ΤΙ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ; ΠΡΟΣΦΟΡΟ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ. ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ

Transcript

1 1 ΜΑΡΙΑΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΟΥ, Προέδρου Πρωτοδικών Ξάνθης «ΤΙ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ; ΠΡΟΣΦΟΡΟ ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ. ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ» Εισήγηση στην ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ του Δικηγορικού Συλλόγου Ξάνθης της 28 ης /29 ης Νοεμβρίου 2014 με θέμα: «ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ: Η Νέα Πύλη Εισόδου στην Κοινωνία και στη Δικαιοσύνη. Ο ρόλος του Νομικού Παραστάτη». Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Σχέση των δύο θεσμών: της χρονικά προγενέστερης Διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις του Ν. 3898/2010 και της Δικαστικής Μεσολάβησης του άρθρου 7 του Ν. 4055/2012 και ήδη άρθρου 214Β ΚΠολΔ. Με τον Ν. 3898/2010 (κυρίως άρθρα 2, 3, 8, 9 και 10) θεσπίστηκε από την ελληνική πολιτεία ο θεσμός της Διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις και εν συνεχεία με μια σειρά Προεδρικών Διαταγμάτων και Υπουργικών Αποφάσεων καθορίστηκαν οι όροι και οι προϋποθέσεις αδειοδότησης και λειτουργίας των φορέων κατάρτισης διαμεσολαβητών, η διαδικασία αναγνώρισης τίτλων διαπίστευσης διαμεσολαβητών, θεσπίστηκε Κώδικας Δεοντολογίας διαπιστευμένων διαμεσολαβητών και καθορίστηκαν οι κυρώσεις για παραβάσεις αυτού, συγκροτήθηκε η Επιτροπή Πιστοποίησης Διαμεσολαβητών, καθορίστηκε η αμοιβή του Διαμεσολαβητή και ο Κανονισμός λειτουργίας της Επιτροπής διαμεσολαβητών, όπως και ο Κανονισμός λειτουργίας της επιτροπής εξετάσεων υποψήφιων διαμεσολαβητών και τέλος καθορίστηκαν τα παράβολα διαμεσολάβησης. Αυτή είναι η Διαμεσολάβηση όπου το κεντρικό πρόσωπο του Διαμεσολαβητή είναι οι διαπιστευμένοι Διαμεσολαβητές Δικηγόροι, των οποίων η αμοιβή θα βαρύνει εξ ημισείας τα μέρη. Εν τάχει ο ανωτέρω νόμος προβλέπει ότι: Διαφορές ιδιωτικού δικαίου μπορούν να υπαχθούν σε διαμεσολάβηση με συμφωνία των μερών, αν αυτά έχουν την εξουσία να διαθέτουν το αντικείμενο της διαφοράς και η συμφωνία υπαγωγής της διαφοράς στη διαμεσολάβηση αποδεικνύεται με έγγραφο ή από τα πρακτικά του δικαστηρίου. Ότι Διαμεσολάβηση είναι δυνατή: α) αν τα μέρη συμφωνούν να προσφύγουν σε διαδικασία διαμεσολάβησης πριν ή κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας, β) αν κληθούν να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση (από το Δικαστήριο), γ) αν διαταχθεί διαμεσολάβηση από δικαστήριο άλλου κράτους-μέλους ή δ) αν επιβάλλεται υποχρεωτικά διαμεσολάβηση με νόμο (π.χ. στη Γερμανία υπάγονται υποχρεωτικά σε Διαμεσολάβηση οι μικροδιαφορές, διαφορές προσβολής προσωπικότητας, εκτός των δια των ΜΜΕ, κατά την σύναψη των ΣΣΕ και για απεργία). Ότι η προσφυγή στη διαμεσολάβηση αποκλείει προσωρινά και μέχρι περατώσεως της, τη Διαδικασία ενώπιον των δικαστηρίων. Ότι το δικαστήριο στο οποίο είναι εκκρεμής η υπόθεση μπορεί σε κάθε στάση της δίκης, ανάλογα με την περίπτωση και λαμβάνοντας υπόψη όλες τις περιστάσεις της υπόθεσης, να καλεί τα μέρη να προσφύγουν στη διαμεσολάβηση για να επιλύσουν τη διαφορά. Εφόσον τα μέρη συμφωνούν το δικαστήριο αναβάλλει υποχρεωτικά τη συζήτηση της υπόθεσης σε δικάσιμο μετά την πάροδο τριμήνου και όχι πέραν του εξαμήνου. Ότι στη Διαδικασία της διαμεσολάβησης τα μέρη ή ο νόμιμος αντιπρόσωπος ή ο εκπρόσωπος τους, όταν πρόκειται για νομικά πρόσωπα, παρίστανται με πληρεξούσιο δικηγόρο. Ότι ο διαμεσολαβητής ορίζεται από τα μέρη ή από τρίτο πρόσωπο της

2 2 επιλογής τους. Ότι η Διαδικασία της διαμεσολάβησης καθορίζεται από τον διαμεσολαβητή σε συνεννόηση με τα μέρη, τα οποία μπορούν να τερματίσουν τη Διαδικασία διαμεσολάβησης οποτεδήποτε επιθυμούν. Η Διαδικασία της διαμεσολάβησης έχει εμπιστευτικό χαρακτήρα και δεν τηρούνται πρακτικά. Ο διαμεσολαβητής μπορεί να επικοινωνεί και να συναντάται στο πλαίσιο της διαμεσολάβησης με καθένα από τα μέρη. Ότι οι πληροφορίες που αντλεί ο διαμεσολαβητής κατά τις επαφές αυτές με το ένα μέρος δεν κοινολογούνται στο άλλο μέρος χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του. Προβλέπεται επίσης η εκτελεστότητα των συμφωνιών που προκύπτουν από Διαμεσολάβηση, το απόρρητο αυτής και τα αποτελέσματά της στην παραγραφή και τις αποσβεστικές προθεσμίες. Είναι δηλαδή ένας θεσμός της ελληνικής πολιτείας πλήρως εξοπλισμένος και εφοδιασμένος με όλα τα απαραίτητα, για να λειτουργήσει στην πράξη. Αργότερα και δη με τον Ν. 4055/2012 προστέθηκε το άρθρο 214Β στον ΚΠολΔ το οποίο προβλέπει την Δικαστική Μεσολάβηση, στην οποία το κεντρικό πρόσωπο του Μεσολαβητή είναι Δικαστής. Ειδικότερα στο παραπάνω άρθρο προβλέπεται, και πάλι ότι διαφορές ιδιωτικού δικαίου μπορούν να επιλυθούν και με προσφυγή σε δικαστική μεσολάβηση, η οποία είναι προαιρετική, μπορεί να γίνει πριν από την άσκηση της αγωγής ή και κατά της διάρκεια της εκκρεμοδικίας. Ότι σε κάθε Πρωτοδικείο και Εφετείο ορίζονται, για δύο έτη, με δυνατότητα ανανέωσης για ένα επιπλέον έτος, ένας η περισσότεροι από τους υπηρετούντες προέδρους πρωτοδικών και εφετών ή από τους αρχαιότερους πρωτοδίκες και εφέτες, ως μεσολαβητές μερικής ή πλήρους απασχόλησης. Ότι η δικαστική μεσολάβηση περιλαμβάνει ξεχωριστές και κοινές ακροάσεις και συζητήσεις των μερών και των πληρεξούσιων δικηγόρων τους με τον μεσολαβητή δικαστή, ο οποίος και μπορεί να απευθύνει στα μέρη μη δεσμευτικές προτάσεις επίλυσης της διαφοράς. Κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί, μετά ή δια πληρεξουσίου δικηγόρου, να προσφεύγει στον κατά τόπο αρμόδιο δικαστή μεσολαβητή υποβάλλοντας γραπτώς το αίτημά του. Ότι το δικαστήριο στο οποίο είναι εκκρεμής η υπόθεση μπορεί σε κάθε στάση της δίκης, ανάλογα με την περίπτωση και λαμβάνοντας υπόψη όλες τις περιστάσεις της υπόθεσης, να καλεί τα μέρη να προσφύγουν στη δικαστική μεσολάβηση για την επίλυση της διαφοράς τους και ταυτόχρονα, αν συμφωνούν τα μέρη, να αναβάλει την εκδίκαση της υπόθεσης σε σύντομη δικάσιμο και πάντως όχι πέραν του εξαμήνου. Ότι αν τα μέρη καταλήξουν σε συμφωνία συντάσσεται πρακτικό μεσολάβησης, το οποίο υπογράφεται από τον μεσολαβητή, τα μέρη και τους πληρεξούσιους δικηγόρους τους και το πρωτότυπο κατατίθεται στη γραμματεία του Πρωτοδικείου όπου διεξήχθη η μεσολάβηση. Κατά την κατάθεση ο ενδιαφερόμενος υποβάλλει και παράβολο υπέρ του Δημοσίου και από την κατάθεση αυτή το πρακτικό μεσολάβησης αποτελεί τίτλο εκτελεστό. Τέλος, ότι η μεσολάβηση πρέπει να διεξάγεται κατά τρόπο που να μην παραβιάζει το απόρρητο αυτής, εκτός αν τα μέρη συμφωνούν άλλως. Δυο λόγια για τη λειτουργία της δικαστικής μεσολάβησης (διότι στοιχεία για λειτουργία της απλής Διαμεσολάβησης του Ν. 3898/2010 δεν έχω): ο ενδιαφερόμενος μπορεί, προαιρετικά να υποβάλλει αίτηση στον κατά τόπο αρμόδιο δικαστή, πριν από την άσκηση της αγωγής ή και κατά τη διάρκεια της εκκρεμοδικίας. Η διαδικασία μπορεί να εφαρμοστεί και ενώπιον του Εφετείου (αρθ. 102 παρ. 2 Ν. 4139/2013). Ο δικαστής, που έχει οριστεί, στο Εφετείο ή στο Πρωτοδικείο, ως μεσολαβητής, έχει χωριστές και κοινές συναντήσεις και συζητήσεις με τα μέρη και τους πληρεξούσιους δικηγόρους τους και μπορεί να απευθύνει στα μέρη μ η δ ε σ μ ε υ τ ι κ έ ς προτάσεις επίλυσης. Ο μεσολαβητής πρέπει να επιδιώκει και να επιτυγχάνει την καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης και κατανόησης, την απορρόφηση αρνητικών συναισθημάτων ή προκατάληψης των μερών, την υποβολή εύστοχων ερωτήσεων, την ανάλυση των συγκρουόμενων συμφερόντων και τον εντοπισμό των πιθανών σημείων

3 3 ταύτισης. Το δικαστήριο, στο οποίο εκκρεμεί η υπόθεση, μπορεί, σε κάθε στάση της δίκης, να καλέσει τα μέρη να προσφύγουν στη μεσολάβηση και συγχρόνως, εάν τα μέρη συμφωνούν, να αναβάλει την εκδίκαση της υπόθεσης σε σύντομη δικάσιμο όχι πέραν του εξαμήνου. Στο Πρωτοδικείο Αθηνών (με στοιχεία για το δικαστικό έτος ) το Γραφείο Μεσολάβησης λειτουργεί καθημερινά πλην Δευτέρας με δύο Δικαστές να εκτελούν καθήκοντα μεσολαβητή, παράλληλα με τα λοιπά καθήκοντά τους. Το ενδιαφερόμενο μέρος υποβάλλει γραπτή αίτηση, στην οποία περιγράφει συνοπτικά τη διαφορά και καταθέτει φάκελο με όσα στοιχεία έχει και στα οποία περιέχονται υποχρεωτικά και το ονοματεπώνυμο και τηλέφωνο του άλλου μέρους. Ο Δικαστής επικοινωνεί τηλεφωνικά με τον τελευταίο και του ορίζει ημερομηνία συνάντησης εντός μιας εβδομάδας. Την καθορισμένη ημέρα, εάν αυτός προσέλθει, τον ενημερώνει ο Δικαστής για το είδος και τις δυνατότητες της διαδικασίας της Μεσολάβησης και τον προτρέπει να εκθέσει τις απόψεις του. Στη συνέχεια ακολουθεί μία κοινή συνάντηση των μερών, όπου γίνεται προσπάθεια να εξευρεθεί λύση, που να ικανοποιεί και τα δύο μέρη. Εφόσον βρεθεί κοινά αποδεκτή λύση, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι των μερών συντάσσουν το πρακτικό, το οποίο υπογράφεται ενώπιον του Δικαστή από τα μέρη, από τους πληρεξούσιους δικηγόρους και από τον Δικαστή Μεσολαβητή και το πρωτότυπο κατατίθεται στη Γραμματεία του Δικαστηρίου. Εάν το πρακτικό περιέχει συμφωνία για ύπαρξη αξίωσης, αποτελεί τίτλο εκτελεστό. Η διάρκεια της διαδικασίας από την υποβολή της αίτησης μέχρι την τελική επίλυση διαρκεί κατά μέσον όρο έναν μήνα. Κατά τη διάρκεια δε του δικαστικού έτους 2012 (από τον Μάιο του 2012) 2013 στο Πρωτοδικείο Αθηνών είχαν εισαχθεί συνολικά 77 υποθέσεις, εκ των οποίων οι 32 είχαν θετική κατάληξη (στοιχεία από το άρθρο της κ. Βασιλικής Θάνου Χριστοφίλου, Αρεοπαγίτη κ. Προέδρου της Ε.Δ.Ε. δημοσιευμένο στην ΕλΔνη ). Το Γραφείο των Διαμεσολαβητών του Πρωτοδικείου Ξάνθης θα μπορεί να λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο περίπου, μόνο που θα είναι ακόμη πιο σύντομη η διαδικασία, αφού κάθε υπόθεση θα πρέπει να καταλήγει στο πρακτικό εντός το πολύ 4 ημερών (ήτοι 24 ωρών συνολικά από ένα εξάωρο/ημέρα). Οι δύο θεσμοί έχουν τον ίδιο στόχο, είναι παράλληλοι και διασταυρώνονται. Πρέπει να τύχουν της ίδιας υποστήριξης από όλους τους νομικούς παράγοντες (δικαστές και δικηγόρους). Β. ΥΠΑΓΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ Η φύση των υποθέσεων που μπορούν να υπαχθούν: Μισθωτικές, Εμπορικές, Αποκτήματα, Κληρονομικές, Πνευματικής Ιδιοκτησίας, Οικογενειακές (πλην διαζυγίου ή επιμέλειας τέκνων?), Εμπράγματες, Αξιώσεις από αδικοπραξία, Εργατικές, υποθέσεις υπερχρεωμένων δανειοληπτών, κατά των Ο.Τ.Α. και γενικότερα Ν.Π.Δ.Δ.?? με αντικείμενο συμβάσεις έργων?? ή με αδικοπραξίες (αυτές νομίζω δεν μπορούν να υπαχθούν).

4 4 Παράβολο και Αποτελέσματα της διαμεσολάβησης στην παραγραφή και τις αποσβεστικές προθεσμίες: Η προσφυγή στη διαμεσολάβηση κατά τις διατάξεις του άρθρου 3 του Ν. 3898/2010 διακόπτει την παραγραφή και την αποσβεστική προθεσμία ασκήσεως των αξιώσεων, καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας διαμεσολάβησης. Με την επιφύλαξη των διατάξεων των άρθρων 261 επ. ΑΚ η παραγραφή και η αποσβεστική προθεσμία που διακόπηκαν αρχίζουν και πάλι από τη σύνταξη του πρακτικού αποτυχίας της διαμεσολάβησης ή από την επίδοση δήλωσης αποχώρησης από τη διαμεσολάβηση από εκάτερο των μερών στο άλλο μέρος και τον διαμεσολαβητή ή της με οποιονδήποτε τρόπο κατάργησης της διαμεσολάβησης. Νομίζω πολύ σωστά έχει προβλεφθεί το εν λόγω μέτρο στον Ν. 3898/2010 και το ίδιο πρέπει να προβλεφθεί και στο άρθρο 214Β ΚΠολΔ (προς το παρόν κενό νόμου). Ωστόσο δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω το ύψος του παραβόλου που έχει προβλεφθεί με σχετική Υ.Α. του Σεπτεμβρίου του 2012 για την προσφυγή στη Διαμεσολάβηση. Πάντως δεν θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι υψηλό, για να μπορούν να ανταποκριθούν σ αυτό όλα τα κοινωνικά στρώματα. Γ. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ Ως πρόλογο σημειώνω ότι η Διαμεσολάβηση γενικά (απλή και Δικαστική) επικεντρώνεται κυρίως στην επίλυση της διαφοράς. Προέχει η συμφωνία των μερών. Είναι προσανατολισμένη προς το μέλλον, δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην εξάλειψη της αντιδικίας και στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των μερών, ενώ όσον αφορά τη διαδικασία τονίζεται πρωταρχικά η ικανότητα να επιτευχθεί η συμφωνία κατά τρόπο αποτελεσματικό, γρήγορο και με τη λιγότερη χρήση πόρων. Στη δημόσια δίκη προέχει η διάγνωση και προστασία των δικαιωμάτων των μερών και η απονομή του δικαίου. Και η δικαστική διαδικασία επιλύει διαφορές, αλλά δεν είναι αδιάφορη τόσο όσον αφορά τη μέθοδο, όσο και το αποτέλεσμα. Αυτή απαιτεί να τηρούνται προκαθορισμένες διαδικασίες, να διαχειρίζεται τη διεξαγωγή της ένα αμερόληπτο πρόσωπο, να αξιολογείται αποδεικτικό υλικό, να αιτιολογείται το πόρισμα. Αναφορικά με την περάτωση, πρόκειται για την έκδοση μιας δικαστικής απόφασης που λαμβάνει υπόψη τα ουσιώδη πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης και διαμορφώνεται με βάση νομικούς κανόνες που έχουν κατάλληλα επιλεχθεί και ερμηνευτεί. Ωστόσο δεν μπορούμε να παραλείψουμε ότι σε αρκετές περιπτώσεις διαφορών, η πρωταρχική ανάγκη δεν είναι να θέσουμε τέλος στην αντιδικία, αλλά κυρίως να διασφαλίσουμε ένα δικαίωμα. Αυτός είναι και ο βασικός παράγοντας, για την εξεύρεση της κατάλληλης διαδικασίας για την επίλυση μιας διαφοράς. Αν πρωταρχική ανάγκη είναι η προστασία ενός δικαιώματος, για την οποία ενδιαφέρονται όχι μόνο τα εμπλεκόμενα μέρη, αλλά και τρίτα σε σχέση με τη διαφορά άτομα, τότε κατάλληλα είναι τα δικαστήρια για την επίλυση της διαφοράς, χωρίς περιθώριο διαμεσολάβησης. Την άποψη αυτή έχει

5 5 εκφράσει στο άρθρο του ο συνάδελφος Πρωτοδίκης Αθηνών κ. Γιάννης Βαλμαντώνης (δημοσιευμένη στην ΕλλΔνη του 2013/344), την οποία ενστερνίζομαι απόλυτα. Εν συντομία λοιπόν τα πλεονεκτήματα του θεσμού είναι πως πρόκειται για μια διαδικασία άμεση και γρήγορη, αντί της χρονοβόρας δικαστικής (καθυστέρηση προσδιορισμού δικασίμου, αναβολές, άσκηση ένδικων μέσων και ανακοπές κατά την εκτέλεση), η οποία καταλήγει γρήγορα σε συμφωνία των μερών και το πρακτικό αποτελεί τίτλο εκτελεστό. Είναι μια διαδικασία πολύ οικονομικότερη από τη δικαστική, δεδομένου μάλιστα ότι στην τελευταία δεν μπορεί εξ αρχής να προβλεφθεί το σύνολο της δαπάνης, αφού είναι άγνωστο αν ο αντίδικος θα εξαντλήσει ή όχι όλα τα ένδικα μέσα σε όλους τους βαθμούς. Διαδικασία ευέλικτη, χωρίς προσήλωση στο γράμμα του νόμου και χωρίς δικονομικούς φορμαλισμούς, που διαμορφώνεται από τον Διαμεσολαβητή, σε συνεργασία με τα μέρη, τα οποία επιλέγουν τον τρόπο, που θα επιλύσουν τη διαφορά τους ή εάν θα τερματίσουν τη διαδικασία όποτε το επιθυμούν. Δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος: Τα μέρη (ιδιώτες ή επιχειρήσεις) έχουν τη δυνατότητα να βρουν οι ίδιοι τη λύση στη διαφορά τους, με την καθοδήγηση του Διαμεσολαβητή, διότι η Διαμεσολάβηση δεν επιδιώκει έναν συμβιβασμό, βασισμένο σε συγκερασμό των νομικών θέσεων των μερών, αλλά στοχεύει σε λύση που θα ικανοποιεί το αληθινό συμφέρον των μερών. Αποφεύγεται η αντιδικία, καθότι η Διαμεσολάβηση είναι σύστημα αποφυγής της δικαστικής διαμάχης και λειτουργεί συμφιλιωτικά. Επίσης, σ αυτήν δεν νοούνται ένδικα μέσα, δηλ. αυτή είτε καταλήγει σε φιλικό διακανονισμό, είτε αποτυγχάνει. Τα μέρη διασφαλίζονται απόλυτα από το αποτέλεσμα της συμφωνίας, αφού το πρακτικό διαμεσολάβησης αποτελεί τίτλο εκτελεστό. Διασφαλίζεται το απόρρητο της διαδικασίας. Δεν ξέρω, όμως, εάν η μη δεσμευτικότητα της διαδικασίας είναι πλεονέκτημα ή μειονέκτημα, αφού τα μέρη προσφεύγουν και συμμετέχουν με δική τους πρωτοβουλία, προαιρετικά και είναι ελεύθερα να αποχωρήσουν όποτε το επιθυμούν. Δ. ΤΙ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΣ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗΣ?? Γιατί να απευθυνθεί κάποιος σ αυτήν?? ΚΙΝΗΤΡΑ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ Σ ΑΥΤΗΝ ΑΠΟ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥΣ Ευθύς αμέσως απαντώ: της διαμεσολάβησης προηγείται φυσικά μια διαφορά μεταξύ δύο μερών, η οποία επιδέχεται φιλικό διακανονισμό και δεν πρόκειται αποκλειστικά και μόνον για διασφάλιση κάποιου δικαιώματος, χωρίς βέβαια αυτό να παραγνωρίζεται. Πρέπει, όμως, να προηγηθεί και η αλλαγή νοοτροπίας και τρόπου σκέψης για την επίλυση των διαφορών μας στην Ελλάδα τόσο από τους πολίτες, όσο και από τους δικηγόρους και τους δικαστές. Γιατί ο πολίτης προσφεύγει στο δικαστήριο?? Για να βρει το δίκιο του. Γιατί πιστεύει ότι άγοντας τη διαφορά του ενώπιον ενός αμερόληπτου κριτή, θα εξασφαλίσει τα συμφέροντά του. Δεν υπολογίζει όμως τις καθυστερήσεις και το κόστος (τα δικαστικά έξοδα). Το κίνητρο προσφυγής λοιπόν στη διαμεσολάβηση

6 6 από τους πολίτες θα είναι βέβαια το χαμηλό κόστος της και η ταχύτητά της. Το κίνητρο για τους δικηγόρους νομικούς συμπαραστάτες των μερών θα είναι φυσικά η νομοθετική πρόβλεψη περί της αμοιβής τους, ώστε να μη χάνεται δικηγορική ύλη. Ε. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Είναι ο Διαμεσολαβητής, Δικαστής; Μάλλον όχι. Έχουμε ωστόσο και τον Δικαστή Μεσολαβητή. Σε περίπτωση δε αποτυχίας της δικαστικής μεσολάβησης ο δικαστής μεσολαβητής θα μπορεί να εκδικάσει την ίδια υπόθεση ή θα πρέπει να έχει κώλυμα? Ναι, αλλά αυτό θα δημιουργεί θέμα στα μικρά Πρωτοδικεία με λίγους Δικαστές. Αμεροληψία των Διαμεσολαβητών και εμπιστοσύνη σ αυτούς από τους πολίτες, ιδίως αφού αυτοί είναι δικηγόροι και κάτοικοι του τόπου όπου θα ασκούν τα καθήκοντά τους: εδώ πρέπει να πω πως αυτό δεν θα πρέπει να αποτελεί κώλυμά τους, ούτε λόγο των πολιτών, να μην τους εμπιστεύονται, εκτός αν οι ίδιοι οι διαμεσολαβητές γνωρίζουν πολύ καλά το ένα μέρος ή συγγενεύουν μ αυτό στενά και επιλέγουν οι ίδιοι να μην ασκήσουν τα καθήκοντά τους. Αφού η ίδια η πολιτεία δεν πρόβλεψε κάποιο σχετικό κώλυμα, δεν πρέπει να έχουν και οι πολίτες. Σημειώνω, εδώ τις φωνές περί άρσης των κωλυμάτων εντοπιότητας και των Δικαστών στην Ελλάδα, καθώς και το ότι αυτά αποτελούν μόνον ελληνική πρωτοτυπία, αφού σε άλλα κράτη δεν ισχύουν αυτά για τους Δικαστές. Συμβατότητα με το άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγματος; Πρέπει να ακούσει ο Διαμεσολαβητής και τα δύο μέρη; Ναι, αφού αυτή είναι η νομοθετική πρόβλεψη και η έννοια της Διαμεσολάβησης. Για να διαμεσολαβήσω πρέπει να ξέρω τις απόψεις και των δύο. Επέρχεται με την διαμεσολάβηση, "ιδιωτικοποίηση της δικαιοσύνης", δεδομένου ότι τα μέρη καταβάλουν εξ ημισείας την αμοιβή του διαμεσολαβητή; Ο φόβος είναι μάλλον υπερβολικός και η θεώρηση αυτή είναι μάλλον επιφανειακή. Η Δικαιοσύνη υπάρχει χάριν του πολίτη που "ψάχνει το δίκιο του" και όχι ο πολίτης χάριν της Δικαιοσύνης. Εξάλλου στις αστικές διαφορές, εναπόκειται στον κάθε διάδικο, το αν θα φέρει ή όχι την διαφορά του ενώπιον των Δικαστηρίων. Απλά ο νόμος του δίνει την δυνατότητα της συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς. Χωρεί διαμεσολάβηση σε υποθέσεις που η άλλη πλευρά δεν ανευρίσκεται?? (ερήμην) ή δεν επιθυμεί να εμφανιστεί (ούτε στη διαμεσολάβηση)? Θα μπορεί να συντάσσεται και πάλι το πρακτικό? Μάλλον όχι, αφού αυτό απαιτεί εκ του νόμου και τα δύο μέρη. Άρα, σ αυτές τις περιπτώσεις (των ερήμην υποθέσεων δηλαδή) η προσφυγή στη δικαιοσύνη είναι μονόδρομος. Η απουσία ενδίκων μέσων είναι μεν ένα πλεονέκτημα, αλλά αν στην πορεία μετά τη σύνταξη του πρακτικού, αυτό δεν τηρηθεί ή επέλθει μεταβολή των πραγμάτων (οικονομικών συνήθως όρων των μερών) τι δυνατότητα υπάρχει?? Προσφυγή και πάλι στη δικαστική οδό. ΣΤ. ΤΕΛΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ.

7 7 Αρχικές σκέψεις: Η διαμεσολάβηση είναι ελκυστική για νομικά ζητήματα όπως το ελληνικό, όπου η απονομή της δικαιοσύνης καθυστερεί, αλλά θα περάσει καιρός ακόμη μέχρι να παγιωθεί στη συνείδηση των πολιτών. Δεν αποτελεί, πάντως, πανάκεια για όλες τις δυσλειτουργίες της τακτικής δικαιοσύνης (καθυστέρηση, κόστος, δικονομικός φορμαλισμός, ακαμψία) και δεν πρέπει να αμφισβητείται, ούτε να τίθεται σε κίνδυνο ο κεντρικός ρόλος της κρατικής δικαιοσύνης. Με την διάδοση της διαμεσολάβησης συνεχίζεται μια προοδευτική προσέγγιση και επιρροή της δικονομίας μας προς τα αγγλοσαξονικά συστήματα. Πρέπει, παράλληλα, να μειωθεί η προσφυγή ενώπιον των πολιτειακών δικαστηρίων. Επισημαίνω εδώ ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που υπολογίζει πολύ στο δίκαιο, για να επιλύσει πολλά προβλήματα της κοινωνίας, όπως και το ότι κατ αρχήν το Ελληνικό Δημόσιο (το ελληνικό κράτος), που είναι συχνά αντίδικος των πολιτών, δεν είναι «καλοπληρωτής», δεν είναι καλός εργοδότης, δεν σέβεται δικαιώματα των πολιτών. Όπως όλες οι αρρώστιες όμως δεν δικαιολογούν την επίσκεψη στο νοσοκομείο, έτσι και όλες οι διαφορές δεν απαιτούν την άμεση προσφυγή στη δικαιοσύνη. Είναι δε επιτακτική ανάγκη η αστική μας δικαιοσύνη να ανταποκριθεί στις εξελίξεις που δημιουργούνται με την εμφάνιση της διαμεσολάβησης. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο θεσμός είναι πλήρως εξοπλισμένος από την ελληνική πολιτεία, για να λειτουργήσει και πρέπει να του δοθεί το πεδίο τριβής. Κατ αρχήν οι δικηγόροι θα πρέπει να δείξουν τον δρόμο σ αυτήν την νέα πύλη της δικαιοσύνης, πριν καταθέσουν την αγωγή, αφού προς το παρόν είναι προαιρετική η προσφυγή στη διαμεσολάβηση. Η διαμεσολάβηση αναδεικνύει και το ρόλο του Δικηγόρου μέσα στην έννομη τάξη. Ο δικηγόρος δεν θα διαπληκτίζεται πλέον με τον αντίδικο στο ακροατήριο, αλλά θα είναι ο νομικός σύμβουλος του κάθε πολίτη που επιζητεί την επίλυση της διαφοράς. Η φιλοδοξία του θεσμού πιστεύω, πως είναι επιπλέον, να ανοίξει και για τους δικηγόρους την προοπτική της λεγόμενης "συμβουλευτικής δικηγορίας". Κατά δεύτερον και μετά την εκκρεμοδικία το δικαστήριο, δηλαδή οι δικαστές, πρέπει να σταθμίσουν περιστάσεις, συμφέροντα και δικαιώματα και να οδηγήσουν στη διαμεσολάβηση τους διαδίκους λίγο πιο επιτακτικά. Είναι τέλος πολύ σωστή η τοποθέτηση του Γραφείου Διαμεσολάβησης χωροταξικά εντός των δικαστικών κτιρίων, διότι έτσι ο πολίτης θα εξακολουθήσει να έχει την αντίληψη ότι πήγε στο Δικαστήριο και εκεί ασχολήθηκε κάποιος τρίτος αμερόληπτος με τη διαφορά του και «βρήκε το δίκιο του». Ο θεσμός αυτός της διαμεσολάβησης, λοιπόν, είναι όντως μια νέα πύλη εισόδου στη δικαιοσύνη. Και φέρνω εδώ στο νου μου την Θεά Θέμιδα, η οποία στη σύγχρονη εποχή θα πρέπει ίσως να κρύψει για λίγο το σπαθί της, αλλά να κρατήσει τη ζυγαριά της με ανοιχτά τα μάτια και να οδηγήσει αυτούς που ενώπιόν της μαλώνουν στο να δώσουν συμφιλιωτικά τα χέρια.