπτυξη διαταραχής ελλειμματικής προσοχήςυπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στα 8-10 έτη 1 στα 4 παιδιά με επίμονα προβλήματα ύπνου στη βρεφική ηλικία, διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ στη σχολική ηλικία Γενετικοί & νευροβιολογικοί μηχανισμοί: αλληλίο DRD4-7r στο γονίδιο του υποδοχέα της ντοπαμίνης 4 αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης ΔΕΠΥ σε παιδιά με ιστορικό ΡΔ. Becker et al., 2010; Hemmi ey al., 2011 Μικρή αλλά σημαντική συσχέτιση μεταξύ γνωστικής ανάπτυξης του παιδιού & ΡΔ ΠΙθανολογείται οτι ίσως τα βρέφη με ΡΔ ενσωματώνουν πιο δυσκολα τις γνωστικές πληροφορίες, πιθανά γιατι παρόμοιες εγκεφαλικές περιοχές εμπλέκονται τόσο στην αυτορύθμιση όσο και στις γνωστικές διαδικασίες Ostberg et al., 2011; Wolke et al., 2009 ΡΔ & ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΟ ΦΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΥΤΙΣΜΟΥ (ΔΑΦ) ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ-ΠΡΟΛΗΨΗ Στόχος: το δίδυμο μητέρα-παιδί ως τα 2 χρόνια της ζωής ΡΔ πολύ συχνότερες στα παιδιά που έλαβαν τη διάγνωση ΔΑΦ. Τουλάχιστον δυο αξιολογήσεις για ΡΔ είχαν προηγηθεί στη βρεφική ηλικία στο 44% των παιδιών με ΔΑΦ ενω μόνο στο 16% της ομάδας ελέγχου. Επίσης ΡΔ: προγνωστικές ελλειμματων στην προσαρμοστική συμπεριφορά και τις κοινωνικές δεξιότητες στην προσχολική ηλικία. αργότερα ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΥΨΗΛΟΎ ΜΕΣΟΥ ΧΑΜΗΛΟΥ ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ Barnevik et al., 2013 ΑΝΕΠΑΡΚΗΣ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟΧΟΣ: αντιμετώπιση ΡΔ & πρόληψη πιθανών απώτερων συναισθηματικών και συμπεριφορικων διαταραχών στην παιδικη και εφηβική ηλικία. 1. Συμβουλευτική ή εκπαίδευση των γονέων γονέων που στοχεύει σε έλεγχο των ΡΔ ΡΔ στο οικογενειακό περιβάλλον 2. Ενίσχυση θετικών αλληλεπιδράσεων με το παιδί, βασισμένων στο παιχνίδι 3. Άλλες τεχνικές, π.χ. θεραπείας αισθητηριακής ολοκλήρωσης που στοχεύει στην ομαλοποίηση των αντιδράσεων του παιδιού στα αισθητηριακά ερεθίσματα Feinberg et al., 2009 Zimmer et al., 2012 Eκπαίδευση σε: Συμπεριφορικές & απλές πρακτικές τεχνικές Yποστηρικτική συμβουλευτική Aισθητηριοκινητικές δραστηριότητες Στόχοι: ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΟΝΕΩΝ Ανάπτυξη ρουτίνων για τον ύπνο Διαχείριση του άγχους αποχωρισμού του βρέφους-νηπίου Εκπαίδευση στην οριοθέτηση και τον έλεγχο των ξεσπασμάτων θυμού Ελλάτωση του γονεικού άγχους στο έντονο κλάμα του βρέφους 4

5 ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ & ΠΑΙΧΝΙΔΙ Ανεύρεση τεχνικών επικοινωνίας & παιχνιδιού μέσω δομημένων παρεμβάσεεων που προάγουν τη βλεμματική επαφή και τις αμοιβαίες αλληλεπιδράσεις Αμοιβαίο παιδο-κεντρικό παιχνίδι, όπου ο γονέας παρατηρεί και προσαρμόζεται κάθε στιγμή στις ενδείξεις που λαμβάνει απο το παιδί του Ανεύρεση των κατάλληλων λεκτικών, εξωλεκτικών και απτικών τρόπων επικοινωνίας (σωματική επαφή, κοινωνική επαφή, διατηρηση προσοχής με χρήση αντικειμένου # λεκτική/ μη-λεκτική # ήπια, μέτρια, έντονη # θετικό/ουδέτερο συναίσθημα) ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Tεχνικές θεραπείας αισθητηριακής ολοκλήρωσης (δυσλειτουργία αισθητηριακής ολοκλήρωσης: δυσκολία στην ομαλή επεξεργασία των εισερχόμενων αισθητηριακών ερεθισμάτων) ΌΠΩΣ απευαισθητοποίηση στα απτικά ερεθίσματα, εισαγωγή συγκεκριμένων κινήσεων που ομαλοποιούν τις αντιδράσεις του παιδιού στην αιθουσαία διέγερση. * Όταν υπάρχουν κλινικές ενδείξεις θα πρέπει να αναζητηθούν και να αντιμετωπιστούν ιατρικά προβλήματα που σχετίζονται με την έκφραση των ρυθμιστικών διαταραχών ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Η έκφραση ΡΔ στο βρέφος >5-6 μήνες και στο νήπιο συχνά αποτελεί πρωιμο χαρακτηριστικό προβλημάτων συμπεριφοράς & συναισθήματος, όπως η ΔΕΠΥ, ή τα λειτουργικά σωματικά προβλήματα Η έγκαιρη αναγνώριση του προβλήματος και η πρώιμη παρέμβαση είναι σημαντική, τόσο για τη βελτίωση της λειτουργικότητας της οικογένειας, όσο και για την πρόληψη των απώτερων αναπτυξιακών και συμπεριφορικών διαταραχών 5