ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2012

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ της Μαρίας Δημητρίου Λεμεσός 2012 I

3 ΕΝΤΥΠΟ ΕΓΚΡΙΣΗΣ Διδακτορική διατριβή Ποιότητα ζωής ηλικιωμένων ασθενών με στεφανιαία νόσο στην Κύπρο Παρουσιάστηκε από Μαρία Δημητρίου Επιβλέπων καθηγητής: Αναστάσιος Μερκούρης (Αναπληρωτής Καθηγητής) Μέλος επιτροπής (Πρόεδρος): Νίκος Μίντλετον (Επίκουρος Καθηγητής) Μέλος επιτροπής: Χρυσούλα Λεμονίδου (Καθηγήτρια) Μέλος επιτροπής: Μάμας Θεοδώρου (Αναπληρωτής Καθηγητής) Μέλος επιτροπής: Αικατερίνη Λαμπρινού (Επίκουρη Καθηγήτρια) Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου Ιούλιος 2012 II

4 Τριμελής Συμβουλευτική Επιτροπή: 1. Αναστάσιος Μερκούρης, Αναπλ. Καθηγητής (Επιβλέπων) 2. Ελισάβετ Παπαθανάσογλου, Αναπλ. Καθηγήτρια (Μέλος) 3. Αικατερίνη Λαμπρινού, Επικ. Καθηγήτρια (Μέλος) Πνευματικά δικαιώματα Copyright Μαρία Δημητρίου, [2012] Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Η έγκριση της μεταπτυχιακής/ διδακτορικής διατριβής από το Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ μέρους του Τμήματος. III

5 ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ Στους απίθανους ανθρώπους που γνώρισα κατά τη διάρκεια του πανέμορφου αυτού ταξιδιού. Στους ασθενείς με στεφανιαία νόσο και στα άτομα που άμεσα εμπλέκονται στην φροντίδα τους, που τόσο πρόθυμα συμμετείχαν στην παρούσα μελέτη και άνοιξαν με χαρά την πόρτα του σπιτιού και της καρδιάς τους για τη διενέργεια της παρούσας διδακτορικής έρευνας. Και στον πιστό και αγαπητό μου σύζυγο Μίκη, για τη συνεχή αγάπη και στήριξη. IV

6 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Αρχικά θέλω να εκφράσω ένα τεράστιο ευχαριστώ και την απέραντη ευγνωμοσύνη μου στο Δρ. Αναστάσιο Μερκούρη, Αναπληρωτή Καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, που πίστεψε σε μένα, ανέλαβε την καθοδήγησή μου και ήταν συνεχώς στο πλάι μου. Ευχαριστίες οφείλω και στο Τμήμα Νοσηλευτικής και στα υπόλοιπα μέλη της τριμελούς επιτροπής, στη Δρ. Ελισάβετ Παπαθανάσογλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια και στ Δρ. Αικατερίνη Λαμπρινού, Επίκουρο Καθηγήτρια στο Τμήμα Νοσηλευτικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, για την υποστήριξη και υπομονή που επέδειξαν κατά τη διάρκεια της φοίτησής μου. Θα ήταν επίσης μεγάλη παράλειψη αν δεν εξέφραζα την ευγνωμοσύνη και τις ευχαριστίες μου στη συνεργάτιδά μου Κυρία Αντωνία Παπαθεοδούλου, Ανώτερη Νοσηλευτική Λειτουργό της Ορθοπεδικής Μονάδας του Νοσοκομείου Λεμεσού, καθώς επίσης και στους τεταρτοετείς φοιτητές της Νοσηλευτικής Σχολής που με βοήθησαν στην οργάνωση και στον προγραμματισμό της συλλογής των δεδομένων. Ειδικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένειά μου, το σύζυγο και τα παιδιά μου για την υπομονή τους και τη συνεχή συναισθηματική στήριξη που μου παρείχαν. Και τέλος, αλλά όχι τελευταία, θα ήθελα να εκφράσω τις αμέριστες ευχαριστίες μου προς το Μεγαλοδύναμο Επουράνιο Πατέρα, για τη συνεχή αγάπη, στήριξη και ενδυνάμωση, στα εύκολα και τα δύσκολα, που αντιμετώπισα κατά τη διάρκεια της φοίτησής μου. V

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Η ποιότητα ζωής, ως πολυδιάστατη έννοια, έχει πλέον καθιερωθεί ως ένας σημαντικός δείκτης αξιολόγησης των παρεμβάσεων στο χώρο της υγείας. Η στεφανιαία νόσος (ΣΝ) θεωρείται σήμερα, ως η πρώτη και συνηθέστερη αιτία θανάτου διεθνώς με ποσοστό 30%. Ιδιαίτερα ευάλωτη είναι η ομάδα των ηλικιωμένων ατόμων που είναι άνω των 65 ετών, αφού η ηλικία συνδέεται άμεσα με τη συννοσηρότητα και την εμφάνιση της ΣΝ. Σκοπός: Η διερεύνηση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων ασθενών με ΣΝ και η συσχέτισή της με δημογραφικούς και άλλους παράγοντες μέσα από τις προσωπικές αντιλήψεις των ιδίων και των άμεσα εμπλεκομένων στη φροντίδα τους ατόμων από το στενό οικογενειακό τους περιβάλλον (συγγενείς). Υλικό και Μέθοδος: Ο σχεδιασμός της μελέτης ήταν περιγραφικός συγκριτικός με συλλογή ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων. Το τελικό δείγμα περιελάμβανε 345 ηλικιωμένους ασθενείς με ΣΝ και 339 άτομα που άμεσα εμπλέκονταν στη φροντίδα τους (συγγενείς) από τρία δημόσια νοσοκομεία της Κύπρου και λήφθηκε με σειρά προσέλευσης για ιατρική επίσκεψη στις καρδιολογικές κλινικές από το Μάιο μέχρι το Δεκέμβριο του Η συλλογή των ποσοτικών δεδομένων έγινε με συνέντευξη και τη χρήση του ερωτηματολογίου SF-36v2. Παράλληλα, έγιναν 58 συνεντεύξεις με τυχαία δειγματοληψία και τη χρήση ημιδομημένου οδηγού για τη συλλογή ποιοτικών δεδομένων και τη διερεύνηση σε βάθος του θέματος. Αποτελέσματα: Η ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων ασθενών με ΣΝ, κυμάνθηκε σε ικανοποιητικά επίπεδα. Όσον αφορά όμως, στις επιμέρους διαστάσεις η ΠΖ των ηλικιωμένων ήταν ελαφρώς χαμηλότερη από αυτήν του αντίστοιχου γενικού πληθυσμού σε σχέση με μελέτες που έγιναν στον Ελληνικό και Τουρκικό πληθυσμό με δύο εξαιρέσεις. Συγκεκριμένα, βρέθηκε αρκετά χαμηλό επίπεδο (ΜΤ=51,50 vs 66,96 και 69,35) στη διάσταση του συναισθηματικού ρόλου, ενώ στο σωματικό πόνο βρέθηκε αρκετά υψηλό (ΜΤ=72,23 vs 62,03 και 60,69). Σε σχέση με την ποιότητα ζωής των ασθενών, μέσα από τις αντιλήψεις των ιδίων και των συγγενών τους, φαίνεται ότι οι δύο ομάδες συμφώνησαν στο επίπεδο της ποιότητας ζωής ότι ήταν ικανοποιητικό. Οι συγγενείς ανέφεραν ελαφρώς υψηλότερο επίπεδο ΠΖ στο ρόλο της VI

8 σωματικής λειτουργικότητας και συναισθηματικό από τους ασθενείς, ενώ στη γενική και ψυχική υγεία ανέφεραν χαμηλότερο (P<0,05). Όσον αφορά τους παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν την ΠΖ των ηλικιωμένων ασθενών με ΣΝ, αυτοί συνοψίζονται: στο φύλο, στην ηλικία, στο νόσημα, στο είδος της χειρουργικής επέμβασης, στην παρουσία συνοδού νοσήματος και στην παρουσία συζύγου. Σε σχέση με τα ποιοτικά δεδομένα, φαίνεται ότι οι συγγενείς συμφώνησαν με τους ασθενείς σε όλες τις διαστάσεις υγείας εκτός από τη γενική υγεία, ενώ εξέφρασαν κάποια παράπονα για τις υπηρεσίες υγείας. Υπογραμμίστηκε επίσης ο παράγοντας της προσωπικότητας, ως σημαντικός για την ανάπτυξη μηχανισμών αντιμετώπισης από τις επιπτώσεις της νόσου. Συμπεράσματα: Προτείνεται περαιτέρω έρευνα που να καλύπτει και τον ιδιωτικό τομέα υγείας, η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων και η εισαγωγή ενός συστήματος διαχρονικής αξιολόγησης της ποιότητας ζωής των ασθενών με ΣΝ, καθώς και δημιουργία εξατομικευμένων προγραμμάτων αποκατάστασης. VII

9 ABSTRACT Introduction: Quality of life is a multidimensional concept which has already been adopted as an important assessment indicator of health care interventions. Internationally, coronary artery disease (CAD) is currently considered, as the first and most frequent cause of death (30%). Elderly people (over 65 years of age) are considered a particularly vulnerable population group since age is not only correlated with the appearance of CAD but also other comorbid condintions. Aim: To investigate the quality of life of elderly patients with coronary heart disease and its correlation with demographic and other factors, through patients personal perceptions as well as the perceptions of those directly involved in their care (close family members). Methods and material: The study followed a descriptive-comparative design with collection of quantitative and qualitative data. The final sample consisted of 345 elderly patients with CAD and 339 persons directly invlolved in their care (relatives), drawn consecutively in order of presentation for medical examination in cardiac clinics across three public hospitals in Cyprus. Data collection took place from all the population who visited the cardiac outpatient deparments from May to December The quantitative data have been collected by interviews with the use of the questionnaire SF-36v2. In parallel, qualitative data were collected through 58 personal interviews, carried out on a randomly selected sample, using a semi structured guide for the collection of qualitative data in order to investigate the subject in further depth. Results: Quality of life of elderly patients with CAD in Cyprus, was at a satisfactory level. With regards to the quality of life of the elderly across the eight sub-scales of the questionnaire, it appeared slightly lower than the corresponding levels observed in studies among Greek and Turkish general population with two exceptions. Specifically, a considerably lower level was observed with regards to the emotional role (MV=51.50 vs and 69.35), while in contrast in terms of bodily pain this was considerably elevated (MV= vs and 60.69). Regarding the patients and relatives perceptions of patients quality of life, it seems that in general there was a high level of agreement, of being at a satisfactory level. Relatives reported a slightly higher level of quality of life with regards to the roles of the physical and emotional VIII

10 functioning than the patients, while in general and mental health they reported a lower one (P<0,05). In terms of the factors associated with the quality of life of the elderly patients with CAD, these were: gender, age, type of coronary disease, the type of surgery, comorbidity as well as the presence of a spouse. According to the qualitative data, it seems that relatives agreed with the patients in all health dimensions except general health. Some of the relatives described the quality of life of patients in relation to their general health in worse terms and expressed some complaints about the health services. The role of personality came across as an important factor for the development of coping mechanisms in overcoming the impact of the disease. Conclusions: Further research is needed, that will also include the private sector, while the introduction of a database and longitudinal evaluation system of quality of life is suggested. Furthermore, is needed to be more focus on personalized support of CAD patients as well as on the education of patients, relatives and health professionals in relation to health promotion and the development of customized rehabilitation programs. IX