Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας 1520 και 5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς

Transcript

1 Τεύχος 1 Σεπτέμβριος 2014 Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς LIFE12NAT/CY/ Περιεχόµενα Περισσότερες πληροφορίες Το έργο Το έργο LIFE12NAT/CY/ με τίτλο Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς Σελ. 2 Το Εθνικό Δασικό Πάρκο (Ε.Δ.Π.) Ριζοελιάς Βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αραδίππου. Σελ. 3 * Θαμνώνες με Ziziphus Οι Θαμνώνες με Ziziphus αποτελούν έναν από τους τέσσερις φυσικούς οικότοπους στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς. Σελ. 4 * Γυψούχες στέππες (Gypsophiletalia) Οι Γυψούχες στέππες είναι επίσης ένας από τους φυσικούς οικότοπους στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς. Σελ. 5 Απειλές / Πιέσεις εντός του Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς Οι απειλές ή/και πιέσεις που δέχονται οι δύο υπό μελέτη τύποι οικοτόπου εντός του Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς. Σελ. 6 Δράσεις του έργου Το έργο προβλέπει την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων. Σελ. 7 Στόχος του έργου Πρωταρχικός στόχος είναι η βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των δυο τύπων οικοτόπων προτεραιότητας, * Θαµνώνες µε Ziziphus και * Γυψούχες στέπες (Gypsophiletalia), στην Κύπρο, µέσα από την ποσοτικοποίηση και ανάσχεση των φυσικών και ανθρωπογενών πιέσεων ή και απειλών που συµβάλλουν στη µακροπρόθεσµη υποβάθµισή τους. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράµµατος LIFE+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

2 ενηµέρωση Το πρόγραμμα LIFE+ αποτελεί το εργαλείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χρηματοδότηση έργων που αφορούν στην προστασία & διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το έργο Το έργο LIFE12NAT/CY/ με τίτλο Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας *1520 και *5220 στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς και με ακρωνύμιο LIFE - RIZOELIA, ξεκίνησε να υλοποιείται τον Σεπτέμβριο του 2013 και θα έχει διάρκεια 42 μηνών. Το έργο LIFE - RIZOELIA υλοποιείται στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE+. Το πρόγραμμα LIFE+ χρηματοδοτεί το 75% του συνολικού προϋπολογισμού του έργου ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αποτελεί ιδία συνεισφορά των συνεργαζόμενων φορέων. Συνεργαζόμενοι φορείς του έργου είναι δύο δημόσιοι φορείς, το Τμήμα Δασών (ανάδοχος φορέας) και το Τμήμα Περιβάλλοντος (Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων & Περιβάλλοντος) και δύο πανεπιστημιακά ιδρύματα, το Πανεπιστήμιο Frederick και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Στόχος του έργου είναι η βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων προτεραιότητας * Γυψούχες στέππες (Gypsophiletalia) και * Θαμνώνες με Ziziphus εντός του Εθνικού Δασικού Πάρκου Ριζοελιάς. Το Δίκτυο Natura 2000 είναι κεντρικό κομμάτι της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τη φύση και τη βιοποικιλότητα. Είναι ένα πανευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων φυσικών περιοχών που υλοποιήθηκε κάτω από την Οδηγία 92/43/ ΕΟΚ (Οδηγία Οικοτόπων) με σκοπό την εξασφάλιση της επιβίωσης των πιο σημαντικών και απειλούμενων ειδών και οικοτόπων της Ευρώπης. 2

3 Το Εθνικό Δασικό Πάρκο (Ε.Δ.Π.) Ριζοελιάς Βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου Αραδίππου και εντοπίζεται βορειοανατολικά της πόλης της Λάρνακας και έχει έκταση 97 ha. Η περιοχή κηρύχτηκε σε Εθνικό Δασικό Πάρκο, το 1998, ενώ το 2004 περιελήφθηκε στο δίκτυο Natura 2000, λόγω της σημαντικής βιοποικιλότητας που τη χαρακτηρίζει. Το μεγαλύτερο μέρος του Πάρκου καλύπτεται από φυτείες με πεύκα, κυπαρίσσια και ακακίες. Παρόλα αυτά, περιλαμβάνει τέσσερις φυσικούς οικότοπους, οι οποίοι προστατεύονται από την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Οδηγία Οικοτόπων) και μάλιστα οι τρεις από αυτούς αποτελούν οικότοπους προτεραιότητας. Οι τέσσερις φυσικοί οικότοποι που υπάρχουν στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς φιλοξενούν και προσφέρουν καταφύγιο και τροφή σε 40 είδη πουλιών (33 μεταναστευτικά), 8 είδη θηλαστικών και 16 είδη ερπετών. Τα ιθαγενή είδη φυτών που συνθέτουν αυτούς τους οικότοπους, φτάνουν τα 179 και αποτελούν το 10% της χλωρίδας της Κύπρου. Μάλιστα, 11 από αυτά είναι ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο, ενώ 6 είδη φυτών του πάρκου είναι απειλούμενα και περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου. Οδηγία Οικοτόπων Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τη διατήρηση της φύσης. Οικότοπος Συγκεκριμένη μορφή βλάστησης που διακρίνεται με βάση τα βιολογικά και μη βιολογικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά της. Οικότοπος προτεραιότητας Περιλαμβάνεται στην Οδηγία των Οικοτόπων, κινδυνεύει να εξαφανιστεί και γι αυτό τα Κράτη - Μέλη πρέπει να λάβουν άμεσα μέτρα για τη διατήρησή του. Στον γραπτό λόγο ο κωδικός του οικότοπου προτεραιότητας σημειώνεται με αστερίσκο π.χ. *

4 η παλλούρα Βλαστός της παλλούρας με ένα κόνναρο και αγκάθια. Βλαστός της παλλούρας με άνθη. Οι καρποί της παλλούρας λέγονται κόνναρα. Είναι γλυκά και τρώγονται τόσο από τα ζώα όσο και από τον άνθρωπο. Τα αγκάθια στους βλαστούς της παλλούρας αποτελούν αμυντικό μηχανισμό του φυτού έναντι των φυτοφάγων ζώων. Η παλλούρα προσφέρει φαγητό και καταφύγιο σε πολλά ζώα. Πουλιά φτιάχνουν τις φωλιές τους στους ψηλότερους βλαστούς, ενώ άλλα ζώα όπως ερπετά κρύβονται στη βάση της. * Θαμνώνες με Ziziphus Οι Θαμνώνες με Ziziphus αποτελούν έναν από τους τέσσερις φυσικούς οικότοπους που υπάρχουν στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Ριζοελιάς. Γενικά εντοπίζεται στην εσωτερική ζώνη της Μεσαορίας και τη λοφώδη ζώνη της κεντρικής Κύπρου, σε διάφορους τύπους εδαφών. Χαρακτηριστικό είδος του οικότοπου είναι η παλλούρα ή κονναρκά (Ziziphus lotus). Στη σύνθεσή του συμμετέχουν κι άλλα είδη όπως το αγρέλι (Asparagus horridus), ο αντρούκλιαγρος (Noaea mucronata) και το θυμάρι (Thymbra capitata). Η παλλούρα είναι φυλλοβόλος, αγκαθωτός θάμνος που το ύψος της συνήθως, δεν ξεπερνά τα 2 m. Εκτός από την Κύπρο, το είδος απαντά επίσης σε Ισπανία, Ιταλία, Μαρόκο, Παλαιστίνη, Λίβανο, Συρία, Ισραήλ, Αίγυπτο, κλπ. Παλλούρα στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς 4 Ο οικότοπος *5220 προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ ΕΟΚ (Οδηγία των Οικοτόπων), καθώς περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι και χαρακτηρίζεται ως οικότοπος προτεραιότητας. Ο χαρακτηρισμός αυτός υποδηλώνει ότι κινδυνεύει να εξαφανιστεί και είναι απαραίτητη η λήψη άμεσων μέτρων για τη διατήρησή του.

5 * Γυψούχες στέππες (Gypsophiletalia) Οι Γυψούχες στέππες είναι επίσης ένας από τους φυσικούς οικότοπους που υπάρχουν στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς. Το ιδιαίτερο γνώρισμά του είναι ότι αναπτύσσεται σε γυψούχα εδάφη. Τα είδη που τον χαρακτηρίζουν είναι εξειδικευμένα στα εδάφη αυτά και ονομάζονται γυψόφυτα ή γυψόφιλα. Τα χαρακτηριστικότερα γυψόφυτα είναι τα είδη Campanula fastigiata και Gypsophila linearifolia. Ο οικότοπος περιλαμβάνει κυρίως αραιούς και χαμηλούς θαμνώνες που αναπτύσσονται σε γυψούχα εδάφη, σε ξηρές και ημιερημικές περιοχές. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα των θαμνώνων είναι τα μεγάλα ανοίγματα στα οποία αναπτύσσονται κατά τόπους πυκνότερες ή αραιότερες αποικίες ποωδών ειδών και τα οποία περιλαμβάνουν συχνά περιοχές γυμνές από βλάστηση (στις τοπικές εμφανίσεις σκληρού γύψου). Ο οικότοπος *1520 προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (Οδηγία των Οικοτόπων), καθώς περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι και χαρακτηρίζεται ως οικότοπος προτεραιότητας. Ο χαρακτηρισμός αυτός υποδηλώνει ότι κινδυνεύει να εξαφανιστεί και είναι απαραίτητη η λήψη άμεσων μέτρων για τη διατήρησή του. Η Campanula fastigiata είναι μονοετής πόα, που δεν ξεπερνά σε ύψος τα 5 cm. Η παρουσία του είδους στην Κύπρο ήταν άγνωστη πριν το Σήμερα είναι γνωστό ότι υπάρχει στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς, στο Μαρώνι και στον κατεχόμενο Άγιο Ιάκωβο. Εκτός από την Κύπρο, το είδος εξαπλώνεται σε Ισπανία, Μαρόκο, Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν, Λίβανο και Συρία. Η Gypsophila linearifolia είναι μονοετής πόα, με ύψος που κυμαίνεται μεταξύ 3-25 cm. Το είδος εντοπίστηκε στην Κύπρο το Είναι γνωστό ότι υπάρχει στο Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς και κοντά στα κατεχόμενα χωριά Άγιος Ιάκωβος και Μπογάζι (Γύψαρος). Λόγω της περιορισμένης παρουσίας της και της κατάστασης διατήρησης του πληθυσμού της, περιελήφθηκε στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου και χαρακτηρίστηκε ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης. Το είδος εκτός από την Κύπρο, εντοπίζεται σε Τουρκία, Αίγυπτο, Συρία, Ιράν, Ιράκ, Ανατολική Ρωσία, Καζακστάν και Τουρκμενιστάν. 5

6 Απειλές / Πιέσεις εντός του Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς Οι απειλές ή/και πιέσεις που δέχονται οι δύο υπό μελέτη τύποι οικοτόπου εντός του Ε.Δ.Π. Ριζοελιάς είναι: Κατακερματισμός (ασυνέχεια στην εξάπλωσή τους) λόγω ανθρωπογενών δραστηριοτήτων όπως αναδασώσεις, δημιουργία χώρων αναψυχής και η διάνοιξη δρόμων. Πυρκαγιές, οι οποίες αφενός μειώνουν τον πληθυσμό των χαρακτηριστικών ειδών των οικοτόπων και αφετέρου ευνοούν την εξάπλωση άλλων ειδών όπως η ακακία. Ανταγωνιστική βλάστηση που υπάρχει στο πάρκο λόγω παλαιότερων η ήμερη πεύκη και ο ευκάλυπτος, κάποια από τα οποία απειλούν τη φυσική βλάστηση της περιοχής. Δραστηριότητες αναψυχής και πυκνό οδικό δίκτυο, ενδέχεται να επηρεάσουν την παρουσία των χαρακτηριστικών ειδών των δύο οικοτόπων. 6

7 Δράσεις του έργου Το έργο προβλέπει την υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων με απώτερο σκοπό τη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης των δύο υπό μελέτη οικοτόπων. Η ομαλή υλοποίηση του έργου επιτυγχάνεται μέσα από την ομαδοποίηση των δράσεων αυτών στις παρακάτω κατηγορίες: Προπαρασκευαστικές δράσεις (Δράσεις Α), οι οποίες περιλαμβάνουν χαρτογράφηση της εξάπλωσης των δύο υπό μελέτη οικότοπων, ετοιμασία σχεδίων παρακολούθησης, διαχειριστικών σχεδίων και σχεδίων δράσης για την ενίσχυση των οικοτόπων. Δράσεις Διατήρησης (Δράσεις C) που αποτελούν τον πυρήνα του έργου και περιλαμβάνουν οριοθέτηση και περίφραξη, περιορισμό της εξάπλωσης της ανταγωνιστικής βλάστησης, πρόληψη των πυρκαγιών, αποκατάσταση, ενίσχυση και επαναδημιουργία των οικοτόπων. Παρακολούθηση του αντίκτυπου των δράσεων του έργου (Δράσεις D) μέσα από τις δράσεις παρακολούθησης των δράσεων διατήρησης και την ετοιμασία μιας κοινωνικο - οικονομικής μελέτης. Ευαισθητοποίηση του κοινού και διάδοση των αποτελεσμάτων (Δράσεις Ε) μέσα από μια ενημερωτική εκστρατεία, τη δημιουργία ιστοσελίδας του έργου, την παρουσίασή του σε επιστημονικά συνέδρια, κλπ. Συνολική λειτουργία και παρακολούθηση της πορείας του έργου (Δράσεις F) που περιλαμβάνει δράσεις για την παρακολούθηση του έργου, τη λειτουργία επιστημονικής επιτροπής και επιτροπής ενδιαφερόμενων φορέων και τη δικτύωση με άλλα έργα LIFE+. δράσεις Επιτροπή Ενδιαφερόμενων Φορέων Πρώτη Συνάντηση της Επιστημονικής Επιτροπής Μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής 1η Τοπική Συνάντηση Εργασίας στην Αραδίππου 7

8 Γυψούχες στέππες (Gypsophiletalia), *1520 Για συνεχή ενημέρωση σχετικά με την πορεία του έργου, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα ή/και εγγραφείτε στο group στο Facebook. Improving the conservation status of the priority habitat types *1520 & *5220 Το έργο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα LΙFE+ Συνεργαζόμενοι φορείς