ΚΑΤΟΧΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

Transcript

1 ΚΑΤΟΧΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

2 Η ΚΑΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Η Ελλάδα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες κατοχής από τους κατακτητές: ❶ την γερμανική που περιλάμβανε την Κρήτη, την Αττική, ορισμένα νησιά του Αιγαίου, το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας ❷ την βουλγαρική που περιλάμβανε τμήμα της Aνατολικής Μακεδονίας και Θράκη ❸ την ιταλική δηλαδή την υπόλοιπη ηπειρωτική χώρα, τα μη γερμανοκρατούμενα νησιά του Αιγαίου και τα Επτάνησα

3 Πηγή αρχικής εικόνας:

4 ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΔΩΣΙΛΟΓΩΝ Από τους Γερμανούς κατακτητές διορίστηκε μία «ελληνική» κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον στρατηγό Τσολάκογλου και συνεργάτες της, ανθρώπους του φασιστικού καθεστώτος του Μεταξά. Ο αντιστράτηγος Γεώργιος Τσολάκογλου (καθιστός δεξιά) υπογράφει με τον Γερμανό στρατηγό Alfred Jodl και τον Ιταλό στρατηγό Ferrero το τρίτο και οριστικό πρωτόκολλο παράδοσης της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη, 23 Απριλίου 1941 Πηγή εικόνας:

5 ΜΕΤΡΑ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ Από τους κατακτητές επιβλήθηκαν άμεσα μέτρα καταστολής: ❶ απαγόρευση νυχτερινής κυκλοφορίας ❷ λογοκρισία ❸ συλλήψεις ❹ βασανιστήρια ❺ εκτελέσεις

6 «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ» ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ Ακολουθεί μία σειρά φωτογραφιών που δείχνει πως ήταν η «καθημερινότητα» για τους Έλληνες και τους Γερμανούς κατακτητές κατά τη διάρκεια της κατοχής σε όλη την Ελλάδα. Ο τόπος του εγκλήματος είναι το χωριό Κοντομαρί στον νομό Χανίων Κρήτης. Η πράξη αφορά αντίποινα των Γερμανών στις δράσεις αντίστασης του λαού της Κρήτης.

7 Πηγή εικόνας:

8 Πηγή εικόνας:

9 Πηγή εικόνας:

10 Πηγή εικόνας:

11 Πηγή εικόνας:

12 ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΖΩΝΗ ΚΑΤΟΧΗΣ Οι Βούλγαροι ξεκίνησαν στην ζώνη κατοχής τους στην Ανατολική Μακεδονία ένα πρόγραμμα εκβουλγαρισμού και καταπίεσης, το οποίο οδήγησε τους Έλληνες της περιοχής σε εξεγέρσεις. Αποτέλεσμα αυτών των εξεγέρσεων και της αντίστασης ήταν τα αντίποινα των Βουλγάρων, όπως π.χ. η σφαγή στο Δοξάτο της Δράμας.

13 Βούλγαροι στρατιώτες του κατοχικού στρατού με τα κομμένα κεφάλια των Ελλήνων ανταρτών. Σεπτέμβριος 1941, Δράμα. Πηγή εικόνας:

14 ΕΒΡΑΪΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ Οι μεγάλες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας, όπως της Θεσσαλονίκης της Ρόδου των Ιωαννίνων της Κέρκυρας έγιναν αμέσως στόχος των αντισημιτών Ναζί. Οι άνθρωποι καταγράφηκαν σε καταλόγους, στριμώχτηκαν σε γκέτο και στο τέλος μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς για την θανάτωσή τους.

15 11 Ιουλίου 1942: Οι Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης εξευτελίζονται στη πλατεία Ελευθερίας Πηγή εικόνας:

16 11 Ιουλίου 1942: Οι Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης εξευτελίζονται στην πλατεία Ελευθερίας Πηγή εικόνας:

17 11 Ιουλίου 1942: Οι Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης συγκεντρώνονται για καταγραφή στην πλατεία Ελευθερίας της πόλης. Πηγή εικόνας:

18 25 η Μαρτίου 1944 Νεαρή γυναίκα ξεσπά σε κλάματα κατά την μεταφορά των Εβραίων των Ιωαννίνων προς Θεσσαλονίκη με τελικό προορισμό το Auschwitz της Πολωνίας για την θανάτωσή τους. Πηγή εικόνας:

19 KZ Auschwitz-Birkenau Πηγή εικόνας: από το προσωπικό αρχείο του Γαρίτατζη Χαράλαμπου

20 KZ Auschwitz-Birkenau Πηγή εικόνας: από το προσωπικό αρχείο του Γαρίτατζη Χαράλαμπου

21 Πηγή εικόνας: από το προσωπικό αρχείο του Γαρίτατζη Χαράλαμπου

22 Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΛΙΜΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Οι κατακτητές δέσμευσαν κάθε οικονομικό πόρο της χώρας με αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση των τιμών, ιδιαίτερα των τροφίμων. Ο βαρύς χειμώνας του είχε ως αποτέλεσμα την μεγάλη πείνα στην Αθήνα, κατά την οποία πέθαιναν περίπου 300 άνθρωποι κάθε μέρα. Υπολογίζεται ότι εκείνον τον χειμώνα πέθαναν από την πείνα πάνω από άνθρωποι στην Αθήνα.

23 Πεινασμένο παιδί στους δρόμους της Αθήνας. Προσωπική συλλογή Γεώργιου Χανδρινού Πηγή εικόνας:

24 Πεινασμένοι Αθηναίοι ψάχνουν στα σκουπίδια για κάτι φαγώσιμο. Προσωπική συλλογή Ιάσωνα Χανδρινού Πηγή εικόνας:

25 Πηγή εικόνας:

26 Όσοι γονείς αδυνατούσαν να ταΐσουν τα παιδιά τους, τα άφηναν στις βρεφοδόχους που υπήρχαν στα νοσοκομεία. Πηγή εικόνας:

27 Όσοι γονείς αδυνατούσαν να ταΐσουν τα παιδιά τους, τα άφηναν επίσης στα σκαλάκια ενός νοσοκομείου ή μίας εκκλησίας. Πηγή εικόνας:

28 ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΧΘΡΟ Η αντίσταση στον εχθρό ξεκίνησε νωρίς, αλλά είχε ατομικό ή μεμονωμένο χαρακτήρα. Το πιο λαμπρό παράδειγμα ήταν η υποστολή της σημαίας των ναζί από την Ακρόπολη, στις 30 Μαΐου 1941, από δύο φοιτητές, τον Μανόλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα. Ήταν ένα μήνυμα ελπίδας στον λαό και αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για τους Ναζί κατακτητές.

29 Από τους πρώτους αντιστασιακούς: Απόστολος Σάντας (αριστερά) και Μανόλης Γλέζος (δεξιά) Πηγή εικόνας:

30 ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Σχεδόν αμέσως μετά την κατάκτηση της χώρας από τις δυνάμεις του Άξονα δημιουργήθηκαν οι πρώτες οργανώσεις αντίστασης. Το ΕΑΜ, Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του Κ.Κ.Ε. και μικρότερων αριστερών κομμάτων, και ήταν η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση στη διάρκεια της κατοχής.

31 Ε.Α.Μ. Πηγή εικόνας αριστερά: Πηγή εικόνων αριστερά:

32 ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος, ο ΕΔΕΣ, ιδρύθηκε από τον συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας και την εγκαθίδρυση μετά τον πόλεμο αβασίλευτης δημοκρατίας. Υπήρξαν και άλλες, μικρότερες οργανώσεις, με σημαντικότερη την Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ) με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Δημήτρη Ψαρρό.

33 Ο Ναπολέων Ζέρβας με τους συντρόφους του. Πηγή εικόνας:

34 Διακρίνονται από αριστερά: Ο οπλαρχηγός του ΕΔΕΣ Γεώργιος Αγόρος, Ο Ναπολέων Ζέρβας, η Σύλβια Αποστολίδου (;) ο Άγγλος αξιωματικός Tom Barnes Ο επιχρωματισμός της εικόνας έγινε από τον Χρήστο Καπλάνη Πηγή εικόνας: ents/hfgkex/

35 Ε.Λ.Α.Σ. Με πρωτοβουλία του Θανάση Κλάρα και με την υποστήριξη του Ε.Α.Μ. ιδρύθηκε τον Φλεβάρη του 1942 ο Ε.Λ.Α.Σ., ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός. Ο Θανάσης Κλάρας εμφανίστηκε τον Ιούνιο του 1942 στο χωριό Δομνίστα της Ευρυτανίας καλώντας σε ένοπλο αγώνα με το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης. Πολύ σύντομα ο Άρης Βελουχιώτης έγινε ο αναμφισβήτητος ηγέτης του Ε.Λ.Α.Σ.

36 Προπαγανδιστική αφίσα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που καλεί τον λαό σε αντίσταση απέναντι στους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές Πηγή εικόνας:

37 Θανάσης Κλάρας Άρης Βελουχιώτης ( ) Ο επιχρωματισμός της «κλασικής» φωτογραφίας του Άρη Βελουχιώτη έγινε από τον Χρήστο Καπλάνη Πηγή εικόνας:

38 ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΣ Στις 25 Νοεμβρίου του 1942 οργανώθηκε μία από τις κορυφαίες πράξης αντίστασης απέναντι στους κατακτητές: ένοπλα τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. και του Ε.Δ.Ε.Σ. σε συνεργασία με Άγγλους καταδρομείς ανατίναξαν την σιδηροδρομική γέφυρα στον Γοργοπόταμο, διακόπτοντας τον εφοδιασμό του γερμανικού στρατού της Αφρικής μέσω Ελλάδας.

39 Η ΑΝΑΤΙΝΑΓΜΕΝΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ Πηγή εικόνας:

40 Η ΑΝΑΤΙΝΑΓΜΕΝΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ Πηγή εικόνας:

41 Η γέφυρα του Γοργοποτάμου σήμερα Πηγή εικόνας:

42 ΑΠΕΡΓΙΕΣ Η αντίσταση αναπτύχθηκε και στις πόλεις και είχε ως όπλο της τις απεργίες: Τον Απρίλιο του 1942 απεργία των υπαλλήλων των τηλεπικοινωνιών, από τις πρώτες στην κατεχόμενη Ευρώπη, υποχρέωσε τις κτοχικές αρχές να προβούν σε παροχές. Μεγάλη γενική απεργία, τον Ιανουάριο του 1943, εμπόδισε τις αρχές κατοχής να στείλουν Έλληνες στη Γερμανία για εργασία.

43 Η ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΗ ΠΑΛΑΜΑ Στις περνά στην αθανασία ο Κωστής Παλαμάς. Την επόμενη μέρα η κηδεία του μεγάλου μας ποιητή έγινε αφορμή για ένα ακόμη ογκώδες συλλαλητήριο κατά των κατακτητών. Σε αυτές τις κινητοποιήσεις ιδιαίτερη υπήρξε η συμμετοχή της νεολαίας κυρίως μετά την ίδρυση, με απόφαση του Ε.Α.Μ., της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων, της Ε.Π.Ο.Ν.

44 Στο κέντρο ο Κωστής Παλαμάς Πίνακας του Γεωργίου Ροϊλού, 1919, Αθήνα Από αριστερά οι Γ. Στρατήγης, Γ. Δροσίνης, I. Πολέμης, Γ. Σουρής και Α. Προβελέγγιος Πηγή εικόνας:

45 Η κηδεία του Κωστή Παλαμά ήταν αφορμή για πολλούς Έλληνες να βγούν στους δρόμους παρά την γενική απαγόρευση των Γερμανών περί συγκεντρώσεων. Η συνοδεία του Κωστή Παλαμά στη τελευταία του κατοικία ήταν μία πράξη αντίστασης του λαού απέναντι στους κατακτητές. Πηγή εικόνας:

46 Η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων (Ε.Π.Ο.Ν.) ήταν οργάνωση νέων που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, στις 23 Φεβρουαρίου 1943 και ήταν μέλος του ΕΑΜ. Πηγή εικόνας:

47 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ Πολλές Ελληνίδες συμμετείχαν στον αγώνα εναντίον των κατακτητών. Μερικές, έγραψαν με αίμα τη δική τους ιστορία αντίστασης: Ηλέκτρα Αποστόλου Ηρώ Κωνσταντοπούλου Παναγιώτα Σταθοπούλου Λέλα Καραγιάννη είναι μερικά μόνο παραδείγματα γυναικών που θυσιάστηκαν. Πολλές γυναίκες εντάχθηκαν στα ένοπλα τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ.

48 Αντάρτισσες του Ε.Λ.Α.Σ. Πηγή εικόνας:

49 Αντάρτες και αντάρτισσες στο βουνό Πηγή εικόνας:

50 ΜΑΖΙΚΑ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ Οι κατακτητές απάντησαν στην αντίσταση των Ελλήνων με μαζικές εκτελέσεις σε πολλές περιοχές της χώρας: τον Δεκέμβριο του 1943, οι Ναζί έκαψαν τα Καλάβρυτα και εκτέλεσαν περίπου κατοίκους τους. τον Αύγουστο του 1944, μετά από μπλόκο, εκτέλεσαν δεκάδες κατοίκους στην Κοκκινιά του Πειραιά.

51 ΜΑΖΙΚΑ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ Τα αντίποινα των Ναζί στην Ελλάδα ήταν πολλά. Συνολικά κατέχουν στην Ελλάδα 118 πόλεις και χωριά τον χαρακτηρισμό «μαρτυρική πόλη» ή «μαρτυρικό χωριό». Ενδεικτικά αναφέρονται: το Δίστομο της Βοιωτίας η Κάνδανος στα Χανιά της Κρήτης ο Χορτιάτης στη Θεσσαλονίκη οι Λιγκιάδες στα Ιωάννινα η Άνω Βιάννος στο Ηράκλειο της Κρήτης

52 ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Οι κατακτητές, σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις δωσίλογων, δημιούργησαν τα τάγματα ασφαλείας, ένοπλα σώματα Ελλήνων που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του Ε.Α.Μ., του Ε.Λ.Α.Σ. και του άμαχου ελληνικού πληθυσμού. Συχνά ντυμένοι με την ένδοξη στολή του τσολιά, χαρακτηρίστηκαν από τους τους απλούς ανθρώπους ως Γερμανοτσολιάδες, ένα συνώνυμο του προδότη.

53 Ένας Γερμανοτσολιάς, δηλαδή ένας οπλίτης των Ταγμάτων Ασφαλείας φυλά απαγχονισμένο Έλληνα. Πηγή εικόνας:

54 Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ «Ελεύθερη Ελλάδα» ονομάστηκαν οι περιοχές της Ελλάδας που χάρη στην Αντίσταση δεν ελέγχονταν από τους κατακτητές. Εκεί, στην «Ελεύθερη Ελλάδα», πέρασε η τοπική αυτοδιοίκηση στον έλεγχο των κατοίκων με πρωτοβουλία του Ε.Α.Μ. και ιδρύθηκαν λαϊκές επιτροπές για διάφορους τομείς της ζωής, όπως για παράδειγμα λαϊκές επιτροπές:

55 Η ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ για την εκπαίδευση για την κοινωνική πρόνοια για την ασφάλεια Ιδρύθηκαν επίσης: λαϊκά δικαστήρια με αιρετούς δικαστές οργανώθηκαν θεατρικές παραστάσεις και εκδόθηκαν εφημερίδες και άλλα έντυπα

56 Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ Τον Μάρτιο του 1944 το Ε.Α.Μ. δημιούργησε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.), που είναι γνωστότερη ως «κυβέρνηση του βουνού», η οποία ανέλαβε τη διοίκηση των απελευθερωμένων από τις αντιστασιακές οργανώσεις περιοχών. Έδρα της η Βίνιανη της Ευρυτανίας. Λίγο καιρό αργότερα οργανώθηκαν, όπου ήταν εφικτό, εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού Συμβουλίου, δηλαδή μίας εθνοσυνέλευσης.

57 Η Βίνιανη της Ευρυτανίας Πηγή εικόνας επάνω: Πηγή εικόνας δεξιά:

58 Η ΑΙΘΟΥΣΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ ΤΗΣ Π.Ε.Ε.Α. ΣΤΗ ΒΙΝΙΑΝΗ Αναπαράσταση της αίθουσας συνεδριάσεων στο μουσείο της Βίνιανης Πηγή εικόνας:

59 Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ Στις εκλογές του 1944, στις εκλογές της «Ελεύθερης Ελλάδας», ψήφισαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα γυναίκες αλλά και νέοι από 18 ετών. Το Εθνικό Συμβούλιο, στο οποίο εκλέχτηκαν και πέντε γυναίκες, συνήλθε στο χωριό Κορυσχάδες της Ευρυτανίας. Το παλιό σχολείο στους Κορυσχάδες στεγάζει σήμερα το μουσείο της Εθνικής Αντίστασης Πηγή εικόνας δεξιά:

60 Η ΣΥΓΚΛΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΣΤΟΥΣ ΚΟΡΥΣΧΑΔΕΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ Πηγή εικόνας:

61 ΚΟΡΥΣΧΑΔΕΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ Πηγή εικόνας επάνω: Πηγή εικόνας δεξιά:

62 Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Το 1944 φαινόταν ότι ο πόλεμος θα τελείωνε. Έτσι υπογράφτηκε στις 20 Μαΐου 1944 η συμφωνία του Λιβάνου από: όλες τις ελληνικές πολιτικές δυνάμεις όλες τις αντιστασιακές δυνάμεις την ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου που βρισκόταν στην Αίγυπτο Η συμφωνία του Λιβάνου προέβλεπε:

63 Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ Η συμφωνία του Λιβάνου προέβλεπε τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας μετά το τέλος του πολέμου. Μετά την Απελευθέρωση, στις 12 Οκτωβρίου 1944, αυτή η κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ανέλαβε την εξουσία.

64 12 Οκτωβρίου : Γερμανοί στρατιώτες καταθέτουν στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη πριν κηρύξουν την Αθήνα «ανοχύρωτη πόλη» και την εγκαταλείψουν Πηγή εικόνας:

65 12 Οκτωβρίου 1944: Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, ο λαός της Αθήνας βγήκε πανηγυρίζοντας στους δρόμους της πόλης Πηγή εικόνας:

66 12 Οκτωβρίου 1944 Τμήμα του ΕΛΑΣ παρελαύνει στη Καισαριανή μπροστά στον στρατηγό Σαράφη. Μέχρι την άφιξη της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας ο ΕΛΑΣ τήρησε την τάξη και την ασφάλεια στην Αθήνα.

67 18 Οκτωβρίου 1944: Η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας φτάνει στην Αθήνα Πηγή εικόνας:

68 30 Οκτωβρίου 1944: Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τον ΕΛΑΣ Πηγή εικόνας:

69 Κείμενα, συγγραφή, ιστορική έρευνα, εικόνες: Γαρίτατζης Χαράλαμπος (ΠΕ07) Φιλολογική επιμέλεια: Γεώργιος Σπανός (ΠΕ02)