ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΠΡΩΤΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012: ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ! ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΕΤΟΣ; ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΤΟ 2012, ΤΟ 4649 ή ΤΟ 1432;

Transcript

1 ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΣΤΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΠΡΩΤΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012: ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ! ΝΑΙ ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΠΟΙΟ ΕΤΟΣ; ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΤΟ 2012, ΤΟ 4649 ή ΤΟ 1432; Το έτος στα χριστιανικά ημερολόγια Όπως όλοι γνωρίζουμε, σύμφωνα με τα δικά μας χριστιανικά ημερολόγια, η χρονιά που πέρασε ήταν το 2011 και ήδη υποδεχτήκαμε τον Ιανουάριο το Παγκόσμια, όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Η Κίνα για παράδειγμα προετοιμάζεται να υποδεχθεί, σε έναν μήνα, το έτος 4649, οι χώρες του Ισλάμ το έτος 1432, ενώ για τους απανταχού Ιουδαίους το 2012 θα αντιστοιχεί στο 5771/72 από Κτίσεως Κόσμου. Βεβαίως, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι έστω και σιωπηλά οι περισσότερες χώρες του κόσμου έχουν υιοθετήσει ως πολιτικό το χριστιανικό Γρηγοριανό ημερολόγιο, αλλά αυτό κυρίως για τις διακρατικές και τουριστικές συμφωνίες τους. Σαν γιορτή λοιπόν μπορεί να υποδέχονται το 2012 από τη Γέννηση του Χριστού, ωστόσο χρησιμοποιούν παράλληλα ή μάλλον κυρίως και τα δικά τους ιδιαίτερα ημερολόγια. Σήμερα, διεθνώς χρησιμοποιούνται περισσότερα από 40 ημερολογιακά συστήματα. Τα σπουδαιότερα από αυτά είναι το κινεζικό, το ισλαμικό, το κορεατικό, το ιαπωνικό, το εβραϊκό και πλήθος άλλων ημερολογίων που τα ακολουθούν εκατομμύρια άνθρωποι στη Γη. Ανατρέχοντας στις ρίζες των ανθρώπινων πολιτισμών, μπορούμε μετά βεβαιότητας να πούμε ότι το αρχέγονο ημερολογιακό σύστημα όλων των λαών ήταν βασισμένο στις φάσεις της Σελήνης, αφού η χλωμή παρουσία του «άστρου της νύχτας» σηματοδοτούσε με τις φάσεις του την έννοια του συνοδικού σεληνιακού μήνα, που είναι βασική ημερολογιακή μονάδα και δημιουργός του λεγόμενου σεληνιακού ημερολογίου. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου επικράτησαν στη συνέχεια τα σεληνοηλιακά και αργότερα τα απλούστερα ηλιακά ημερολογιακά συστήματα. Γρηγοριανό ημερολόγιο-ιουλιανό ημερολόγιο Το δικό μας πολιτικό ηλιακό ημερολογιακό σύστημα και ολόκληρου του δυτικού κόσμου, είναι το Γρηγοριανό ή νέο ημερολόγιο, που θεμελιώθηκε το 1582 από τον πάπα Γρηγόριο ΙΓ, στον οποίον οφείλει και την ονομασία του. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο αντικατέστησε το Ιουλιανό ή παλαιό ημερολόγιο που σήμερα το χρησιμοποιούν οι Γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί (Γ.Ο.Χ.), περισσότερο γνωστοί ως «Παλαιοημερολογίτες» και τμήμα των Ορθόδοξων Πατριαρχείων και Εκκλησιών (Ρωσία, Σερβία, κ.ά.), όπως και τα μοναστήρια στο Άγιον Όρος για λόγους παράδοσης.

2 Το Ιουλιανό ημερολόγιο οφείλει την ονομασία του στον Ιούλιο Καίσαρα και δημιουργήθηκε από τον Αλεξανδρινό αστρονόμο Σωσιγένη το 45 π.χ. Μέχρι τότε οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν ένα πολύπλοκο σεληνοηλιακό σύστημα, το οποίο δημιουργούσε πολλά πρακτικά και οικονομικά προβλήματα στο κράτος. Ο Σωσιγένης για να διορθώσει τις ημερολογιακές ασάφειες πρόσθεσε 90 ημέρες στο έτος 45 π.χ., που γι αυτό ονομάστηκε «έτος συγχύσεως». Με αυτόν τον τρόπο, όμως, έφερε την εαρινή ισημερία στην πραγματική ημερολογιακή της θέση. Ωστόσο ο Σωσιγένης χρησιμοποίησε μια προσέγγιση του τροπικού έτους, του έτους δηλαδή των εποχών, ίση με 365,25 ημέρες, πράγμα που έκανε το ημερολόγιο να προπορεύεται μία ημέρα κάθε 128 χρόνια. Το αρχικά ασήμαντο αυτό σφάλμα είχε ως συνέπεια να έχουν μετρηθεί ημέρες, που στην πραγματικότητα δεν είχαν διανυθεί. Γι αυτόν τον λόγο το 1582 ο πάπας Γρηγόριος ΙΓ, τηρώντας τις υποδείξεις των αστρονόμων Christoforus Clavius και Luigi Lilio, αφαίρεσε τις δέκα ημέρες που είχαν μετρηθεί χωρίς να έχουν διανυθεί και έτσι την 5η Οκτωβρίου του 1582 την ονόμασε 15η Οκτωβρίου του Επομένως οι ημερομηνίες από 5 έως 14 Οκτωβρίου του 1582 δεν υπάρχουν στην Ιστορία του Γρηγοριανού ημερολογίου και της Δύσης. Ούτως ή άλλως, σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο ή με το Νέο Διορθωμένο Ιουλιανό ημερολόγιο, το ακριβέστερο ημερολόγιο του κόσμου, που ακολουθεί η Εκκλησία της Ελλάδος και τα περισσότερα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, τον Ιανουάριο υποδεχτήκαμε το έτος Ακριβώς το ίδιο έτος υποδεχόμαστε και με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Οι Παλαιοημερολογίτες όμως γιορτάζουν τον ερχομό του με 13 επί του παρόντος ημέρες καθυστέρησης. Ισλαμικό ημερολόγιο Όλος ο ισλαμικός κόσμος χρησιμοποιεί πρωτογενές σεληνιακό ημερολόγιο, στο οποίο το έτος έχει διάρκεια 355 ημερών. Αυτό σημαίνει ότι οι 12 συνοδικοί σεληνιακοί μήνες του διατρέχουν όλο το έτος, δηλαδή οι χειμερινοί μήνες μπορούν να γίνουν καλοκαιρινοί και αντιστρόφως, ενώ ανά έτος το ημερολόγιο αυτό «κινείται» έντεκα ημέρες πίσω. Αρχή της μουσουλμανικής χρονολογίας θεωρείται το έτος της Εγίρας δηλαδή η 16η Ιουλίου του 622 μ.χ. του Ιουλιανού ημερολογίου, που δείχνει συμβατικά την ημέρα της «αναχώρησης» (εγίρα) του προφήτη Μωάμεθ από τη Μέκκα στη γειτονική Μεδίνα. Γι αυτόν τον λόγο, το 2011 μ.χ. αντιστοιχούσε στο 1431/32 από Εγίρας και ο Ιανουάριος του 2012 στο 1432 από Εγίρας. Εβραϊκό ημερολόγιο Το εβραϊκό ημερολόγιο, ένα πολύπλοκο στην εφαρμογή του σεληνοηλιακό ημερολόγιο, είναι πιθανότατα το δυσκολότερο ημερολόγιο

3 του κόσμου. Η παράδοση λέει ότι το υιοθέτησαν οι Εβραίοι μετά τη Βαβυλώνια Αιχμαλωσία ( π.χ.). Η εβραϊκή χρονολόγηση αρχίζει από την ημερομηνία της δημιουργίας του κόσμου (Anno Mundi, A.M.), που η ιερή παράδοση των Εβραίων την τοποθετεί στις 7 Οκτωβρίου του έτους 3761 π.χ. Έτσι το εβραϊκό έτος 5771 Α.Μ., εφόσον άρχισε με τη φθινοπωρινή ισημερία τον μήνα Τισρί (Σεπτέμβριος/Οκτώβριος) αντιστοιχούσε προς το 2011/12, ενώ για το υπόλοιπο 2012 μετά τα μέσα Σεπτεμβρίου θα έχουμε το εβραϊκό έτος 5772 από Κτίσεως Κόσμου. Η μυστηριώδης Άπω Ανατολή Κινεζικό ημερολόγιο Το Κινεζικό ημερολόγιο χρησιμοποιείται από όλους τους Κινέζους σε όλο τον κόσμο. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ημερολογιακά συστήματα το κινεζικό σεληνοηλιακό ημερολογιακό σύστημα δεν μετρά τα έτη σε ευθεία σειρά, αλλά σε χρονικούς κύκλους 60 ετών. To έτος που διανύουμε είναι το αντίστοιχο κινεζικό 4648/9. Ονομάζεται η χρονιά του λαγού, που άρχισε σε γρηγοριανές ημερομηνίες την 1η Φεβρουαρίου του Γενικά στην Κίνα ο λαγός θεωρείται το σύμβολο της μακροβιότητας. Ανατρέχοντας στις αστρονομικές εφημερίδες, χωρίς να αναφέρουμε πολλές ημερολογιακές λεπτομέρειες, μπορούμε να βρούμε ότι το γρηγοριανό έτος 2012 είναι το αντίστοιχο 29ο έτος (Chen, Jen) του 78ου εξηκονταετούς κύκλου που επιζεί στην Κίνα για 4649 έτη. Επομένως το 4649 είναι η γρηγοριανή απόδοση του έτους 29, κύκλος 78, που είναι η χρονιά του δράκου! (Για περισσότερες λεπτομέρειες στο βιβλίο μας: Η Οδύσσεια των ημερολογίων, Α τόμος, σελ. 153 κ.έ.). Τα έτη στο κινεζικό ημερολόγιο είναι σεληνιακά και αρχίζουν πάντα μεταξύ των 10 τελευταίων ημερών του Ιανουαρίου και των πρώτων 20 ημερών του Φεβρουαρίου ως προς το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Το αντίστοιχο 2012 θα αρχίσει στο τελευταίο δεκαήμερο του Ιανουαρίου ή στις αρχές Φεβρουαρίου. Στην Κίνα στις γιορτές του νέου έτους τα σπίτια στολίζονται, φτιάχνονται τεράστιοι, πολύχρωμοι χάρτινοι δράκοι που ξορκίζουν το κακό, ενώ χάρτινα φαναράκια φωτίζουν τη νύχτα όταν ανάβονται. Τα σπίτια γεμίζουν με κόκκινα χαρτάκια για να εμποδίσουν την εισδοχή του Νιέν, που, σύμφωνα με την κινεζική παράδοση, τρώει τους ανθρώπους την παραμονή της κινεζικής Πρωτοχρονιάς.

4 Βουδιστικό ημερολόγιο Το Βουδιστικό ημερολόγιο χρησιμοποιείται με διάφορες παραλλαγές από ολόκληρο τον βουδιστικό κόσμο. Καλείται Bul-gi και στο γρηγοριανό έτος 2012 αντιστοιχεί το βουδιστικό έτος Χρησιμοποιείται στη Βιρμανία, Ταϊλάνδη, Καμπότζη, Σρι Λάνκα, ενώ στην Κορέα, χρησιμοποιείται παράλληλα με το κορεατικό tan-gy, στο οποίο το χριστιανικό έτος 2012 αντιστοιχεί στο Η σπουδαιότερη γιορτή του βουδιστικού και του κινεζικού ημερολογίου είναι η αντίστοιχη Πρωτοχρονιά, που μπορεί να είναι λόγω του σεληνιακού χαρακτήρα του ημερολογίου οποιαδήποτε ημερομηνία μεταξύ της 21ης Ιανουαρίου και της 20ής Φεβρουαρίου στους αντίστοιχους γρηγοριανούς μήνες. Ο τελευταίος μήνας του έτους είναι πάντα αφιερωμένος στις προετοιμασίες για τον εορτασμό της πρώτης του νέου έτους. Ειδικότερα την 24η ημέρα του τελευταίου μήνα οι Κινέζοι προσφέρουν δώρα στον θεό της οικογενειακής εστίας για να τον εξευμενίσουν. Σύμφωνα με τις κινεζικές λαϊκές παραδόσεις την 24η ημέρα του τελευταίου μήνα του έτους ο θεός της οικογενειακής εστίας πηγαίνει στις ουράνιες θεϊκές κατοικίες για να δώσει την ετήσια αναφορά του για τις καλές, αλλά και για τις κακές πράξεις όλων των μελών της οικογένειας, που οι θεοί του έχουν εμπιστευθεί την κηδεμονία της. Την τελευταία ημέρα του έτους που απέρχεται, οι Κινέζοι προσφέρουν λουλούδια και φαγητά τόσο στους νεκρούς προγόνους της οικογένειας όσο και σε όλες τις οικογενειακές θεότητες, ενώ με ευλάβεια προσεύχονται και ζητούν την προστασία τους και στον καινούργιο χρόνο. Την επομένη ημέρα, την Πρωτοχρονιά, σταματά κάθε δραστηριότητα. Η ημέρα αυτή είναι γενική αργία και η κυρίως οικογενειακή γιορτή. Ειδικότερα στην επαρχία Γιουνάν η κινεζική Πρωτοχρονιά συνδυάζεται με τη «γιορτή του νερού». Όλοι πηγαίνουν στις όχθες των μεγάλων λιμνών και των ποταμών για να γιορτάσουν. Η γιορτή αυτή είναι κοινή για όλους τους λαούς που ακολουθούν το βουδιστικό ημερολόγιο. Ο λαός μεταφέρει μέσα σε ασημένια μικρά δοχεία «αγιασμένο ύδωρ», ενώ βοηθάει και τους μοναχούς να καθαρίσουν, εξαγνίζοντάς τα, τα αγάλματα του Βούδα. Θιβέτ Το Λοσάρ, το θιβετιανό Νέο έτος, είναι ιερή γιορτή που συνοδεύεται από καθαρτήριες τελετές, παράλληλα, όμως, είναι και ένα λαϊκό πανηγύρι. Οι μοναχοί υποδέχονται το Νέο έτος με θορυβώδεις χορούς για να διώξουν τις αρνητικές δυνάμεις της παλιάς χρονιάς. Η τελική επίκλησή τους είναι η: Λα-γκελ-λόυ, που σημαίνει: η νίκη (ανήκει) στους θεούς. Ταϊλάνδη

5 Στην Ταϊλάνδη, οι μοναχοί υποδέχονται την Πρωτοχρονιά, την Τρουτ, εξορκίζοντας τα κακά πνεύματα της χρονιάς που φεύγει, στα οποία σημειωτέον προσφέρονται και δώρα. Προσφορές γίνονται και σε διάφορους θεούς ινδουιστικής προέλευσης. Ο κόσμος είναι χαρούμενος, συνήθως ο ένας στον άλλο πετά λίγο νερό ως εξαγνιστικό μέσο, ενώ μαζί με τα γλέντια και τους χορούς στο γιορταστικό τριήμερο της Πρωτοχρονιάς, επιτρέπονται και τα τυχερά παιχνίδια, τα οποία εν γένει απαγορεύονται. Βιετνάμ Η βιετναμέζικη Πρωτοχρονιά είναι η σπουδαιότερη γιορτή του έτους. Η Τετ, η Πρωτοχρονιά και αρχή του σεληνιακού έτους συμβολίζει το ξύπνημα της φύσης, παράλληλα όμως δίνει το σύνθημα της ανανέωσης των ελπίδων για μια καινούργια ζωή και μια νέα αρχή με το έτος που ξεκινά. Το Τετ είναι μια καθαρά αγροτική γιορτή. Οι γιορταστικές εκδηλώσεις αρχίζουν επτά ημέρες πριν από τον ερχομό του νέου έτους. Σύμφωνα με τη βιετναμέζικη παράδοση, το πνεύμα της οικογενειακής εστίας, το «Τάο Κουάν», πηγαίνει στις ουράνιες κατοικίες των θεών για να δώσει την ετήσια αναφορά του. Με την έναρξη της παραδοσιακής γιορτής προσφέρονται διάφορα δώρα στους προγόνους, για να μεσολαβήσουν στο πνεύμα Τάο Κουάν, ώστε να παρουσιάσει μια ευνοϊκή αναφορά στους θεούς για τη συμπεριφορά των μελών της οικογένειας. Στα χωριά οι προετοιμασίες για την υποδοχή του νέου έτους κορυφώνονται με το «κάυ νέου». Αυτό είναι ένα μακρύ καλάμι μπαμπού, που φέρει στην άκρη του μία λαμπάδα και μικρές καμπανούλες, πάνω σε ένα στεφάνι. Τη νύχτα ανάβουν στην κορυφή του τη λαμπάδα, ούτως ώστε το κάυ νέου να δείχνει τον δρόμο στα καλά πνεύματα που θα έρθουν με τον καινούργιο χρόνο, ενώ ο θόρυβος από τις καμπανούλες τρομάζει και εξορκίζει τα κακά πνεύματα. Τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς όλοι μένουν ξάγρυπνοι για να γιορτάσουν το γεγονός. Ακριβώς τα μεσάνυχτα, ο αρχηγός της οικογένειας λέει τις πατροπαράδοτες προσευχές, ενώ αμέσως μετά αρχίζει ένα γενναίο φαγοπότι. Παράλληλα, χιλιάδες πυροτεχνήματα ανάβουν και σκάνε στον ουρανό, χαιρετίζοντας τον ερχομό του νέου έτους, ένα έθιμο κοινό σε όλους τους λαούς της Άπω Ανατολής. H Βάσσα Εκτός από τις πρωτοχρονιάτικες γιορτές, στην Ν.Α. Ασία είναι σπουδαία ημερολογιακά, μια τρίμηνη χρονική περίοδος που ονομάζεται βάσσα και διαρκεί από τον αντίστοιχο χριστιανικό Ιούλιο έως τον Οκτώβριο.

6 Τόσο η αρχή της βάσσα όσο και το τέλος της αποτελούν δύο από τις σπουδαιότερες γιορτές του έτους για τους βουδιστές Θεραβάντα, ιδιαιτέρως στη Βιρμανία, την Καμπότζη, την Ταϊλάνδη και το Λάος. Οι βουδιστές της Μαχαγιάννα έχουν ως επί το πλείστον εγκαταλείψει αυτό το έθιμο. Η βάσσα αρχίζει ουσιαστικά την πρώτη ημέρα της φθίνουσας Σελήνης του όγδοου μήνα και τελειώνει με την αντίστοιχη πανσέληνο του ενδέκατου σεληνιακού μήνα. Ιδιαιτέρως το τέλος της βάσσα, που είναι η γιορτή «παραβάνα», γιορτάζεται με χαρούμενες τελετές. Στον μήνα που ακολουθεί είναι έθιμο να κάνουν οι πιστοί προσφορές και δώρα στους βουδιστές μοναχούς, προκειμένου να αποκτήσουν κατ αυτόν τον τρόπο την ευλογία τους. Η «κατίνα», η τελετή της προσφοράς του χιτώνα, είναι λαϊκό γεγονός σε αυτή την περίοδο του έτους και συνήθως απαιτεί συλλογική προσπάθεια του χωριού ή μιας ομάδας χωριών προκειμένου να χαρίσουν δώρα στο μοναστήρι που βρίσκεται κοντά τους. Μια λαϊκή γιορτή με την έκθεση εκατοντάδων χιτώνων πάνω στο «δέντρο των ευχών» αποτελεί συνηθισμένο μέρος της τελετής. Η περίοδος της «κατίνα» φθάνει στο απόγειό της με την κατασκευή και την παρουσίαση της «μάχα κατίνα», του μεγάλου χιτώνα, ιδιαιτέρως αξιόλογου δώρου, το οποίο χρειάζεται τη συνεργασία πολλών ανθρώπων. Όλο αυτό το εγχείρημα της απονομής αυτού του χιτώνα από το συμβολικό γνέσιμο της κλωστής, μέχρι το ράψιμό του υποτίθεται πως γίνεται εντός ενός ημερονυκτίου. Ο χιτώνας αυτός υπενθυμίζει την αντίστοιχη πράξη της μητέρας του Βούδα, που, όταν πληροφορήθηκε ότι γιος της θα απαρνηθεί τα εγκόσμια, του ύφανε εντός μιας νυκτός τα ρούχα του «επαίτη». ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Θεοδοσίου Στράτος και Δανέζης Μάνος, 1995, Οδύσσεια των ημερολογίων. Τόμος Α, Αναζητώντας τις ρίζες της γνώσης, Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα. Θεοδοσίου Στράτος και Δανέζης Μάνος, 1995, Οδύσσεια των ημερολογίων. Τόμος Β, Αστρονομία και παράδοση, Εκδόσεις Δίαυλος, Αθήνα. Θεοδοσίου Στράτος, Δεκέμβριος 2003, Καλή χρονιά! Ναι... αλλά για ποιό έτος; Ευτυχισμένο το 2004, το 4641 ή το 1424; Φυσικός Κόσμος Junior, τεύχος 3ο, Αθήνα. Θεοδοσίου Στράτος, Tα ημερολόγια του χριστιανικού κόσμου, Iανουάριος O Eφημέριος. Eκδ. Aποστολικής Διακονίας της Eκκλησίας της Eλλάδος, Theodossiou, E., December 1999, Ancient calendars still in current use. "On Time". Supplement to European Astronomical Newsletter. No 18.

7