E HNIKO A NOIKTO ANE I THMIO Ï Ó ÙË Ë. fiìô. ÂÒÚÁÈÔ ºÂÚÂÓÙ ÓÔ ı Ó ÛÈÔ ÂÔ ÒÚÔ ÂÒÚÁÈÔ apple ıâô ÒÚÔ. À ÚfiÛÊ ÈÚ

Transcript

1 E HNIKO A NOIKTO ANE I THMIO Ï Ó ÙË Ë fiìô µ' ' ÂÒÚÁÈÔ ºÂÚÂÓÙ ÓÔ ı Ó ÛÈÔ ÂÔ ÒÚÔ ÂÒÚÁÈÔ apple ıâô ÒÚÔ À ÚfiÛÊ ÈÚ

2 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠΟΥ ΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Θεµατική Ενότητα ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΗ Τόµος Β Υδρόσφαιρα Συγγραφή ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΕΡΕΝΤΙΝΟΣ Καθηγητής Τµήµατος Γεωλογίας Πανεπιστηµίου Πατρών ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΘΕΟ ΩΡΟΥ Καθηγητής Τµήµατος Γεωπονίας Ζωικής Παραγωγής και Υδάτινου Περιβάλλοντος Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΘΕΟ ΩΡΟΥ Λέκτορας Τµήµατος Γεωλογίας Πανεπιστηµίου Πατρών Κριτική Ανάγνωση ΑΘΗΝΑ ΖΑΜΑΝΗ Οµότιµος Καθηγήτρια Πανεπιστηµίου Αθηνών ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΠΟΥΛΟΣ Λέκτορας Τµήµατος Γεωλογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών Ακαδηµα κός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΡΜΑΡΑΣ Καθηγητής Τµήµατος Βιολογίας Πανεπιστηµίου Πατρών Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση ΡΟΖΙΤΑ ΤΣΕΛΕΠΗ Γλωσσική Επιµέλεια ΕΥΡΥ ΙΚΗ ΠΑ ΖΗ Τεχνική Επιµέλεια Καλλιτεχνική Επιµέλεια Σελιδοποίηση opusmagnum Εκτύπωση Ταχύτυπο Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων ΟΜΑ Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / ISBN: Κωδικός Έκδοσης: ΦΥΕ 42/2 Copyright 2003 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, Πάτρα Τηλ: , Φαξ: Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο, χωρίς την άδεια του εκδότη.

3 Περιεχόµενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Σύντοµη περιήγηση στον κόσµο των ωκεανών και στην επιστήµη της ωκεανογραφίας (Γ. Φερεντίνος Γ. Παπαθεοδώρου) Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Η συµβολή των ωκεανών στην ανθρωπότητα Βιολογικοί Πόροι Αλιεία Ορυκτές Πρώτες Ύλες Ενέργεια Μεταφορές Εµπόριο Θαλασσοκρατία Επεκτατισµός Τα σύγχρονα προβλήµατα των ωκεανών Η ωκεανογραφία και η θεµατολογία της...29 Σύνοψη...43 Προτεινόµενη Βιβλιογραφία...44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Υποθαλάσσια τοπία ένα πανόραµα του ωκεάνιου πυθµένα (Γ. Φερεντίνος Γ. Παπαθεοδώρου) Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Εξερευνώντας τα βάθη των ωκεανών: ιστορική αναδροµή Σύγχρονα όργανα επισκόπησης του πυθµένα των ωκεανών Ηχοβολιστικές συσκευές Κατευθυνόµενα (R.O.V.) και επανδρωµένα βαθυσκάφη Το ανάγλυφο του ωκεάνιου πυθµένα...95

4 8 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ηπειρωτικό περιθώριο Η διαµόρφωση του ηπειρωτικού περιθωρίου Μεσοωκεάνιες ράχεις Ωκεάνιοι τάφροι Aβυσσικές πεδιάδες Aβυσσικοί λόφοι και θαλάσσια όρη Αβυσσικοί λόφοι Θαλάσσια όρη Ατόλες Ρωγµατογενείς ζώνες Σύνοψη Προτεινόµενη Βιβλιογραφία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ιζήµατα: Το χιτώνιο του ωκεάνιου πυθµένα (Γ. Φερεντίνος Γ. Παπαθεοδώρου) Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Τι είναι ιζήµατα και ιζηµατογενή πετρώµατα Ταξινόµηση ιζηµάτων Ταξινόµηση σύµφωνα µε το µέγεθος των κόκκων Ταξινόµηση σύµφωνα µε το κυρίαρχο υλικό σύστασής τους Ταξινόµηση σύµφωνα µε το περιβάλλον απόθεσης Φυσικές ιδιότητες των ιζηµάτων Φυσικές ιδιότητες που χαρακτηρίζουν τον κόκκο του ιζήµατος Φυσικές ιδιότητες που χαρακτηρίζουν το ίζηµα ως µια ενιαία µάζα

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το θαλασσινό ταξίδι του κόκκου (Τα υδραυλικά χαρακτηριστικά των ιζηµάτων) Κόκκοι στην υδάτινη στήλη Κόκκοι στον πυθµένα Χερσογενής ιζηµατογένεση Αποσάθρωση πετρωµάτων Μέσα µεταφοράς χερσογενών ιζηµάτων Υδρογενής Αυθιγενής ιζηµατογένεση Νηρητικά περιβάλλοντα ιζηµατογένεσης Πελαγικά περιβάλλοντα ιζηµατογένεσης Ερυθρές άργιλοι Βιογενείς λάσπες Οργανική ιζηµατογένεση Κατολισθήσεις κάτω από τη θάλασσα Ταξινόµηση βαρυτικών µετακινήσεων µαζών «Ακτή αχα κής Ελίκης (Νικολέ κα): ένα αρχείο κατολισθήσεων 2000 ετών» Συσκευές δειγµατοληψίας θαλάσσιων ιζηµάτων Σύνοψη Προτεινόµενη Βιβλιογραφία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Θαλασσογραφία: µια µικρή εισαγωγή στη φυσική ωκεανογραφία (Αθ. Θεοδώρου) Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Χηµικές και φυσικές ιδιότητες του θαλάσσιου νερού...295

6 10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Το µόριο του νερού και οι ιδιότητές του Χηµικές ιδιότητες του θαλάσσιου νερού Φυσικές διεργασίες στον παγκόσµιο ωκεανό Σύνοψη Ενότητας Θαλάσσια ρεύµατα Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Ανεµογενή ρεύµατα Γεωστροφικά ρεύµατα Σύνοψη Ενότητας Κυκλοφορία παγκόσµιου ωκεανού Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Επιφανειακή κυκλοφορία παγκόσµιου ωκεανού Βαθιά θερµοαλατική κυκλοφορία ρευµάτων Σύνοψη Ενότητας Θαλάσσια κύµατα Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Γενικά χαρακτηριστικά των θαλάσσιων κυµάτων Ανεµογενή κύµατα Τσουνάµι Στάσιµα κύµατα Κύµατα θυελλώδους φουσκοθαλασσιάς Εσωτερικά κύµατα

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 11 Σύνοψη Ενότητας Οι παλίρροιες του παγκόσµιου ωκεανού Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Οι παλιρροιογενείς δυνάµεις Το µοντέλο της στατικής παλίρροιας Το µοντέλο της δυναµικής παλίρροιας Παλιρρο κά ρεύµατα Σύνοψη Ενότητας Σύνοψη Κεφαλαίου Βιβλιογραφία Προαιρετική Βιβλιογραφία Γλωσσάρι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ακτές και παράκτια περιβάλλοντα (Γ. Φερεντίνος Γ. Παπαθεοδώρου) Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Η δυναµική ισορροπία των ακτών και παρακτίων περιβαλλόντων Παράγοντες που διαµορφώνουν τις ακτές και το παράκτιο περιβάλλον Ακτές διάβρωσης και απόθεσης Κρηµνώδεις ακτές Παραλίες ελτα κά περιβάλλοντα Εστουαρικά περιβάλλοντα Περιβάλλοντα fjord...513

8 12 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 5.7 Υφαλµύρινση παράκτιων υδροφόρων οριζόντων Καθίζηση ακτών και κατάκλυσή τους από τη θάλασσα Παράκτια ζώνη και φυσικοί πόροι Ανύψωση της στάθµης της θάλασσας Περιβαλλοντικές αλλοιώσεις των ακτών και παρακτίων περιβαλλόντων Σύνοψη Κεφαλαίου Βιβλιογραφία Απαντήσεις Ασκήσεων Αυτοαξιολόγησης Απαντήσεις ραστηριοτήτων Παράρτηµα Έγχρωµων Εικόνων