Ειδικά θέματα σε κινητά και ασύρματα δίκτυα

Transcript

1 Ειδικά θέματα σε κινητά και ασύρματα δίκτυα Ενότητα 7: Ασύρματα δίκτυα και πολιτισμός: πολιτισμικές επιδράσεις και προεκτάσεις της κινητής τηλεφωνίας Εύη Παπαϊωάννου Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών

2 Σκοποί ενότητας Παρουσίαση θεμάτων για ασύρματα δίκτυα και πολιτισμό Πολιτισμικές επιδράσεις και προεκτάσεις της κινητής τηλεφωνίας Τίτλος Ενότητας 2

3 Περιεχόμενα ενότητας Θέματα για ασύρματα δίκτυα και πολιτισμό Πολιτισμικές επιδράσεις και προεκτάσεις της κινητής τηλεφωνίας Τίτλος Ενότητας 3

4 Ειδικά θέματα σε κινητά και ασύρματα δίκτυα Ασύρματα δίκτυα και πολιτισμός: πολιτισμικές επιδράσεις και προεκτάσεις της κινητής τηλεφωνίας

5 Τι θα συζητήσουμε Seven ways mobile phones have changed lives in Africa, των Tolu Ogunlesi και Stephanie Busari, CNN, 14 Σεπτεμβρίου change africa/ Mobile phone culture: The Apparatgeist calls, The Economist, 30 Δεκεμβρίου

6 Seven ways mobile phones have changed lives in Africa world/africa/mobile phones changeafrica/ 6

7 Το θέμα Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν πλέον ουσιώδες μέρος της καθημερινότητάς μας Το άρθρο εξετάζει πώς τα κινητά τηλέφωνα και οι ηλεκτρονικές ταμπλέτες (tablets) επηρεάζουν τον τρόπο που ζούμε Μελετάται η περίπτωση της Αφρικής 7

8 Η κατάσταση Νιγηρία: Πριν μία δεκαετία: περίπου 100,000 σταθερές τηλεφωνικές συνδέσεις (μέσω της κρατικής εταιρείας NITEL) Σήμερα: η NITEL δεν υπάρχει υπάρχουν όμως περίπου 100 εκατομμύρια κινητές συνδέσεις ηχώρα αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες αγορές τηλεπικοινωνιών 8

9 Η κατάσταση Κένυα: : οι συνδρομητές της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Safaricom 500 πλασιάστηκαν 9

10 Η κατάσταση Ρουάντα: 2010: ο αριθμός των χρηστών κινητών τηλεφώνων αυξήθηκε κατά 50%... 10

11 Η κατάσταση Τα κινητά τηλέφωνα μετατρέπονται ραγδαία σε Προσωπικούς Υπολογιστές (PC) στην Αφρική και πράγματι στις μέρες μας τίποτα δεν είναι πιο «προσωπικό» από ένα κινητό τηλέφωνο Νιγηρία Οκτώβριος 2011: ο αριθμός χρηστών που συνδέονταν στο internet μέσω κινητών τηλεφώνων ξεπέρασε κατά πολύ τον αριθμό των χρηστών που συνδέονταν στο internet μέσω επιτραπέζιων (desktop) υπολογιστών Φθηνά κινητά τηλέφωνα Nokia, αλλά και Ακριβότερα "smartphones" (π.χ., Blackberry) Google: σχεδιάζεται η πώληση 200 εκατ. κινητών συσκευών Android στην Αφρική Εκτιμάται ότι μέχρι το 2016 θα υπάρχουν ένα δισεκατομμύριο κινητά τηλέφωνα στην Αφρική Paul Kagame Πρόεδρος Ρουάντα [2007]: «Σε 10 χρόνια, τα κινητά τηλέφωνα που κάποτε ήταν ενδεικτικά πολυτέλειας και αποτελούσαν προνόμιο θα αποτελούν είδος βασικής ανάγκης στην Αφρική» 11

12 7 τρόποι που τα κινητά τηλέφωνα έχουν επηρεάσει την Αφρική Οικονομία: Τραπεζικές συναλλαγές Πολιτική: Ακτιβισμός Κοινωνία: Παιδεία Ψυχαγωγία Διαχείριση καταστροφών Γεωργία Υγεία 12

13 Τραπεζικές συναλλαγές M PESA: κινητή υπηρεσία μεταφοράς χρημάτων που παρέχεται από το 2007 από τις εταιρείες Safaricom (τη μεγαλύτερη στην Κένυα) και Vodafone 2012: το σύστημα M PESA εξυπηρετεί 15 εκατ. Κενυάτες (> 1/3 του πληθυσμού της χώρας) Μέσω αυτού διακινείται το 1/5 του ΑΕΠ της χώρας Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ήαεπ) (Gross Domestic Product GDP) = σύνολο προϊόντων και υπηρεσιών που παράγει μια οικονομία εκφρασμένο σε χρηματικές μονάδες Κένυα, Σουδάν, Γκαμπόν: <1/2 ενηλίκων χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα για τραπεζικές συναλλαγές [Ίδρυμα Gates, Παγκόσμια Τράπεζα] Παρόμοιες πρωτοβουλίες αναπτύσσονται σε όλη την Αφρική: στις περιοχές κάτω από τη Σαχάρα, μόνο 1 στους 5 ενήλικες διαθέτει τραπεζικό λογαριασμό Πολλοί Αφρικανοί χρησιμοποιούν «κινητά χρήματα» και mobile banking για να: να πληρώσουν λογαριασμούς και χρόνο ομιλίας να αγοράζουν αγαθά και να καταβάλλουν πληρωμές να δέχονται/διαχειρίζονται εμβάσματα από συγγενείς που ζουν στο εξωτερικό 13

14 Ακτιβισμός = Δραστηριοποίηση των πολιτών για τα πολιτικά, πολιτιστικά ή οικονομικά ζητήματα που προβληματίζουν μια κοινωνία Εξεγέρσεις 2011 στη Βόρεια Αφρική: τα κινητά τηλέφωνα με τις πεπερασμένες δυνατότητες διασύνδεσης και επικοινωνίας που παρέχουν μπορούν να μετατρέψουν συνηθισμένους πολίτες απογοητευμένους από τις κυβερνήσεις τους σε επαναστάτες 28 Ιανουαρίου 2011: Δεν είναι τυχαίο ότι το καθεστώς Mubarak πίεσε τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας στην Αίγυπτο να διακόψουν την παροχή των υπηρεσιών τους για να επιβραδύνει το ρυθμό επαναστατικών δραστηριοτήτων Εκλογές 2008 στην Κένυα: οι πολίτες μπορούσαν να αναφέρουν περιστατικά βίας μέσω μηνυμάτων κειμένου (SMS) (μέσω της πλατφόρμας Ushaidi) τα οποία ο υπόλοιπος κόσμος μπορούσε να δει κατά την εξέλιξή τους Σεολόκληρητηνήπειροτακινητάτηλέφωνα έχουν οδηγήσει σε πρωτοφανή επίπεδα δημοσιότητας και διαφάνειας στην εκλογική διαδικασία και την ενδυνάμωση των πολιτών 14

15 Παιδεία Νότια Αφρική Nokia: επένδυσε στην αυξανόμενη δημοτικότητα των κοινωνικών δικτύων ξεκινώντας το πρόγραμμα MoMath εργαλείο διδασκαλίας μαθηματικών απευθύνεται σε χρήστες της πλατφόρμας Mxit για αποστολή SMS Mxit: δημοφιλέστερη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης στην Ν. Αφρική με > από 10 εκατ. ενεργούς χρήστες στη χώρα Τα κινητά τηλέφωνα που σε σύγκριση με PC είναι φθηνότερα και ευκολότερα στη χρήση, κερδίζουν συνεχώς έδαφος ως εργαλεία παροχής εκπαιδευτικού υλικού Συνεισφέρουν σημαντικά στη βελτίωση του δυσλειτουργούντος εκπαιδευτικού συστήματος της ηπείρου Εκπαίδευση μέσω της κοινωνικής δικτύωσης: αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στη μείωση του αριθμού παιδιών σχολικής ηλικίας στην Αφρική που δεν έχουν λάβει καμία επίσημη εκπαίδευση 15

16 Ψυχαγωγία [2009, Νιγηρία, έρευνα για «ψυχαγωγία και πληροφορία»] Οι πιο δημοφιλείς δραστηριότητες για τις οποίες χρησιμοποιούνται κινητά τηλέφωνα είναι: κλήσεις σε ραδιοφωνικές εκπομπές, ψηφοφορία σε reality shows, download και share τραγουδιών, φωτογραφιών και video tweeting ΔημιουργούνταιπλατφόρμεςμόνογιακινητάτηλέφωναστηνΑφρική Kulahappy: δημοφιλές «κανάλι ψυχαγωγίας» στην Κένυα ειδικά υλοποιημένο για οθόνες κινητών τηλεφώνων AfriNolly: «Αφρικανικές ταινίες στην τσέπη σας» Νιγηρία: βιομηχανία «κινητής μουσικής» πολλών εκατομμυρίων δολαρίων από mobile downloads μέχρι συνδρομές για ringtones Eskimi: site κοινωνικής δικτύωσης μέσω κινητών τηλεφώνων στη Λιθουανία Δεύτερο σε επισκεψιμότητα στη Νιγηρία μετά το Facebook και στη λίστα των 10 κορυφαίων σε αρκετές Αφρικανικές χώρες Μισοί από τους > εκατομμύριο ενεργούς χρήστες του site είναι Νιγηριανοί 16

17 Διαχείριση καταστροφών Πρωτότυπη χρήση κινητών τηλεφώνων σε στρατόπεδα προσφύγων: επανασύνδεση ατόμων με οικογένεια και αγαπημένα πρόσωπα Refugees United: Μη Κυβερνητική Οργάνωση που συνεργάζεται με εταιρείες κινητής τηλεφωνίας για τη δημιουργία βάσης δεδομένων για να καταχωρούν οι πρόσφυγες τα προσωπικά τους στοιχεία Οι διαθέσιμες πληροφορίες στη βάση δεδομένων επιτρέπουν την αναζήτηση αγνοουμένων 2008 Νότια Αφρική ξενοφοβικές επιθέσεις: ενέπνευσαν την ανάπτυξη συστημάτων αποστολής SMS για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και παροχή βοήθειας 17

18 Γεωργία Τα κινητά τηλέφωνα έχουν επηρεάσει καταλυτικά τη ζωή των αγροτών σε μια ήπειρο με εξαιρετικά σημαντικό γεωργικό τομέα Οι περισσότεροι αγρότες είναι «μικροκαλλιεργητές» χωρίς δυνατότητα πρόσβασης σε χρηματοδότηση ή τεχνολογία Με χρήση κινητών τηλεφώνων οι Αφρικανοί αγρότες λαμβάνουν σωστότερες αποφάσεις δυνατότητα αύξησης κερδών Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν πλατφόρμες για διαμοιρασμό μετεωρολογικών πληροφοριών, τιμών αγοράς, τρόπων ασφάλισης Οι αγρότες με ένα SMS μπορούν να ενημερωθούν για τιμές καλλιεργειών χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά , Υπ. Γεωργίας Κένυας σε συνεργασία με Safaricom δημιουργούν το SokoniSMS64: πλατφόρμα παροχής πληροφοριών για τις τιμές στους αγρότες μέσω αποστολής/λήψης απλών μηνυμάτων κειμένου, δηλ., SMS Παραπλήσια υπηρεσία παρέχεται και από την πλατφόρμα M Farm icow: εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα που αποτελεί «πρώτο παγκοσμίως ημερολόγιο αγελάδων σε κινητό τηλέφωνο» Υπηρεσία SMS και φωνητική που επιτρέπει στους παραγωγούς γαλακτοκομικών προϊόντων να παρακολουθούν την κύηση των αγελάδων τους λειτουργώντας ουσιαστικά ως κτηνίατροι Οι αγρότες λαμβάνουν, επίσης, συμβουλές σχετικά με την αναπαραγωγή και τη διατροφή τωνζώωντους 18

19 Υγεία Bright Simons, 28 χρονος φοιτητής Ιατρικής από τη Γκάνα: λύση βασισμένη σε αποστολή/λήψη μηνυμάτων κειμένου (SMS) για την αντιμετώπιση των παραποιημένων φαρμάκων σε χώρες της Αφρικής Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: 30% των φαρμάκων που παρέχονται στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι παραποιημένα 2009, Νιγηρία: σχεδόν 100 βρέφη πέθαναν αφού έλαβαν οδοντιατρικό φάρμακο που περιείχε διαλύτη που συνήθως βρίσκεται σε αντιψυκτικά!!!!! ΛΥΣΗ Simons: απόδοση μοναδικών κωδικών σε κάρτες που ξύνονται και είναι κολλημένες στη συσκευασία του φαρμάκου Οι καταναλωτές μπορούν να στείλουν τους κωδικούς αυτούς μέσω SMS σε συγκεκριμένο αριθμό για να διαπιστώσουν αν ένα φάρμακο είναι ή όχι γνήσιο Το σύστημα χρησιμοποιείται πλέον από διάφορες χώρες στην Αφρική αλλά και στην Ασία, όπου υπάρχουν παρόμοια προβλήματα με παραποιημένα φάρμακα 19

20 Υγεία Impilo: 24ωρη υπηρεσία στη Ν. Αφρική για να βρίσκουν οι πολίτες παρόχους υγειονομικής περίθαλψης σε ολόκληρη την χώρα χρησιμοποιώντας τα κινητά τους τηλέφωνα Οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας συνειδητοποιούν ότι τα κινητά τηλέφωνα είναι πολύ αποτελεσματικά καιδυνητικά επικερδή για τη διάδοση συμβουλών για την υγεία και τον τρόπο ζωής καθώς και την αποστολή υπενθυμίσεων για ραντεβού με γιατρούς Τα κινητά τηλέφωνα θα διαδραματίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην παροχή καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης στους πολίτες των αφρικανικών χωρών Ιούνιος 2011, Κέιπ Τάουν: κοινοπραξία mhealth Alliance οργάνωσε Κινητή Σύνοδο Κορυφής για την Υγεία Δραστηριοποιείται στη χρήση των κινητών τεχνολογιών για τη βελτίωση της υγείας παγκοσμίως 20

21 Mobile phone culture: The Apparatgeist calls /print 21

22 Το θέμα Apparatgeist (γερμανικά) = το πνεύμα μιας συσκευής Το πώς χρησιμοποιούμε το κινητό μας τηλέφωνο είναι ενδεικτικό του πού ζούμε Μπορεί άραγε το πνεύμα των συσκευών αυτών να εξαλείψει πολιτισμικές διαφορές; 22

23 Το θέμα Οι πολιτισμικές καταβολές κατευθύνουν τη χρήση των κινητών τηλεφώνων; Ή Η χρήση των κινητών τηλεφώνων κατευθύνει την εξάλειψη πολιτισμικών διαφοροποιήσεων; 23

24 24

25 Η κατάσταση Οι τεχνολογίες τείνουν να είναι καθολικές/παγκόσμιες και στην ουσία και στην ονομασία τους Οι λέξεις television, computer ή internet είναι κατανοητές παντού ΑΛΛΑ για την διάχυτη τεχνολογία των κινητών τηλεφώνων φαίνεται να υπάρχει ένα σύνδρομο «Πύργου Βαβέλ» Βόρεια και Νότια Αμερική: cell phones ή celulares Βρετανία Ισπανία: mobiles móviles Γερμανία Φιλανδία: Handys kännykät (γιατί χωράνε στο χέρι μας) Κίνα: sho ji = μηχανή χειρός Ιαπωνία: keitai = κάτι που μπορούμε να μεταφέρουμε μαζί μας 25

26 Διαφορετική ονομασία = διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές (???) Αυτή η ποικιλία λέξεων είναι αποκαλυπτική για ένα αντικείμενο που, σε διάστημα μιας δεκαετίας, έχει γίνει τόσο σημαντικό για την ανθρώπινη ζωή : Τα κινητά τηλέφωνα δεν μοιράζονται μία ενιαία παγκόσμια ονομασία επειδή η προέλευση των ονομάτων τους, είναι βαθιά πολιτισμική Cellular : ο όρος αναφέρεται στο πώς είναι δομημένα τα σύγχρονα ασύρματα δίκτυα και αποκαλύπτει μια τεχνολογική θεώρηση στην Αμερική Mobile : ο όρος τονίζει ότι η συσκευή είναι «προσδεδεμένη» και παραπέμπει στο κάποτε αυτοκρατορικό βρετανικό στυλ της περιαγωγής Handy : ο όρος υπογραμμίζει τη σημασία της λειτουργικότητας που χαίρει υψηλής εκτίμησης στη Γερμανία Είναι οι διαφορές αυτές μόνο κοσμητικές; Θα εξακολουθούν να υφίστανται ή να δώσουν τη θέση τους σε έναν παγκόσμιο «κινητό» πολιτισμό; 26

27 Ραγδαία εξάπλωση χρήσης κινητών τηλεφώνων [Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU)] Πριν από μια δεκαετία, υπήρχαν λιγότερες από 500 εκ. συνδρομές κινητής τηλεφωνίας Τώρα υπάρχουν περίπου 4,6 δισ.: τα ποσοστά διείσδυσης έχουν αυξηθεί κατακόρυφα παντού Στις πλούσιες χώρες οι συνδρομές ξεπερνούν τον πληθυσμό Ακόμα και στις φτωχές χώρες περισσότεροι από τους μισούς κατοίκους διαθέτουν πλέον κινητό τηλέφωνο Αν καλέσουμε έναν αριθμό, με πιθανότητα 1/3, θα αντιστοιχεί σε κάποιο κινητό (όχι σταθερό) τηλέφωνο κάπου στον πλανήτη 27

28 Φθηνός χρόνος ομιλίας και SMS Ο χρόνος ομιλίας γίνεται φθηνότερος Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα περισσότερο [GSM Association (GSMA)]: Στις αρχές του 2000 ένας μέσος χρήστης μιλούσε 174 λεπτά το μήνα στο κινητό του τηλέφωνο Από τις αρχές του 2009, ο μέσος χρόνος ομιλίας που είχε ανέλθει στα 261 λεπτά η ανθρωπότητα δαπανά πάνω από δισεκατομμύρια λεπτά το μήνα ή σχεδόν 2 εκατομμύρια χρόνια σε κινητά τηλέφωνα Εκτιμήσειςσχετικάμεμηνύματακειμένου(SMS) υποδεικνύουν ότι μόνο οι αμερικανοί συνδρομητές έστειλαν πάνω από 1 τρισεκατομμύριο SMS το 2008 (σχεδόν 3πλάσιο αριθμό από το προηγούμενο έτος) 28

29 iphone smartphones υποδομές Μια περαιτέρω επανάσταση της κινητής τηλεφωνίας βρίσκεται σε εξέλιξη καθοδηγούμενη από το iphone και άλλες «έξυπνες» συσκευές οι οποίες επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και να κατεβάζουν κινητές εφαρμογές, όπως παιχνίδια, προγράμματα κοινωνικής δικτύωσης, εργαλεία παραγωγικότητας, Τα έξυπνα τηλέφωνα ή smartphones αποτέλεσαν πάνω από το 13% των 309 εκατ. συσκευών που αγοράστηκαν το τρίτο τρίμηνο του 2009 Εκτιμάται ότι μέχρι το 2015 σχεδόν όλα τα κινητά τηλέφωνα θα είναι «έξυπνα» Οι πάροχοι υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας έχουν αρχίσει να δημιουργούν δίκτυα που θα επιτρέπουν μεγαλύτερες ταχύτητες σύνδεσης για ακόμη μεγαλύτερη ποικιλία εφαρμογών και υπηρεσιών 29

30 Όλα ίδια και όλα τόσο διαφορετικά! Αυτέςοιπαγκόσμιεςτάσειςκρύβουνεκδιαμέτρου διαφορετικές εθνικές και περιφερειακές ιστορίες [Vittorio Colao, γενικός επικεφαλής Vodafone η οποία λειτουργεί ή κατέχει εν μέρει δίκτυα σε 31 χώρες]: «όσο πιο νότια πάμε, τόσο περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα ακόμη και μετά από τον ισημερινό» «όπου η ζωή είναι λιγότερο οργανωμένη, οι άνθρωποι χρειάζονται ένα εργαλείο π.χ., γιανααλλάξουνέναραντεβού» "Ο πολιτισμός επηρεάζει τον τρόπο ζωής και ο τρόπος ζωής επηρεάζει τον τρόπο που επικοινωνούμε: π.χ., αν δεν άφηνε κανείς το τηλέφωνό του ανοιχτό σε μια συνάντηση στην Ιταλία, θαήτανπιθανόναχάσειτηνεπόμενη» Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την παγκόσμια χρήση των κινητών τηλεφώνων Σε χώρες όπου πολλοί άνθρωποι διαθέτουν εξοχικά, συνήθως δίνουν για επικοινωνία κάποιο κινητό τηλέφωνο που στη συνέχεια αποτελεί και το βασικό τρόπο επικοινωνίας (αντί για κάποιο σταθερό τηλέφωνο) [Mizuko Ito, ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Irvine]: «Οι τεχνολογίες πάντα αφενός δημιουργούν αφετέρου δημιουργούνται από ιστορικά, κοινωνικά και πολιτιστικά πλαίσια» αναφερόμενος στον Ιαπωνικό πολιτισμό σε σχέση με τη χρήση κινητών τηλεφώνων 30

31 Το παράδειγμα της Ιαπωνίας Δεκαετία 1990: Αμερικανοί και Σκανδιναβοί υιοθέτησαν από νωρίς τη χρήση κινητών τηλεφώνων Δεκαετία 2000: η Ιαπωνία θεωρείται ευρέως ως το πρότυπο για ένα «κινητό» μέλλον δεδομένου του ότι από νωρίς υιοθέτησε το κινητό (mobile) internet Για αρκετό διάστημα το τεχνολογικό περιοδικό Wired συντηρούσε στήλη με τίτλο Japanese schoolgirl watch πουπαρείχεστουςαναγνώστεςτεχνικέςλεπτομέρειεςγιαχρήσηκινητών τηλεφώνων: η ιδέα ήταν πως ότι συμβαίνει στην Ιαπωνία σήμερα, θα συμβεί στον υπόλοιπο κόσμο αύριο Η εκρηκτική χρήση κινητών τηλεφώνων στην Ιαπωνία ενθαρρύνθηκε και από βαθύτερες κοινωνικές συνθήκες Οι περισσότεροι έφηβοι χρησιμοποιούσαν για αρκετό καιρό συσκευές τηλεειδοποίησης (pagers) για επικοινωνία [1999] η NTT, κυρίαρχος πάροχος κινητής τηλεφωνίας στην Ιαπωνία, ξεκίνησε το i mode, μια πλατφόρμα για την παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας και internet, επιτρέποντας φθηνά s μεταξύ δικτύων καιφυσικάοιιάπωνεςέγινανμαζικά συνδρομητές για mobile internet [Mizuko Ito]: «η Ιαπωνία είναι μια πυκνοκατοικημένη χώρα με πολλούς κανόνες με συνέπεια οι έφηβοι να έχουν εξαιρετικά λίγες ευκαιρίες για ιδιωτικές συζητήσεις ενώ οι δημόσιες τηλεφωνικές συνομιλίες αν όχι παράνομες είναι σίγουρα επικριτέες για αυτό και επικράτησαν οι κινητές υπηρεσίες δεδομένων 31

32 Ο προαστιακός καθρεφτίζει τον ιαπωνικό «κινητό» πολιτισμό Στον προαστιακό στην Ιαπωνία υπάρχουν πολλές ταμπέλες που ενημερώνουν για τη ΜΗ ΧΡΗΣΗ κινητών τηλεφώνων ενώ συνεχώς γίνονται και σχετικές ανακοινώσεις Αν κανείς δεχτεί τηλεφωνική κλήση, κινδυνεύει από τα αποδοκιμαστικά βλέμματα και σύντομα θα δεχτεί και αθόρυβη αλλά αυστηρή παρατήρηση από φύλακα dame desu = δεν επιτρέπεται» Σύμφωνα με μελέτες, η συνομιλία σε κινητό τηλέφωνο σε τραίνο στην Ιαπωνία θεωρείται χειρότερη από ό,τι σε ένα θέατρο: Οπότε οι επιβάτες σιωπηρά πληκτρολογούν ή διαβάζουν μυθιστορήματα στα κινητά τους (αφού τα ιαπωνικά εμφανίζονται ευκολότερα σε μικρές οθόνες κινητών σε σχέση με κείμενα σε γλώσσες που χρησιμοποιούν το λατινικό αλφάβητο) 32

33 Ο προαστιακός καθρεφτίζει τον ιαπωνικό «κινητό» πολιτισμό Οι Ιάπωνες φαίνεται να μην έχουν πρόβλημα με το να μη μιλάνε στα κινητά τους τηλέφωνα [2002] ο μέσος Ιάπωνας χρήστης κινητού μιλά σε αυτό για 181 λεπτά/μήνα: πολύ περισσότερο από το παγκόσμιο πρότυπο [αρχές 2009] ο μέσος χρόνος ομιλίας πέφτει στα 133 λεπτά/μήνα: μόνο στο μισό του παγκόσμιου μέσου όρου Δεν υπάρχει ακριβής εκτίμηση για το πλήθος των SMS που στέλνονται αλλά μάλλον οι Ιάπωνες είναι περισσότερο παραγωγικοί από τους Ινδονήσιους που στέλνουν κατά μέσο περισσότερα από SMS/μήνα (για κάποιους παρόχους) Φαίνεται ότι οι έφηβοι του Τόκυο θα αποτελέσουν τη «γενιά του αντίχειρα» ( thumb generation ) 33

34 «Handy» για τους φειδωλούς Γερμανούς Καιάλλοιλαοίείναισιωπηροί Ο μέσος Γερμανός (με δεδομένη τη ρήση η ομιλία είναι ασήμι, ησιωπήχρυσός ) ξοδεύει μόνο 89 λεπτά/μήνασε κλήσεις για συνομιλίες σε κινητά τηλέφωνα ( Handy = πρακτικός κινητό τηλέφωνο) Αιτία 1: Η πολιτική των εθνικών τηλεφωνικών εταιρειών στην πρώην Ανατολική και Δυτική Γερμανία προέτρεπε για χρόνια τους συνδρομητές προς «σύντομες συνομιλίες» ελλιπείς επενδύσεις στην Ανατολική Γερμανία + ταχεία οικονομική ανάπτυξη υπερφόρτωσηδικτύουστηδυτικήγερμανία Αιτία 2: Οι Γερμανοί είναι λιτός λαός και για κλήσεις μεγαλύτερης διάρκειας καταφεύγουν στην πολύ φθηνότερη σταθερή τηλεφωνία [Anastasia Lauterbach, Deutsche Telekom] 34

35 Αμερικανοί και Πορτορικανοί Οι Αμερικανοί δε φαίνεται να είναι διατεθειμένοι να μείνουν σιωπηροί Ο μέσος μηνιαίος χρόνος ομιλίας τους σε κινητά είναι 788 λεπτά (στατιστικά δεν είναι ακριβής αριθμός γιατί οι συνδρομητές πληρώνουν και για εισερχόμενες κλήσεις) Οι συνομιλία είναι φθηνή: δεν υπάρχει χρέωση περιαγωγής (roaming) εντός των Ηνωμένων Πολιτειών Οι Αμερικανοί είναι συχνά στα αυτοκίνητά τους, ένα ιδανικό σημείο για τηλεφωνικές κλήσεις, σε πολλές πολιτείες η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση παραμένει νόμιμη Οι Πορτορικανοί είναι οι πιο «ομιλητικοί» Έχουνμακράντουψηλότερομηνιαίομέσοόροπαγκοσμίως: λεπτά/μήνα Ίσως λόγω εξαιρετικά φθηνών προγραμμάτων all you can talk ($40) που περιλαμβάνουν κλήσεις προς την ηπειρωτική χώρα Οι Πορτορικανοί μπορούν να συνομιλούν ασταμάτητα με τους φίλους τους π.χ., στη Νέα Υόρκη και να πραγματοποιούν φθηνές διεθνείς τηλεφωνικές κλήσεις. 35

36 Ισπανοί, Γάλλοι και Βρετανοί [Amapro Lasén, κοινωνιολόγος στο Universidad Complutense στη Μαδρίτη]: «Το πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι όταν μιλάμε σε κινητό τηλέφωνο είναι πρωτίστως ζήτημαπολιτισμού» Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Amapro Lasén μελέτησε τη χρήση κινητών τηλεφώνων στην Μαδρίτη, στο Παρίσι και στο Λονδίνο 36

37 Ισπανοί, Γάλλοι και Βρετανοί Μαδρίτη, Παρίσι: τα κινητά αποτελούσαν συνηθισμένο θέαμα και οι άνθρωποι αισθάνονταν ελεύθεροι να μιλούν στο δρόμο, ακόμη και στη μέση του οδοστρώματος Λονδίνο: οι άνθρωποι είχαν την τάση να συγκεντρώνονται σε ορισμένες ζώνες, π.χ., στις εισόδους των σταθμών ηλεκτρικού (Lasén: αυτοσχέδιοι υπαίθριοι ασύρματοι τηλεφωνικοί θάλαμοι) Παρίσι, Λονδίνο: οι άνθρωποι τείνουν να διαχωρίζουν τις τηλεφωνικές από τις πρόσωπο με πρόσωπο συνομιλίες, π.χ.., αποσυρόμενοι σε μια ήσυχη γωνιά Παρίσι: οι άνθρωποι διαμαρτύρονταν ανοιχτά όταν ενοχλούνταν από άλλους που μιλούσαν δυνατά για ιδιωτικά θέματα Λονδίνο: οι άνθρωποι σπάνια διαμαρτύρονταν σε ανάλογες περιπτώσεις Μαδρίτη: οι άνθρωποι δε διαχωρίζουν τις τηλεφωνικές από τις πρόσωπο μεπρόσωπο συνομιλίες και συνήθως επιτρέπουν και σε άλλους να λάβουν μέρος σε τηλεφωνικές συνομιλίες τους Οι Ισπανοί σχεδόν πάντα απαντούν τις κλήσεις που δέχονται και οι περισσότεροι απενεργοποιούν τον τηλεφωνητή 37

38 Ισπανοί, Γάλλοι και Βρετανοί [Lasén, έχοντας ζήσει και στις τρεις πόλεις Μαδρίτη, Παρίσι, Λονδίνο]: «οι διαφορές συμπεριφοράς στη χρήση κινητών τηλεφώνων αντικατοπτρίζουν το πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν παραδοσιακά τον αστικό χώρο» Λονδίνο: οι δρόμοι είναι κυρίως για μετακίνηση Παρίσι: οι δρόμοι είναι για χαλαρό περπάτημα Μαδρίτη: οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να επικοινωνήσουν αποστροφή Ισπανών για τηλεφωνητή: θεωρείται αγένεια να μην απαντηθεί μια κλήση, ακόμα κι αν αυτό είναι άβολο Ίσως λόγω ισχυρής αίσθησης κοινωνικής υποχρέωση προς τους φίλους και την οικογένεια 38

39 Χρήση κινητού τηλεφώνου = f(πολιτισμός, ιστορία) Γενικά: ο πολιτισμός και η ιστορία βοηθά στον προσδιορισμό του αν οι άνθρωποι μιλούν δημόσια ή απαντούν μια κλήση Κίνα: συχνά διακόπτουν μια συνομιλία φοβούμενοι ότι διαφορετικά θα μπορούσαν να χάσουν μια επιχειρηματική ευκαιρία Ουζμπεκιστάν: σπάνια χρησιμοποιούν τα κινητά τους δημόσια γιατί μπορεί να ακούει η αστυνομία Γερμανία: μπορεί να γίνουν αρκετά επιθετικοί, αν κάποιος παραβιάσει κανόνες, ακόμα και άγραφους [1999] ένας Γερμανός έχασε τη ζωή του σε τσακωμό που προκλήθηκε από ανάγωγη χρήση κινητού τηλεφώνου 39

40 Χρήση κινητού τηλεφώνου = f(οικονομική κατάσταση) Το οικονομικό κόστος διαμορφώνει τις συνήθειες [Olaf Swantee, επικεφαλής της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Orange]: Βέλγιο Βρετανία: ακριβές συσκευές είναι λιγότερο δημοφιλείς στο Βέλγιο από ό,τι στη Βρετανία γιατί οι Βέλγοι πάροχοι σε αντίθεση με τους Βρετανούς δεν προσφέρουν σχετικές επιδοτήσεις Ιταλία: χαμηλές επιδοτήσεις, πολλές καλές συσκευές, συνδρομητές που δε θέλουν να ξοδέψουν πολλά για χρόνο ομιλίας, αλλάείναιπρόθυμοινα αγοράσουν ένα εντυπωσιακό τηλέφωνο Κίνα: διαφορετική λόγω οικονομίας και σχετικά χαλαρών κανονισμών Πολλοί καταναλωτές χρησιμοποιούν απομιμήσεις γνωστών συσκευών ( Nckia, Sumsung ) ή συσκευές όχι συγκεκριμένης μάρκας (που συναρμολογούνται π.χ. στην Ταϊβάν) Καινοτόμοι κατασκευαστές έχουν αναπτύξει εξειδικευμένες συσκευές όπως, π.χ.,: Δίκαρτες συσκευές Μοντέλα με μεγάλα ηχεία για αγρότες με θορυβώδη τρακτέρ 40

41 Χρήση κινητού τηλεφώνου = f(φυσικού περιβάλλοντος) [Younghee Jung, ειδική σχεδιάστρια στη Nokia]: πολλές φορές το φυσικό περιβάλλον καθορίζει ποια είδη συσκευών επικρατούν Ινδία: λόγω ζέστης οι άνδρες σπάνια φορούν ζακέτες οι μπλούζες έχουν τσέπες απαίτηση για συσκευές μικρού μεγέθους οι γυναίκες φυλάνε τα κινητά τους σε πολύχρωμα τσαντάκια όχι τόσο για λόγους μόδας αλλά για την προστασία των συσκευών και τη διατήρηση της αξίας μεταπώλησης τους Ιαπωνία: αξιοσημείωτη αντίθεση με Ινδία Οι γυναίκες φυλάνε τα κινητά τους σε τσαντάκια και τα διακοσμούν αλλά αυτό δεν οφείλεται σε οικονομικό λόγο: αντικατοπτρίζει απλά την ανάγκη προσαρμογής της εικόνας της συσκευής στο προσωπικό γούστο Οι συσκευές κινητών τηλεφώνων επιδοτούνται σημαντικά στην Ιαπωνία η αξία μεταπώλησης είναι ουσιαστικά μηδενική (αφού δεν υπάρχει αντίστοιχη ζήτηση) 41

42 Πολιτισμικές επιδράσεις και «κινητή» βιομηχανία Σε ορισμένες χώρες, οι συνδρομητές διαθέτουν περισσότερες από μία συσκευές για απόδοση ιδιαίτερης σημασίας στον τύπο της επικοινωνίας Ιαπωνία: οι εργαζόμενοι έχουν συχνά δύο κινητά: ένα ιδιωτικό και ένα επαγγελματικό (το οποίο συχνά απενεργοποιούν ) Μέση Ανατολή [πωλητής από μελέτη της Motorola]: «Έχω ένα τηλέφωνο για την εργασία, ένα για την οικογένεια, ένα για τη διασκέδαση και ένα για το αυτοκίνητο» Λατινική Αμερική: οι managers, π.χ., για να δείξουν πόσο καλά δικτυωμένοι είναι έχουν επιπλέον ειδική συσκευή για το «αφεντικό» Ηπιότεροι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την επιλογή και το σχεδιασμό των συσκευών ακόμη και των δικτύων, π.χ., κάλυψη Αμερική: η κάλυψη είναι αποσπασματική αλλά οι συνδρομητές είναι ανεκτικοί και είναι δύσκολο να αλλάζουν πάροχο Ιταλία: απαιτείται καλή κάλυψη σε πίστες σκι αλλιώς οι συνδρομητές θα αλλάξουν εταιρεία Ελλάδα: απαιτείται καλή κάλυψη στα νησιά αλλιώς οι συνδρομητές θα αλλάξουν εταιρεία Φιλανδία: απαιτείταικαλήκάλυψησεοδικέςσήραγγεςαλλιώςοισυνδρομητέςθα αλλάξουν εταιρεία 42

43 Πολιτισμικές επιδράσεις και «κινητή» βιομηχανία Ελλιπής/Αξιόπιστη πληροφόρηση για πιθανές συνέπειεςχρήσηςκινητώντηλεφώνων [έρευνα 2007]: ανησυχούν "πολύ" ή "αρκετά" 86 % Ελλήνων 69 % Ιταλών 51 % Βρετανών 35 % Γερμανών 27% Σουηδών 43

44 Πολιτισμικές επιδράσεις και «κινητή» βιομηχανία Ανεξάρτητα από τους λόγους, η αντίδραση του κοινού εξηγεί γιατίοικεραίεςκινητήςτηλεφωνίας Στην Ιταλία είναι συχνά «καμουφλαρισμένες» Σαν καμάρες σε εστιατόρια Σαν φοίνικες Σαν σταυρός σε γνωστό καθεδρικό ναό Στη Μολδαβία αντιμετωπίζονται σα «μνημεία στην ευημερία» [Swantee, ORANGE]: «Κάθε φορά που τοποθετείται κεραία, ο κόσμος κάνει πάρτυ επειδή διευρύνεται η δυνατότητα επικοινωνίας τους» Οι ψηφιακές τεχνολογίες αλλάζουν γρήγορα όπως και η στάση απέναντί τους Τέτοιες διαφορές μεταξύ των πολιτισμών θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και να μεγαλώνουν ή θα εξαλειφθούν με την πάροδο του χρόνου; Οι εταιρείες χρειάζονται την απάντηση γιατί κοστίζει περισσότερο η παροχή διαφόρων συσκευών και υπηρεσιών σε διαφορετικά μέρη του κόσμου από ό,τι θα κόστιζε η προσφορά των ίδιων παντού 44

45 Apparatgeist = «το πνεύμα της μηχανής» Δεν συμφωνούν όμως όλοι με το ότι η τεχνολογία είναι πάντα κοινωνικά κατασκευασμένη [Ito] [James Katz, καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Rutgers στο New Jersey]: υπάρχει το Apparatgeist (στα γερμανικά «το πνεύμα της μηχανής») «Οι άνθρωποι αντιδρούν λίγο πολύ με τον ίδιο τρόπο σε τεχνολογίες προσωπικής επικοινωνίαςμεμερικέςαποκλίσειςσεεθνικόεπίπεδο. Ανεξάρτητα από τον πολιτισμό, όταν οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με τεχνολογίες προσωπικής επικοινωνίας, τείνουν να τυποποιούν τις υποδομές και κλίνουν προς συνεπή γούστα και καθολικά χαρακτηριστικά» Όταν η Lasén ξαναεπισκέφθηκε λίγα χρόνια αργότερα Λονδίνο, Παρίσι και Μαδρίτη, η συμπεριφορά των ανθρώπων ως προς τη χρήση κινητών τηλεφώνων είχε σε μεγάλο βαθμό γίνει η ίδια. Όμως η αλλαγή αυτή δεν οφείλεται μόνο στο «πνεύμα της μηχανής» Και στις 3 πόλεις, οι άνθρωποι διάγουν εξαιρετικά πολύπλοκη ζωή και χρειάζονται τα κινητά για να τη διαχειρίζονται [Lasén, Ito] και πλέον οι Αμερικανοί έφηβοι στέλνουν μανιωδώς SMS εν μέρει γιατί πλέον η ζωήτουςπρέπειναυπακούεισεκανόνεςόπωςκαιαυτήτωνιαπώνωνεφήβων [Ito] 45

46 Τελικά, τιμέλλειγενέσθαι; Η σύγκλιση αυτή είναι πιθανό να συνεχιστεί αφού είναι προς το συμφέρον της σχετικής βιομηχανίας Οι συσκευές είναι πλέον εξοπλισμένες με αισθητήρες και στη Nokia σχεδιάζεται μια διεθνής γλώσσα χειρονομιών για τον έλεγχο τέτοιων συσκευών που έχουν επίγνωση του περιβάλλοντός τους [Jung, Nokia] Η ομάδα προσπαθεί να βρει μια διεθνώς αποδεκτή χειρονομία γιατησίγασηενόςτηλεφώνουπουχτυπάει, αλλά η απάντηση δεν είναι προφανής: το να αγριοκοιτάξουμε τη συσκευή ή το να της κάνουμε «σσστ» δε θα δουλέψει Το να μεταχειριζόμαστε αντικείμενα σαν έμβια όντα μπορεί να είναι αποδεκτό στην Ινδία όπου σχεδόν τα πάντα διαθέτουν ψυχή αλλά όχι στη Μέση Ανατολή όπου οι θρησκευτικές πεποιθήσεις κάνουν κάτι τέτοιο απαράδεκτο 46

47 Τελικά, τιμέλλειγενέσθαι; Μακροπρόθεσμα οι περισσότερες εθνικές διαφορές θα εξαφανιστούν Θα παραμείνουν διαφορές που οφείλονται σε οικονομικούς λόγους Στις φτωχότερες χώρες οι συνδρομητές θα μεταχειρίζονται τα κινητά τους τηλέφωνα με διαφορετικό τρόπο μόνο και μόνο λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων Στην Αφρική, ο χρόνος ομιλίας είναι προπληρωμένος Οι συνδρομητές ελλείψει χρημάτων θα συνεχίσουν να κάνουν αναπάντητες κλήσεις για να τους καλέσουν [Scott Campbell, Πανεπιστήμιο του Michigan, συγγραφέας πολλών εργασιών για χρήση κινητών τηλεφώνων] 47

48 Τελικά, τιμέλλειγενέσθαι; Kathryn Nokia, προσπαθεί να καταλάβει τους καταναλωτές σε διάφορα μέρη του κόσμου: «Βλέπουμε περισσότερες διαφορές στο εσωτερικό των χωρών από ό,τι μεταξύ τους» Μόνο λίγες χώρες, κυρίως στην Αφρική και την Ασία, εξακολουθούν να χρειάζονται ιδιαίτερη πολιτισμική προσοχή κατά το σχεδιασμό ενός τηλεφώνου Οι χρήστες κινητών τηλεφώνων χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες όχι με βάση τη γεωγραφία αλλά με τα χαρακτηριστικά των συσκευών στα οποία δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα Στο ένα άκρο, όσοι αναζητούν την απλότητα και χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις Στοάλλοάκρο, οι «ηγέτες της τεχνολογίας» θέλουν πάντα τις τελευταίες συσκευές και αισθάνονται μισοί χωρίς τα τηλέφωνά τους Όσοι ζουν έντονα χρειάζονται τα κινητά τους τηλέφωνα για να συντονίσουν τα πολλά κομμάτια της ζωής τους ΑΛΛΑ 48

49 Τελικά, τιμέλλειγενέσθαι; όταν πρόκειται για το περιεχόμενο, τις υπηρεσίες που προσφέρονται μέσω των τηλεφώνων και τις εφαρμογές που έχουν εγκατασταθεί σε αυτά δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην τοπική κουλτούρα Στην Ινδία και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, η Nokia έχει ξεκινήσει να προσφέρει μια σειρά από υπηρεσίες που ονομάζονται "Life Tools και καλύπτουν από γεωργική ενημέρωση αγροτών μέχρι εκπαιδευτικές υπηρεσίες, όπως μαθήματα γλώσσας Σε πολλές πλούσιες χώρες, αντίθετα, οι συσκευές συνοδεύονται από συνδρομή για να κατεβάζει κανείς μουσική. αφού η εταιρεία πρέπει να λειτουργεί σε παγκόσμιο επίπεδο λαμβάνοντας υπόψη τα κατά τόπους ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά 49

50 Επίλογος Καθώς οι διαφορές εξομαλύνονται, οιάνθρωποιγίνονταισκλάβοιτου «πνεύματος της μηχανής»; [Katz] Λόγω της εξελικτικής κληρονομιάς μας, θέλουμε να είμαστε σε διαρκή επαφή με τους άλλους και «όπως η τεχνολογία επιτρέπει στους ανθρώπους να τρώνε παραπάνω από ό,τι χρειάζονται, τώρα τους αφήνει και να επικοινωνούν παραπάνω από ό,τι χρειάζονται» οπότε «φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν ήταν δυνατή η τηλεπάθεια» Η σκέψη αυτή δεν είναι εντελώς «τραβηγμένη»: Ερευνητές της Intel προσπαθούν να βρουν τρόπους χρησιμοποίησης των κυμάτων του εγκεφάλου για έλεγχο υπολογιστών Η δυνατότητα ύπαρξης τηλεφώνου που θα μπορεί να εμφυτευτεί στο κεφάλι μας μπορεί να απέχει μόλις λίγα χρόνια και τότε οι Γερμανοί δε θα μπορούν πλέον να το αποκαλούν Handy 50

51 Τέλος Ενότητας

52 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Τίτλος Ενότητας 52

53 Σημειώματα

54 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Τίτλος Ενότητας 54

55 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιτήμιο Πατρών, Εύη Παπαϊωάννου. «Ειδικά θέματα σε κινητά και ασύρματα δίκτυα. Ασύρματα δίκτυα και πολιτισμός: πολιτισμικές επιδράσεις και προεκτάσεις της κινητής τηλεφωνίας.». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: Τίτλος Ενότητας 55

56 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] nc sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος(π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. Τίτλος Ενότητας 56

57 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. Τίτλος Ενότητας 57

58 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Τίτλος Ενότητας 58