9.2 Υλοποίηση δραστηριοτήτων

Transcript

1 9.2 Υλοποίηση δραστηριοτήτων Τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν οι 60 εκπαιδευτικοί και υλοποίησαν μαθησιακές δραστηριότητες με τον υπολογιστή παρουσιάζονται στον πίνακα 9.7. Πίνακας 9.7 Υλοποίηση δραστηριοτήτων με υπολογιστή (ΛΠ: λογισμικό παρουσιάσεων, ΛΦ: λογιστικό φύλλο, ΕΚ: επεξεργαστής κειμένου) ΘΕΜΑ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑ Η κοκκινοσκουφίτσα μπερδεύτηκε (Β) ΛΠ ομαδική Ένα καρύδι διηγείται την ιστορία του (Γ) ΛΠ ομαδική Ο κύκλος του νερού στη φύση (Γ) ΛΠ ομαδική Φωτοσύνθεση (Δ) ΛΠ ομαδική Το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου (Δ) ΛΠ ομαδική Ηφαίστεια, δημιουργία και έκρηξη (Δ) ΛΠ ομαδική Το κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπου (Ε) ΛΠ ομαδική Το πλανητικό μας σύστημα (Ε) ΛΠ ομαδική Ο καθαρισμός του πόσιμου νερού (ΣΤ) ΛΠ ομαδική Η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΤ) ΛΠ ομαδική Η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΤ) ΕΚ ατομική Ταξίδι στις χώρες της Ευρώπης (ΣΤ) ΛΠ ατομική Εικονικά ταξίδια στην Ευρώπη (ΣΤ) ΛΠ ατομική Κόστος ταξιδιού στις χώρες της Ευρώπης (ΣΤ) ΛΦ ατομική Παραδοσιακοί χοροί χωρών της Ευρώπης (ΣΤ) ΛΠ ατομική Παραδοσιακές φορεσιές χωρών της Ευρώπης (ΣΤ) ΛΠ ατομική Οι σημαίες των χωρών της Ευρώπης (ΣΤ) ΛΠ ατομική Οι γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΤ) ΛΠ, ΛΦ ατομική Από το εθνικό νόμισμα στο ευρώ (ΣΤ) ΛΠ, ΛΦ ατομική Στατιστικά στοιχεία Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΤ) ΛΦ ατομική Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου (ΣΤ) ΛΠ ατομική Όλες οι δραστηριότητες εκτός από την πρώτη του πίνακα προέρχονται από το χώρο των Φυσικών Επιστημών και αφορούν στα γνωστικά αντικείμενα της Μελέτης Περιβάλλοντος, της Γεωγραφίας και των Φυσικών. Η επιλογή των θεμάτων έγινε από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Οι δέκα πρώτες δραστηριότητες του πίνακα είναι συλλογικές από ομάδες των τριών με πέντε εκπαιδευτικών. Το μέλος της κάθε ομάδας έχει έναν με δύο συγκεκριμένους ρόλους, με αποτέλεσμα τη συγκρότηση μίας μικρής ομάδας παραγωγής πολυμεσικών εφαρμογών. Η τελική παραγωγή προκύπτει από τη συνεργασία όλων των μελών της κάθε ομάδας. Οι ατομικές εργασίες που αναφέρονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση υλοποιήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς του Διδασκαλείου μετά από συλλογική 1

2 απόφαση να ασχοληθούν με μία θεματική, ο καθένας από διαφορετική πλευρά. Σημείο εκκίνησης αποτέλεσε το μάθημα της Γεωγραφίας, με αναφορές από την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ ομαδικών και ατομικών δραστηριοτήτων δεν εντοπίζεται στην απόδοση του περιεχομένου, αλλά στο πλαίσιό τους. Οι ομαδικές εργασίες όπως είναι αναμενόμενο, είναι περισσότερο ολοκληρωμένες. Αναγράφονται οι διδακτικοί στόχοι, τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ο τρόπος δουλειάς του μαθητή με τον υπολογιστή. Όπου παρέχεται πληροφορία έχει μεγαλύτερο όγκο και παρουσιάζεται με πολλαπλές αναπαραστάσεις. Όλες οι ομαδικές δραστηριότητες έχουν δημιουργηθεί με το λογισμικό παρουσίασης, θεωρούμενο από τα περισσότερο εύκολα στην εκμάθηση και εύχρηστα πακέτα λογισμικού γενικής χρήσης. Οι εκπαιδευτικοί οπτικοποιούν τα φαινόμενα με τα οποία ασχολούνται βασιζόμενοι σε επιστημονικά ορθές απόψεις, αποδίδοντάς τα με καλλιτεχνικό τρόπο. Η αξιοποίηση των ΤΠΕ αφορά σε όλες τις περιπτώσεις στα δυναμικά χαρακτηριστικά τους. Οι δραστηριότητες παρουσιάζουν τη χρονική εξέλιξη φυσικών φαινομένων ή καταστάσεων που καλύπτουν μεγάλες χωρικές και χρονικές κλίμακες με αποτέλεσμα την αδυναμία των μαθητών για προσωπική εμπειρία και δημιουργία νοητικών μοντέλων. Οι οπτικοποιήσεις αποτελούνται από εικόνες που έχουν σαρωθεί από τα αντίστοιχα εγχειρίδια ή έχουν μεταφερθεί με σχεδίαση από τους εκπαιδευτικούς με τα κατάλληλα ηλεκτρονικά εργαλεία. Όλες οι δραστηριότητες αποτελούν παρουσιάσεις για παρακολούθηση από τους μαθητές, χωρίς περιθώρια για ενεργό συμμετοχή τους. Δύο μόνο δραστηριότητες εμπλέκουν άμεσα το μαθητή. Ο κύκλος του νερού στη φύση περιέχει σελίδες με ακροστιχίδες οι οποίες τυπώνονται και συμπληρώνονται σε έντυπη μορφή. Η ομαδική εργασία σχετικά με την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσιάζει έναν δυναμικό χάρτη της Ευρώπης ο οποίος συμπληρώνεται από τα νέα κράτη μέλη που εντάσσονται. Στο τέλος περιλαμβάνει ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής σχετικά με τις χώρες και τις πρωτεύουσές τους σε ένα υπερμεσικό πλαίσιο. Ο μαθητής καλείται να επιλέξει μία από τις χώρες του χάρτη και να βρει την πρωτεύουσά της μεταξύ τριών επιλογών, επιβραβεύοντας τον για κάθε σωστή απάντηση. Η μόνη διαφορετικού τύπου εργασία είναι η Κοκκινοσκουφίτσα, η οποία αποτελεί μία υπερκειμενική εφαρμογή με δυνατότητες επιλογής της εξέλιξης της ιστορίας από το μαθητή. Η ιστορία εμπλέκει ήρωες από διαφορετικά παραμύθια όπως της Κοκκινοσκουφίτσας, του Πινόκιο, της Χιονάτης, του Κοντορεβιθούλη και του Πίτερ Πάν. Ο μαθητής έχει αρκετές επιλογές για την εξέλιξη της δυναμικής ιστορίας σε κάθε μία από τις οποίες συνδυάζονται διαφορετικοί ήρωες και καταλήγοντας σε ένα διαφορετικό μήνυμα οικολογικού κυρίως περιεχομένου. Οι διαφορετικές εξελίξεις της αρχικής ιστορίας προκύπτουν από την ιεραρχικού τύπου σχεδίαση της εφαρμογής και την επιλογή διαφορετικών συνδέσμων που οδηγούν σε εναλλακτικούς κόμβους στη δενδροειδή δομή του παραμυθιού (σχήμα 9.1). Το δάσος όπου χάνεται η Κοκκινοσκουφίτσα δεν υπάρχει, αφού έχει καταστραφεί από την αλόγιστη υλοτομία. Ο Τζεπέτο ως ξυλουργός έρχεται σε συνεννόηση με οικολογικές οργανώσεις για τη σωστή εκμετάλλευση της ξυλείας. Σε μία άλλη εκδοχή ο κοντορεβιθούλης χάνει το δρόμο του αφού τα πουλιά τρώνε τα ψίχουλα και τον βοηθούν η Κοκκινοσκουφίτσα με τους επτά νάνους κάνοντας τους κατάλληλους μαθηματικούς υπολογισμούς. Σε μία τρίτη εκδοχή η Κοκκινοσκουφίτσα με τους νάνους 2

3 περιποιούνται τον κακό λύκο που πιάστηκε στο δόκανο, αυτός γίνεται χορτοφάγος, η Κοκκινοσκουφίτσα ειδοποιεί τη γιαγιά της με το κινητό τηλέφωνο. Σε μία διαφορετική εξέλιξη της υπερκειμενικής ιστορίας ο Πίτερ Πάν σηκώνει την Κοκκινοσκουφίτσα στον αέρα για να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας από ψηλά. Σχήμα 9.1 Ένα σημείο παρέμβασης του μαθητή στη ροή της ιστορίας Μεταξύ των διδακτικών τους στόχων οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν την εξάσκηση των μαθητών της Β δημοτικού στην ανάγνωση και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, τη διεύρυνση της φαντασίας τους, το χιούμορ, τη σύνδεση του παραδοσιακού με το σύγχρονο, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης με προεκτάσεις της δυναμικής ιστορίας από τους μαθητές. Η εφαρμογή εμπλουτίζεται με εικαστικά στοιχεία από τα παραμύθια που συνδυάζονται. Η κοκκινοσκουφίτσα αποτελεί μία τελείως διαφορετική προσέγγιση από όλες τις υπόλοιπες, απαιτώντας ελάχιστες τεχνικές δεξιότητες αλλά αξιοποιώντας με παιδαγωγικό τρόπο τον υπολογιστή. Οι εκπαιδευτικοί αναφέρουν ότι η δυναμική ιστορία αποτελεί μεταφορά μίας ιδέας η οποία υλοποιείται προφορικά ή γραπτά στην τάξη, έχοντας ως μειονεκτήματα την αδυναμία άμεσης αλλαγής της ροής της ιστορίας και παρακολούθησης των διαφορετικών εξελίξεων από τους μαθητές χωρίς να χάνουν τον ειρμό των σκέψεών τους. Οι οκτώ από τις 11 ατομικές εργασίες που αφορούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση υλοποιούνται με λογισμικό παρουσίασης και αφορούν ηλεκτρονικά βιβλία (πίνακας 9.7). Η εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υλοποιήθηκε σε επεξεργαστή κειμένου περιέχει συνδέσεις με ιστοσελίδες σχετικού περιεχομένου. Το ίδιο θέμα στο λογισμικό παρουσιάσεων εμφανίζει τις χώρες που εντάσσονται 3

4 χρονολογικά, χρωματίζοντας διαδοχικά και με διαφορετικά χρώματα έναν λευκό χάρτη της Ευρώπης (σχήμα 9.2). Σχήμα 9.2 Ο χάρτης της Ευρώπης αλλάζει εμφάνιση δυναμικά, με την ένταξη κάθε νέας χώρας Οι εννέα εργασίες αποτελούν απλή παρουσίαση περιεχομένου με πολυμεσικά στοιχεία που έχει ληφθεί από τον επίσημο δικτυακό τόπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που μπορεί να γίνει από τους μαθητές και με την απευθείας πρόσβασή τους σ αυτόν. Η μόνη διαφορά είναι η κατηγοριοποίηση της πληροφορίας και ο εμπλουτισμός της με πολλαπλές αναπαραστάσεις. Έτσι η εργασία για τις σημαίες των χωρών τις κατηγοριοποιεί ανάλογα με τη γεωγραφική θέση και σχολιάζει το συμβολισμό των χρωμάτων των σημαιών και των μεταξύ τους σχέσεων. Τρεις από τις εννέα εργασίες περιέχουν δραστηριότητες. Τα εικονικά ταξίδια στην Ευρώπη περιλαμβάνουν ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής για τις πρωτεύουσες των χωρών με επιβράβευση για κάθε σωστή απάντηση. Οι εργασία για τις γλώσσες των χωρών έχει συνδέσμους με αρχείο λογιστικού φύλλου που περιλαμβάνει μία σχετική δραστηριότητα. Ζητάται από το μαθητή να κατατάξει κάθε μία από τις ομιλούμενες γλώσσες σε μία από τις κατηγορίες της γερμανικής, ελληνικής, λατινικής, νεολατινικής, σλαβικής και ουγγροφινικής κάνοντας τον αντίστοιχο έλεγχο με την κατάλληλη συνάρτηση. Η εργασία για το ευρώ παρουσιάζει τις αντιστοιχίες με τα εθνικά νομίσματα τόσο στο λογισμικό παρουσίασης, όσο και στο φύλλο εργασίας. Δύο από τις ατομικές εργασίες υλοποιούνται σε 4

5 λογιστικό φύλλο. Το κόστος ταξιδιού στις ευρωπαϊκές χώρες αφορά στον υπολογισμό των εξόδων σε κάθε πρωτεύουσα περιλαμβάνοντας αεροπορικά εισιτήρια, διανυκτερεύσεις και μετακινήσεις. Ο μαθητής καλείται να υπολογίσει στο χαρτί το κόστος και να μεταφέρει το αποτέλεσμα στο λογιστικό φύλλο όπου γίνεται αυτόματα η επαλήθευση του υπολογισμού. Ακολούθως δημιουργεί μία γραφική παράσταση ώστε να συγκρίνει τα κόστη με εποπτικό τρόπο. Η εργασία που αφορά στα στατιστικά στοιχεία της Ευρώπης αναφέρεται σε μεγάλη ποικιλία δεδομένων, οικονομικού, αναπτυξιακού και περιβαλλοντικού περιεχομένου. Είναι η μόνη ατομική εργασία όπου αναπτύσσεται το σκεπτικό σχεδίασής της, οι διδακτικοί στόχοι και οι δραστηριότητες που καλούνται να υλοποιήσουν οι μαθητές. Είναι η μοναδική επίσης που πραγματεύεται τη διαχείριση και παρουσίαση των δεδομένων με τρόπους για τους οποίους απαιτείται κριτική σκέψη. Το πλαίσιο της εφαρμογής είναι αντίστοιχο με αυτό του παραδείγματος της ενότητας που αφορά το λογιστικό φύλλο ως γνωστικό εργαλείο. Τα αποτελέσματα της εμπειρικής μελέτης με την υλοποίηση γνωστικών εργαλείων από τους 60 εκπαιδευτικούς είναι αντίστοιχα με αυτά των 130 που αφορούν μόνο στην περιγραφή των δραστηριοτήτων, καθώς και με τα διεθνή ευρήματα. Όλες οι εργασίες έχουν έντονο το στοιχείο της παρουσίασης περιεχομένου, χωρίς οι περισσότερες να δίνουν ουσιαστικές δυνατότητες παρέμβασης από το μαθητή. Οι περισσότερες δραστηριότητες αναφέρονται στην υποστήριξη δημιουργίας νοητικών μοντέλων από το μαθητή για φαινόμενα και καταστάσεις για τις οποίες δεν υπάρχουν εμπειρίες πρώτου προσώπου. Και στην περίπτωση της ανάπτυξης των γνωστικών εργαλείων, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών μεταφέρει δραστηριότητες που υλοποιούνται εύκολα εκτός υπολογιστή, όπως έχει καταγραφεί και από τη διεθνή εμπειρία (Sampson 2000, Lewis 2002, Burns 2003). Οι εκπαιδευτικοί και εδώ ακολουθούν το ολιστικό πρότυπο για την ένταξη των ΤΠΕ στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, εντάσσοντας τον πληροφορικό αλφαβητισμό στις δραστηριότητες, με παραδείγματα τις ασκήσεις που περιλαμβάνονται στα λογιστικά φύλλα. Το γενικό συμπέρασμα της παρούσας μελέτης είναι ότι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αναπτύξουν τεχνολογική κουλτούρα και να είναι σε θέση να αξιοποιήσουν ουσιαστικά τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία. Αυτό δεν θα αποτελέσει μόνο ένα ισχυρό προσόν για τον ίδιο τον εκπαιδευτικό κατά τη σχεδίαση και υλοποίηση μαθησιακών δραστηριοτήτων με υπολογιστή, αλλά και έναν τρόπο για τη μετάδοση της τεχνολογικής κουλτούρας στους μαθητές η οποία πρέπει να αποκτηθεί με σωστό τρόπο από μικρή ηλικία στη ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογικά κοινωνία. Ένα στάδιο προς αυτή την κατεύθυνση αποτελεί η ουσιαστική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα παιδαγωγικής αξιοποίησης των ΤΠΕ με έμφαση στις ποικίλες τεχνολογικές προσεγγίσεις των γνωστικών εργαλείων και στις ιδιαιτερότητες κάθε γνωστικού αντικειμένου. 5