ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Transcript

1 ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Καραϊβaζογλου Κατερiνα Απαρτιωμένη Διδασκαλία

2 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ (DSM-5) Διαταραχές άγχους Διαταραχές συμπεριφοράς Διαταραχές συναισθήματος Ψυχωτικές διαταραχές Διαταραχές της ανάπτυξης

3 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ 25% των νέων πληρούν τα 6% εναντιωματική διαταραχή κριτήρια κάποιας ψυχικής διαταραχής 10% των νέων πάσχουν από σοβαρές ψυχικές παθήσεις 8% αγχώδεις διαταραχές 4% κατάθλιψη και διαταραχή διαγωγής 3% ΔΕΠΥ 5% χρήση αλκοόλ και ουσιών 1-1,5% διαταραχή αυτιστικού φάσματος 0,9% διπολική διαταραχή

4 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

5 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Σκληρή πειθαρχία ή υπερπροστατευτικότητα Σοβαρή οικογενειακή δυσλειτουργία Γονεϊκή ψυχοπαθολογία Κοινωνικο-οικονομικές αντιξοότητες Ενδομήτριοι παράγοντες, προωρότητα, περιγεννητικές επιπλοκές Προβλήματα σωματικής υγείας

6 ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ Αυξημένος κίνδυνος ψυχοπαθολογί ας και δυσπροσαρμο στικότητας στην ενήλικο ζωή Ψυχική οδύνη, έκπτωση λειτουργικότητα ς, διαταραχή ποιότητας ζωής Αυξημένο άμεσο και έμμεσο κόστος για τις οικογένειες και την κοινωνία

7 ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Οι πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στην παιδική ηλικία Η πιο πρώιμη μορφή ψυχοπαθολογίας Χρόνια πορεία που συνδέεται με την επανεμφάνιση αγχωδών διαταραχών, κατάθλιψης και χρήσης ουσιών στην ενήλικο ζωή Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, διαταραχή πανικού, αγοραφοβία, κοινωνική φοβία, διαταραχή άγχους αποχωρισμού, ειδικές φοβίες, επιλεκτική αλαλία, σχολική άρνηση

8 Διαταραχή άγχους αποχωρισμού Φόβος να αποχωρισθεί τους γονείς 4% των παιδιών και 1,6% των εφήβων Σωματικά συμπτώματα Δυσκολεύονται να κοιμηθούν μόνα τους, να βγουν να παίξουν στη γειτονιά, να κοιμηθούν σε φίλους τους, να πάνε σχολείο, να πάνε κατασκήνωση, να ταξιδέψουν Σχολική άρνηση Άρνηση να πάει ή να παραμείνει στο σχολείο. Το παιδί μένει στο σπίτι και οι γονείς είναι ενήμεροι Άγχος, ευερεθιστότητα, σωματικά συμπτώματα 1-5% των παιδιών σχολικής ηλικίας Πιο συχνό μετά από ΣΚ ή διακοπές και στην έναρξη του νηπιαγωγείου, του δημοτικού ή του γυμνασίου Μπορεί να συνδέεται με άγχος αποχωρισμού, κοινωνική φοβία, κατάθλιψη, ενδο-οικογενειακά προβλήματα Άμεση επάνοδος στο σχολικό περιβάλλον με υποστήριξη Επιλεκτική αλαλία Αποφυγή ομιλίας σε κοινωνικές καταστάσεις (σχολείο, συμμαθητές, ενήλικες), ενώ το παιδί μιλάει στο οικείο του περιβάλλον Ανεσταλμένο και επίμονο ταμπεραμέντο Μπορεί να συνοδεύεται από ελλείμματα στο λόγο Οδηγεί σε ακαδημαϊκές και κοινωνικές δυσκολίες Μπορεί να εξελιχθεί σε κοινωνική φοβία

9 ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ (διαφοροδιάγνωση και αντιμετώπιση) Φυσιολογικοί φόβοι και ανησυχίες, επίδραση ψυχοπιεστικών και τραυματικών καταστάσεων, οργανικές παθήσεις (π.χ. υπερθυρεοειδισμός) Συμβουλευτική οικογένειας, ψυχοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή Συνέχιση ή επανεμφάνιση κατά την ενήλικο ζωή

10 ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ (Επιδημιολογία) Με την αύξηση της ηλικίας αυξάνεται και ο επιπολασμός (0,3% στην προσχολική ηλικία, 2% στη σχολική ηλικία και 5% στην εφηβεία) Στη σχολική ηλικία πιο συχνή στα αγόρια, ενώ στην εφηβεία πιο συχνή στα κορίτσια

11 ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ (παράγοντες κινδύνου) Κοινωνικοί παράγοντες: ενδο-οικογενειακές διενέξεις, πένθος, οικονομικές δυσκολίες, μητρική ψυχοπαθολογία, κακοποίηση, χρόνιες παθήσεις Γενετικοί παράγοντες Νευροενδοκρινικοί παράγοντες (αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης) Ανοσολογικοί παράγοντες

12 ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ (κλινική εικόνα) Βρεφική (ανακλιτική) κατάθλιψη: ευερέθιστη διάθεση, αναπτυξιακή καθυστέρηση, διαταραχές σίτισης και ύπνου, μη ανταπόκριση στην αλληλεπίδραση, καθυστέρηση σωματικής ανάπτυξης Πριν την εφηβεία: σωματικά συμπτώματα, ψυχοκινητική ανησυχία, ευερεθιστότητα, απώλεια ενδιαφέροντος για το παιχνίδι ψευδαισθήσεις Εφηβεία: καταθλιπτική ή ευερέθιστη διάθεση, ανηδονία, αίσθημα απελπισίας, ψυχοκινητική επιβράδυνση, απόσυρση, απομόνωση, εναντίωση, χρήση αλκοόλ και ουσιών, παραμέληση εαυτού, ευαισθησία στην απόρριψη, παραληρητικές ιδέες, αντικοινωνική συμπεριφορά

13 ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ (πορεία, πρόγνωση, αντιμετώπιση) Η πρόγνωση επιβαρύνεται όταν είναι πρώιμη η έναρξη και υπάρχει συννοσηρότητα Αυξημένος κίνδυνος υποτροπής 20-40% εμφάνιση διπολικής διαταραχής Ακαδημαϊκή και κοινωνική έκπτωση Αυτοκτονικότητα Ψυχοθεραπεία, φαρμακοθεραπεία, παρέμβαση στην οικογένεια και το σχολείο, νοσηλεία

14 ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ Σπάνιες οι αυτοκτονίες πριν τα 14 έτη (<1/100000) Κατά την εφηβεία αυξημένη συχνότητα αποπειρών (3-7%) και αυτοκτονιών (0,1%) Πιο συχνές οι απόπειρες στα κορίτσια, αλλά πιο συχνές οι αυτοκτονίες στα αγόρια Παράγοντες κινδύνου: Οικογενειακό ιστορικό Προηγούμενη απόπειρα Παρορμητικότητα, βίαιη συμπεριφορά Χρήση αλκοόλ ή ουσιών Ιστορικό απώλειας γονέα πριν την εφηβεία Πρόσφατα ψυχοπιεστικά γεγονότα

15 ΙΔΕΟΨΥΧΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ 0,25-4% σε παιδιά και εφήβους Παρουσία είτε ψυχαναγκασμών είτε καταναγκασμών είτε και των δύο Σοβαρή έκπτωση στην ακαδημαϊκή και κοινωνική λειτουργικότητα Ισχυρής γενετική προδιάθεση (πολυγονιδιακή) Μετωποραβδωτά κυκλώματα PANDAS και PANS Συννοσηρότητα με Διαταραχές Τικ και Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος Ψυχοεκπαίδευση και συμβουλευτική οικογένειας, ψυχοθεραπεία, φαρμακοθεραπεία

16 ΤΡΙΧΟΤΙΛΛΟΜΑΝΙΑ Επαναλαμβανόμενο, καταναγκαστικό, προκλητό τράβηγμα τριχών Μπορεί να συνοδεύεται από τριχοφαγία 3,5% σε εφήβους, πιο συχνή σε κορίτσια στην εφηβεία Εμπλέκονται ψυχοκοινωνικοί και γνωστικοί παράγοντες Στην προσχολική ηλικία συνήθως υφίεται Στην εφηβεία πιο δυσχερής πρόγνωση, συνυπάρχει άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία Ψυχοεκπαίδευση, ψυχοθεραπεία, φαρμακοθεραπεία

17 ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΨΥΧΩΣΕΙΣ Μέχρι το 1960 ο όρος παιδική ψύχωση περιελάμβανε ένα ετερογενές σύνολο αναπτυξιακών διαταραχών χωρίς την παρουσία ψευδαισθήσεων ή παραληρητικών ιδεών Από το 1980 η σχιζοφρενεια παιδικής έναρξης διαφοροποιήθηκε από την αυτιστική διαταραχή Σπάνια η διάγνωση πριν τα 15 έτη. Η συχνότητα στην εφηβεία είναι 0,1-0,2% και είναι πιο συχνή στα αγόρια Συνήθως ύπουλη έναρξη, σπανιότερα οξεία έναρξη σε παιδί με φυσιολογική προνοσηρή λειτουργικότητα Η πρώιμη έναρξη υποδηλώνει βαρύτερη πρόγνωση

18 ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΨΥΧΩΣΕΙΣ (παράγοντες κινδύνου) Οικογενειακό ιστορικό Παθήσεις μητέρας κατά την κύηση Μαιευτικές επιπλοκές Γνωστικά και κινητικά ελλείμματα Παιδική ψυχοπαθολογία Αρνητικές πρώιμες εμπειρίες, δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον

19 ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΨΥΧΩΣΕΙΣ (πρόδρομα συμπτώματα) Γνωστικά ελλείμματα (ταχύτητα επεξεργασίας, συγκέντρωση, λεκτική μνήμη), διαταραγμένη επικοινωνία Έκπτωση ακαδημαϊκής και κοινωνικής λειτουργικότητας (απόσυρση) Ασύνηθες περιεχόμενο σκέψης, καχυποψία, υπερτιμημένες ιδέες, αυτοαναφερόμενες σκέψεις Κλιμακούμενες αντιληπτικές διαταραχές Συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης Ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα Χρήση ουσιών Διαταραχές ύπνου

20 ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΨΥΧΩΣΕΙΣ (αντιμετώπιση) Φαρμακοθεραπεία Ψυχοεκπαίδευση Συμμετοχή της οικογένειας Ψυχοθεραπεία

21 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Εναντιωματική Δ/χη Δ/χή Διαγωγής 3,3%, πιο συχνή στα αγόρια 4%, πιο συχνή στα αγόρια Συνδέεται με προβληματικό οικογενειακό Δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον, περιβάλλον γονεϊκή ψυχοπαθολογία, ΔΕΠΥ Θυμώνει και θίγεται εύκολα, αρνητική συμπεριφορά, αυθάδεια, ενοχλεί σκόπιμα τους άλλους, εκδικητικότητα, κατηγορεί τους άλλους Επιθετικότητα σε ζώα ή ανθρώπους, καταστροφή περιουσίας, εξαπάτηση/κλοπή, σοβαρή παραβίαση κανόνων Συχνά οδηγεί είτε σε διαταραχή διαγωγής Η έναρξη πριν τα 10 συνδέεται με επιμονή της είτε σε άγχος ή κατάθλιψη διαταραχής στην ενήλικο ζωή, Ψυχοκοινωνική παρέμβαση εγκληματικότητα, χρήση ουσιών και αντικοινωνική δ/χή προσωπικότητας Ψυχοκοινωνική παρέμβαση, Φ/Θ

22 ΕΝΟΥΡΗΣΗ Τουλάχιστον 2 ενουρητικά επεισόδια την εβδομάδα για 3 συνεχόμενους μήνες >5 ετών Η νυχτερινή ενούρηση είναι πιο συχνή στα αγόρια ενώ η ημερήσια στα κορίτσια Διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή Η συχνότητα μειώνεται με την ηλικία Παράγοντες κινδύνου: καθυστερημένη εκπαίδευση τουαλέτας ψυχοκοινωνικό stress οικογενειακό ιστορικό διαταραγμένη έκκριση ADH, ασταθής κύστη Συμβουλευτική γονέων, διαχείριση ψυχοπιεστικών καταστάσεων, bell and pad, ADH

23 ΕΓΚΟΠΡΙΣΗ Τουλάχιστον 1 εγκοπριτικό επεισόδιο το μήνα για 3 συνεχόμενους μήνες >4 ετών Πιο συχνή στα αγόρια Μπορεί να συνοδεύεται από δυσκοιλιότητα Ψυχολογικοί παράγοντες (άγχος, εναντίωση) Συναισθήματα ντροπής, πείσμα, αμφιθυμία Συσχέτιση με ενούρηση, καθυστέρηση λόγου, μαθησιακές δυσκολίες, νοητική έκπτωση Συμβουλευτική γονέων, ψυχοθεραπεία

24 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013 Ψυχιατρική παιδιού & εφήβου, Β.Α Παπαγεωργίου Synopsis of Psychiatry, Kaplan HI, Sadock BJ, Lippincott Williams & Wilkins, 1997, 8 th ed