Πίνακες Εισροών-Εκροών της Ελληνικής Οικονοµίας για τον Τουρισµό. Σύνοψη Μελέτης

Transcript

1 Πίνακες Εισροών-Εκροών της Ελληνικής Οικονοµίας για τον Τουρισµό Σύνοψη Μελέτης Η παρούσα µελέτη των Πινάκων Εισροών-Εκροών µε επίκεντρο τους τοµείς τουρισµού του έτους 1992 εκπονήθηκε µε χρηµατοδότηση του ΙΤΕΠ µε σκοπό να ικανοποιηθούν άµεσα οι ανάγκες σε κλαδικά στοιχεία της ελληνικής οικονοµίας. Ως εκ τούτου, µε την παρούσα µελέτη των Πινάκων Εισροών-Εκροών για τον τουρισµό του έτους 1992 {εφεξής ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92} επιδιώχθηκε η οργάνωση της διαθέσιµης πληροφόρησης που σχετίζεται µε τον τουρισµό και δηµιουργήθηκε ένα σύστηµα πληροφόρησης, το οποίο συµπεριέλαβε µία µεγάλη ποικιλία µεταβλητών που ενδιαφέρουν ερευνητές επί του τουρισµού. Η ανάπτυξη ενός συστήµατος διακλαδικών σχέσεων µε επίκεντρο τον τουρισµό, το οποίο θα ενηµερώνεται συνεχώς µε τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, προϋποθέτει το συντονισµό των εργασιών που γίνονται σε διάφορες ξεχωριστές υπηρεσίες και οργανισµούς και θέτει στο προσκήνιο το πρόβληµα της αναδιοργάνωσης των στοιχείων για τον τουρισµό εντός των πλαισίων της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Ελλάδος (ΕΣΥΕ). Ως εκ τούτου, η παρούσα εργασία αποτελεί βασικώς ένα ολοκληρωµένο µέρος µίας ευρείας προσπάθειας που σχετίζεται µε την κατάρτιση των ορυφορικών Λογαριασµών για τον Τουρισµό στην Ελλάδα. Η εν λόγω εργασία, των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92, αποτελεί, παράλληλη ερευνητική προσπάθεια που έχει αναληφθεί για το δύσκολο έργο οριοθέτησης των στατιστικών του τοµέα τουρισµού. Όπως είναι γνωστό, το τουριστικό προϊόν είναι ένα πολυσύνθετο προϊόν, του οποίου η ζήτηση επηρεάζεται από την ολική ποιότητά του, την τιµή των προσφερόµενων υπηρεσιών καθώς και από τη βελτίωση της οικονοµικής ευηµερίας και τον συνεχώς αυξανόµενο βαθµό κινητικότητας των λαών. Η ποιότητα του τουριστικού προϊόντος αποτελεί τη συνισταµένη της ποιότητας των επιµέρους συνθετικών µερών, όπως αυτή καταγράφεται στις εντυπώσεις των ταξιδιωτών-επισκεπτών καταναλωτών για την προσφερόµενη ποιότητα των 1

2 υπηρεσιών, π.χ. των συγκοινωνιών και επικοινωνιών, για την ποιότητα της γενικής υποδοµής υποστήριξης της τουριστικής δραστηριότητας, για τις συνθήκες των υπηρεσιών υγιεινής, για το βαθµό στον οποίο εκφράζεται σεβασµός προς το φυσικό περιβάλλον και τα πολιτιστικά στοιχεία, για την ποιότητα των καταλυµάτων, για την ποιότητα σίτισης και διασκέδασης, καθώς και τη σχέση µεταξύ τιµής και προσφερόµενων τουριστικών προϊόντων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Στη στατιστική πράξη, ο ορισµός και η µέτρηση της τουριστικής δαπάνης προσκρούουν σε µεγάλες δυσχέρειες οριοθέτησης του τοµέα τουρισµού. Υπό συνθήκες κανονικού οικονοµικού χειρισµού µία βιοµηχανία (ή ένας κλάδος οικονοµικής δραστηριότητας) ορίζεται ως συγκεκριµένη βιοµηχανία από τα προϊόντα που παράγει. Η Γεωργία ως κλάδος παράγει τρόφιµα, τα ορυχεία και µεταλλεία εξάγουν τους πόρους του υπεδάφους, η µεταποίηση χρησιµοποιεί αυτές τις πρώτες ύλες και παράγει ποικιλία προϊόντων και οι τράπεζες προσφέρουν χρηµατοπιστωτικές υπηρεσίες. Όλοι αυτοί κλάδοι ταξινοµούνται, εποµένως, ως ξεχωριστές βιοµηχανίες, επειδή παράγουν διαφορετικά προϊόντα (αγαθά και υπηρεσίες). Με τον τουρισµό τα πράγµατα είναι διαφορετικά. Υπό κανονικούς οικονοµικούς όρους δεν υφίσταται κάτι που να αποκαλείται βιοµηχανία τουρισµού. Ο τουρισµός δεν ταιριάζει στην έννοια µίας τυποποιηµένης βιοµηχανίας. Το χαρακτηριστικό γνώρισµα στον τουρισµό δεν είναι µόνο, οπωσδήποτε τα προσφερόµενα προϊόντα, αλλά ο αγοραστής δηλ. ο τουρίστας, µε αποτέλεσµα, όµως, ο προµηθευτής να µην είναι σε θέση να γνωρίζει αν το προϊόν του αγοράστηκε από τουρίστα ή µη τουρίστα. Έτσι η κατανάλωση του ίδιου προϊόντος αποτελεί τουριστική η µη τουριστική δαπάνη, αναλόγως του αν το προϊόν του αγοράστηκε η όχι από τουρίστα. Όλοι αυτοί οι προβληµατισµοί οδηγούν στο συµπέρασµα ότι στο τουριστικό προϊόν συµβάλλουν όλες εκείνες οι οικονοµικές δραστηριότητες κλάδων, οι οποίες περιλαµβάνουν ό,τι καταναλίσκει ένας τουρίστας (ηµεδαπός ή αλλοδαπός). Γι αυτό ακριβώς και ο τουρισµός, ως βιοµηχανία, είναι ένας πολυσύνθετος τοµέας που αποτελείται από κλάδους που παράγουν προϊόντα που είναι χαρακτηριστικά για τον τουρισµό. Η παρούσα µελέτη επιχειρεί να προσεγγίσει το όλο θέµα προσφέροντας περισσότερη στατιστική πληροφόρηση για τη δραστηριότητα του τοµέα τουρισµού στην Ελλάδα 2

3 µέσω των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92, οι οποίοι καταρτίστηκαν µε βάση τα βασικά στοιχεία της ιεύθυνσης Εθνικών Λογαριασµών της Γ.Γ.ΕΣΥΕ. Η µελέτη αποτελείται από τρία µέρη. Στο πρώτο µέρος εξετάζονται κάπως εκτενώς οι πηγές και οι µέθοδοι που χρησιµοποιήθηκαν για την κατάρτιση των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92. Στο µέρος αυτό η φιλοδοξία του συγγραφέα ήταν να παρουσιάσει τις γενικές αρχές, οι οποίες ισχύουν όταν κάθε φορά καταρτίζονται πίνακες εισροών - εκροών (ΠΕΕ), και να δείξει επίσης στους ενδιαφερόµενους τον µηχανισµό και τις τεχνικές που εφαρµόζονται για την κατάρτιση ενός ΠΕΕ. Στο δεύτερο και στο τρίτο µέρος παρουσιάζεται η στοιχειώδης µαθηµατικο-θεωρητική ερµηνεία του υποδείγµατος εισροών - εκροών. Ισως το τµήµα αυτό θα µπορούσε να τύχει κριτικής για τις παραλείψεις του, όµως δεν είναι δυνατόν να περιληφθούν όλες οι δυνατές εφαρµογές και ορισµένες ελκυστικές χρήσεις του υποδείγµατος εισροώνεκροών Πιο συγκεκριµένα, Στο πρώτο µέρος εξετάζονται τα βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία του πλαισίου εργασίας των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92. Εξετάζονται επίσης ο τρόπος κατάρτισης των υπολογιστικών τεχνικών του πλαισίου των πινάκων προσφοράς και χρήσεων, που προτείνονται και από το Ευρωπαϊκό Σύστηµα Λογαριασµών (ΕΣΛ 95) καθώς επίσης και οι στατιστικές πηγές για την απασχόληση, την παραγωγή, τις ενδιάµεσες αναλώσεις και αρχικές εισροές και τις τελικές χρήσεις. εδοµένου ότι οι εργασίες κατάρτισης ενός ΠΕΕ-ΤΟΥΡ προσφέρονται και ως εναλλακτικό µέσο ελέγχου των στοιχείων που παρέχονται στο σύστηµα εθνικών λογαριασµών, εξετάστηκαν λεπτοµερώς οι υπολογιστικές διαδικασίες που ακολουθήθηκαν σε επίπεδο κλαδικής δραστηριότητας ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92. Επιγραµµατικά γίνεται λόγος σε ό,τι αφορά: το πρόβληµα της ταξινόµησης των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92, το πρόβληµα της επιλογής της στατιστικής µονάδας, 3

4 το πρόβληµα της εκτίµησης της συµπληρωµατικής απασχόλησης για την αντιµετώπιση της πληρότητας των υπολογισµών του ακαθαρίστου εγχωρίου προϊόντος σε αγοραίες τιµές (ΑΕΠ), το θέµα της αποτίµησης των συναλλαγών (ή το σύστηµα τιµών), το θέµα του συµβιβασµού των ασυνεπειών των ισοζυγίων των προϊόντων, το πρόβληµα της διάσπασης της καταναλωτικής δαπάνης των τουριστών. Στο δεύτερο και το τρίτο µέρος της µελέτης οι ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 χρησιµοποιούνται ως ένα εργαλείο ανάλυσης και προβλέψεων της δοµής της ελληνικής οικονοµίας µε επίκεντρο τον τουρισµό. Συνοψίζοντας, τέλος, τις συµπερασµατικές µας απόψεις και διαπιστώσεις παρατηρούµε τα ακόλουθα: 1. Η ανάγκη για τη µελέτη του φαινοµένου που λέγεται «τουρισµός» ώστε να εξηγηθούν οι αλλαγές προσφοράς και χρήσης του τουριστικού προϊόντος και οι επιπτώσεις αυτών στην οικονοµία οδήγησαν στην κατάρτιση των ΠΕΕ- ΤΟΥΡ/92 2. Η παρούσα µελέτη των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 αποτελεί ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο τουριστικής στατιστικής πληροφόρησης, το οποίο διασυνδέεται πλήρως µε τους πίνακες προσφοράς και χρήσεων των εθνικών λογαριασµών. Σε ορισµένες περιπτώσεις, µάλιστα, η ταξινόµηση των προϊόντων και κλάδων που είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για τον τουρισµό οι ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 παρουσιάζεται σε µεγαλύτερη ανάλυση απ ό,τι στους εθνικούς λογαριασµούς. Το σπουδαιότερο είναι ότι οι ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 δίνουν εκτιµήσεις για την καταναλωτική δαπάνη των τουριστών ανά προϊόν. 3. Αξιοποιώντας τα διαθέσιµα στοιχεία των ελληνικών εθνικών λογαριασµών έγιναν οι απαραίτητες ειδικές επεξεργασίες και δόθηκαν οι απαραίτητοι διευκρινιστικοί ορισµοί για τον τουρισµό και το σύστηµα πινάκων προσφοράς και χρήσεων. Βασιζόµενοι, εξάλλου, στο εγχειρίδιο που συντάχθηκε από τον ΟΟΣΑ προσδιορίστηκαν οι χαρακτηριστικές τουριστικές δραστηριότητες, 4

5 αυτές δηλαδή που προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες σε τουρίστες και αυτές που αγοράζονται από τουρίστες. 4. Καθήκον του µελετητή ήταν, επίσης, να αποσαφηνίσει σε ένα εκτεταµένο τµήµα της µελέτης τις στατιστικές πηγές και τις µεθόδους που χρησιµοποιήθηκαν για την κατάρτιση των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 της ελληνικής οικονοµίας. Έτσι, στο πρώτο µέρος της παρούσας εργασίας ο στόχος ήταν να παρουσιαστεί µία ανάλυση, η οποία επικεντρώνεται σε θέµατα που σχετίζονται µε τη µεθοδολογία κατάρτισης των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 επισηµαίνοντας, επίσης, τις χρησιµοποιηθείσες τεχνικές κατάρτισης καθώς, επίσης, και τις στατιστικές πηγές κατά κλάδο 5. Τα στοιχεία που χρησιµοποιήθηκαν βασίζονται κατά ένα µεγάλο µέρος στις πληροφορίες που υπάρχουν διαθέσιµες για τον τουρισµό στα πλαίσια της Γ. Γ. ΕΣΥΕ. ιάφορες άλλες πηγές στοιχείων χρησιµοποιήθηκαν συµπληρωµατικά για να βελτιώσουν το σύστηµα πληροφόρησης για τον τουρισµό. Το πρόβληµα της ανεπίσηµης και της µη καταχωρισµένης οικονοµίας αντιµετωπίστηκε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο 6. Οι χρησιµοποιηθέντες όροι στην παρούσα µελέτη ειδικά για τον τουρισµό συµπίπτουν µε τις έννοιες που αναπτύχθηκαν από το ιεθνή Οργανισµό Τουρισµού (WTO) και τη Eurostat για τη µεθοδολογία στις στατιστικές τουρισµού. 7. Η συλλογή και η τακτοποίηση των στατιστικών στοιχείων στους ΠΕΕ- ΤΟΥΡ/92 µπορεί να βοηθήσει να αναλυθεί η σηµασία του τουρισµού της Ελληνικής οικονοµίας. Για την κατάρτιση του συµµετρικού πίνακα εισροώνεκροών, έπρεπε κανονικά να γίνει η προσαρµογή ως προς τον χειρισµός των δευτερευόντων προϊόντων. Ο χειρισµός αυτός µπορεί να γίνει σύµφωνα µε την προσέγγιση της τεχνολογίας της βιοµηχανίας (industry technology approach) ή σύµφωνα µε την τεχνολογία του προϊόντος (commodity technology). Στην περίπτωση των ελληνικών στοιχείων η συµµετοχή των δευτερευόντων 5

6 προϊόντων στη συνολική εγχώρια παραγωγή είναι µόνο 1,34% στο έτος αναφοράς των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92. * 8. Ανακεφαλαιώνοντας, θέλουµε να επισηµάνουµε ότι η παρούσα µελέτη κάλυψε πλήρως το µεθοδολογικό µέρος κατάρτισης των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92. Σε ορισµένα σηµεία επιµείναµε περισσότερο σε άλλα κάπως λιγότερο. ηµιουργήθηκε, πάντως, το εργαλείο, που λέγεται ΠΕΕ-ΤΟΥΡ, ο οποίος µαζί µε συµπληρωµατικά στοιχεία των δορυφορικών λογαριασµών για τον τουρισµό µπορεί να εκτιµήσει την άµεση συµβολή του τουρισµού στο ΑΕΠ. Προσδιορίζοντας, εξάλλου, το µέγεθος της τουριστικής δαπάνης των ιδιωτών, µέσω ερευνών, µπορεί να εκτιµηθεί και η έµµεση συµβολή του τουρισµού στο ΑΕΠ στις επενδύσεις κεφαλαίων, στις δηµόσιες δαπάνες, στο εξωτερικό εµπόριο και στην απασχόληση. 9. Το εµπειρικό παράδειγµα και τα ενδεικτικά αποτελέσµατα που προέκυψαν για την περίοδο πιστοποιούν, εξάλλου, τη σηµασία των εφαρµογών τεχνικών και µεθόδων εισροών - εκροών και για την ανάλυση του τουρισµού στη χώρα µας. 10. Τέλος, η µελέτη των ΠΕΕ-ΤΟΥΡ/92 προσφέρει σηµαντική και πολύτιµη στατιστική πληροφόρηση για τους χρήστες και τους φορείς που πραγµατικά ενδιαφέρονται να εµβαθύνουν στην ανάλυση της δοµής του τοµέα τουρισµού στην Ελλάδα. * Παρόλο το µικρό αυτό % συµµετοχής των δευτερευόντων προϊόντων κρίθηκε σκόπιµο να εφαρµοστεί η υπολογιστική διαδικασία της υπόθεσης της τεχνολογίας όπως προτείνεται και από το εγχειρίδιό του V. BULMER-THOMAS στο [35]. 6