Εκπαιδευτικός Όμιλος ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ : ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 3. Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣ

Transcript

1

2 Εκπαιδευτικός Όμιλος ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ : ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 3. Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ 4. Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ 5. Ο ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ : ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 6. ΤΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΌΝ 7. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ-ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ-ΑΝΕΡΓΙΑ 3

3 Εκπαιδευτικός Όμιλος ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΙΚΡΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 4

4 Εκπαιδευτικός Όμιλος 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η οικονομική θεωρία μελετά τα οικονομικά προβλήματα μιας κοινωνίας. Τα 4 βασικά προβλήματα είναι τα εξής: 1. Τι θα παραχθεί και πόσο; 2. Πώς θα παραχθεί; 3. Πώς θα διανεμηθεί; 4. Πώς θα αναπτυχθεί η οικονομία; ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (η οικονομία αναπτύσσεται όταν αυξάνονται τα προϊόντα που παράγονται. Πως αυξάνεται η παραγωγή; Με βελτίωση της τεχνολογίας και αύξηση του κεφαλαίου, δηλαδή αύξηση των μηχανημάτων παραγωγής κλπ). Η λήψη αποφάσεων στις μεγάλες οικονομίες γίνεται από εκατομμύρια άτομα και όχι μόνο από ένα. Η οικονομική θεωρία ερευνά τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις και το πώς αλληλεπιδρούν οι αποφάσεις αυτές μέσω του μηχανισμού της αγοράς (δηλαδή πως συγκρούονται λόγω διαφορετικών συμφερόντων και πως τελικά συμβιβάζονται ώστε τελικά όλοι να είναι ικανοποιημένοι). 2. ΟΙ ΑΝΑΓΚΕΣ Εδώ θα μελετήσουμε τις οικονομικές ανάγκες δηλαδή τις ανάγκες που για την ικανοποίησή τους χρησιμοποιούμε οικονομικά αγαθά. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ 1. ΕΞΕΛΙΞΗ Ζητάω νέα εξελιγμένα προϊόντα για να μου καλύψουν την ίδια ανάγκη 5

5 Εκπαιδευτικός Όμιλος 1. Τεχνολογία 2. Μίμηση 3. Συνήθεια 4. Διαφήμιση Συνεχής ανακάλυψη νέων προϊόντων, πού είτε καλύπτουν ήδη υπάρχουσες ανάγκες, είτε δημιουργούν νέες ανάγκες. Ο άνθρωπος δεν παύει ποτέ να έχει ανάγκες, αλλά κάθε μια ανάγκη ξεχωριστά υπόκειται σε προσωρινό κορεσμό. Κορεσμός σημαίνει ότι μειώνεται η επιθυμία για ένα αγαθό όσο πιο πολύ το χρησιμοποιούμε, αλλά προσωρινά. Η ταχύτητα με την οποία επέρχεται κορεσμός είναι υποκειμενικό θέμα (διαφέρει από άτομο σε άτομο). Με άλλα λόγια, οι ανάγκες για διάφορα αγαθά, καλύπτονται με ποσότητες διαφορετικές για το κάθε άτομο. Οι ανάγκες όμως σαν σύνολο, ΔΕΝ υπόκεινται σε κορεσμό 3. ΠΡΟΪΟΝΤΑ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΓΑΘΑ Ελεύθερα αγαθά Οικονομικά αγαθά 2. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ Πολλαπλασιασμός σημαίνει δημιουργία νέων αναγκών και οφείλεται στους παρακάτω 4 παράγοντες. Η έμφυτη τάση των ανθρώπων να μιμούνται τους άλλους, δημιουργεί νέες ανάγκες. Η τάση των ανθρώπων να ζητούν την επανάληψη μιας απόλαυσης από τη χρήση ενός αγαθού (επειδή το συνήθισαν), τους δημιουργεί τελικά ανάγκη για αυτό το αγαθό. 3. ΚΟΡΕΣΜΟΣ Δημιουργία νέων αναγκών, που δεν θα υπήρχαν αν η διαφήμιση δεν είχε επιδράσει ψυχολογικά πάνω στον καταναλωτή (ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση). Αυτά που βρίσκονται ελεύθερα στη φύση, δεν είναι αποτέλεσμα παραγωγικής διαδικασίας και δεν πληρώνουμε για αυτά. Είναι αποτέλεσμα παραγωγικής προσπάθειας. Λέγονται και : Προϊόντα (επειδή παράγονται με κάποια διαδικασία) Εμπορεύματα (επειδή γίνονται αντικείμενο αγοράς και πώλησης) Βρίσκονται σε περιορισμένες ποσότητες σε σχέση με τις ανάγκες που ικανοποιούν ή 6Εμπορεύματα (επειδή πωλούνται και

6 Τα οικονομικά αγαθά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Εκπαιδευτικός Όμιλος ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Υλικά και άϋλα ή υπηρεσίες: με κριτήριο τη φυσική τους υπόσταση Διαρκή και καταναλωτά: με κριτήριο αν μεταβάλλεται η υπόστασή τους από τη χρήση Κεφαλαιουχικά και καταναλωτικά: με κριτήριο τον σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται. ΥΛΙΚΑ Τρόφιμα, ρούχα ΑΫΛΑ Μουσικό κομμάτι, διάλεξη, θερμότητα το χειμώνα, φως το βράδυ 4. Η ΑΓΟΡΑ ΔΙΑΡΚΗ Μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλές φορές για το σκοπό που έχουν παραχθεί, χωρίς να μεταβάλλεται η φυσική τους υπόσταση (π.χ. ένα αυτοκίνητο) ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΑ Έστω και μια φορά να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό που έχουν παραχθεί, θα μεταβληθεί η φυσική τους υπόσταση (π.χ. η βενζίνη του αυτοκινήτου) Όλα τα μέσα με τα οποία μπορεί να γίνει μια αγοραπωλησία (προσωπική πώληση, τηλεγράφημα, telemarketing) και όλοι οι σχετικοί χώροι (λαϊκή αγορά, εμπορικός δρόμος, διάδρομος αεροπλάνου). 5. ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Μέσα σε μια συγκεκριμένη περίοδο, μια οικονομία μπορεί (έχει τη δυνατότητα) να παράγει ένα συγκεκριμένο σύνολο προϊόντων. Αυτό το σύνολο προϊόντων (δηλαδή η ποσότητα που πέρα από αυτή δε μπορεί να παραχθεί άλλη) δείχνει τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας. Τα προϊόντα είναι αποτέλεσμα της παραγωγικής διαδικασίας. Παραγωγική διαδικασία: Όλοι οι τρόποι με τους οποίους ο άνθρωπος μετασχηματίζει την ύλη για να της δώσει μορφή χρήσιμη για τη ζωή του. Απαραίτητα στοιχεία παραγωγικής διαδικασίας: Ανθρώπινη προσπάθεια Γη Εργαλεία (κεφάλαιο= παραχθέντα μέσα παραγωγής) Τα στοιχεία αυτά συνδυάζονται ώστε να παραχθούν προϊόντα. ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΑ Χρησιμοποιούνται για να παραχθούν άλλα αγαθά (π.χ. ένα cd σε ένα club παράγει διασκέδαση που αμείβεται) ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΑ Καταναλώνονται άμεσα (το ίδιο cd που όμως το ακούμε στο σπίτι μας) 7

7 Εκπαιδευτικός Όμιλος i. Οι Συντελεστές της Παραγωγής (τα στοιχεία που συντελούν στην παραγωγή) Εργασία: καταβολή ανθρώπινης προσπάθειας (σωματικής ή πνευματικής), για την παραγωγή. προϊόντων. Σημείωση: Το σύνολο γνώσεων που αποκτάται με την εμπειρία και τη μόρφωση, λέγεται ανθρώπινο κεφάλαιο. Κεφάλαιο: Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή άλλων προϊόντων (όταν πραγματικά χρησιμοποιούνται για την παραγωγή και όχι όταν μένουν αχρησιμοποίητα, αλλιώς είναι εν δυνάμει συντελεστές παραγωγής). ii. Το κύριο οικονομικό πρόβλημα Έδαφος ή Γη: Έδαφος, υπέδαφος αλλά και οι ιδιότητες του εδάφους που είναι χρήσιμες στην παραγωγική διαδικασία. Επιχειρηματικότητα: Είναι η ικανότητα να διαβλέπεις κέρδος σε μια δραστηριότητα και να αναλαμβάνεις να συνδυάσεις τους άλλους τρεις συντελεστές ώστε να γίνει η παραγωγή. Υπάρχει διχογνωμία για το αν η επιχειρηματικότητα αποτελεί ξεχωριστό συντελεστή ή αν απλά υπάγεται στην εργασία. Οι συντελεστές της παραγωγής για κάθε χρονική περίοδο είναι δεδομένοι (βραχυχρόνια δε μεταβάλλονται) και άρα και η ποσότητα των προϊόντων που μπορούν να παράγουν είναι δεδομένη. το κύριο οικονομικό πρόβλημα Οι ανάγκες των ανθρώπων είναι σχετικά μεγάλες, ενώ τα προϊόντα που τις ικανοποιούν είναι περιορισμένα (δεν επαρκούν) 8

8 Εκπαιδευτικός Όμιλος Με άλλα λόγια, δεν επαρκούν οι παραγωγικοί συντελεστές για να παράγουν το πλήθος των προϊόντων που μπορούν να ικανοποιήσουν όλες τις ανάγκες των ανθρώπων Αφού οι παραγωγικοί συντελεστές είναι περιορισμένοι και άρα τα προϊόντα που μπορούν να παράγουν είναι και αυτά περιορισμένα, πρέπει να επιλέξουμε ποιες ανάγκες θα ικανοποιήσουμε δηλαδή ποια προϊόντα θα παράγουμε και σε ποιες ποσότητες. iii. Η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων Λόγω της στενότητας (έλλειψης) παραγωγικών συντελεστών, πρέπει να αποφασίσουμε πού θα τους χρησιμοποιήσουμε. Ας υποθέσουμε ότι απασχολούμε όλους τους παραγωγικούς συντελεστές που διαθέτει η οικονομία για να παραχθεί ένα μόνο αγαθό, για παράδειγμα κρασί. Αν θελήσουμε να παράγουμε ακόμα ένα αγαθό, για παράδειγμα καφέ, θα πρέπει να πάρουμε ορισμένους συντελεστές (εργαζόμενους, μηχανήματα) από την παραγωγή του κρασιού και να τους χρησιμοποιήσουμε για την παραγωγή καφέ. [Παράδειγμα: αν 50 εργαζόμενοι με 20 μηχανές κατασκεύαζαν 45 λίτρα κρασί, για να παράγουμε 15 κιλά καφέ πρέπει να πάρουμε από το οινοποιείο για παράδειγμα 10 εργαζόμενους και να μετατρέψουμε 3 πατητήρια σε μηχανές καλλιέργειας καφέ (οι αριθμοί είναι τυχαίοι!)]. Και γιατί αυτό; Επειδή έχουμε μόνο αυτούς τους εργαζόμενους και μόνο αυτά τα μηχανήματα! Για να γίνει κατανοητή η έλλειψη αγαθών [ επειδή ακριβώς υπάρχει έλλειψη (στενότητα) παραγωγικών συντελεστών ], θα εξετάσουμε την Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων της οικονομίας, που δείχνει το μέγιστο που μπορεί να παράγει μια οικονομία με τους παραγωγικούς συντελεστές που διαθέτει. Η Καμπύλη Παραγωγικών Δυνατοτήτων (Κ.Π.Δ.), βασίζεται πάνω σε τρεις υποθέσεις: 1. Η οικονομία απασχολεί όλους τους παραγωγικούς συντελεστές που διαθέτει και τους χρησιμοποιεί αποδοτικά (ορθολογικά) 2. Η τεχνολογία παραγωγής είναι δεδομένη (επειδή βραχυχρόνια δε μεταβάλλεται) 3. Παράγονται μόνο δύο προϊόντα Η Κ. Π. Δ. δείχνει τις μεγαλύτερες (μέγιστες) ποσότητες ενός προϊόντος που είναι δυνατό να παραχθούν σε μια οικονομία για κάθε δεδομένη ποσότητα του άλλου προϊόντος. σε βραχυχρόνια περίοδο Αν ένας συνδυασμός αγαθών βρίσκεται εντός (αριστερά) της Κ. Π. Δ. τότε χαρακτηρίζεται εφικτός (δηλαδή μπορεί να παραχθεί) αλλά όχι επιθυμητός αφού δεν χρησιμοποιούμε το σύνολο των παραγωγικών συντελεστών της οικονομίας.(υπάρχουν δηλαδή εν δυνάμει παραγωγικοί συντελεστές) Αν ένας συνδυασμός αγαθών βρίσκεται εκτός (δεξιά) της Κ. Π. Δ. τότε χαρακτηρίζεται ανέφικτος (δηλαδή δεν μπορεί να παραχθεί). Αν ένας συνδυασμός βρίσκεται επί της Κ. Π. Δ. τότε χαρακτηρίζεται εφικτός και μέγιστος ή άριστος (αφού μπορεί να παραχθεί και επιπλέον επιτυγχάνουμε το μέγιστο της παραγωγής δεδομένων των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας). 9

9 Εκπαιδευτικός Όμιλος. Κρασί Α Καφές Συνδυασμοί ποσοτήτων Α Β Γ Δ Κρασί (λίτρα) Καφές (κιλά) Β Η Κ. Π. Δ. δείχνει όλους τους δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς (δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς) δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς που η οικονομία αυτή μπορεί να παράγει Ανάλυση της Καμπύλης Παραγωγικών Δυνατοτήτων Στο Α: Όταν όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές απασχολούνται στην παραγωγή κρασιού, παράγονται 45 λίτρα κρασί και 0 κιλά καφέ. Από το Α στο Β: Αν μειωθεί η παραγωγή κρασιού σε 30 λίτρα κάποιοι παραγωγικοί συντελεστές θα μείνουν αχρησιμοποίητοι. Μπορούμε να τους τοποθετήσουμε στην καλλιέργεια καφέ και έτσι μπορούν να παραχθούν 15 κιλά καφέ μαζί με τα 30 λίτρα κρασιού. Από το Β στο Γ: Αν μειωθεί κι άλλο η παραγωγή κρασιού (σε 20 λίτρα), απελευθερώνονται επιπλέον παραγωγικοί συντελεστές που μπορούν να παράγουν ακόμα 5 κιλά καφέ. Από το Γ στο Δ: Όταν δεν παράγουμε καθόλου κρασί, όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές είναι αδέσμευτοι και μπορούμε να τους χρησιμοποιήσουμε Γ Δ 10

10 Εκπαιδευτικός Όμιλος αποκλειστικά για την παραγωγή καφέ. Σ αυτή την περίπτωση παράγονται 22 κιλά καφέ. κιλά καφέ. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή βραχυχρόνια δε μπορούμε να βρούμε κι άλλους εργαζόμενους ή μηχανήματα (δεν μπορεί να αυξηθεί η ποσότητα των παραγωγικών συντελεστών) για να παράγουμε όσες ποσότητες θέλουμε, ούτε μπορούμε να βελτιώσουμε την τεχνολογία, οπότε πρέπει να «δανειζόμαστε» παραγωγικούς συντελεστές από την παραγωγή του ενός αγαθού και να τους χρησιμοποιούμε στην παραγωγή του άλλου. Παράγοντες που μετατοπίζουν την Κ. Π. Δ. δεξιά και αυξάνουν τις μέγιστες ποσότητες: 1. αύξηση των ποσοτήτων των παραγωγικών συντελεστών 2. βελτίωση τεχνολογίας Παράγοντες που μετατοπίζουν την Κ. Π. Δ. αριστερά και μειώνουν τις μέγιστες ποσότητες: 1. μείωση των ποσοτήτων των παραγωγικών συντελεστών 2. οπισθοδρόμηση τεχνολογίας Η αύξηση ή μείωση της ανεργίας δεν μετατοπίζει την Κ. Π. Δ. Όταν μειώνεται η ανεργία: μετακινούμαστε από αριστερά προς τα όρια της Κ. Π. Δ. Παρατηρούμε ότι η αύξηση της ποσότητας παραγωγής του ενός αγαθού απαιτεί μείωση της ποσότητας παραγωγής του άλλου. Όταν αυξάνεται η ανεργία: μετακινούμαστε από δεξιά προς τα αριστερά εντός της Κ. Π. Δ. 5. Κόστος ευκαιρίας ή εναλλακτικό κόστος Πίσω από το χρηματικό κόστος κρύβεται το πραγματικό. Ποιο είναι αυτό; Όπως είπαμε προηγουμένως, για να αυξήσουμε την ποσότητα παραγωγής ενός αγαθού πρέπει να μειώσουμε την ποσότητα παραγωγής κάποιου άλλου. Συνεπώς όταν παράγουμε ένα προϊόν, χρησιμοποιούμε (δεσμεύουμε) παραγωγικούς συντελεστές που θα μπορούσαν (μέσα στα όρια των δυνατοτήτων τους) να παράγουν κάποιο άλλο αγαθό. Στην ουσία, θυσιάζουμε κάποιο άλλο αγαθό, για να παράγουμε αυτό που επιλέξαμε. 11

11 Εκπαιδευτικός Όμιλος Με άλλα λόγια, το πραγματικό κόστος ενός αγαθού είναι όλα τα άλλα αγαθά που θυσιάστηκαν για την παραγωγή του (ή οι ποσότητές τους). Από την Κ. Π. Δ. βλέπουμε: Για να παράγουμε 15 κιλά καφέ, θυσιάζουμε 15 λίτρα κρασί (από τα 45 πέφτουμε στα 30). Πως θα βρούμε πόσο κοστίζει μια επιπλέον μονάδα καφέ (από το συνδυασμό Α στο συνδυασμό Β); Απλά χρησιμοποιούμε τον τύπο: Μονάδες ψ που θυσιάζονται Κόστος ευκαιρίας αγαθού χ (σε όρους αγαθού ψ)= Μονάδες χ που παράγονται Δηλαδή, υπολογίζοντας σε ένα διάστημα μεταξύ διαδοχικών συνδυασμών το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Χ σε όρους του αγαθού Ψ, θα γνωρίζω πόσες μονάδες του αγαθού Ψ θυσιάζονται για να παραχθεί μία μονάδα του αγαθού Χ. Στο παράδειγμά μας: Κόστος ευκαιρίας καφέ (με θυσία κρασιού)= λίτρα κρασιού που θυσιάζονται κιλά καφέ που παράγονται Δηλαδή: λίτρα κρασιού που θυσιάζονται 45-30=1 Κόστος ευκαιρίας καφέ (με θυσία κρασιού) = =1 κιλά καφέ που παράγονται 15-0 =1 Συνεπώς, από το συνδυασμό Α στο συνδυασμό Β το κόστος ευκαιρίας ενός επιπλέον κιλού καφέ είναι ένα λίτρο κρασί. Από το συνδυασμό Β στο συνδυασμό Γ το κόστος ευκαιρίας μιας επιπλέον μονάδας καφέ είναι: λίτρα κρασιού που θυσιάζονται 30-20=1 Κόστος ευκαιρίας καφέ (σε όρους κρασιού) =2 κιλά καφέ που παράγονται 20-15=5 ενώ από το συνδυασμό Γ στο συνδυασμό Δ το κόστος ευκαιρίας μιας επιπλέον μονάδας καφέ είναι: λίτρα κρασιού που θυσιάζονται 20-0=20 Κόστος ευκαιρίας καφέ (σε όρους κρασιού) = =10 κιλά καφέ που παράγονται 22-20=2 Να πώς προκύπτει ο τύπος: Για να παραχθούν (= 2), θυσιάζονται 20 0 (= 20) Για να παραχθεί 1 θυσιάζονται x; x = 20-0= Ας το δούμε από την πλευρά και των δύο προϊόντων: 12

12 Εκπαιδευτικός Όμιλος Συνδυασμοί ποσοτήτων Ποσότητες κρασιού Ποσότητες καφέ Α 45 0 Β Γ Δ 0 22 Παρατηρήσεις: Κόστος ευκαιρίας καφέ σε όρους κρασιού Κόστος ευκαιρίας κρασιού σε όρους καφέ 15:15=1 15:15=1 10:2=5 5:10=0,5 20:2=10 2:20=0,1 i. Το κόστος ευκαιρίας καφέ σε όρους κρασιού είναι το αντίστροφο του κόστους ευκαιρίας κρασιού σε όρους καφέ ii. Το κόστος ευκαιρίας μου εκφράζει την κλίση της Κ. Π. Δ. iii. Η μεταβολή του κόστους ευκαιρίας καθώς η παραγωγή του αγαθού αυξάνεται, καθορίζει την μορφή της Κ. Π. Δ. Συγκεκριμένα : α) Α Όταν η Κ Π Δ είναι κοίλη προς την αρχή των αξόνων τότε το Κ. Ε αυξάνεται συνεχώς (η πιο συνηθισμένη περίπτωση). Δηλαδή για να Β παράγουμε μια επιπλέον μονάδα του αγαθού Χ πρέπει να θυσιάσουμε συνεχώς περισσότερες μονάδες του αγαθού Ψ και αντιστρόφως ΑΓΑΘΟ Χ ΑΓΑΘΟ Ψ κρασί που θυσιάζεται καφές που παράγεται Σημείωση 1 η : το κόστος ευκαιρίας το υπολογίζουμε από παραγωγή 0 και πάνω. Συνεπώς το κόστος ευκαιρίας καφέ σε όρους κρασιού το υπολογίζουμε από το συνδυασμό Α ως το συνδυασμό Δ ενώ, το κόστος ευκαιρίας κρασιού σε όρους καφέ το υπολογίζουμε από το συνδυασμό Δ ως το συνδυασμό Α (δηλαδή αντίστροφα) (Σημείωση 2 η : Το κόστος ευκαιρίας μπορεί να υπολογιστεί και μεταξύ δύο συνεχόμενων συνδυασμών ποσοτήτων π.χ. από το Α στο Γ) καφές που θυσιάζεται κρασί που παράγεται 13

13 Εκπαιδευτικός Όμιλος β) ΑΓΑΘΟ Χ ΑΓΑΘΟ Χ Α ΑΓΑΘΟ Ψ Α α ΑΓΑΘΟ Ψ β Β Β Εάν το Κ.Ε. είναι σταθερό και ίσο σε απόλυτη τιμή με τη μονάδα, δηλαδή οι μεταβολές στις παραγόμενες ποσότητες των αγαθών Χ και Ψ είναι πάντοτε σταθερές και ίσες, τότε η μορφή της Κ. Π. Δ. είναι η εξής: Όταν η Κ Π Δ είναι κυρτή τότε το Κ. Ε μειώνεται συνεχώς. Δηλαδή για να παράγουμε μια επιπλέον μονάδα του αγαθού Χ πρέπει να θυσιάσουμε συνεχώς λιγότερες μονάδες του αγαθού Ψ και αντιστρόφως Όταν η Κ Π Δ είναι ευθεία τότε το Κ. Ε είναι σταθερό. Δηλαδή οι μεταβολές στις παραγόμενες ποσότητες των αγαθών Χ και Ψ είναι πάντοτε σταθερές, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Παρατήρηση 1η: Εάν η Κ. Π. Δ. είναι ευθεία γραμμή και δίνονται δύο σημεία της ευθείας με τις συντεταγμένες τους, π.χ. Α(χ 1, ψ 1 ) και Β(χ 2, ψ 2 ) μπορούμε να προσδιορίσουμε τη συνάρτηση της ευθύγραμμης καμπύλης από τη σχέση: ΑΓΑΘΟ Χ Α α ΑΓΑΘΟ Ψ α Β 14

14 Εκπαιδευτικός Όμιλος Χ Χ 1 Χ 2 Χ = π.χ. Έστω Α(40, 10) και Β(30, 50) Ψ Ψ 1 Ψ 2 Ψ 1 Παρατήρηση 2η: Αν είναι γνωστός ο συντελεστής διεύθυνσης λ = (Ψ 2 Ψ 1 ) / (Χ 2 Χ 1 ) και ένα σημείο Α(Χ 0, Ψ 0 ) τότε ο τύπος που δίνει τη συνάρτηση της ευθύγραμμης Κ. Π. Δ. είναι: Ψ Ψ 0 = λ(χ Χ 0 ) 6. Ο Καταμερισμός των έργων Όταν ένα άτομο απασχολείται στην παραγωγή ενός μόνο αγαθού (ή ακόμη και μέρους του), ενώ ταυτόχρονα καταναλώνει αγαθά στην παραγωγή των οποίων δεν συμμετέχει. Ο καταμερισμός της εργασίας εμφανίζεται στην οικονομία ταυτόχρονα με την εισαγωγή του χρήματος ως μέσου ανταλλαγής, αφού η εξειδίκευση της εργασίας δημιούργησε αυξημένες ανταλλαγές αγαθών για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Πλεονεκτήματα καταμερισμού: Απασχολείσαι εκεί που μπορείς να αποδώσεις περισσότερο Ανάπτυξη δεξιοτεχνίας και αύξηση απόδοσης Η μεγάλη εξειδίκευση οδηγεί σε διάφορες εφευρέσεις με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής (λόγω βελτίωσης της τεχνολογίας) Μειονεκτήματα: Ρουτίνα, χάνεται η χαρά της δημιουργίας. 7. Το Χρήμα Χρήμα είναι οτιδήποτε η κοινωνία αποδέχεται ως γενικό μέσο ανταλλαγής. Δηλαδή μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι τα καπάκια της μπίρας θα μπορούν να ανταλλάσσονται με όλα τα προϊόντα. Επιλέχθηκε όμως η τύπωση χαρτονομισμάτων, γιατί είναι διαιρετά (έχουν διάφορες αξίες) και τυπώνονται αποκλειστικά από το κράτος. Σε κάθε μεταβίβαση προϊόντος υπάρχει μια αντίθετη σε κατεύθυνση ροή χρήματος. Κάθε ανταλλαγή προϊόντος διακρίνεται σε δύο πράξεις, μία αγορά και μία πώληση. 8. Η αβεβαιότητα στην οικονομική ζωή Χ = Ψ = 170 4Χ Ψ Οι αποφάσεις των βασικών μονάδων της οικονομίας, δεν βασίζονται στη βεβαιότητα του αποτελέσματος, αλλά στις προσδοκίες και τις προβλέψεις τους που διαμορφώνουν για το αποτέλεσμα. 15

15 Εκπαιδευτικός Όμιλος 9.Το Οικονομικό Κύκλωμα Είναι το σύνολο των σχέσεων μεταξύ των βασικών μονάδων της οικονομίας δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς Δείχνει ροές χρήματος, παραγωγικών συντελεστών και προϊόντων δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς δυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούςδυνατούς Οι ροές είναι συνεχείς: συμβαίνουν κάθε στιγμή Οι ροές δεν έχουν πάντα το ίδιο μέγεθος (οι συναλλαγές μεταβάλλονται καθώς μεταβάλλεται η παραγωγική δραστηριότητα). Σημείωση: Υπάρχουν και άλλες συναλλαγές, που η παρουσίασή τους δε διευκολύνει περισσότερο την ανάλυση και έτσι δε φαίνονται στο διάγραμμα. 16

16 Εκπαιδευτικός Όμιλος ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΣΩΣΤΟ ΛΑΘΟΣ 1. Η Κ. Π. Δ. έχει κλίση αρνητική γιατί υπάρχει έλλειψη παραγωγικών συντελεστών. 2. Αν περιμένετε μισή ώρα στη σειρά, έξω από ένα στάδιο προκειμένου να παρακολουθήσετε δωρεάν τη συναυλία του αγαπημένου σας συγκροτήματος δεν υπάρχει κόστος ευκαιρίας γι αυτό. 3. Το κύριο οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας προέρχεται από τη σχετική έλλειψη χρημάτων. 4. Σε μια οικονομία που βρίσκεται σε πλήρη απασχόληση, η απόφαση για αύξηση της παραγωγής ενός αγαθού, σημαίνει μείωση της παραγωγικής ενός άλλου αγαθού. 5. Όταν οι παραγωγικοί συντελεστές δε χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία είναι εν δυνάμει παραγωγικοί συντελεστές. 6. Ο πλούτος των σημερινών κοινωνιών οφείλεται κατά μεγάλο μέρος στον καταμερισμό των έργων. 7. Καταναλωτά είναι τα αγαθά που προορίζονται για άμεση ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου. 8. Αν η ανεργία μειωθεί, η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δεν θα μετατοπιστεί προς τα δεξιά. 9. Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού Χ σε όρους ενός άλλου αγαθού Ψ είναι πάντα το αντίστροφο του κόστους ευκαιρίας του Ψ σε όρους του Χ. 10. Αν αυξηθεί ο αριθμός των παραγωγικών συντελεστών που διαθέτει μία οικονομία θα μετατοπιστεί η καμπύλη προς τα δεξιά. 11. Το χρηματικό κόστος είναι το εναλλακτικό κόστος εκφρασμένο σε χρηματικές μονάδες. 12. Ένα αυτοκίνητο είναι πάντα κεφαλαιουχικό αγαθό. 13. Η εξέλιξη των αναγκών αναφέρεται στην δημιουργία νέων αναγκών. 14. Οι ανάγκες ως σύνολο δεν υπόκεινται στην ιδιότητα του κορεσμού. 15. Η χρησιμοποίηση της έγχρωμης αντί της ασπρόμαυρης τηλεόρασης είναι παράδειγμα του πολλαπλασιασμού των αναγκών. 16. Η μίμηση, η συνήθεια, η τεχνολογία, και η διαφήμιση είναι οι παράγοντες στους οποίους οφείλονται οι ιδιότητες του πολλαπλασιασμού και της εξέλιξης των αναγκών. 17. Μία από τις ιδιότητες των αναγκών είναι η διαφήμιση. 18. Οικονομικές είναι οι ανάγκες που ικανοποιούνται με οικονομικά αγαθά. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δείχνει: α) τον πληθωρισμό β) την ανεργία γ) το συνδυασμό των αγαθών που παράγει μια οικονομία δ) τη μέγιστη ποσότητα παραγωγής ενός αγαθού για κάθε δεδομένη ποσότητα του άλλου αγαθού ε) τον αριθμό των παραγωγικών συντελεστών που απασχολούνται στην παραγωγή του κάθε αγαθού 17