ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ

Transcript

1 1 Κος ΚΟΚΚΩΣΗΣ: Καλημέρα. Είναι προφανές ότι ο τουρισμός υπήρξε από τους κατ εξοχήν κλάδους που είχαν τη μεγαλύτερη επίδραση από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. H επίδραση αυτή ήταν πιο πολύ έμμεση και λιγότερο άμεση. Για να εξετασθεί το πώς επέδρασαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες στον τουρισμό, θα πρώτα πρέπει να αναλυθούν σύντομα τα χαρακτηριστικά και η εξέλιξη του τουρισμού στην Ελλάδα Είναι ευρύτατα γνωστά τα πλεονεκτήματα της χώρας μας. Ο πλούτος και η ποικιλία της φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς, το κλίμα, τη γαστρονομία και φιλοξενία των ανθρώπων. Ο ελληνικός τουρισμός έχει όμως και σημαντικές αδυναμίες που είναι διαχρονικές και συνοψίζονται στην έλλειψη ειδικών τουριστικών υποδομών, όπως π.χ. συνεδριακοί και εκθεσιακοί χώροι, που συμπληρώνουν τα καταλύματα δηλαδή και προσφέρουν υπηρεσίες που απευθύνονται σε ειδικές μορφές τουρισμού. Επιπλέον ο τουρισμός χαρακτηρίζεται από ένα γενικά χαμηλό επίπεδο υπηρεσιών σε όλο το φάσμα τους και έντονη εποχικότητα, που είναι αποτέλεσμα του προτύπου που έχει επικρατήσει λόγω των φυσικών χαρακτηριστικών της χώρας (ο ήλιος και θάλασσα, παραλίες, νησιά). Σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό ο τουρισμός έχει βασιστεί και εξακολουθεί και βασίζεται στην παροχή υπηρεσιών με αυτό το πρότυπο. Μία άλλη αδυναμία, είναι η απουσία στρατηγικής για την προβολή και προώθηση του τουριστικού προϊόντος. Αυτό προϋποθέτει στόχευση ως προς τι προβάλλεται και πως προωθείται. Για πάρα πολλά χρόνια ο ελληνικός τουρισμός εστιάζεται στα προφανή και παραδοσιακά στοιχεία: τον ήλιο, τη θάλασσα, τα νησιά. Είναι προφανές ότι θα έρθει ο κόσμος στην Ελλάδα, θα επισκεφθεί την Ακρόπολη, τους Δελφούς, την Ολυμπία, την Μύκονο και Σαντορίνη. Όμως για χρόνια δεν μας απασχολεί η διαφοροποίηση του προϊόντος, η προσαρμογή στις νέες προκλήσεις. Έχει ενδιαφέρον στο πλαίσιο αυτό να εξεταστεί το πώς συνέβαλαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, τόσο ως προς τις άμεσες όσο και τις έμμεσες επιπτώσεις. Η βασικότερη άμεση επίπτωση ήταν η σημαντική αναβάθμιση στις υποδομές που αξιοποιούνται και σήμερα από τους κατοίκους της χώρας. Αυτό που έχει ενδιαφέρον όμως είναι ότι εκτός από τις υποδομές, αναβαθμίστηκαν και οι υπηρεσίες, αποκτήθηκε σημαντική εμπειρία για τους τρόπους λειτουργίας με οργανωμένο τρόπο, σε άλλες κλίμακες, πιο μεγάλες, σε όλο το φάσμα, από ένα catering, μέχρι στην παροχή ολοκληρωμένων τουριστικών υπηρεσιών. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες ήταν ουσιαστικά, μία μεγάλη εκδήλωση, η οποία έφερε στο προσκήνιο του κόσμου ξανά την Ελλάδα ως τουριστικό προορισμό. Μια εικόνα που πάντα υπήρχε. Η χώρα μας είναι σε πολύ υψηλή θέση και ως προς την ανταγωνιστικότητα, αλλά και ως προς την εικόνα των ανθρώπων για τους παγκόσμιους τουριστικούς προορισμούς. Ήταν όμως γερασμένη η εικόνα που υπήρχε και με την ευκαιρία των αναβαθμίσεων στις υπηρεσίες και στις υποδομές, η εικόνα της Ελλάδας άλλαξε. Αυτή ήταν η κύρια συμβολή των Ολυμπιακών Αγώνων. Η εικόνα της χώρας άλλαξε ως σύγχρονος τουριστικός προορισμός, με παραδοσιακό ακόμα προσανατολισμό, στον ήλιο, στη θάλασσα, στον πολιτισμό αλλά και προσπάθειες για συμπλήρωση με αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Ανοίξαμε κι εμείς τα μάτια μας σαν κοινωνία και είδαμε το πώς μπορεί να αξιοποιήσει κανείς αυτήν την εκδήλωση (τους Ολυμπιακών Αγώνες) για να μπορέσει να κατακτήσει η χώρα περισσότερα οφέλη.

2 2 Εδώ είναι και το κύριο θέμα. Υπάρχει αυτή η προοπτική; Η ελληνική κοινωνία συνειδητοποίησε ξανά την δυνατότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων της με οργανωμένο τρόπο. Άρα την αναγκαιότητα για μια στρατηγική. Την αναγκαιότητα για προγραμματισμό. Αυτά αποτελούν ως γνωστόν και αστικές αδυναμίες που εμποδίζουν τη συγκρότηση συντονισμού δράσης. Στα θέματα αυτά αποκτήσαμε σημαντική εμπειρία με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εκείνο που απαιτείται όμως είναι να διαχυθεί αυτή η γνώση σε όλα τα επίπεδα. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες, άλλαξε η αντίληψη περί τουρισμού. Ιδρύθηκε ένα Υπουργείο Τουρισμού, άλλαξε ο τρόπος που αντιμετωπίζετε ο τουρισμός ως πολυκλάδος. Υιοθετήθηκε μία στρατηγική, που έχει μακροχρόνια προοπτική. Ως προς τους γενικούς στόχους όλοι συμφωνούν. Το θέμα είναι πώς υλοποιούνται οι στόχοι και πώς επιχειρησιακά μεταφράζονται σε επιδιώξεις που είναι συγκεκριμένες. Για τον σκοπό αυτόν υπάρχουν διάφορα μέσα τα οποία διαθέτει η πολιτεία και μέσω αυτών που συμπεριλαμβάνουν τον χωρικό σχεδιασμό - θα μπορούσε πραγματικά να συγκροτηθεί μια στρατηγική. Τα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζουν στοιχεία για την επίδραση των Ολυμπιακών Αγώνων από μια μελέτη της GBR για τις επιπτώσεις του τουρισμού. Μέση Τιµ ή Δωµ ατίου ΙανΦεβΜαρΑπρΜαρΙουνΙουλΑυγΣεπΟκτΝοεΔεκ Εποχικότητα Πληρότητας στην Αθήνα

3 3 Το επάνω αριστερά διάγραμμα δείχνει την πληρότητα. Η Αθήνα είναι η κόκκινη γραμμή. Η Ευρώπη είναι το μπλε, που βεβαίως δεν είχε επίδραση απ τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και το πράσινο είναι οι Μεσογειακές πόλεις. Είναι οχτώ Μεσογειακές πόλεις. Η πληρότητα στην πραγματικότητα άρχισε να αυξάνεται. Από την εμπειρία των άλλων πόλεων που διοργανώνουν Ολυμπιακούς Αγώνες είναι σαφές, ότι συνήθως την επόμενη χρονιά υπάρχει μια πτώση στον τουρισμό. Καθώς ήδη έχει επισκεφθεί μεγάλος αριθμός ατόμων τον τουριστικό προορισμό, την πόλη όπου γίνονται οι αγώνες, τη χρονιά της εκδήλωσης. Για να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις πρέπει να αναλυθεί πώς ήταν ο τουρισμός, σε τι κατάσταση βρισκόταν, όταν διοργανώθηκαν οι Αγώνες. Υπήρξε μια μακριά περίοδος πτώσης, απ το 2000 μέχρι το 2003, στις πληρότητες, στα έσοδα και στις αφίξεις ακόμα. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έφεραν στιγμιαία, για τον ενάμισι μήνα, επισκέπτες, αλλά στην ουσία επειδή έφεραν ξανά την εικόνα της χώρας ως τουριστικό προορισμό στη μνήμη των εν δυνάμει επισκεπτών, κατόρθωσαν και στήριξαν μια επάνοδο των τουριστών και τις επόμενες χρονιές. Γι αυτό τα επόμενα τρία, τέσσερα χρόνια υπήρξε μια σημαντική άνοδος στις αφίξεις και στα έσοδα. Η άνοδος των εσόδων είναι αναμενόμενη, διότι βελτιώθηκαν και οι υποδομές και οι υπηρεσίες. Επιπλέον θα πρέπει να υπογραμμιστεί η αναβάθμιση που έγινε, όχι μόνο στις δημόσιες υποδομές, αλλά και στις τουριστικές υπηρεσίες και στα καταλύματα αυτά καθαυτά. Υπήρξε επιχορήγηση ανά δωμάτιο, για αναβάθμιση των καταλυμάτων. Από αυτό ωφελήθηκαν περίπου δωμάτια που σημαίνει ότι βελτιώθηκε η ποιότητα εξυπηρέτησης, ανέβηκε η κατηγορία. Αυτό επομένως τις επόμενες χρονιές εμφανίζεται ως καλύτερες υπηρεσίες, άρα και καλύτερα έσοδα. Βεβαίως αυτό είναι μέρος των επιπτώσεων, διότι περιλαμβάνει μόνον αυτούς που απευθύνθηκαν στο κράτος για να τους δώσει επιχορήγηση. Οι μεγάλες

4 4 επιχειρήσεις, το Hilton, το Intercontinental, η Μεγάλη Βρετανία, έκαναν από μόνες τους αναβαθμίσεις, χωρίς να περιμένουν αυτού του είδους την οικονομική βοήθεια. Μία από τις κριτικές που έγιναν στον τουρισμό τότε, που το φαίνεται στο κάτω αριστερά διάγραμμα, είναι ότι ανέβηκαν υπερβολικά οι τιμές των δωματίων. Είναι φυσικό λόγω της ζήτησης. Αλλά η υπερβολική, άνοδος έφερε τον τουρισμό, σε ένα επίπεδο τιμών που δημιουργεί προβλήματα ενδεχομένως για την ανταγωνιστικότητά του μακροχρόνια. Τελικά όμως αναβαθμίστηκε ποιοτικά ο τουρισμός, και ενισχύθηκε περισσότερο με τον αναπτυξιακό νόμο, με την υποστήριξη των επενδύσεων σε ειδικές τουριστικές υποδομές. Αναγνωρίστηκε όμως η ανάγκη για μια στρατηγική, για την προώθηση του τουρισμού και την ανάπτυξη του τουρισμού γενικότερα. Έγινε σαφές ότι το πρότυπο του τουρισμού διεθνώς αλλάζει. Ο σύγχρονος τουρίστας είναι πιο απαιτητικός σε υπηρεσίες. Έχει επισκεφτεί τουριστικούς προορισμούς, γνωρίζει τι σημαίνει ποιότητα υπηρεσιών, έχει εμπειρία από τη σχέση ποιότητας τιμής και επομένως δεν αρκείται στα πολύ βασικά, π.χ. να αρκεστεί σε ένα δωμάτιο, σε ένα μικρό νησί για ένα δεκαπενθήμερο, όπως έκανε την δεκαετία του 60. Δεύτερον οι ανάγκες του σύγχρονου τουρίστα είναι πιο εξατομικευμένες. Δηλαδή είναι πιο απαιτητικός σε σχέση με την ικανοποίηση των δικών του ιδίων αναγκών. Ακόμα και αν μετακινηθεί με το μαζικό μέσο, το αεροπλάνο που είναι φθηνό, δεν μετακινείται πάντα με τα πούλμαν ή τουλάχιστον όχι για όλη την περίοδο των διακοπών του. Μπορεί να ενοικιάσει και αυτοκίνητο. Άλλος θα πάει να δοκιμάσει την τοπική κουζίνα, άλλος θα πάει να κάνει περιπάτους στη φύση ή να συμμετάσχει σε έντονες δραστηριότητες αναψυχής. Επομένως τμηματοποιείται η αγορά. Και αυτό είναι μία μεγάλη πρόκληση, διότι σημαίνει ότι πρέπει να απευθυνθεί κανείς σε πολλαπλές αγορές. Για να απευθυνθεί ένα προορισμός σε πολλά τμήματα τη αγοράς του, πρέπει να έχει και τις κατάλληλες προϋποθέσεις και εξυπηρετήσεις. Πώς θα έλθουν Συνέδρια και Εκθέσεις αν υπάρχουν συνεδριακοί και εκθεσιακοί χώροι; Πώς θα απευθυνθεί σ αυτόν που θέλει περιπέτεια στη φύση αν δεν έχει αντίστοιχες υποδομές; Αυτό λοιπόν που έκαναν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, είναι η αλλαγή προσέγγισης του τουρισμού, της αντιμετώπισης του τουριστικού προϊόντος και του τρόπου αναψυχής των ειδικών μορφών. Προφανώς ο αθλητικός τουρισμός και τα events είναι ένα μεγάλο θέμα. Ο Οικοτουρισμός, λόγω της φύσης και της ποικιλίας που έχει η χώρα, αλλά και λόγω της στροφής του ευρωπαίου τουρίστα - που είναι και ο κύριος όγκος μάζα έρχεται στην Ελλάδα, το 85%, - που και δημογραφικά και λόγω προσέγγισης κουλτούρας απευθύνεται όλο και πιο πολύ σε έναν πιο φυσικό τρόπο διαβίωσης. Φυσικά και ο εκθεσιακός και συνεδριακός, λόγω του ότι έχει ήδη αποκτήσει η χώρα την ανάλογη τεχνογνωσία. Όμως και οι άλλες μορφές όπως, ιαματικός τουρισμός, spa και θαλασσοθεραπεία λόγω του πλούτου σε ιαματικές πηγές. Άρα απαιτείται μια διεύρυνση και εμπλουτισμός με τις νέες μορφές τουρισμού, πέρα από την ποιοτική αναβάθμιση. Και βέβαια πρέπει η προβολή να προσαρμοστεί. Υπήρχε η εμπειρία με τους Ολυμπιακούς Αγώνες και η προβολή που έγινε για το event αυτό καθαυτό και επάνω σ αυτό χτίστηκε και η προώθηση του ελληνικού τουρισμού στα επόμενα χρόνια. Βέβαια αυτό που πάντα προβληματίζει είναι το πώς όλα αυτά αναπτύσσονται με μια μακροχρόνια προοπτική και πώς εντάσσονται σε μία λογική βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτό προϋποθέτει ποια είναι τα επόμενα βήματα και δράσεις μετά τους Ολυμπιακούς,

5 5 ως προς την τουριστική ανάπτυξη. Το θέμα είναι επίκαιρο και λόγω του χωροταξικού του τουρισμού. Άρα τελικά ήταν πολύ μεγάλη η επίδραση των Ολυμπιακών Αγώνων στον ελληνικό τουρισμό γιατί α μη τι άλλο έφεραν στο προσκήνιο την εικόνα της χώρας ξανά, δημιούργησαν τη ζήτηση και μας έκαναν να ξανασκεφθούμε και πώς εμείς οι ίδιοι αντιμετωπίζουμε τον τουρισμό. Ευχαριστώ πολύ.