ἐπειδή ὁρῶμεν 2.( πάντες πράττουσιν πάντα χάριν τοῦ δοκοῦντος εἶναι ἀγαθόν) δῆλον ὡς

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ἐπειδή ὁρῶμεν 2.( πάντες πράττουσιν πάντα χάριν τοῦ δοκοῦντος εἶναι ἀγαθόν) δῆλον ὡς"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ Ενότητα 11 η Ο Αριστοτέλης αρχίζει την εξέταση των θεμάτων του με την παραγωγική μέθοδο (βλ. σχόλιο βιβλίου σελ.182) Θέμα της ενότητας είναι ο ορισμός της «πόλεως». Όλη αυτή η μικρή ενότητα αποτελεί έναν συλλογισμό που καταλήγει στον ορισμό της έννοιας «πόλη». Οι σκέψεις του συγγραφέα διατυπώνονται με συντακτική σειρά, προηγούνται δηλ. οι αιτιολογικές προτάσεις και ακολουθούν οι κύριες. Ας παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της σκέψης του: ἐπειδή ὁρῶμεν πᾶσαν πόλιν πᾶσαν κοινωνίαν οὖσαν κοινωνίαν τινα συνεστηκυῖαν ἕνεκα ἀγαθοῦ τινος 2.( πάντες πράττουσιν πάντα χάριν τοῦ δοκοῦντος εἶναι ἀγαθόν) δῆλον ὡς 3. πᾶσαι στοχάζονται ἀγαθοῦ τινος 4. μάλιστα τοῦ κυριωτάτου πάντων (στοχάζεται) ἡ πασῶν κυριωτάτη καί περιέχουσα πάσας τάς ἄλλας. Αναλυτικότερα: 1. ἐπειδή ὁρῶμεν: Χρησιμοποιώντας το ρήμα ὁρῶμεν ο Αριστοτέλης δείχνει ότι αντλεί παραδείγματα από την πραγματικότητα. Έτσι τα λογικά επιχειρήματά του στηρίζονται στην παρατήρηση της αντικειμενικής πραγματικότητας, στα θετικά στοιχεία της εμπειρίας και όχι στην αφηρημένη σκέψη αυτά τα επιχειρήματα τα χρησιμοποιεί για την προώθηση της σκέψης του στη συναγωγή συμπερασμάτων ακολουθώντας μια συλλογιστική πορεία από τα μερικά στα συνολικά και γενικά ο φιλόσοφος είναι εμπειρικός (θετικός) και όχι θεωρητικός. 1

2 2. πᾶσαν πόλιν κοινωνίαν τινά οὖσαν: Η εμπειρία δείχνει ότι κάθε πολιτικά οργανωμένο σύνολο με άρχοντες και αρχόμενους, αυτάρκεια, αυτονομία, ελευθερία, νόμους (πᾶσαν πόλιν) είναι μια μορφή συνύπαρξης με κύριο χαρακτηριστικό τη συμμετοχή των ανθρώπων που συνυπάρχουν σε κάποιες ενέργειες και διαδικασίες με κοινό σκοπό. (κοινωνίαν τινά οὖσαν). 3. συνεστηκυῖαν ἕνεκα ἀγαθοῦ τινος: Κάθε πόλη και κάθε κοινωνία, ομάδα, κάθε μορφή κοινωνικής συμβίωσης συγκροτείται και υπάρχει (συνεστηκυῖαν) αποβλέποντας στην ικανοποίηση κάποιου αγαθού, η ύπαρξή της δηλαδή συνδέεται με έναν σκοπό. 4. ( πάντες γάρ πράττουσιν πάντα χάριν τοῦ δοκοῦντος εἶναι ἀγαθόν): Αυτή η παρενθετική πρόταση εξηγεί την προηγούμενη αποδεικνύοντας ότι όλες οι ενέργειες των ανθρώπων είναι εξ ορισμού σκόπιμες, έχουν ένα σκοπό. Συνεπώς και η πόλις ως σύνολο ανθρώπων υπηρετεί κάποιον σκοπό. Αυτός ο σκοπός είναι η επιδίωξη του αγαθού, όποιο θεωρεί καθένας ως αγαθό για τον εαυτό του. 5. δῆλον ὡς: Με τη φράση αυτή αρχίζει η διατύπωση του συμπεράσματος, το οποίο έχει δύο σκέλη. 6. α) πᾶσαι στοχάζονται ἀγαθοῦ τινος: Από τα προηγούμενα γίνεται φανερό ότι κάθε επιμέρους ομάδα έχει ως σκοπό την επιδίωξη κάποιου συγκεκριμένου για την ίδια αγαθού. Αυτό σημαίνει ότι τα κοινωνικά υποσύνολα οφείλουν την ύπαρξή τους και τη συνοχή τους στο «ειδικό αγαθό» που επιδιώκουν. β) μάλιστα τοῦ κυριωτάτου πάντων (στοχάζεται): Το ανώτερο από όλα τα αγαθά επιδιώκει εκείνη η μορφή συμβίωσης, η οποία είναι πασῶν κυριωτάτη, η σπουδαιότερη, η ανώτερη απ όλες και περιέχουσα πάσας τάς ἄλλας, που κλείνει μέσα της όλες τις άλλες μορφές κοινωνικής συνύπαρξης. Γι αυτό είναι ανώτερη σε ποιότητα, περιεκτικότερη σε έκταση και επομένως της αναλογεί ως επιδίωξη το ανώτατο αγαθό. (+το σχολ. του βιβλίου σελ.183) 7. Ο ορισμός της έννοιας «πόλις» Σύμφωνα με το κείμενο η πόλις είναι μια μορφή ανώτερης κοινωνικής συνύπαρξης, που εμπεριέχει όλες τις άλλες και αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά. Είναι η κοινωνία η πολιτική. Με τον όρο κοινωνίαν προσδιορίζεται το προσεχές γένος, η ευρύτερη κατηγορία στην οποία εντάσσεται η έννοια. Η ειδοποιός διαφορά, το γνώρισμα δηλαδή της έννοιας «πόλις» που τη διαφοροποιεί από άλλες όμοιες έννοιες είναι το αγαθό στο οποίο αποβλέπει και που είναι το ανώτερο όλων. Πρόκειται βέβαια για την 2

3 ευδαιμονία των πολιτών, αγαθό μέσω του οποίου η πόλις επιδιώκει το συμφέρον όλων των πολιτών, σε αντίθεση με τις άλλες μορφές κοινωνικής συμβίωσης που στοχεύουν σε επιμέρους αγαθό για το συμφέρον των μελών τους. Η ανωτερότητα αυτού του αγαθού αποδεικνύει και την ανωτερότητα της ίδιας της πόλης έναντι των άλλων κοινωνιών. Με άλλα λόγια, εφόσον η πόλη είναι η «κυριωτάτη» όλων των κοινωνιών, και το αγαθό στο οποίο στοχεύει είναι το «κυριώτατον» όλων των άλλων αγαθών. Ο όρος ευδαιμονία για τον Αριστοτέλη έχει από τη μια ηθικό περιεχόμενο και αφορά τον άνθρωπο ως άτομο και από την άλλη είναι και ο προορισμός της πόλης, που αφορά τον άνθρωπο ως πολίτη. Ο άνθρωπος δηλαδή θα κατακτήσει με τις ηθικές ενέργειές του τόσο την ατομική ευδαιμονία όσο και την ευδαιμονία μέσα στο πλαίσιο της πόλης συνυπάρχοντας αρμονικά με τους άλλους πολίτες και ενεργώντας ως πολίτης. Υπό την έννοια αυτή, οι πράξεις του είναι πολιτικές πράξεις, καθώς ενεργεί ως μέλος της πολιτικής κοινωνίας, και έχουν πολιτικές συνέπειες, εφόσον οδηγούν στην ευδαιμονία του πολιτικού συνόλου. Η άποψη αυτή διατυπώνεται ξεκάθαρα από τον ίδιο τον Αριστοτέλη στο έβδομο βιβλίο των Πολιτικών του, όπου αναφέρει ότι η ευδαιμονία του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά συναρτάται με την ευδαιμονία της πόλης. Έτσι, επιβεβαιώνεται η άποψη ότι η ηθική φιλοσοφία είναι μέρος της πολιτικής φιλοσοφίας Τέλος χαρακτηρίζει την πόλιν ως πολιτική κοινωνία, δηλαδή οργανωμένη πολιτειακά κοινωνία που έχει αυτάρκεια, αυτονομία, ελευθερία, θεσμούς και πολίτευμα. Αφορά, λοιπόν, η πόλη τη γνωστή για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο πόλη-κράτος, όπως επικράτησε να αποδίδεται σήμερα ο όρος. Η τελεολογική σκέψη του Αριστοτέλη: Τελεολογική σκέψη ονομάζουμε αυτή που αναζητά τελικά αίτια (τέλος=σκοπός) για την εξήγηση των πραγμάτων. Στην ενότητα αυτή διατυπώνονται τρείς φράσεις που δηλώνουν τελικό αίτιο και σε μια τέταρτη το τελικό αίτιο εννοείται από τα προηγούμενα: α) ὁρῶμεν πᾶσαν πόλιν καί πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν β) τοῦ γάρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦχάριν πάντα πράττουσι πάντες γ) πᾶσαι μέν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται. δ) μάλιστα δέ καί τοῦ κυριωτάτου πάντων. Σύμφωνα με τα παραπάνω: α) όλοι κάνουν τα πάντα για ένα σκοπό, το αγαθό β) όλες οι κοινωνίες έχουν συσταθεί με ένα σκοπό, το αγαθό γ) και η πολιτική κοινωνία στοχεύει στο ανώτερο αγαθό, την ευδαιμονία. Παρατηρούμε ότι κάθε πόλη και κάθε κοινωνία αποβλέπουν στην ικανοποίηση κάποιου αγαθού. Οι κοινωνίες και οι πόλεις δημιουργήθηκαν για να ικανοποιήσουν κάποιες ανθρώπινες ανάγκες (π.χ. επικοινωνία, 3

4 ασφάλεια, εξασφάλιση υλικών και πνευματικών αγαθών ). Όπως όλοι οι άνθρωποι αγωνίζονται ατομικά για να καταφέρουν ό,τι είναι σωστό και αληθινό, έτσι και οι κοινωνίες (π.χ. οικογένειες, επαγγελματικές ομάδες ) επιδιώκουν κάποιο αγαθό. Είναι επομένως φυσικό και λογικό και η σπουδαιότερη και σημαντικότερη κοινωνία, η οποία περιλαμβάνει όλες τις άλλες, να αποσκοπεί σε ένα αγαθό ανώτερο από όλα τα άλλα. Ο Αριστοτέλης, επομένως, βλέπει τη σύσταση της πόλης και όλων των κοινωνιών τελεολογικά, δηλ. από την άποψη του τέλους, του σκοπού τον οποίο επιδιώκουν. Ο συλλογισμός του Αριστοτέλη Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί έναν παραγωγικό συλλογισμό για να αποδείξει ότι η πόλη είναι μια μορφή κοινωνικής συνύπαρξης και αποβλέπει σε κάποιο αγαθό. 1 η προκείμενη: κάθε κοινωνία- μορφή κοινωνικής συνύπαρξης αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν» 2 η προκείμενη: η πόλη-κράτος είναι μια κοινωνία - μορφή κοινωνικής συνύπαρξης «πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν» Συμπέρασμα: όλες οι κοινωνίες αποβλέπουν σε κάποιο αγαθό και η κυριότερη από όλες τις κοινωνίες αποβλέπει στο κυριότατο από όλα τα αγαθά «πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται» και «τοῦ κυριωτάτου πάντων. Ότι η πόλη είναι ανώτερη μορφή κοινωνίας και ότι αποβλέπει στο ανώτερο αγαθό, προκύπτει από έναν δεύτερο παραγωγικό συλλογισμό που υπονοείται: 1 η προκείμενη: κάθε κοινωνία - μορφή κοινωνικής συνύπαρξης αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν» 2 η προκείμενη: η πόλη-κράτος είναι ανώτερη μορφή κοινωνικής συνύπαρξης, γιατί εμπεριέχει όλες τις άλλες μορφές κοινωνίας «ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας» Συμπέρασμα: η πόλη-κράτος αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά «τοῦ κυριωτάτου πάντων» Ερωτήσεις 1. Ο Αριστοτέλης θεωρεί υπέρτατο αγαθό την εὐδαιμονίαν. α) με ποια φράση του κειμένου υποδηλώνεται το υπέρτατο αγαθό; β) ποια είναι η αρχική σημασία της λέξης ευδαιμονία σύμφωνα και με την ετυμολογία της και ποια σύμφωνα με την άποψη του Ηράκλειτου, του Δημόκριτου και του Αριστοτέλη; 4

5 2. συνεστηκυῖαν, δῆλον πόλιν, ὁρῶμεν, κοινωνίαν, καλουμένη: να γράψετε δύο ομόρριζα στη νέα ελληνική, απλά ή σύνθετα, για κάθε λέξη. 3. Να βρείτε μέσα στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: ανακωχή, επικύρωση, κάτοπτρο, σταθμός, οντολογικός. 4. Να δώσετε ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) στα νέα ελληνικά για καθένα από τα παρακάτω θέματα του ρήματος «ὁρῶ»: ορ-, οπ-, ιδ-. Ενότητα 12 η Ο Αριστοτέλης θεωρεί εκ φύσεως την πόλη, όπως και τις πρώτες κοινωνικές οντότητες από τις οποίες αυτή προήλθε, με την έννοια ότι ο άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί ούτε καν να επιβιώσει, πόσο μάλλον να ευτυχήσει. Γι αυτό από τη φύση του αναζητεί το άλλο φύλο, δημιουργεί οικογένεια, έπειτα χωριόκώμη και με τη συνένωση περισσότερων χωριών την πόλη. Η πόλη λοιπόν δημιουργείται για τη διασφάλιση της ζωής, αλλά στην πραγματικότητα υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Ο τελικός λόγος που εξηγεί την ύπαρξη της πόλης είναι η αυτάρκειά της, η δυνατότητα να χαρίσει από μόνη της στον άνθρωπο το εὖ ζῆν, την ευδαιμονία. Η αυτάρκης πόλη αντιπροσωπεύει όλα όσα ο πολίτης επιθυμεί, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και να κατακτήσει το στόχο του, το υπέρτατο αγαθό, την ευδαιμονία. πόλη: (ερμηνευτικά σχόλια του βιβλίου +): Η πόλις αποτελεί την ολοκλήρωση του εξελικτικού κύκλου των πρώτων κοινωνικών μορφών: είναι το τέλος των δύο προηγούμενων μορφών κοινωνικής συμβίωσης με το νόημα ότι ικανοποιεί ακόμη πιο υψηλές = πιο «ηθικές» ανάγκες του ανθρώπου. τέλεια: (ερμηνευτικά σχόλια του βιβλίου +): Στα Ηθικά Νικομάχεια είδαμε την άποψη του Αριστοτέλη ότι κάθε δημιούργημα της φύσης έχει μέσα του αυτό που ο ίδιος ονομάζει ἀρχήν κινήσεως (=αρχή της αύξησής του). Αυτό σημαίνει πως από τη στιγμή που θα γεννηθεί κάτι από τη φύση, αρχίζει σ αυτό μια ορισμένη διαδικασία που, αν δεν εμποδισθεί από έξω, θα ακολουθήσει μια από πριν καθορισμένη πορεία, η οποία θα το οδηγήσει στο τέλος του (=στην τελείωσή του). Ακολουθώντας λοιπόν και οι δύο πρώτες μορφές κοινωνικής συμβίωσης αυτή την διαδικασία οδηγούνται στο τέλος τους που είναι η πόλις. αυτάρκεια: Η λέξη είναι παράγωγη από το επίθετο αυτάρκης, κι αυτό σχηματισμένο από το θέμα της αντωνυμίας αὐτός και του ρήματος ἀρκέω-ῶ, δήλωνε αυτόν που αρκείται σε όσα έχει ο ίδιος, αυτόν που ζει άνετα από τη δική του μόνο περιουσία, επομένως αυτόν που έχει οικονομική ανεξαρτησία, παράλληλα όμως-τουλάχιστον κατά τον Αριστοτέλη- και αυτόν που διαθέτει κι ένα υπόβαθρο-απόθεμα πνευματικού και ηθικού έρματος. (+σχόλια του βιβλίου) + : Με αυτήν την έννοια η πόλις είναι η ολοκλήρωση του εξελικτικού κύκλου, επειδή αυτή, στην ουσία πέτυχε την ύψιστη αυτάρκεια, είτε εν σχέσει προς τα πιο αναγκαία είτε εν σχέσει προς την ευδαίμονα ζωή. Η αυτάρκεια της πόλεως και η 5

6 ευδαιμονία της (το εὖ ζῆν=η καλή ζωή των πολιτών) είναι λοιπόν δύο έννοιες απόλυτα ταυτόσημες. Η πόλη επομένως...πορεία; Στο σημείο αυτό διατυπώνεται ο πρώτος συλλογισμός του Αριστοτέλη που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πόλις είναι φυσική ύπαρξη. Σύμφωνα μ αυτόν λοιπόν η πόλις υπάρχει εκ φύσεως για τους εξής λόγους: επειδή και οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, από τη συνένωση των οποίων αυτή προήλθε, υπάρχουν και αυτές εκ φύσεως, επειδή είναι το τέλος των πρώτων κοινωνικών οντοτήτων, αφού η φύση του κάθε πράγματος είναι η μορφή που αυτό έχει κατά τη στιγμή της τελείωσής του και επομένως η φύση των πρώτων κοινωνικών οντοτήτων είναι η πόλις, και η πόλις είναι εκ φύσεως. Τρεις συλλογισμοί διατυπώνονται για να αποδειχθεί ότι η πόλις υπάρχει εκ φύσεως: 1 ος συλλογισμός: Οι πρώτες κοινωνικές οντότητες είναι φυσικές υπάρξεις Η πόλη είναι ολοκλήρωση των πρώτων κοινωνικών οντοτήτων Άρα: η πόλη είναι φυσική ύπαρξη 2 ος συλλογισμός: Η φύση ενός πράγματος είναι η ολοκλήρωσή του Η πόλη είναι η ολοκλήρωση των πρώτων κοινωνικών οντοτήτων Άρα η πόλη υπάρχει εκ φύσεως 3ος συλλογισμός: κάθε ον από τη φύση του υπηρετεί ένα στόχο που είναι κάτι το άριστο στόχος της πόλεως είναι η αυτάρκεια που είναι κάτι το άριστο Άρα: η πόλις υπάρχει εκ φύσεως (αφού επιδιώκει και πραγματώνει κάτι το άριστο). Ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως πολιτικὀν ζῷον: (σχόλια του βιβλίου +): Ο Αριστοτέλης διατυπώνει τη θέση ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο από τη φύση να ζει σε πόλη. Αυτό αιτιολογείται με τις εξής συλλογιστικές διαδικασίες: 1. Ο χαρακτηρισμός του ανθρώπου ως ζώου πολιτικού μπορεί να στηριχτεί στο συμπέρασμα του συλλογισμού για τη φυσική ύπαρξη της πόλεως. Η πολιτειακά οργανωμένη κοινωνία είναι φυσική ύπαρξη και είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς ανθρώπους, αφού αποτελείται από αυτούς. Όμως όχι μόνο η γένεση αλλά και ο σκοπός της πόλεως, το εὖ ζῆν και η αὐτάρκεια, έχουν άμεση σχέση με τον άνθρωπο και δεν μπορούν να νοηθούν χωρίς αυτόν. Επομένως ο άνθρωπος είναι ον που από τη φύση είναι προορισμένο να ζει μέσα σε κοινωνία οργανωμένη με πολίτευμα και νόμους. 2. Όποιος είναι ἄπολις, δηλ. ον που δεν ζει μέσα σε οργανωμένη πολιτικά κοινωνία και αυτό δεν οφείλεται σε τυχαίο περιστατικό αλλά είναι έτσι από τη φύση του, αυτός είναι ή ατελής άνθρωπος ή ον ανώτερο από τον άνθρωπο. Εφόσον όμως ο άνθρωπος δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο, δεν είναι ἄπολις. Άρα είναι ζώο πολιτικό. Με δύο συλλογισμούς ο Αριστοτέλης αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος είναι «φύσει ζῷον πολιτικόν»: 1 ος συλλογισμός: Η πόλις υπάρχει εκ φύσεως Ο άνθρωπος είναι συστατικό της πόλης (αυτή η προκείμενη εννοείται) 6

7 Άρα ο άνθρωπος είναι «φύσει ζῷον πολιτικόν» 2 ος συλλογισμός: ο άνθρωπος που δεν ζει μέσα σε οργανωμένη κοινωνία («ὁ ἄπολις»), επειδή έτσι είναι πλασμένος εκ φύσεως και όχι λόγω τυχαίας συγκυρίας, είναι ή άνθρωπος κατώτερης ποιότητας ή ένα ον ανώτερο από άνθρωπο ο άνθρωπος δεν είναι ούτε κατώτερης ποιότητας ούτε ον ανώτερο από άνθρωπο Συμπέρασμα: άρα, ο άνθρωπος είναι «φύσει ζῷον πολιτικὸν» Ερωτήσεις 1. Να συγκρίνετε τη θέση του Αριστοτέλη για την ύπαρξη της πόλης με αυτήν του Πρωταγόρα στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο. Ενότητα 13 η Δύο είναι τα θέματα της ενότητας: α) ο ανθρώπινος λόγος είναι η πιο μεγάλη απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικόν ζῷον β) η πόλη υπάρχει ἐκ φύσεως, με την έννοια ότι αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη των μελών της. 1. ο άνθρωπος είναι φύσει πολιτικόν ζῶον: Η ενότητα αρχίζει με αναφορά σε δύο κοινωνίες: την κοινωνία των ζώων και την πολιτική κοινωνία των ανθρώπων. Κι επειδή η φύση τίποτε δεν κάνει χωρίς λόγο, χωρίς σκοπό, εφοδίασε με τα όργανα εκείνα που είναι απαραίτητα για την τελείωσή τους. Έτσι στα ζώα έδωσε την απλή φωνή, που δεν εκφράζει παρά μόνο τη λύπη και την ευχαρίστησή τους, ενώ τον άνθρωπο τον εφοδίασε με την ικανότητα του λόγου, με την οποία μπορεί και εκφράζει έννοιες, όπως το ωφέλιμο και το βλαβερό, το δίκαιο και το άδικο, το όμορφο και το άσχημο, το όσιο και το ανόσιο κ. ά. Η σύλληψη και η έκφραση των «ηθικών» αυτών εννοιών οδήγησε στη γένεση και τη λειτουργία των διάφορων μορφών κοινωνικής συμβίωσης. Χάρη στο λόγο ο άνθρωπος οδηγήθηκε στον πολιτικό βίο, στη ζωή ἐν πόλει. Ο ανθρώπινος λόγος λοιπόν είναι η πιο μεγάλη απόδειξη ότι ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικόν ζῷον. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι ο Αριστοτέλης αναγνωρίζει την ιδιότητα του πολιτικού και στα αγελαία ζώα, με την έννοια ότι αναλαμβάνουν και διεκπεραιώνουν όλα μαζί μια κοινή δραστηριότητα. Όταν όμως αναφέρεται στον άνθρωπο, το σημασιολογικό περιεχόμενο του επιθέτου «πολιτικός» διευρύνεται και δηλώνει πιο πολύπλοκες κοινωνικές διαδικασίες. Αυτό εκφράζεται κι από το ποσοτικό επίρρημα συγκριτικού βαθμού «περισσότερο», στην πρώτη πρόταση της ενότητας, όπου γίνεται η σύγκριση του ανθρώπου και των αγελαίων ζώων. Στη διάκριση μεταξύ της κοινωνίας των ζώων και της πολιτικής κοινωνίας των ανθρώπων ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί ζεύγη αντίθετων εννοιών για να δηλώσει τις αντίστοιχες συμπεριφορές. (σχολ. βιβλίου σελ. 188) 7

8 Όλες αυτές οι διαπιστώσεις θα μπορούσαν να δώσουν τον ακόλουθο συλλογισμό: i. η φύση έδωσε στον άνθρωπο το λόγο, με τον οποίο αυτός αντιλαμβάνεται το ωφέλιμο και το βλαβερό, το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο. ii. το ωφέλιμο και το βλαβερό, το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο είναι τα στοιχεία των οποίων η συνύπαρξη δημιουργεί την πολιτική κοινωνία. Συμπέρασμα: αφού η φύση έδωσε στον άνθρωπο το εργαλείο για να ζει σε πολιτική κοινωνία, αυτός είναι ἐκ φύσεως πολιτικόν ζῷον. 2. Το όλον προηγείται του μέρους: α) Ο Αριστοτέλης ξεκινώντας από εμπειρικές παρατηρήσεις του τύπου: «δεν υπάρχει, στην ουσία, χέρι ή πόδι, αν δεν υπάρχει το σώμα ως σύνολο» καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σώμα προηγείται από το χέρι ή το πόδι, αφού αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη εκείνων. β) η γενίκευση τον οδηγεί στη διατύπωση: «το όλον προηγείται του μέρους». γ) έτσι έρχεται φυσιολογικό το συμπέρασμα: «στην τάξη της φύσης η πόλη (=το όλον) προηγείται από την οικογένεια κι απ τον καθένα μας ως άτομο (=τα μέρη). δ) Η πόλη, λοιπόν δεν είναι μόνο μια φυσική οντότητα στην πραγματικότητα η φύση τη δημιούργησε ως προϋπόθεση για τη φυσική ύπαρξη και των άλλων μορφών κοινωνικής συμβίωσης, που σημαίνει ότι η φύση προόριζε εξαρχής τον άνθρωπο να ζήσει «ἅμα τῇ γενέσει του» σε πόλη. Αν χαθεί η πόλη, τότε θα είναι λειτουργικά ανύπαρκτοι και οι πολίτες, γιατί αποτελούν οργανικό και αναπόσπαστο μέρος της, καθώς μόνο η πόλη μπορεί να τους προσφέρει την ύψιστη αυτάρκεια. Αν ο άνθρωπος ήταν αυτάρκης από μόνος του και δεν χρειαζόταν την πόλη, τότε δεν θα ήταν προορισμένος από τη φύση να ζει σε πόλεις. Ένας τέτοιος άνθρωπος όμως δεν μπορεί παρά να είναι ή ζώο ή θεός. Έτσι εξάγεται το συμπέρασμα ότι η πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως και ότι προηγείται από το κάθε επιμέρους άτομο. Να σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι το ρήμα «προηγείται» δεν έχει χρονική σημασία αλλά α) οντολογική: απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξει το μέρος είναι να υπάρχει το όλον, δηλαδή η πόλις, γιατί μόνο μέσα σε αυτή τα μέρη (η οικογένεια, το χωριό και το κάθε επιμέρους άτομο) πραγματώνουν τον σκοπό της ύπαρξής τους, το «τέλος» τους, ενώ έξω απ αυτήν τα μέρη μένουν ανολοκλήρωτα, και β) αξιολογική: ιεραρχικά, το όλον, δηλαδή η πόλη, ως ολοκληρωμένο σύνολο, βρίσκεται πιο ψηλά από το μέρος, δηλαδή την οικογένεια, το χωριό και το κάθε επιμέρους άτομο. Άλλωστε, όπως είδαμε και στην προηγούμενη ενότητα, η πόλη αποτελεί εξέλιξη, ολοκλήρωση της οικογένειας και του χωριού και επομένως, τελειότερη μορφή κοινωνίας. Ο συλλογισμός: i. στην τάξη της φύσης το όλον προηγείται από το μέρος (ή: το όλον αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη του μέρους). 8

9 ii. Η πόλις είναι ένα όλον και τα μέρη της είναι η οικογένεια, η κώμη και το κάθε επιμέρους άτομο Συμπέρασμα: η πόλις προηγείται από τα μέρη της (ή: η πόλις αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη των μερών της). 3. Η αυτάρκεια. Μόνο η αυτάρκεια της πόλης έχει ουσιαστικό νόημα: το μη αύταρκες άτομο είναι λειτουργικά ανύπαρκτο, αλλά και το απολύτως αύταρκες άτομο θα είναι «ή θεός ή ζώο», κάτι δηλ. που ξεπερνά τη φύση του ανθρώπου ή είναι κατώτερο από αυτήν. Η συσχέτιση των δύο προτάσεων: i. η πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως ii. η πόλη προηγείται από το κάθε επιμέρους άτομο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πόλη υπάρχει εκ φύσεως με το νόημα ότι αυτή είναι το όλον προς το οποίο τείνει το άτομο. Ερωτήσεις 1. Ο Αριστοτέλης αναγνωρίζει και σε ορισμέ να ζώα την ιδιότητα του πολιτικού (=κοινωνικού) αλλά όχι με την ίδια έννοια που δίνει στον όρο για τον άνθρωπο. Ποιο περιεχόμενο έχει η έννοια όταν αναφέρεται στα ζώα και ποιο όταν αναφέρεται στον άνθρωπο; Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου από τα αγελαία ζώα; 2. Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει ότι η φύση δεν κάνει τίποτε χωρίς λόγο και αιτία. Γιατί λοιπόν α) προίκισε τα ζώα με φωνή, β) έδωσε στον άνθρωπο την ικανότητα του λόγου; 9

10 Ενότητα 14 η 1. «εκείνος που πρώτος τη συγκρότησε: Ο Αριστοτέλης δεν αντιφάσκει με την άποψη που διατύπωσε πριν στις ενότητες 12 και 13 ότι η πόλη υπάρχει φύσει, αφού με αυτή την άποψη εννοεί ότι μπορεί η πόλη να είναι κάτι το φυσικό, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η γέννηση και αύξησή της δεν προϋποθέτει τη σύμπραξη και τη συνδρομή του ανθρώπου. Άλλο πράγμα η φυσική της ιδιότητα και άλλο η κατασκευή και η συγκρότησή της. Για το τελικό αποτέλεσμα δηλ. είναι απαραίτητα δύο πράγματα: η φύση και η τέχνη ή καλύτερα η συνεργασία φύσης και τέχνης. 2. «όταν σπάζει το χειρότερο από όλα»: Ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από όλα τα όντα, όταν χρησιμοποιεί τη λογική και ζει σύμφωνα με τους νόμους και τη δικαιοσύνη. Ο νόμος και η δικαιοσύνη εξασφαλίζει την τάξη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των μελών της κοινωνίας. Η υπακοή στους νόμους και η πίστη στην ιδέα της δικαιοσύνης είναι ο περιορισμός που τίθεται από το φιλόσοφο. Όταν ο άνθρωπος δεν εφαρμόζει το νόμο και αδιαφορεί για τη δικαιοσύνη, επιστρέφει στην πρωτόγονη κατάσταση που κυριαρχούν τα πάθη και τα ένστικτα. Την ορθότητα του περιορισμού την αποδεικνύει εκ υο αντιθέτου, εξετάζοντας δηλ., τι ακολουθεί όταν ο άνθρωπος δεν τηρεί τους νόμους και δεν υπηρετεί τη φρόνηση και την αρετή με τα όπλα που η φύση του χάρισε. Θα μιλήσει δηλαδή πρώτα για τις επιπτώσεις της αδικίας, για να καταλήξει στο ζητούμενο, στη μεγάλη δηλαδή σημασία που έχει η δικαιοσύνη για τη συγκρότηση της πολιτικής κοινωνίας. 3. «ο άνθρωπος γεννιέται εφοδιασμένος την αρετή»: (συσχετισμός της άποψης αυτής με τις αντίστοιχες θέσεις του φιλοσόφου για την αρετή στα Ηθικά Νικομάχεια) Ο άνθρωπος γεννιέται από τη φύση με όπλα για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή. Τέτοια όπλα μπορεί να είναι τα φυσικά του πάθη, ό λόγος, η γλώσσα. Η αρετή στα Ηθικά Νικομάχεια διαφοροποιείται από τα πάθη της ψυχής και τις δυνάμεις, γιατί είναι έξη. Πάθη ονόμασε την επιθυμία, την οργή, το φόβο, το θάρρος, το φθόνο, τη χαρά, τη φιλία, το μίσος, τον πόθο, τη ζήλια, την ευσπλαχνία και γενικά όσα ακολουθούνται από ευχαρίστηση ή λύπη. Τα πάθη είναι βιολογικές ιδιότητες που δεν χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο ως καλό ή κακό. Ο χαρακτηρισμός αυτός αρχίζει να υπάρχει από τη στιγμή που ο καθένας κρατά μια ορισμένη στάση απέναντι σε αυτά. Και η καλύτερη στάση είναι η μεσότητα. Μία μεσότητα που προσδιορίζεται με τη λογική και τη φρόνηση. 4. Δεν υπάρχει πιο ανυπόφορο όπλα: Με τη λέξη «όπλα» αναφέρεται ο Αριστοτέλης στις ικανότητες με τις οποίες εφοδίασε η φύση τον άνθρωπο. Αυτά τα όπλα είναι τα φυσικά του πάθη και ο λόγος (νους) και η γλώσσα. Αν ο άνθρωπος τα χρησιμοποιήσει για να διαπράττει αδικίες, αυτό γίνεται ανυπόφορο, αφού αυτά του δόθηκαν για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή. Παράλληλα όμως γίνεται και ολέθριο, γιατί όπως γράφει ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια», ένας κακός άνθρωπος μπορεί να κάνει απείρως περισσότερα κακά από ένα θηρίο (Ηθικά Νικομάχεια 1150 a: «μυριοπλάσια γὰρ ἂν κακὰ ποιήσειεν ἄνθρωπος κακὸς θηρίου»). Την ίδια θέση διατυπώνει και ο Πλάτωνας στους «Νόμους» του λέγοντας ότι ο άνθρωπος γίνεται το πιο άγριο από όλα τα ζώα της πλάσης, αν δεν πάρει σωστή αγωγή. 10

11 5. Ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι του φαγητού: Ο Αριστοτέλης δίνει με σαφήνεια και έμφαση τις βλαβερές επιπτώσεις της αδικίας. Έτσι με μια σειρά αρνητικών προσδιορισμών χαρακτηρίζει την αδικία ως «το πιο ανυπόφορο και πιο ολέθριο πράγμα», ενώ τον άνθρωπο που δεν διαθέτει αρετή, τον άδικο, ως: α) «το πιο ανόσιο ον» στις σχέσεις του με το θείο. Με το επίθετο «ανόσιος» ο Αριστοτέλης χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που δεν ζει σύμφωνα με τη λογική, αλλά κυριαρχείται από τα πάθη και τις επιθυμίες. Ξεφεύγει από τα όρια του μέτρου, επιδίδεται σε ακολασίες και δεν έχει κανέναν ηθικό φραγμό, β) «το πιο άγριο» στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, γ) «το χειρότερο από όλα τα όντα» στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού. 6. Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο πολιτική κοινωνία: Τέλος ο Αριστοτέλης επισημαίνει τη μεγάλη σημασία που έχει η δικαιοσύνη για τη συγκρότηση πολιτικής κοινωνίας. Αποτελεί κατά τη γνώμη του, συστατικό στοιχείο της πόλης, επειδή είναι σε θέση να εξασφαλίσει την τάξη και την οργάνωση μέσα στην πολιτική κοινωνία. Έτσι, λοιπόν, η δικαιοσύνη νοείται ως: α) αρετή: είναι η ιδιότητα του ανθρώπου να πράττει με γνώμονα τους γραπτούς νόμους της πολιτείας και δείχνοντας τον απαιτούμενο σεβασμό στους άγραφους νόμους, β) θεσμός της πολιτείας: είναι το σύνολο των κανόνων που εξασφαλίζουν την τάξη και την αρμονική συμβίωση μέσα στην πόλη, γ) κοινωνική αρετή: η ιδιότητα του ατόμου να ζει σύμφωνα με την κοινωνική ηθική της πόλης. Η ύπαρξη της δικαιοσύνης αποτελεί την προϋπόθεση για την ύπαρξη και όλων των άλλων αρετών. Ενότητα 15 η Θέμα της ενότητας είναι η ανάγκη για διερεύνηση των εννοιών της πόλεως και του πολίτη στο πλαίσιο της διερεύνησης της έννοιας του πολιτεύματος. Από την πρώτη φράση του κειμένου της ενότητας φαίνεται ότι το θέμα που θα απασχολήσει τον Αριστοτέλη είναι η διερεύνηση της έννοιας της πολιτείας, δηλαδή του τρόπου διακυβέρνησης ενός κράτους (του πολιτεύματος). Και συγκεκριμένα: η ουσία του καθενός πολιτεύματος ( τίς ἑκάστη) και τα χαρακτηριστικά του καθενός (ποία τις). Προϋπόθεση όμως για τη διερεύνηση της έννοιας της πολιτείας θεωρεί τη διερεύνηση της έννοιας της πόλεως και της έννοιας του πολίτη. Η εξέταση αυτού του ζητήματος δεν έχει μόνο θεωρητικό ενδιαφέρον αλλά είναι σχετικό σχεδόν με όλες τις πτυχές του καθημερινού βίου των ανθρώπων ως μελών της κοινωνίας και ως πολιτών. Και αυτό γιατί ανάλογα με το είδος του πολιτεύματος ρυθμίζονται τα ζητήματα που αφορούν τα πάντα και είναι καθοριστικά για το δημόσιο και για τον ιδιωτικό βίο των ανθρώπων. Μερικά τέτοια ζητήματα είναι ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η εξουσία 9δημοκρατικός, αυταρχικός, τυραννικός ), 11

12 η παροχή κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων ή η καταπάτησή τους, η περισσότερη ή λιγότερη φροντίδα για υγειονομική περίθαλψη και κοινωνική πρόνοια, για την εξασφάλιση εργασίας, για παιδεία κλπ. 1. Ποιοι λόγοι επιβάλλουν την εξέταση της έννοιας πόλις: Ο Αριστοτέλης παραθέτει τρεις λόγους που προκύπτουν από την εμπειρία: α) ἀμφισβητοῦσιν.τύραννον: Υπάρχει κάποια διχογνωμία ως προς την ουσία του κράτους και πρέπει να ξεκαθαριστεί αν την ευθύνη την έχει αυτό το απρόσωπο κράτος ή οι φορείς της εξουσίας, οι κυβερνήσεις, ιδιαίτερα όταν δεν εκπροσωπούν όλο το λαό ή την πλειοψηφία του. Στο σημείο αυτό ο Αριστοτέλης φαίνεται να είχε υπόψη του το ιστορικό παράδειγμα των Θηβαίων (σχόλιο βιβλίου). Η διαφωνία που προκύπτει είναι η εξής: όταν οι πράξεις γίνονται από κυβερνήσεις ολιγαρχικές ή από τυράννους, μερικοί ισχυρίζονται ότι την ευθύνη την έχει το κράτος κι άλλοι τα πρόσωπα που ασκούσαν την εξουσία χωρίς τη συναίνεση του λαού. Έτσι όταν αλλάξει το καθεστώς ενδέχεται να ακυρωθούν κάποιες συμφωνίες ή πράξεις. Στα σημερινά κράτη βέβαια έχει καθιερωθεί η αρχή του ενιαίου κράτους, σύμφωνα με την οποία όλες οι πράξεις του κράτους παραμένουν έγκυρες, όποιο και αν είναι κάθε φορά το καθεστώς, και η συνέχεια του κράτους δε διακόπτεται. β) Κατανόηση του τρόπου δράσης του πολιτικού και του νομοθέτη(τοῦ δέ πολιτικοῦ περί πόλιν):πρέπει δηλ. να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τον τρόπο δράσης, τις συγκεκριμένες ενέργειες ενός πολιτικού ή ενός νομοθέτη, αφού αυτές αναφέρονται στο κράτος. Ο Αριστοτέλης συχνά αναφέρει μαζί τους πολιτικούς και τους νομοθέτες, μάλιστα στην τρίτη ενότητα των Ηθικών Νικομαχείων κάνει αναφορά στο ρόλο των νομοθετών, που έχουν την πρόθεση να κάνουν τους πολίτες ἀγαθούς. Η φράση του κειμένου τοῦ δέ πολιτικοῦ καί τοῦ νομοθέτου πᾶσαν ὁρῶμεν τήν πραγματείαν οὖσαν, σημαίνει ότι κάθε ενέργεια ενός πολιτικού αποβλέπει στο όφελος του συνόλου των πολιτών και όχι στο όφελος μιας μόνο μερίδας του λαού ή στο ατομικό συμφέρον του ίδιου του πολιτικού. γ) Κατανόηση της οργάνωσης του κράτους σε σχέση με το πολίτευμα: Πρέπει να κατανοηθεί η οργάνωση του κράτους σε σχέση με τον τρόπο διακυβέρνησής του, με το πολίτευμα δηλ. που επικρατεί κάθε φορά, με την κατανομή της πολιτικής δύναμης, με τον τρόπο οργάνωσης των πολιτών. Η αναγκαιότητα αυτή απορρέει από τη φράση ἡ δέ πολιτεία ἔστι τάξις τις, η οποία αποτελεί έναν πρώτο ορισμό της έννοιας πολιτεία. Ο τρόπος διακυβέρνησης είναι ένα σύστημα που αναπτύχθηκε για να ρυθμίσει την κατανομή της πολιτικής δύναμης μεταξύ των κατοίκων της πόλης. Για να καταλάβουμε λοιπόν το σύστημα αυτό, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε τι είναι η πόλη. Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι: για να διερευνηθεί η έννοια του πολιτεύματος πρέπει πρώτα να διασαφηνιστεί η έννοια της πόλεως και ειδικότερα τα εξής θέματα: 12

13 α) ποιος έχει την ευθύνη για τα πολιτικά δρώμενα, το κράτος ή τα πρόσωπα που είναι φορείς της εξουσίας; β) να κατανοηθεί ο τρόπος δράσης των πολιτικών, αφού αυτός είναι σχετικός με το κράτος και γ) να κατανοηθεί ο τρόπος οργάνωσης ενός κράτους ανάλογα με το καθεστώς που επικρατεί. 2. Η εξέταση της έννοιας πολίτης: Για δύο λόγους επιβάλλεται, κατά τον Αριστοτέλη, η εξέταση της έννοιας πολίτης: α) Ο πολίτης είναι μέρος του όλου «πόλις»: η πόλις είναι κάτι σύνθετο, ένα όλο, που έχει συντεθεί από διάφορα μέρη, και ο πολίτης είναι το μέρος έτσι, για να γνωρίσουμε το όλο πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε το μέρος. β)ανυπαρξία ομοφωνίας για τον ορισμό της έννοιας «πολίτης» : η έννοια πολίτης πρέπει να εξεταστεί όχι μόνο για να φωτιστεί καλύτερα η έννοια πόλις, αλλά και για να ξεκαθαριστεί το περιεχόμενο και της ίδιας της έννοιας πολίτης, για τον ορισμό της οποίας δεν υπάρχει ομοφωνία. Για παράδειγμα, ένα άτομο σύμφωνα με τα κριτήρια μιας δημοκρατικής πόλης μπορεί να είναι πολίτης, ενώ το ίδιο άτομο μπορεί να μην είναι πολίτης σε ένα ολιγαρχικό καθεστώς, όπου υπάρχουν άλλα κριτήρια (π.χ. καταγωγή, επάγγελμα, εισόδημα κ.ά.) Από τα κριτήρια που κάθε πόληκράτος επιλέγει κρίνεται σε σημαντικό βαθμό και το πολίτευμά της. 3. Η μέθοδος του Αριστοτέλη: Ο Αριστοτέλης για να δώσει τον ορισμό της έννοιας πόλις, ακολουθεί την αναλυτική μέθοδο: πρώτα αναλύει την έννοια πόλις στα συστατικά της, βρίσκει τα χαρακτηριστικά των συστατικών αυτών και συνθέτοντάς τα θα έχει τον ορισμό της έννοιας. Έτσι λέει ότι η πόλις είναι κάτι το όλον, (τι τῶν ὅλων), κάτι το γενικό καθετί το γενικό αποτελείται από μέρη (ἐκ πολλῶν μορίων) και η πόλη είναι πλῆθος τι πολιτῶν. Επομένως πριν δούμε τι είναι πόλις πρέπει να δούμε τι είναι ο πολίτης Ερωτήσεις 1. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: μερίδα, επίκληση, νομαδικός, συνδιάσκεψη, υποψία, βάθρο. 2. Να δώσετε δύο ομόρριζα στα νέα ελληνικά για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις (για τις σύνθετες λέξεις να χρησιμοποιήσετε το δεύτερο συνθετικό τους): πλῆθος, ἐπισκοποῦντι, φάσκοντες, συνεστώτων, ὁμολογοῦσι, ὀλιγαρχίαν. 13

14 Ενότητα 16 η Θέμα της ενότητας είναι ο ορισμός της έννοιας του πολίτη. Συνεχίζοντας τη διερεύνηση της έννοιας πολίτης ο Αριστοτέλης κατά το σχήμα θέσης και άρσης- αναφέρει πρώτα τα στοιχεία που δεν αποδεικνύουν ότι κάποιος είναι πολίτης και στη συνέχεια εκείνα που το αποδεικνύουν. Α. Ποια δεν είναι κριτήρια για την ιδιότητα του πολίτη: 1. Ο τόπος κατοικίας: Ο ορισμός του πολίτη δεν συναρτάται από τον τόπο στον οποίο κατοικεί, αφού στον ίδιο τόπο κατοικούν και μέτοικοι και δούλοι, που δεν είναι πολίτες. Mέτοικοι ονομάζονταν όσοι κατοικούσαν μόνιμα σε μια πόλη (κυρίως στην Αθήνα) αλλά προέρχονταν από άλλον ελληνικό τόπο. Οι μέτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο, πλήρωναν ειδικό φόρο, το μετοίκιον, δεν είχαν όμως κτήματα και δεν ελάμβαναν μέρος στη διοίκηση του κράτους. Κάθε μέτοικος είχε ένα πολίτη εγγυητή, προστάτη που συναλλασσόταν για λογαριασμό του με το κράτος. Για τις υπηρεσίες του προς το κράτος μπορούσε να γίνει ισοτελής (δηλ. να εξισωθεί με τους κανονικούς πολίτες ως προς τους φόρους, ή να αποκτήσει το δικαίωμα της ισοπολιτείας), ποτέ όμως δεν ανέρχονταν σε αξιώματα. Οι δούλοι επίσης δεν ήταν πολίτες, γιατί θεωρούνταν μορφή ιδιοκτησίας. Ήταν «έμψυχον κτήμα», για να τεθούν σε σε ενέργεια τα άψυχα εργαλεία. Μέτοικοι και δούλοι δεν έχουν συμμετοχή στη βουλευτική και δικαστική εξουσία, επομένως δεν μπορεί να είναι πολίτες. Δεν είναι αρκετό η συμμετοχή στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης. Ειδικότερα οι δούλοι ανήκουν, κατά το φιλόσοφο, στην κατηγορία εκείνη των ανθρώπων που είναι ακατάλληλοι για την πολιτική ζωή και δράση και κατάλληλοι για χειρωνακτικές εργασίες. Είναι φύσει δούλοι. 2. «οἱ τῶν δικαίων μετέχοντες»: Το δικαίωμα του «ἐνάγειν καί ἐνάγεσθαι» δεν μπορεί να καθορίσει τη φύση του πολίτη. Το δικαίωμα αυτό το έχουν όλοι οι πολίτες, ακόμα και πολίτες άλλων πόλεων, που προστατεύονται από τους νόμους κατόπιν διακρατικών συμβάσεων. Από συμβόλων: Τα σύμβολα ήταν ειδικές συμβάσεις, κυρίως εμπορικές, μεταξύ δύο πόλεων, που ρύθμιζαν τις διαδικασίες για αδικήματα εμπορικών κυρίως συναλλαγών. Στο κείμενο που παραλείπεται ο Αριστοτέλης αποκλείει την ιδιότητα του πολίτη από τα παιδιά και τους γέροντες. Έτσι την ιδιότητα του πολίτη δεν την είχαν α) οι μέτοικοι, β) οι δούλοι, γ) οι κάτοικοι της πόλεως που είχαν δικαιικά δικαιώματα, όμως ήταν πολίτες άλλης πόλης, δ) τα παιδιά, ε) οι γέροντες. Σ αυτούς θα μπορούσαν να προστεθούν οι εξόριστοι και οι «άτιμοι», αυτοί δηλ. που στερούνταν τα πολιτικά τους δικαιώματα με δικαστική απόφαση. 14

15 Β. Τα γνωρίσματα του πολίτη: «τῷ μετέχειν κρίσεως και ἀρχής»: Δύο είναι τα κυριότερα γνωρίσματα του πολίτη: α. μετέχειν κρίσεως: να μπορεί να δικάζει ως μέλος δικαστηρίου και β. μετέχειν ἀρχῆς:να συμμετέχει στη διοίκηση του κράτους και στα όργανα από τα οποία λαμβάνονται οι πολιτικές αποφάσεις και τα οποία νομοθετούν (βουλή, εκκλησία του δήμου). Ο πολίτης λοιπόν ορίζεται ως προς το πλαίσιο συμμετοχής του στο πολίτευμα πολίτης επομένως είναι εκείνος που έχει το δικαίωμα να συμμετέχει στην εκτελεστική και στη δικαστική «λειτουργία»του κράτους. Γ. Τι είναι πόλις: «Πόλις» είναι α) το σύνολο των ατόμων που μπορούν να συμμετέχουν στην πολιτική και στη δικαστική εξουσία. β) το σύνολο αυτό να είναι αρκετό και ικανό, ὥστε να εξασφαλίζει την αυτάρκεια στα μέλη του, οποία είναι στενά συνδεδεμένη με την ευδαιμονία των πολιτών. Ο Αριστοτέλης λοιπόν α) αποκλείει από τον ορισμό του πολίτη κριτήρια που δεν θεωρεί ικανοποιητικά (οὐ τῷ οἰκεῖν, οὐδ οἱ τῶν δικαίων μετέχοντες ) β) υποστηρίζει ότι η ιδιότητα του πολίτη οριοθετείται από τη συμμετοχή του στη βουλευτική και δικαστική αρχή που ισοδυναμεί με τη συμμετοχή του στο σύνολο σχεδόν των λειτουργιών της πόλης και γ) ότι επομένως πόλις είναι το σύνολο που αποτελείται από ενεργούς, συμμετέχοντες στα κοινά πολίτες, και είναι τόσο ώστε να εξασφαλίζεται στους πολίτες η αυτάρκεια και η ευδαιμονία. Ερωτήσεις 1. Να βρείτε στις προηγούμενες ενότητες και στην ενότητα 16 τους ορισμούς που έδωσε ο Αριστοτέλης για την πόλη και να συνθέσετε ένα κείμενο, όπου με βάση τα στοιχεία αυτά θα αναλύετε τι είναι πόλις. 2. πολίτης δ ἁπλῶς ἀρχῆς: Να συσχετίσετε το χωρίο με τον ορισμό της πολιτείας και της πόλεως από τις προηγούμενες ενότητες με σκοπό να αναζητήσετε τη σχέση πόλης, πολίτη και πολιτείας, ώστε να δείξετε πώς προκύπτει από αυτή τη σχέση ο ορισμός του πολίτη. 3. Να γράψετε από ένα ομόρριζο για τις λέξεις: ἀρχῆς, κρίσεως, πολίτης, δοῦλοι, δικαίων,συμβόλων. 15

16 Ενότητα 17 η Θέμα της ενότητας είναι οι μορφές των πολιτευμάτων και τα γνωρίσματα του καθενός. Στη διάκριση των πολιτευμάτων ο Αριστοτέλης υιοθετεί δύο κριτήρια: i. τον αριθμό των συμμετεχόντων στην άσκηση της εξουσίας ii. την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος. Έτσι, αν τα πολιτεύματα αποβλέπουν στο κοινό συμφέρον, τότε είναι ορθά και ανάλογα με το αν στην εξουσία συμμετέχει ο ένας ή οι λίγοι ή οι πολλοί, ονομάζονται βασιλεία, αριστοκρατία, πολιτεία αντίστοιχα. Όταν όμως αποβλέπουν στο ιδιαίτερο συμφέρον του ενός, των λίγων ή των πολλών, τότε τα πολιτεύματα που προκύπτουν είναι παρεκκλίσεις από τα ορθά πολιτεύματα και ονομάζονται τυραννία, ολιγαρχία, δημοκρατία αντίστοιχα. Σχηματικά: Πολιτεύματα α) [ως προς την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος] Ορθά (τα συμφέροντα όλων) Παρεκκλίσεις (τα συμφέροντα των αρχόντων) β) [ως προς τον αριθμό των συμμετεχόντων στην άσκηση της εξουσίας] Βασιλεία (ένας) Αριστοκρατία (λίγοι) Πολιτεία (πολλοί) Τυραννία (ένας) Ολιγαρχία (λίγοι) Δημοκρατία (πολλοί) Ποια σχέση έχει το κριτήριο της εξυπηρέτησης του δημόσιου συμφέροντος με το σκοπό της πόλης και με τον ορισμό του πολίτη. Η πόλη- κράτος έχει ως τελικό σκοπό το ύψιστο αγαθό, την ευδαιμονία των πολιτών. Η πόλη γεννήθηκε για τη διασφάλιση της ζωής, ικανοποιεί όμως και τη βαθύτατη επιθυμία των πολιτών για ευζωία. Ευζωία σημαίνει ηθική και πνευματική δραστηριότητα του ανθρώπου, δυο ενέργειες με τις οποίες ο πολίτης ασκεί τις αρετές και ηθικοποιείται στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Επίσης, η πόλη-κράτος αποτελείται από πολίτες που αφενός 16

17 έχουν το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να συμμετέχουν στην άσκηση των πολιτικών λειτουργιών και στην απονομή της δικαιοσύνης αφετέρου το πλήθος τους είναι τόσο ώστε να υπηρετείται ο ύψιστος σκοπός της πόλης, η αυτάρκεια και δι αυτής η ευδαιμονία.. Είναι φανερό όμως ότι ο σκοπός της πόλης πετυχαίνεται μόνο στο πλαίσιο των ορθών πολιτευμάτων, αφού σ αυτά οι πολίτες εκπληρώνουν τα κριτήρια που προαναφέρθηκαν. Συνεπώς είναι αυτά που αποβλέπουν στο συμφέρον όλων. Το περιεχόμενο των όρων αριστοκρατία, πολιτεία, τυραννία, δημοκρατία, κατά τον Αριστοτέλη. Αριστοκρατία: (βλ. σχόλιο βιβλίου σελ. 200) Πολιτεία: Αν λάβουμε υπόψη μας τις εκφράσεις της ενότητας «συνηθίζουμε να ονομάζουμε» και «πήρε το όνομα», φαίνεται πως η έκφραση «ἡ πολιτεία» υποδήλωνε το καλύτερο, κατά την κοινή αντίληψη, σύστημα διακυβέρνησης. Ότι αυτή ήταν πράγματι η κοινή αντίληψη κατά την εποχή του Αριστοτέλη το μαθαίνουμε από τον Πανηγυρικό του Ισοκράτη και από τον δεύτερο Κατά Φιλίππου λόγο του Δημοσθένη. Ο ίδιος ο Αριστοτέλης φαίνεται να μη συμμεριζόταν την άποψη ότι η πολιτεία είναι το καλύτερο πολίτευμα, όπως μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε οι παραπάνω φράσεις του κειμένου. Από τη συνέχεια της πραγματείας του όμως πληροφορούμαστε ότι, κατά την άποψή του, η πολιτεία είναι τρίτο από πλευράς αξίας πολίτευμα. Πρόκειται για ένα πολίτευμα, στο οποίο κυβερνούν οι πολίτες της μέσης κοινωνικής τάξης και της μέσης οικονομικής κατάστασης, άνθρωποι που υποτάσσονται πιο εύκολα στη λογική (οι πλούσιοι τείνουν προς την αυθάδεια που τους κάνει δεσποτικούς, ενώ οι φτωχοί τείνουν προς την πονηριά). Το καλύτερο γι αυτόν πολίτευμα είναι η μοναρχία, με τον όρο ότι ο μονάρχης είναι μια εξαιρετική προσωπικότητα, ένας άνθρωπος που υπερέχει όλων των άλλων σε αρετή και φρόνηση. Ελλείψει τέτοιου μονάρχη προτιμότερη είναι μια αριστοκρατία στην οποία να κυβερνούν ενάρετοι και σοφοί άνθρωποι (ἄριστοι). Τυραννία: Αποτελεί παρέκκλιση της βασιλείας και είναι το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία ασκεί ένας απόλυτος μονάρχης που στόχο έχει την εξυπηρέτηση του προσωπικού του συμφέροντος. Δημοκρατία: Είναι παρέκκλιση από την πολιτείαν και πρόκειται για το πολίτευμα στο οποίο την εξουσία την ασκούν οι πολλοί, οι οποίοι είναι άποροι και γι αυτό το λόγο εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα αδιαφορώντας για τους άλλους. Απάντηση στο 4 ο θέμα του βιβλίου: Είδαμε ότι όπως κάθε ανθρώπινη κοινωνία «στοχάζεται ἀγαθοῦ τινος», έτσι και η πόλη αυτή μάλιστα, ως πασῶν τῶν κοινωνιῶν κυριωτάτη και ως περιέχουσα πάσας τάς ἄλλας κοινωνίας, έχει ως επιδίωξή της τό κυριώτατο πάντων τῶν ἀγαθῶν, αυτό που ονομάζεται εὐδαιμονία και που πετυχαίνεται όταν η πόλη φτάσει στην ύψιστη αυτάρκεια. Ο λόγος για τα πολιτεύματα τόνισε τον 17

18 σημαντικότερο όρο για την επίτευξη όλων αυτών, τη σωστή λειτουργία του μηχανισμού διακυβέρνησης και διοίκησης της πόλης. Έγινε φανερό ότι στην ευδαιμονία της πόλης δεν συμβάλλει με τον ίδιο τρόπο κάθε σύστημα διακυβέρνησης υπάρχουν μάλιστα και συστήματα που οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Τα τελευταία αυτά είναι εκείνα που δεν αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του συμφέροντος του συνόλου των πολιτών, αλλά ορισμένων μόνο από αυτούς. Ποιοι είναι λοιπόν οι σωστοί τρόποι διακυβέρνησης; Είναι αυτοί που διασφαλίζουν το συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Ενότητα 18 η Θέμα: Το θέμα που έρχεται για συζήτηση περιέχεται στο ερώτημα: «Τι είναι καλύτερο για την πόλη: τη διακυβέρνησή της να την έχουν στα χέρια τους οι πολλοί ή μήπως λίγοι αλλά άριστοι;». Το θέμα ο Αριστοτέλης το θεωρεί πολύ ενδιαφέρον, αμέσως όμως από την αρχή διαπιστώνει ότι καθένα από τα δύο ενδεχόμενα έχει τα κατά και τα υπέρ του: 1. Αν η εξουσία είναι στα χέρια των πολλών τότε: α) αποτελεί αρνητικό στοιχείο το ότι το κάθε επιμέρους άτομο δεν μπορεί, ασφαλώς, να είναι ένας αξιόλογος άνθρωπος β) είναι όμως πολύ θετικό στοιχείο ότι ενωμένα όλα αυτά τα επιμέρους άτομα μπορούν να αποτελέσουν μια δύναμη ανώτερη από εκείνη των λίγων αρίστων: αθροιστικά η αρετή τους μπορεί να αποδειχτεί αποτελεσματικότερη από τη συνολική αρετή των λίγων. 2. Αν η εξουσία είναι στα χέρια των λίγων τότε: α) αποτελεί θετικό στοιχείο το ότι οι λίγοι, αλλά αξιόλογοι αυτοί άνθρωποι, συγκρινόμενοι ένας προς έναν από τους πολλούς, είναι ασφαλώς πολύ ανώτεροι, καθώς στην προσωπικότητα του καθενός τους συγκεντρώνονται ιδιότητες που στους πολλούς εμφανίζονται διάσπαρτες, β) εν πάση περιπτώσει όμως και αυτό είναι το αρνητικό στοιχείο- οι θετικές ιδιότητες όλων μαζί των λίγων μπορεί να είναι λιγότερες από τις θετικές ιδιότητες των πολλών ως συνόλου. Ο Αριστοτέλης, για να στηρίξει την άποψή του και να κάνει πιο εύληπτη τη δύναμη και την αξία των πολλών, φέρνει παραδείγματα, από τα οποία το ένα έχει σχέση με τα κοινά δείπνα που γίνονται με τη συνεισφορά των πολλών και γι αυτό είναι καλύτερα από εκείνα που θα γινόταν με τα έξοδα ενός μόνο ανθρώπου. Το δεύτερο προέρχεται από τη μυθολογία και δείχνει ότι ο υποθετικός άνθρωπος με τα πολλά χέρια και πόδια, με τις πολλές αισθήσεις και με τη συσσωρευμένη αρετή και εξυπνάδα, εκφράζει την έννοια της δύναμης και της υπεροχής. Το τρίτο παράδειγμα είναι σχετικό με την κρίση των δραματικών αγώνων στην αρχαία Αθήνα: από ένα μακρότατο κατάλογο Αθηναίων πολιτών εκλέγονταν με κλήρο δέκα κριτές, ο καθένας από τους οποίους έγραφε την κρίση του σε πινακίδα από τις κρίσεις που καταγράφονταν στις πέντε από τις δέκα πινακίδες προέκυπτε το αποτέλεσμα της κρίσης. Έτσι, η τελική κρίση εξέφραζε τη γνώμη όλων των Αθηναίων. 18

19 Όταν λοιπόν κυβερνούν οι πολλοί, είναι σαν έναν άνθρωπο με πολλά χέρια, πόδια κ.λ.π, σαν συνδαιτυμόνες που συνεισφέρουν όλοι για το κοινό δείπνο και σαν τους κριτές των δραματικών αγώνων. Ενότητα 19 η Στην ενότητα αυτή ο Αριστοτέλης εξετάζει τα είδη της δημοκρατίας, η οποία ανήκει στις παρεκβάσεις των ορθών πολιτευμάτων. Οι μορφές λοιπόν που μπορεί να έχει η δημοκρατία είναι οι εξής: α) Η δημοκρατία στην οποία εφαρμόζεται πιστά η αρχή της ισότητας: φτωχοί και πλούσιοι έχουν τα ίδια δικαιώματα και προνόμια και συμμετέχουν εξίσου στη διακυβέρνηση του κράτους και καμιά από αυτές τις δύο ομάδες δεν επιβάλλεται στην άλλη. β) Η δημοκρατία στην οποία τα αξιώματα καταλαμβάνονται με κριτήριο την περιουσία (που θα είναι όχι μεγάλη, όπως συμβαίνει με την ολιγαρχία). Σε άλλο χωρίο των «Πολιτικών» (Πολιτικά 1294 b 10) ο Αριστοτέλης χαρακτηρίζει το κριτήριο της περιουσίας ολιγαρχικό, αφού μόνο οι «ὀλίγοι» διέθεταν μεγάλες περιουσίες και επεδίωκαν τιμές και αξιώματα. Εφόσον όμως το προβλεπόμενο όριο περιουσίας είναι χαμηλό δεν θεωρείται αντιδημοκρατικό. γ) Η δημοκρατία στην οποία τα αξιώματα μπορούν να τα αναλάβουν όλοι οι πολίτες φτάνει να μην έχουν νομικό κώλυμα. Υπέρτατη αρχή είναι ο νόμος. δ) Η δημοκρατία στην οποία τα αξιώματα μπορούν να τα αναλάβουν όλοι, φτάνει να είναι πολίτες. Υπέρτατη αρχή και εδώ είναι ο νόμος. ε) Η δημοκρατία στην οποία ισχύουν όλα τα προηγούμενα, όμως υπέρτατη αρχή είναι όχι ο νόμος αλλά ο λαός, που κυβερνάει με περιστασιακά ψηφίσματα και με την επίδραση των δημαγωγών. Γνωρίσματα της δημοκρατίας: Ο Αριστοτέλης παρουσιάοντας τη δημοκρατία και τα είδη της διαπιστώνει ότι σε κάθε οργανωμένη κοινωνία υπάρχουν δύο ευδιάκριτες τάξεις, η ανώτερη και η κατώτερη. Στην ανώτερη ανήκουν οι πλουσιότεροι, οι περισσότερο μορφωμένοι και ολιγότεροι, ενώ στην κατώτερη οι φτωχότεροι και περισσότεροι. Γνώρισμα της δημοκρατίας είναι η ελευθερία, η οποία έχει δύο σημασίες: α) το δικαίωμα του πολίτη να ζει όπως θέλει, (ατομική ελευθερία) και β) το δικαίωμα να συμμετέχει στην πολιτική (πολιτική ελευθερία). Άλλο επίσης βασικό γνώρισμα της δημοκρατίας είναι η ισότητα των πολιτών. «σε καμιά περίπτωση και οι δύο είναι όμοιες»: Η ισότητα των πολιτών απέναντι στο νόμο αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της δημοκρατίας. Δεν επιτρέπεται δηλαδή διάκριση μεταξύ των πολιτών σε πλούσιους ή αριστοκράτες που έχουν δικαιώματα και σε φτωχούς χωρίς δικαιώματα. Δεν αναγνωρίζεται καμιά υπεροχή μιας τάξης ή μιας κοινωνικής ομάδας έναντι μιας άλλης. Η πλειοψηφία έχει μεγάλη σημασία και η γνώμη της καθίσταται κυρίαρχη. 19

20 Ενότητα 20 η Στο κείμενο αυτής της ενότητας ο Αριστοτέλης διατυπώνει κάποιους προβληματισμούς σχετικά με το περιεχόμενο της παιδείας και τους στόχους της εκπαίδευσης. 1. «νομοθετητέον περί παιδείας»: Ο Αριστοτέλης πιστεύει στη νομοθετικά κατοχυρωμένη παιδεία. Είναι αντίθετος στην απουσία νομοθετικής εκπαιδευτικής μέριμνας και στη δυνατότητα αυτοσχεδιασμού του δασκάλου ή του κηδεμόνα που αναπληρώνουν το κενό της πολιτείας και διδάσκουν ό,τι οι ίδιοι θέλουν στα παιδιά. Αυτοί που πρέπει να ορίσουν νόμους για την παιδεία είναι οι ίδιοι οι πολίτες μαζί με τους εκλεγμένους άρχοντές τους. Γνωρίζουμε ότι η συμμετοχή των πολιτών στα κοινά σε δημοκρατικά πολιτεύματα πρέπει να είναι ενεργός. Αυτοί λοιπόν οι πολίτες, οι μετέχοντες στην πολιτική εξουσία και στην απονομή της δικαιοσύνης, αυτοί που έχουν το δικαίωμα του ἐκλέγειν και του ἐκλέγεσθαι, πρέπει να βρουν λύσεις και να καταλήξουν σε αποφάσεις για την παιδεία που θα παρέχει η πόλη προς τους πολίτες της. Βέβαια θα ζητηθούν οι απόψεις των ειδικών και την κοινή βούληση θα αποτυπώσουν σε νόμο οι νομοθέτες. 2. «ταύτην κοινήν ποιητέον»: Από την αρχή της ενότητας με τη φράση αυτή υποστηρίζει το δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας. Η κοινή παιδεία είναι αίτημα της κοινωνικής και πολιτικής ισότητας των πολιτών, κατά τον Αριστοτέλη. Η κοινή παιδεία είναι αναγκαία για την ενότητα της πόλης και την ευδαιμονία του συνόλου. Δύο επιχειρήματα χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει το δημόσιο χαρακτήρα τηε παιδείας: του «τέλους» και του «όλου» της πόλης. (δες ερμην. σχολ. σελ.208) α)με το πρώτο επιχείρημα επικαλείται τον τελικό σκοπό της πόλης, την ευδαιμονία, καθώς μάλιστα ο άνθρωπος ως φύσει πολιτική οντότητα πραγματώνεται στην πόλη. Η επίτευξη της κοινής ευδαιμονίας προϋποθέτει μία και κοινή παιδεία για όλους τους πολίτες. Οι νέοι πρέπει να λαμβάνουν μόρφωση ταιριαστή με το πολίτευμα της πόλης τους, έτσι ώστε να φτάσουν στον επιδιωκόμενο σκοπό, που είναι η ευδαιμονία του συνόλου των πολιτών. Εφόσον λοιπόν ο σκοπός της πόλης είναι κοινός, κοινή πρέπει να είναι και η παιδεία που προσφέρεται και να μην αφήνεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. β) Με το δεύτερο επιχείρημα ο Αριστοτέλης προβάλλει την πόλη ως όλον, μόριο του οποίου είναι ο κάθε πολίτης. Το μόριο δεν είναι δυνατόν να αποφασίζει για το όλον, αλλά το όλον για το μέρος. Στόχος βέβαια δεν είναι η ισοπεδωτική ομοιομορφία των πολιτών, αλλά η πολιτική ενότητα της πόλης Συνεπώς, αν στόχος της πολιτείας είναι να οδηγήσει τους πολίτες στην αρετή και κατ επέκταση στην ευδαιμονία, που είναι ο ύψιστος σκοπός, ο σκοπός αυτός θα επιτευχθεί, μόνο αν παρέχεται κοινό περιεχόμενο μόρφωσης σε όλους τους πολίτες. Έτσι στην αρχή της ενότητας διατυπώνει δύο θέσεις: η φροντίδα για την παιδεία πρέπει να ανήκει στην αρμοδιότητα του κράτους. Αφού «κανείς πολίτης δεν πρέπει να πιστεύει ότι ανήκει στον εαυτό του αλλά ότι όλοι οι πολίτες ανήκουν στην πόλη», θα πρέπει η φροντίδα για το κάθε μέλος της πόλης να είναι κοινή και συνταιριασμένη με τη φροντίδα για το σύνολο. Τα θέματα της παιδείας πρέπει να ρυθμίζονται με νόμους. 3. «τίς δ ἔσται παιδεύεσθαι»: Προκύπτουν δύο ερωτήματα: α) ποιος θα πρέπει να είναι ο χαρακτήρας της παιδείας β) με ποιον τρόπο πρέπει να παρέχεται. 20

21 4. «νῦν γάρ ἦθος»: Η φράση δικαιολογεί γιατί πρέπει να απαντηθούν τα προηγούμενα ερωτήματα. Ο λόγος είναι διότι υπάρχουν διαφορετικές απόψεις α) ως προς το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ( διδακτέα ύλη ), πρέπει δηλ. να εκπαιδεύονται τα παιδιά τόσο για τη κατάκτηση της αρετής όσο και για τον άριστο βίο. «πρὸς τὸν βίον τὸν ἄριστον»: Ο άριστος βίος απασχόλησε τον Αριστοτέλη στα τρία πρώτα κεφάλαια του έβδομου βιβλίου των Πολιτικών και οπωσδήποτε στα Ηθικά Νικομάχεια. Εννοεί μάλλον τον άριστο βίο που προβάλλει κάθε πολιτική κοινωνία στα μέλη της ως «αἱρετώτερον βίον» (=προτιμότερο βίο). Στο έργο του Αριστοτέλη, η αρετή αποτελεί την προϋπόθεση του «αἱρετώτερου βίου», όπως φαίνεται και στα Ηθικά Νικομάχεια (1172a24). Επιπλέον, χρειάζεται να επισημάνουμε ότι το περιεχόμενο της αρετής διαφέρει ανάλογα με το πολίτευμα. Έτσι π.χ. οι Σπαρτιάτες ταύτιζαν το περιεχόμενο της αρετής με την πολεμική ανδρεία και κατά συνέπεια ο βίος που θεμελιώνεται στην πολεμική ανδρεία ήταν ο άριστος γι αυτούς. Γίνεται σαφές ότι ο άριστος βίος συνδέεται με το άριστο πολίτευμα. Άριστη πολιτεία είναι εκείνη που εξασφαλίζει τον «αἱρετώτατον βίον», την άριστη ζωή για το άτομο και το σύνολο συγχρόνως. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένας και μοναδικός άριστος βίος, αλλά τόσοι όσα και τα πολιτεύματα. β) ως προς το στόχο της παιδείας. Η παιδεία πρέπει να στοχεύει στην άσκηση του νου ή στη διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. 5. «ἔκ τε τῆς ἐμποδών τήν ἄσκησιν αὐτῆς»: Στην εποχή του Αριστοτέλη η παρεχόμενη παιδεία χαρακτηριζόταν από σύγχυση και ασάφεια σχετικά με τους στόχους της παρεχόμενης εκπαίδευσης. η απουσία νομικού πλαισίου για την εκπαίδευση και ο ιδιωτικός της χαρακτήρας προσανατολίζουν τους ανθρώπους σε ανόμοιες επιλογές παιδείας με πολιτικές βέβαια επιπτώσεις στην ενότητα και στην ευδαιμονία της πόλης. Υπήρχαν τρεις διαφορετικές απόψεις για το περιεχόμενο της παιδείας και για τους στόχους που πρέπει αυτή να εκπληρώνει. Συγκεκριμένα υπήρχε προβληματισμός σχετικά με το αν η παιδεία πρέπει να προσφέρει: α) τα χρήσιμα για τη ζωή (ωφελιμιστικό χαρακτήρα της παιδείας) β) αυτά που οδηγούν στην αρετή (ηθικοπλαστικό της χαρακτήρας) γ) αυτά που προάγουν τη γνώση (προτεραιότητα στην καλλιέργεια του νου) Αλλά ομοφωνία δεν υπάρχει ούτε ως προς το περιεχόμενο της αρετής ούτε ως προς τον τρόπο άσκησής της. Πού οφείλονται αυτές οι διαφορές: Για να ακολουθηθεί ο τρόπος ζωής που ταιριάζει στο κάθε πολίτευμα, πρέπει να υπάρχει η αντίστοιχη μορφή παιδείας, ανάλογα με τους σκοπούς κάθε πολιτείας. Οι σκοποί όμως κάθε πολιτείας δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν μέσα σε μια κοινωνία και οι απόψεις σχετικά με αυτούς είναι πολλές. Ανάλογοι προβληματισμοί διατυπώνονται και για την παιδεία, για την οποία όμως πρέπει να υπάρξει σύγκλιση απόψεων αφού πρώτα ξεκαθαριστούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι της πολιτείας. Κατά τον Αριστοτέλη, η παιδεία που υπηρετεί πραγματικά τις αρχές της πόλης και διαπλάθει τον σπουδαίο πολίτη και πολιτικό χρειάζεται να διέπεται από τρεις αρχές: α) τη μεσότητα, β) το δυνατό που αφορά το ανθρωπίνως εφικτό και γ) το πρέπον. 21

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν» 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ (ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ) Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Αριστοτέλη, υπάρχουν τρία είδη κοινωνικών οντοτήτων ή διαφορετικά, ομάδων

Διαβάστε περισσότερα

συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Αντίθετα, οι άλλες μορφές κοινωνίας επιδιώκουν ένα επιμέρους αγαθό για το συμφέρον των μελών τους.

συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Αντίθετα, οι άλλες μορφές κοινωνίας επιδιώκουν ένα επιμέρους αγαθό για το συμφέρον των μελών τους. ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Διδαγμένο κείμενο. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διδαγμένο κείμενο. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν

Διαβάστε περισσότερα

Β1. Ποια είναι η δομή του συλλογισμού, με τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει την πόλη ως την τελειότερη μορφή κοινωνίας;

Β1. Ποια είναι η δομή του συλλογισμού, με τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει την πόλη ως την τελειότερη μορφή κοινωνίας; 1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ 2013 ΓΝΩΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ) Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι μια κοινότητα και κάθε κοινότητα έχει συσταθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ. Αριστοτέλη «Πολιτικά»

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ. Αριστοτέλη «Πολιτικά» Ελευθερίου Βενιζέλου 237, Γάζι Τηλ./Fax: 2810 823411 email: syxekp@gmail. com www.syekp.gr Βρέντζου Μαρία, Φιλόλογος ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλη «Πολιτικά»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2013 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2013 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2013 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Επειδή παρατηρούμε ότι κάθε κράτος είναι ένα είδος συνύπαρξης και ότι κάθε κοινότητα έχει συγκροτηθεί για κάποιο καλό σκοπό διότι για χάρη αυτού που θεωρούν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ιδαγµένο κείµενο Α1. Επειδή βλέπουµε ότι κάθε πόλη-κράτος είναι ένα είδος κοινότητας και ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3) Α1. Επειδή βλέπουμε ότι η

Διαβάστε περισσότερα

Απολυτήριες εξετάσεις Γ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου Αρχαία Ελληνικά 27/5/2013

Απολυτήριες εξετάσεις Γ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου Αρχαία Ελληνικά 27/5/2013 Απολυτήριες εξετάσεις Γ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου Αρχαία Ελληνικά 27/5/2013 Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συγκροτηθεί για χάρη κάποιου αγαθού

Διαβάστε περισσότερα

Απολυτήριες εξετάσεις Γ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου Αρχαία Ελληνικά 27/5/2013

Απολυτήριες εξετάσεις Γ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου Αρχαία Ελληνικά 27/5/2013 Απολυτήριες εξετάσεις Γ Τάξης Ημερήσιου Γενικού Λυκείου Αρχαία Ελληνικά 27/5/2013 Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συγκροτηθεί για χάρη κάποιου αγαθού

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2018 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ : 3 Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΡΧΑΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 9 Ιουνίου 2016 ΑΡΧΑΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων και Εσπερινών Γενικών Λυκείων (Νέο & Παλιό Σύστημα) Α.1 Για όποιον εξετάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Μετάφραση Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη-κράτος είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (πράγματι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και κάθε

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και κάθε ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και κάθε κοινότητα να έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (γιατί όλοι κάνουν τα πάντα για χάρη εκείνου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη-κράτος είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (πράγματι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΣΑ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΣΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΤΚΕΙΟΤ ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΣΑ Διδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Πολιτικά Α1, 1 Ἐπειδή πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινά οὖσαν καί πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἓνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γάρ

Διαβάστε περισσότερα

Α1. ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ)

Α1. ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ) ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ) Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι μια κοινότητα και κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για χάρη κάποιου αγαθού (γιατί όλοι κάνουν τα πάντα γι αυτό που

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α1 Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινωνικής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Επειδή βλέπουμε ότι η κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (πράγματι όλοι κάνουν τα πάντα για χάρη εκείνου που το θεωρούν καλό),

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ΕΝΟΤΗΤΑ 12

ΕΝΟΤΗΤΑ 11 ΕΝΟΤΗΤΑ 12 ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Επειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Ο Μ Η Ρ Ο Σ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Ο Μ Η Ρ Ο Σ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Ε Υ Τ Ε Ρ Α 2 7 M AΪ Ο Υ 2 0 1 3 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Δ Ι Δ Α Γ Μ Ε Ν Ο Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο Α1. Επειδή βλέπουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ A1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη-κράτος είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κεφάλαιο 1 ο 1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 1/6 Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό,

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης

Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 27-5-2013 A1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινωνία έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (γιατί όλοι κάνουν τα πάντα για

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ A1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συγκροτηθεί για χάρη κάποιου αγαθού (όλοι, πραγματικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ Για τον Αριστοτέλη, όλες οι ενέργειες των ανθρώπων γίνονται για κάποιο τέλος, δηλαδή για κάποιο σκοπό που είναι ο ανώτερος όλων των αγαθών, την ευδαιμονία. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑΣ -- ΤΗΛ , ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑΣ -- ΤΗΛ , ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους Πολιτικά Α1, 1 / Γ 1, 2 / Γ1, 3-4 /6 /12 Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας

Διαβάστε περισσότερα

"Η ΠΟΛΗ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ." ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Η ( Α 1,1)

Η ΠΟΛΗ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Η ( Α 1,1) 1 "Η ΠΟΛΗ ΕΙΝΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΕΡΗ ΜΟΡΦΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ." ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Η ( Α 1,1) ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Στόχοι της ενότητας είναι να κατανοήσουν οι μαθητές: τι είναι η «πόλις» κατά τον Αριστοτέλη, την πορεία που ακολουθεί

Διαβάστε περισσότερα

323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α 323 Α) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Για όποιον εξετάζει το πολίτευμα, δηλαδή ποια είναι η ουσία του κάθε πολιτεύματος και ποια τα χαρακτηριστικά του, το πρώτο

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλη, Πολιτικά. Ερωτήσεις Υπουργείου

Αριστοτέλη, Πολιτικά. Ερωτήσεις Υπουργείου Αριστοτέλη, Πολιτικά Ερωτήσεις Υπουργείου Ενότητα 11 1. «Ἐπειδὴ ὁρῶμεν»: Χρησιμοποιώντας τη λέξη «ὁρῶμεν» ο Αριστοτέλης δηλώνει, στην πραγματικότητα, ότι τα (λογικά) επιχειρήματά του συχνά τα συλλέγει

Διαβάστε περισσότερα

Δευτέρα, 27 Μαΐου 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Δευτέρα, 27 Μαΐου 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Δευτέρα, 27 Μαΐου 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Μετάφραση «Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη

Διαβάστε περισσότερα

Γ Λυκείου Αρχαία θεωρητικής κατεύθυνσης. Αριστοτέλης

Γ Λυκείου Αρχαία θεωρητικής κατεύθυνσης. Αριστοτέλης 1 ηµ. Τζωρτζόπουλος ρ. Φιλοσοφίας Σχολικός Σύµβουλος ΠΕ02 Γ Λυκείου Αρχαία θεωρητικής κατεύθυνσης Αριστοτέλης Ενότητα 15η 1. Μετάφραση Γι αυτόν που ασχολείται µε το σύστηµα διακυβέρνησης, πιο ειδικά µε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α1 Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συγκροτηθεί για κάποιο αγαθό, (πράγματι όλοι κάνουν τα πάντα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7 ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7 ΚΕΙΜΕΝΟ α) Ἀριστοτέλους Πολιτικὰ Γ 1, 1-2 Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α1 Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (πράγματι, οι

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλη, Πολιτικά, Νέες Ερωτήσεις Υπουργείου

Αριστοτέλη, Πολιτικά, Νέες Ερωτήσεις Υπουργείου Αριστοτέλη, Πολιτικά, Νέες Ερωτήσεις Υπουργείου Ενότητα 11 1. «Ἐπειδὴ ὁρῶμεν»: Χρησιμοποιώντας τη λέξη «ὁρῶμεν» ο Αριστοτέλης δηλώνει, στην πραγματικότητα, ότι τα (λογικά) επιχειρήματά του συχνά τα συλλέγει

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1.Μετάφραση ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διαβάστε περισσότερα

Κριτήριο αξιολόγησης στα Αρχαία Ελληνικά Κατεύθυνσης Γ Λυκείου

Κριτήριο αξιολόγησης στα Αρχαία Ελληνικά Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Κριτήριο αξιολόγησης στα Αρχαία Ελληνικά Κατεύθυνσης Γ Λυκείου Β1. Σε αυτή την ενότητα ο Αριστοτέλης επιχειρεί να δώσει τον πρώτο ορισμό της έννοιας «πόλις» στα Πολιτικά. Συγκεκριμένα, το προσεχές της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις Σελίδα 1 από 5 Απαντήσεις Β.1 Το συγκεκριμένο απόσπασμα αντλήθηκε από το 8 ο βιβλίο των Πολιτικών του Αριστοτέλη, που έχει ως θέμα του την παιδεία. Ήδη, από την πρώτη φράση του αποσπάσματος (ὅτι μέν οὖν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (Οι απαντήσεις των θεμάτων είναι ενδεικτικές και οι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27/05/2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πολιτεία είναι ένα είδος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΤΗΡΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2013 ΓΝΩΣΤΟ -ΠΟΛΙΤΙΚΑ Α1.

ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΤΗΡΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2013 ΓΝΩΣΤΟ -ΠΟΛΙΤΙΚΑ Α1. ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΤΗΡΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2013 ΓΝΩΣΤΟ -ΠΟΛΙΤΙΚΑ 11-15-16 Α1. 11: Επειδή βλέπουµε ότι κάθε πόλη είναι µια µορφή κοινωνικής συνύπαρξης και κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλη "Ηθικά Νικομάχεια" μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ» ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-10 Μετάφραση ΕΝΟΤΗΤΑ 1η Αφού λοιπόν η αρετή είναι δύο ειδών, απ τη μια διανοητική και απ την άλλη ηθική, η διανοητική στηρίζει και την προέλευση και την αύξησή

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαία προσανατολισμού

Αρχαία προσανατολισμού Αρχαία προσανατολισμού Διδαγμένο κείμενο Α1. Για όποιον εξετάζει το πολίτευμα (τον τρόπο διακυβέρνησης) μιας πόλης και ποια είναι η φύση και ποια τα χαρακτηριστικά του κάθε επιμέρους πολιτεύματος, το πρώτο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Μ. ΤΡΙΤΗ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Μ. ΤΡΙΤΗ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Μ. ΤΡΙΤΗ 30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο: Α1. Επειδή, όμως, η πόλη ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ A. Έγινε λοιπόν φανερό ότι πρέπει να θεσπιστούν νόµοι για την παιδεία και ότι πρέπει να την κάνουµε ίδια για όλους τώρα, ποιος θα πρέπει να είναι ο χαρακτήρας

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Αριστοτέλους Πολιτικά, Θ 2, 1 4)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Αριστοτέλους Πολιτικά, Θ 2, 1 4) 53 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Φιλολάου & Εκφαντίδου 26 : Τηλ.: 2107601470 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Πολιτικά,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΛΕΩΝΙΔΑΣ Α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ

Η ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΛΕΩΝΙΔΑΣ Α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ Η ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΛΕΩΝΙΔΑΣ Α. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ ΝΑ ΖΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΧΑΡΟΥΜΕΝΑ, ΑΝ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΦΡΟΝΗΣΗ, ΟΜΟΡΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ, ΚΑΙ ΟΥΤΕ ΠΑΛΙ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΑΡΧΑΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ Ημερομηνία: Σάββατο 21 Απριλίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Α1. Αυτή είναι, λοιπόν, (η κοινότητα)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Α. Επειδή, όµως, η πόλη ανήκει

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Αὕτη δ ἐστίν ἡ καλουμένη πόλις καί ἡ κοινωνία ἡ πολιτική.

Αὕτη δ ἐστίν ἡ καλουμένη πόλις καί ἡ κοινωνία ἡ πολιτική. ΑΡΙΟΣΕΛΟΤ «ΠΟΛΙΣΙΚΑ» Κ ε ί μ ε ν ο Ενότητα 11η Επειδή ὁρῶμεν πᾶσαν πόλιν οὖσαν κοινωνίαν τινά και συνεστηκυῖαν ἕνεκα ἀγαθοῦ τινος (πάντες γάρ πράττουσι πάντα χάριν τοῦ δοκοῦντος εἶναι ἀγαθόν), δῆλον ὡς

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί Β. Αριστοκρατία β. Κριτήριο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 6

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 6 1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 6 Α. Επειδή όμως η πόλη ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων πραγμάτων, όπως όλα εκείνα τα πράγματα που το καθένα τους είναι ένα όλον, αποτελούμενο όμως από

Διαβάστε περισσότερα

1ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου. Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής Αρχαία ελληνική φιλοσοφία

1ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου. Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής Αρχαία ελληνική φιλοσοφία 1ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής Αρχαία ελληνική φιλοσοφία προκριματική φάση 18 Φεβρουαρίου 2012 υπό την Αιγίδα του ΥΠΔΒΜΘ Διοργάνωση Τμήμα Φιλοσοφίας

Διαβάστε περισσότερα

www.romvos.edu.gr ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Επειδή βλέπουµε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Αποσπάσματα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Αποσπάσματα http://hallofpeople.com/gr/bio/aristotles.php ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Αποσπάσματα ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ποιος πρέπει, άραγε, να κυβερνά; [ ] Ποιος πρέπει, άραγε, να κυβερνά; Ο λαός; Οι πλούσιοι; Οι γενικής αποδοχής, Ο ικανότερος;

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική» και «Νῦν γὰρ ἀμφισβητοῦσιν

Διαβάστε περισσότερα

Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ

Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ Μπάμπης Βουρλίδας Φιλόλογος ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 η, Α1, 1 Η πόλη είναι η τελειότερη μορφή κοινωνίας Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις διδαγμένου κειμένου

Ενδεικτικές απαντήσεις διδαγμένου κειμένου Ενδεικτικές απαντήσεις διδαγμένου κειμένου Α. και σχετικά με αυτά που οδηγούν στην αρετή δεν υπάρχει καμιά απολύτως συμφωνία, (γιατί, καταρχήν, δεν έχουν όλοι την ίδια ιδέα για την αρετή που τιμούν, ώστε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. «Ἐπεί δ ἡ πόλις τῶν συγκειµένων τοῖς ἀπό συµβόλων κοινωνοῦσι»:να µεταφράσετε το απόσπασµα που σας δίνεται. Μονάδες 10 Β. Να γράψετε σ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. «Ἐπεί δ ἡ πόλις τῶν συγκειµένων τοῖς ἀπό συµβόλων κοινωνοῦσι»:να µεταφράσετε το απόσπασµα που σας δίνεται. Μονάδες 10 Β. Να γράψετε σ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Αριστοτέλους «Πολιτικά» Τῷ περί πολιτείας

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Πολιτικὰ Α1,1 και Γ1, 1-2. απόσπασμα α

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Πολιτικὰ Α1,1 και Γ1, 1-2. απόσπασμα α ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΜΑΘΗΜΑ /ΤΑΞΗ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥMΟ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/2/2018 ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους Πολιτικὰ Α1,1 και Γ1,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ:

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΒΕΒΑ ΠΟΠΗ, ΣΙΧΛΙΜΙΡΗ ΣΤΑΣΙΝΗ, ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΒΑΣΩ, ΘΕΟΧΑΡΗ ΣΟΥΛΑ, ΚΟΛΙΑΛΗΣ ΘΑΝΟΣ, ΜΗΛΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10-02-2013 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Επειδή το κράτος ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων πραγμάτων, όπως όλα τα πράγματα που το καθένα τους είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 13 IOYNIΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤA ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Και με ανάλογο τρόπο και οι οικοδόμοι και όλοι οι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Νάκου Αλεξάνδρα Εισαγωγή στις Επιστήμες της Αγωγής Ο όρος ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ δημιουργεί μία αίσθηση ασάφειας αφού επιδέχεται πολλές εξηγήσεις. Υπάρχει συνεχής διάλογος και προβληματισμός ακόμα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Για τη δημοκρατία έγιναν κινήματα, εξεγέρσεις, επαναστάσεις, εμφύλιοι πόλεμοι. διώχθηκαν, βασανίστηκαν άνθρωποι και τιμήθηκαν τυραννοκτόνοι. Αποτέλεσε όχι μόνο το σκοπό κοινωνικών και

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Πολιτικά (Γ1, 1-2, 3-4/6/12) Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι, καὶ τίς ἑκάστη καὶ ποία

Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Πολιτικά (Γ1, 1-2, 3-4/6/12) Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι, καὶ τίς ἑκάστη καὶ ποία ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 29 ΜΑΪΟΥ 2006 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους

Διαβάστε περισσότερα

Κοινότητα και κοινωνία

Κοινότητα και κοινωνία Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 53/1984 Κοινότητα και κοινωνία Στάθης Π. Σορώκος* Η διάκριση ανάμεσα στην κοινότητα και την κοινωνία αποτελεί βασικό πρόβλημα, θεωρητικό και πρακτικό, της κοινωνιολογίας.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 2010 ΘΕΜΑ Α Α. «Πρέπει, λοιπόν, να εξετάσουμε ποιον

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια

ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια 18 ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΓΝΩΣΗ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ; Το ερώτημα για το τι είναι η γνώση (τι εννοούμε όταν λέμε ότι κάποιος γνωρίζει κάτι ή ποια χαρακτηριστικά αποδίδουμε σε ένα πρόσωπο το οποίο λέμε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2016 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) Ε Ν Δ Ε Ι Κ Τ Ι Κ Ε Σ Α Π

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 27 ΜΑΪΟΥ 2013

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Επειδή βλέπουμε (ή παρατηρούμε) ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας (ή ένα είδος συνύπαρξης) και ότι κάθε κοινότητα έχει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διδάσκουσα: Μαρία Δασκολιά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Φ.Π.Ψ. Εαρινό εξάμηνο 2018-2019 ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Η επιστημονική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ 2013

ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ 2013 ΦΡΟΝΣΙΣΗΡΙΑ ΜΕΗ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ : - ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ 2013 Διδαγμένο Κείμενο Α1. Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινωνία έχει

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤA ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤA ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤA ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α.1. Επειδή βλέπουµε (παρατηρούµε) ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συγκροτηθεί για χάρη κάποιου αγαθού (διότι

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΑΡΧΑΙΑ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2018 Β ΦΑΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ: ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ Ημερομηνία: Σάββατο 21 Απριλίου 2018 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Α1. 1, Γ1

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΡΧΑΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ιδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Πολιτικά (Α 1, 1 και Γ1, 1-2) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΛΥΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α ΚΕΙΜΕΝΟ 1) Διαβάζοντας το κείμενο, αντιλαμβανόμαστε ότι το φαινόμενο του ρατσισμού, έχει αρκετές συνέπειες και για εκείνον που το υποστηρίζει και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β )

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 27 / 05 / 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013 Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2014-2015

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2014-2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β1.Ο Πρωταγόρας παρουσιάζει στο σημείο αυτό μια ιδιαιτέρως ρηξικέλευθη τοποθέτηση σχετικά με την έννοια και το σκοπό της τιμωρίας. Η τιμωρία, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα δεν είναι εκδίκηση και

Διαβάστε περισσότερα

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ. Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι. Παρούσης Μιχαήλ. Τμήμα Φιλοσοφίας ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Ενότητα 3: Δισσοί Λόγοι Παρούσης Μιχαήλ Τμήμα Φιλοσοφίας 1 Σκοποί της ενότητας 1. Δισσοί λόγοι: τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο 2. Δίκαιο και εξουσία 1.Τί σημαίνει έχω δίκιο ή άδικο

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλους, Πολιτικά

Αριστοτέλους, Πολιτικά Αρχαία Ελληνικά Γ Λυκείου Θεωρητική κατεύθυνση Αριστοτέλους, Πολιτικά Επιμέλεια: Δημήτρης Γ. Μαρκαντωνάτος Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων Εισαγωγή με βάση τον W.D. ROSS Tο έργο αποτελεί συγχώνευση

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης. Ημ/νία: 27 Μαΐου 2013

Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων. Εξεταζόμενο Μάθημα: Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης. Ημ/νία: 27 Μαΐου 2013 Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης Ημ/νία: 27 Μαΐου 2013 Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων Διδαγμένο κείμενο Α1. Μετάφραση Επειδή βλέπουμε ότι

Διαβάστε περισσότερα

44 Χρόνια Φροντιστήρια Μέσης Εκπαίδευσης

44 Χρόνια Φροντιστήρια Μέσης Εκπαίδευσης 44 Χρόνια Φροντιστήρια Μέσης Εκπαίδευσης ΣΑΒΒΑΪ Η ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Χρυσοστόµου Σµύρνης 3 : 210/76.01.470 210/76.00.179 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ. Γ1. Δεν πρέπει επομένως, άνδρες δικαστές, να αγανακτείτε με τους εκάστοτε

ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ. Γ1. Δεν πρέπει επομένως, άνδρες δικαστές, να αγανακτείτε με τους εκάστοτε ΑΡΧΑΊΑ ΕΛΛΗΝΙΚΆ 9 ΣΕΠΤΕΜΒΡΊΟΥ 2015. ΑΔΊΔΑΚΤΟ ΚΕΊΜΕΝΟ. ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ. Γ1. Δεν πρέπει επομένως, άνδρες δικαστές, να αγανακτείτε με τους εκάστοτε βουλευτές, αλλά με αυτούς που οδηγούν την πόλη σε τέτοια κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος

Διαβάστε περισσότερα

3η - 4η ιδακτική Ενότητα. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία

3η - 4η ιδακτική Ενότητα. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία Μ Ε Ρ Ο Π Ρ Ω Τ Ο Π Ο Ι Τ Ι Κ Ο Ι Θ Ε Μ Ο Ι 26 3η - 4η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΤΙΚΟΙ ΘΕΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία Εργασία για το σπίτι Να εντοπίσετε τις διαφορές ως προς την οργάνωση και τις αρµοδιότητες µεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα»

Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Αρχές Φιλοσοφίας Β Λυκείου Τράπεζα Θεμάτων: 2 ο κεφάλαιο «Κατανοώντας τα πράγματα» Α] Ασκήσεις κλειστού τύπου (Σωστό Λάθος) Για τον Πλάτωνα οι καθολικές έννοιες, τα «καθόλου», δεν είναι πράγματα ξεχωριστά

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ HMEΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ) 2012 ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ εν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες με την ίδια λέξη, τη διεθνή σήμερα λέξη «λόγος»,

Διαβάστε περισσότερα

Ηθική ανά τους λαούς

Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ως όρος Όταν μιλάμε για ηθική, εννοούμε κάθε θεωρία που θέτει αντικείμενο θεωρητικής εξέτασης την πρακτική συμπεριφορά του ανθρώπου. Η φιλοσοφική ηθική διακρίνεται επομένως τόσο

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήριο smartclass.gr

Φροντιστήριο smartclass.gr Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Αρχαία Ελληνικά Θεωρητικής Κατεύθυνσης Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων Α.1. Επομένως, ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα από τη φύση μας δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

Αισθητική φιλοσοφία της τέχνης και του ωραίου

Αισθητική φιλοσοφία της τέχνης και του ωραίου Αισθητική φιλοσοφία της τέχνης και του ωραίου Αικατερίνη Καλέρη, Αν. Καθηγήτρια το μάθημα Αισθητική διδάσκεται στο 4ο έτος, Ζ εξάμηνο εισάγει στις κλασσικές έννοιες και θεωρίες της φιλοσοφίας της τέχνης

Διαβάστε περισσότερα

Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος

Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Θέμα: «Η ιστορική μέθοδος ερμηνείας» Υπεύθυνος καθηγητής: κ. Ανδρέας Δημητρόπουλος Η Ιστορία, όπως τονίζει ο Μεγαλοπολίτης ιστορικός Πολύβιος σε μια ρήση του, μας διδάσκει ότι τίποτα δεν γίνεται στην τύχη

Διαβάστε περισσότερα

παράγραφος Εκταση Περιεχόμενο Δομή Εξωτερικά στοιχεία 8-10 σειρές Ολοκληρωμένο νόημα Οργανωμένη και λογική Εμφανή και ευδιάκριτα

παράγραφος Εκταση Περιεχόμενο Δομή Εξωτερικά στοιχεία 8-10 σειρές Ολοκληρωμένο νόημα Οργανωμένη και λογική Εμφανή και ευδιάκριτα παράγραφος Εκταση 8-10 σειρές Περιεχόμενο Ολοκληρωμένο νόημα Δομή Οργανωμένη και λογική Εξωτερικά στοιχεία Εμφανή και ευδιάκριτα Δομή παραγράφου Θεματική περίοδος- πρόταση Βασικές λεπτομέρειες /σχόλια

Διαβάστε περισσότερα