συγκυρία & επιχειρήσεις

Transcript

1 Μηνιαίο δελτίο οικονομικής δραστηριότητας Η υπερφορολόγηση εμποδίζει τη βελτίωση 10 Οκτωβρίου 2016 του οικονομικού κλίματος Μιχάλης Μασουράκης Chief Economist Ε: Τ: Μιχάλης Μητσόπουλος Senior Advisor Ε: Τ: Θανάσης Πρίντσιπας Associate Advisor Ε: Τ: σελ. Βασικοί δείκτες 2 ΑΕΠ 3 Οικονομικό κλίμα 4 Οικονομική συγκυρία 5 Απασχόληση 6 Τιμές - Αμοιβές 7 Χρηματοδότηση 8 Δημοσιονομικά στοιχεία 9 Ανταγωνιστικότητα 10 Περιβάλλον 11 Γεωργία κτηνοτροφία 12 Βιομηχανία 13 Κατασκευές 15 Αγορά ακινήτων 16 Λιανικό εμπόριο 17 Υπηρεσίες 18 Εξαγωγές 19 Τουρισμός 20 Μεταφορές 21 Ναυτιλία 22 Οι απόψεις στην παρούσα έκθεση είναι των συγγραφέων και όχι απαραίτητα του ΣΕΒ. Ο ΣΕΒ δεν φέρει καμία ευθύνη για την ακρίβεια ή την πληρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει η έκθεση. Οι αντοχές της ιδιωτικής οικονομίας δοκιμάζονται από την επικρατούσα τάση υπερφορολόγησης, όπως αποτυπώνεται στα κυριότερα εμπόδια του επιχειρείν που αναφέρονται στην έκθεση του World Economic Forum για την Παγκόσμια Ανταγωνιστικότητα. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται επίσης στο προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού, το οποίο περιλαμβάνει περικοπές δαπανών ύψους μόλις 78,8 εκατ. έναντι αύξησης φόρων ύψους 2.512,9 εκατ. Ως αποτέλεσμα, ο δείκτης οικονομικού κλίματος παραμένει τους τελευταίους αρκετούς μήνες στα χαμηλά επίπεδα των μέσων του 2013, πριν αρχίσει η ανάκαμψη. Την ίδια ώρα, στα στοιχεία που ανακοινώθηκαν τον τελευταίο μήνα, Τα μεγαλύτερα εμπόδια στο επιχειρείν (WEF, Global Competitiveness Index Υψηλότερος βαθμός = μεγαλύτερο πρόβλημα) εξακολουθούν να διαφαίνονται μικτές τάσεις σε διάφορες πλευρές της οικονομικής δραστηριότητας, αν και πολλά από αυτά αφορούν στον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2016 και η σύγκριση σε ετήσια βάση γίνεται με τους αντίστοιχους μήνες του 2015, όταν η οικονομία δεχόταν το μεγάλο σοκ από την επιβολή των capital controls. Συνεπώς, οι μεταβολές σε πολλές περιπτώσεις δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα, οδηγώντας στο συμπέρασμα ότι οι όποιες προβλέψεις για την πορεία της ζήτησης και της παραγωγής, των πωλήσεων, των εξαγωγών, της ανεργίας και γενικότερα του οικονομικού κλίματος πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις εξελίξεις της αντίστοιχης περυσινής περιόδου. Πιο συγκεκριμένα: Η παραγωγή στη μεταποίηση ενισχύεται τον Αύγουστο του 2016 (+2,1% και +4,8% το διάστημα Ιαν Αυγ 2016), ενώ εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών παρέμεινε στο ίδιο επίπεδο με τον Αύγουστο του 2015 (+3,3% το διάστημα Ιαν Αυγ). Την ίδια ώρα όμως, καταγράφεται πτώση του δείκτη υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση, ο οποίος επέστρεψε σε επίπεδο κάτω των 50 μονάδων (στις 49,2 μονάδες από 50,4 τον προηγούμενο μήνα). Ο κύκλος εργασιών στην μεταποίηση χωρίς πετρελαιοειδή βελτιώνεται τον Ιούλιο του 2016 (+3,2%), αναπληρώνοντας μέρος των απωλειών των προηγούμενων μηνών (-1,8% το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016). Οι εξαγωγές αγαθών πλην πετρελαιοειδών ενισχύονται ελαφρά τον Αύγουστο του 2016 (+1,7%, έναντι αύξησης +7,7% τον Αύγουστο του 2015), ωστόσο στο 8μηνο Ιαν Αυγ 2016 παρουσιάζουν μείωση -0,5% (έναντι αύξησης +12,7% το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι). Ο όγκος των λιανικών πωλήσεων εξαιρουμένων των καυσίμων εμφανίζει άνοδο +9,6% τον Ιούλιο του 2016 συγκρινόμενος με τον Ιούλιο του 2015, όταν είχε σημειωθεί μεγάλη πτώση του όγκου πωλήσεων (- 7,2%) λόγω της επιβολής των capital controls. Παράλληλα, οι μεταβολές που παρατηρούνται σε επιμέρους κατηγορίες καταστημάτων, οφείλονται στις εκπτώσεις και στις αγορές ενόψει θερινών διακοπών, ενώ ταυτόχρονα καταδεικνύουν ότι ένα μέρος της ενίσχυσης του όγκου πωλήσεων οφείλεται στην εντατικοποίηση των φορολογικών ελέγχων και την αύξηση των συναλλαγών μέσω καρτών. Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν - Ιουλ 2016, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων εμφανίζει μείωση -1,8%, ενώ εξαιρουμένων των καυσίμων η πτώση περιορίζεται στο -0,5%. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη βελτιώνεται αισθητά τον Σεπτέμβριο του 2016 (στις -65,9 μονάδες από - 70,1 μονάδες τον Αύγουστο του 2016), με την απαισιοδοξία των νοικοκυριών να αμβλύνεται οριακά, κυρίως αναφορικά με τις προσδοκίες για την εξέλιξη της οικονομικής τους κατάστασης και της γενικότερης οικονομικής κατάστασης. Ωστόσο, η απαισιοδοξία των καταναλωτών παραμένει σε υψηλό επίπεδο (το υψηλότερο στην ΕΕ). Το εποχικά διορθωμένο ποσοστό ανεργίας μειώθηκε περαιτέρω τον Ιούλιο του 2016 στο 23,2%, (από 23,4% τον προηγούμενο μήνα και 24,8% τον Ιούλιο του 2015), εξέλιξη η οποία οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στην άνοδο του τουρισμού καθώς και σε προγράμματα απασχόλησης ανέργων με συμβάσεις ορισμένου χρόνου στο δημόσιο. Από την άλλη πλευρά: Ο δείκτης οικονομικού κλίματος παρουσίασε μικρή επιδείνωση τον Σεπτέμβριο του 2016 (στις 91,4 μονάδες από 92,5 μονάδες τον Αύγουστο), ως αποτέλεσμα κυρίως της υποχώρησης των προσδοκιών στις κατασκευές και τις υπηρεσίες. Παρά τις καλές επιδόσεις ως προς την απασχόληση, το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων τον Αύγουστο του 2016 παρέμεινε περίπου σταθερό σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα (στους 973,6 χιλ), ενώ οι άνεργοι που αναζητούν εργασία αυξήθηκαν κατά 50,6 χιλ. Ταυτόχρονα, το ισοζύγιο θέσεων εργασίας κατά το σύστημα ΕΡΓΑΝΗ, ήταν αρνητικό τον Αύγουστο του 2016 ( θέσεις), εμφανίζοντας την εποχική εξασθένιση της δυναμικής της αγοράς εργασίας. Ωστόσο, η υποχώρηση αυτή σχετίζεται με την αντιστροφή των καθαρών προσλήψεων που σημειώθηκαν τους προηγούμενους μήνες (+237,8 χιλ. θέσεις το διάστημα Ιαν Αυγ 2016) στο πλαίσιο μιας τελικά επιτυχημένης τουριστικής περιόδου. Παρά την άνοδο των αφίξεων (+5,8% τον Ιούλιο του 2016 και +1,1% το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016), οι ταξιδιωτικές εισπράξεις εξακολουθούν τον Ιούλιο του 2016 να κινούνται σε αρνητικό έδαφος (-3,5% τον Ιούλιο του 2016 και -4,8% το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016). Σε διαρθρωτικό επίπεδο, η έκθεση του World Economic Forum για το κατατάσσει την Ελλάδα στην 86η θέση, από την 81η πέρυσι. Η υποχώρηση αυτή, αποδίδεται πρωτίστως στη στασιμότητα που παρουσιάζει η χώρα μας έναντι της βελτίωσης που εμφανίζουν άλλες χώρες σε συγκεκριμένα πεδία, με τη μακροοικονομική κατάσταση, τους θεσμούς και ειδικότερα ζητήματα, όπως η πρόσβαση των επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση και η υπερφορολόγηση, να εξακολουθούν να αποτελούν αδύνατα σημεία, την ώρα που η Ελλάδα συνεχίζει να έχει, μεταξύ άλλων και παρά τις αναμενόμενες απώλειες λόγω της κρίσης, ικανό εργατικό δυναμικό, επιχειρήσεις που μετασχηματίζονται με ρεαλισμό και καλά κέντρα έρευνας. Αυτό που προκύπτει από τα παραπάνω δεδομένα είναι ότι η κυβέρνηση πρέπει να εστιάσει τις προσπάθειές της στη βελτίωση της ποιότητας των ασκούμενων πολιτικών, τη μείωση της αβεβαιότητας, την αποκατάσταση της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση και τον εξορθολογισμό του φορολογικού βάρους, ώστε να αξιοποιηθούν τα πλεονεκτήματα της χώρας και να επιτευχθεί ο στόχος για ανάκαμψη της οικονομίας από το 2017.

2 Βασικοί οικονομικοί δείκτες Οικονομικό κλίμα 2015/2014 Δεκ / Δεκ 2016/2015 Σεπ / Σεπ Οικονομικό κλίμα 87,6 / 99,6 91,4 / 83,8 Καταναλωτική εμπιστοσύνη -61,1 / -53,9-65,9 / -64,2 % που προβλέπει επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης 60% / 63% 74% / 70% % που προβλέπει επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης της χώρας 80% / 66% 81% / 74% % που θεωρεί απίθανο να αποταμιεύσει 90% / 91% 79% / 78% % που προβλέπει αύξηση της ανεργίας 80% / 66% 77% / 78% Απασχόληση, Ανεργία, Μισθοί, Τιμές Περίοδος Απασχόληση (μεταβολή περιόδου, εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία) άτομα άτομα άτομα Ιαν Ιουλ Απασχόληση (μεταβολή μήνα, εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία) άτομα άτομα άτομα Ιούλιος Εγγεγραμμένοι άνεργοι αναζητούντες εργασία (μεταβολή περιόδου) άτομα άτομα άτομα Ιαν Αυγ Εγγεγραμμένοι άνεργοι αναζητούντες εργασία (μεταβολή μήνα) +562 άτομα άτομα άτομα Αύγουστος Καθαρές προσλήψεις (μεταβολή περιόδου) άτομα άτομα άτομα Ιαν Αυγ Καθαρές προσλήψεις (μεταβολή μήνα) άτομα -441 άτομα άτομα Αύγουστος Ποσοστό ανεργίας (εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία) 26,4% 24,8% 23,2% Ιούλιος Μέσο ποσοστό περιόδου (εποχικά προσαρμοσμένα στοιχεία) 26,9% 25,3% 23,7% Ιαν Ιουλ Δείκτης μισθών (σύνολο οικονομίας, σταθερές τιμές, με εποχ. διόρθωση) -1,2% 0,0% 5,6% Β 3μηνο Μέσο ποσοστό περιόδου (σταθερές τιμές, με εποχ. διόρθωση) -1,1% 1,3% 3,6% Ιαν Ιουν Δείκτης Τιμών Καταναλωτή -0,8% -1,7% -1,0% Σεπτέμβριος Μέσο ποσοστό περιόδου -1,1% -2,1% -1,0% Ιαν Σεπ ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές) Μεταβολή 2015/2014 Μεταβολή 2016/2015 Περίοδος 2016/2015 A 3μηνο Β 3μηνο ΑΕΠ 0,6% -1,0% Ιαν Ιουν -1,0% -0,9% Εγχώρια ζήτηση 0,3% -0,1% Ιαν Ιουν -0,8% 0,6% Ιδιωτική κατανάλωση 1,2% -1,4% Ιαν Ιουν -1,0% -1,7% Δημόσια κατανάλωση 1,2% -1,4% Ιαν Ιουν -1,0% -1,7% Επενδύσεις (περιλαμβανομένης της μεταβολής αποθεμάτων) 5,2% 2,0% Ιαν Ιουν -2,5% 7,0% Κατοικίες -20,9% -20,3% Ιαν Ιουν -17,1% -23,5% Κατασκευές (πλην κατοικιών) -11,3% 5,6% Ιαν Ιουν 4,0% 7,1% Μηχανολογικός εξοπλισμός (περιλ. οπλικά συστήματα) 16,2% -1,6% Ιαν Ιουν -2,8% -0,5% Καθαρές εξαγωγές Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 2,6% -11,4% Ιαν Ιουν -11,5% -11,4% Εξαγωγές αγαθών 3,9% 2,3% Ιαν Ιουν 1,7% 2,9% Εξαγωγές υπηρεσιών 1,2% -25,1% Ιαν Ιουν -23,7% -26,5% Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 2,8% -9,6% Ιαν Ιουν -11,9% -7,1% Εισαγωγές αγαθών 2,1% -5,8% Ιαν Ιουν -8,2% -3,3% Εισαγωγές υπηρεσιών 5,9% -24,1% Ιαν Ιουν -25,5% -22,6% Βασικοί βραχυχρόνιοι δείκτες Μεταβολή 2015/2014 Μεταβολή 2016/2015 Περίοδος Μεταβολή 2016/2015 Περίοδος Βιομηχανική παραγωγή 0,3% 2,0% Ιαν Αυγ -0,3% Αύγουστος Μεταποίηση (χωρίς πετρελαιοειδή) 2,0% 3,3% Ιαν Αυγ -0,4% Αύγουστος Παραγωγή στις κατασκευές 22,3% 0,3% Ιαν Ιουν 9,7% Β 3μηνο Κτίρια 24,2% 2,7% Ιαν Ιουν 7,7% Β 3μηνο Έργα πολιτικού μηχανικού 20,8% -1,5% Ιαν Ιουν 11,4% Β 3μηνο Ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (όγκος σε μ 3 ) 7,2% -22,2% Ιαν Ιουν -26,1% Ιούνιος Λιανικές πωλήσεις (όγκος) -0,9% -1,8% Ιαν Ιουλ 9,7% Ιούλιος Χωρίς καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων 0,0% -0,5% Ιαν Ιουλ 9,6% Ιούλιος Άδειες κυκλοφορίας αυτοκινήτων 17,3% 12,7% Ιαν Σεπ 9,6% Σεπτέμβριος Έσοδα δημοσίου από τέλη κινητής τηλεφωνίας -6,4% -5,7% Ιαν Ιουλ -9,2% Ιούλιος Εξαγωγές αγαθών χωρίς πετρελαιοειδή (ΕΛΣΤΑΤ, σε τρεχ. τιμές) 12,7% -0,5% Ιαν Αυγ 1,7% Αύγουστος Τουρισμός εισπράξεις 8,2% -4,8% Ιαν Ιουλ -3,5% Ιούλιος Μεταφορές εισπράξεις -7,1% -38,0% Ιαν Ιουλ 45,1% Ιούλιος Λοιπές υπηρεσίες* εισπράξεις -12,2% -14,3% Ιαν Ιουλ 81,1% Ιούλιος Εισερχόμενη ταξιδιωτική κίνηση (ταξιδιώτες) 14,2% 1,1% Ιαν Ιουλ 5,8% Ιούλιος * περιλαμβάνονται δραστηριότητες κατασκευαστικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό, εξαγωγές λογισμικού, τεχνολογίας κλπ Πηγή: ΙΟΒΕ, ΕΛΣΤΑΤ, ΤτΕ, Υπ. Απασχόλησης, DG ECFIN, ΕΕ 2

3 ΑΕΠ Μεταβολή ΑΕΠ (εποχικά διορθωμένα στοιχεία) και οικονομικό κλίμα (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016, ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Ιδιωτική κατανάλωση, λιανικές πωλήσεις, καταναλωτική εμπιστοσύνη (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016, ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Σε ύφεση παρέμεινε η ελληνική οικονομία το Β 3μηνο 2016 (-0,9%, έναντι - 1,0% το προηγούμενο 3μηνο και +0,8% το αντίστοιχο 3μηνο πέρυσι) για 4 ο συνεχόμενο 3μηνο, κυρίως λόγω της μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και των εξαγωγών. Κατά το Α 6μηνο του 2016 η ύφεση διαμορφώθηκε στο -1,0%. Επενδύσεις (ΕΛΣΤΑΤ, B 3μηνο 2016) Η ιδιωτική κατανάλωση υποχώρησε κατά -1,7% το Β 3μηνο του 2016, έναντι -1% το προηγούμενο 3μηνο και +1,6% το αντίστοιχο 3μηνο του 2015, ακολουθώντας τη σημαντική υποχώρηση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης και των λιανικών πωλήσεων. Καθαρές εξαγωγές (ΕΛΣΤΑΤ, B 3μηνο 2016) Η συμβολή των επενδύσεων σε πάγια ήταν θετική κατά το Β 3μηνο του 2016, καθώς αυξήθηκαν κατά 7,0%, κυρίως λόγω των επενδύσεων σε μεταφορές και οπλικά συστήματα (+31,9%) και σε κατασκευές πλην κατοικιών (+7,1%). Μεταβολή αμοιβών και παραγωγικότητας (Eurostat, 2015) Οι συνολικές εξαγωγές μειώθηκαν κατά -11,4% το Β 3μηνο του 2016, ενώ οι εισαγωγές κατά -7,1%. Η πτώση των εξαγωγών οφείλεται στην υποχώρηση των εξαγωγών υπηρεσιών κατά -25,1%, ενώ οι εξαγωγές αγαθών σημείωσαν άνοδο +2,3%. Συμβολή στην αύξηση του ΑΕΠ (σε τιμές 2010) (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Από το 2010 η μείωση της παραγωγικότητας περιορίζεται, ενώ το 2013 και 2014 σημειώθηκε θετική μεταβολή. Η ταχύτερη μείωση των ονομαστικών αμοιβών από το 2011 και μετά συνέβαλλε στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, ενώ το 2015 η εικόνα αυτή δείχνει να αντιστρέφεται. Η μείωση του ΑΕΠ κατά -0,9% το Β 3μηνο του 2016 οφείλεται κυρίως στην υποχώρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης (συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ κατά -1,7%) και των εξαγωγών (συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ κατά -3,4%), ενώ θετική ήταν η συμβολή των επενδύσεων σε πάγια (+0,8%). 3

4 Οικονομικό κλίμα Δείκτης οικονομικού κλίματος (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Μικρή επιδείνωση παρουσίασε ο δείκτης οικονομικού κλίματος τον Σεπτέμβριο 2016 (στις 91,4 μονάδες από 92,5 μονάδες τον Αύγουστο), ο οποίος παραμένει σε ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο. Η επιδείνωση τον Σεπτέμβριο οφείλεται κυρίως στην υποχώρηση των προσδοκιών στις κατασκευές και τις υπηρεσίες, ενώ το κλίμα στη βιομηχανία παραμένει σχεδόν αμετάβλητο. Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στη βιομηχανία (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Η καταναλωτική εμπιστοσύνη βελτιώνεται αισθητά τον Σεπτέμβριο 2016, με την απαισιοδοξία των νοικοκυριών να αμβλύνεται, κυρίως αναφορικά με τις προσδοκίες για την εξέλιξη της οικονομικής τους κατάστασης και της γενικότερης οικονομικής κατάστασης. Ωστόσο η απαισιοδοξία των καταναλωτών παραμένει σε υψηλό επίπεδο (το υψηλότερο στην ΕΕ). Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Σχεδόν αμετάβλητες παρέμειναν οι προσδοκίες στη βιομηχανία τον Σεπτέμβριο 2016, με τις θετικές προβλέψεις για την εξέλιξη της παραγωγής το επόμενο διάστημα να υποχωρούν, αλλά και τις αρνητικές εκτιμήσεις για τις παραγγελίες, την τρέχουσα ζήτηση και τις εξαγωγές να περιορίζονται. Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στις υπηρεσίες (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Αντίθετα με τους υπόλοιπους τομείς, βελτιωμένο εμφανίζεται το κλίμα στο λιανικό εμπόριο τον Σεπτέμβριο 2016, με τις προβλέψεις για τη δραστηριότητα των επιχειρήσεων το επόμενο διάστημα να είναι ιδιαίτερα θετικές, χωρίς όμως αντίστοιχες θετικές προβλέψεις για την εξέλιξη της απασχόλησης. Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στις κατασκευές (ΙΟΒΕ Σεπ. 2016) Η άνοδος των αρνητικών εκτιμήσεων για την εξέλιξη της ζήτησης το επόμενο διάστημα στον τομέα των υπηρεσιών, επιδείνωσε τον δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών τον Σεπτέμβριο 2016 σε σύγκριση με τον Αύγουστο. Ταυτόχρονα, οι προβλέψεις για την απασχόληση χειροτερεύουν ελαφρά. Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις κατασκευές επιδεινώνονται τον Σεπτέμβριο 2016, κυρίως ως αποτέλεσμα των αρνητικών προβλέψεων για το πρόγραμμα των εργασιών το επόμενο τρίμηνο και για την απασχόληση. 4

5 Οικονομική συγκυρία Δείκτης υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση (Markit, Σεπ. 2016) Ετήσια % μεταβολή νέων αδειών κυκλοφορίας αυτοκινήτων (ΕΛΣΤΑΤ, Σεπ. 2016) Υποχώρησε εκ νέου τον Σεπτέμβριο του 2016 ο Δείκτης PMI, επιστέφοντας στις 49,2 μονάδες (από 50,4 μονάδες τον προηγούμενο μήνα), λόγω της υποχώρησης τόσο της παραγωγής όσο και των νέων παραγγελιών. Ωστόσο, θετικό σημείο αποτελεί το ότι οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να αυξάνουν το εργατικό δυναμικό τους, αν και με ασθενέστερο ρυθμό. Ποσοστό νοικοκυριών που εκτιμά ότι η οικονομική τους κατάσταση θα επιδεινωθεί το επόμενο 12μηνο (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Αύξηση +9,6% σημείωσε ο αριθμός νέων αδειών κυκλοφορίας αυτοκινήτων τον Σεπτέμβριο του 2016 και +12,7% συνολικά το διάστημα Ιαν Σεπ 2016, με τις θετικές προσδοκίες για τον τουρισμό να συμβάλλουν θετικά σε αυτή την εξέλιξη. Ποσοστό νοικοκυριών που εκτιμούν ότι η ανεργία θα αυξηθεί το επόμενο 12μηνο (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Μικρή βελτίωση παρουσιάζουν τον Σεπτέμβριο του 2016 οι προσδοκίες των νοικοκυριών για την εξέλιξη της οικονομικής τους κατάστασης, ωστόσο η απαισιοδοξία παραμένει σε υψηλό επίπεδο, δεδομένης και της υποχρέωσης καταβολής των δόσεων φόρου εισοδήματος και ΕΝΦΙΑ. Ποσοστό νοικοκυριών που θεωρεί απίθανο να αποταμιεύσει το επόμενο 12μηνο (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Οι εκτιμήσεις των νοικοκυριών για την αγορά εργασίας παραμένουν ιδιαίτερα απαισιόδοξες, παρά την υποχώρηση του ποσοστού ανεργίας όπως καταγράφεται από την ΕΛΣΤΑΤ, με το ποσοστό αυτών που προβλέπει αύξηση της ανεργίας να διαμορφώνεται τον Σεπτέμβριο του 2016 στο 78%. Ποσοστό νοικοκυριών που θα προβεί σε πολύ λιγότερες σημαντικές αγορές το επόμενο 12μηνο (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Η πρόθεση των νοικοκυριών για αποταμίευση παραμένει υποτονική τον Σεπτέμβριο του 2016, με το 79% αυτών να θεωρεί απίθανο να αποταμιεύσει το επόμενο διάστημα, ενώ μόλις το 9% περίπου εκτιμά το αντίθετο. Η πρόθεση των νοικοκυριών για σημαντικές αγορές (έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές κλπ) παρέμεινε αμετάβλητη τον Σεπτέμβριο του 2016, έπειτα από σημαντική επιδείνωση τους 2 προηγούμενους μήνες. 5

6 Απασχόληση Ποσοστό ανεργίας (εποχικά διορθωμένα στοιχεία) (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Αριθμός ανέργων (εποχικά διορθωμένα στοιχεία) (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Στο 23,2% υποχώρησε το ποσοστό ανεργίας τον Ιούλιο του 2016, από 23,4% τον προηγούμενο μήνα και 24,8% τον αντίστοιχο μήνα του 2015 παρουσιάζοντας μικρή αλλά σταθερή μείωση. Το ποσοστό ανεργίας των νέων παρουσίασε επίσης μείωση αλλά παραμένει σε πολύ υψηλό επίπεδο (42,7%). Αριθμός ασφαλισμένων στο ΙΚΑ και βασικοί μισθοί (% μεταβολή με αντίστοιχο μήνα προηγ. έτους) (ΙΚΑ, Φεβ. 2015) Η υποχώρηση του αριθμού των ανέργων από την αρχή του 2016 (-5,4 χιλ. άτομα τον Ιούλιο σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2016 και -40,8 χιλ. σε σύγκριση με τον Δεκ. του 2015) οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στην άνοδο του τουρισμού και σε προγράμματα απασχόλησης ανέργων στο δημόσιο. Ισοζύγιο ροών μισθωτής εργασίας (ΕΡΓΑΝΗ, Αυγ. 2016) Ο αριθμός των ασφαλισμένων στο ΙΚΑ εξακολουθεί να αυξάνεται τον Φεβρουάριο του 2016 (+5,2%), αλλά ο ρυθμός ανόδου έχει εξασθενήσει σημαντικά από τον Ιούλιο του 2014 και μετά, ενώ οι μέσες αποδοχές συνεχίζουν να μειώνονται (-2,3% τον Φεβ. του 2016 και -2,1% κατά μέσο όρο το διάστημα Ιαν Φεβ, έναντι -2,5% συνολικά το 2015). Ποσοστιαία κατανομή νέων προσλήψεων ανά είδος σύμβασης εργασίας (ΕΡΓΑΝΗ, Αυγ. 2016) Θετικό κατά 238 χιλ. θέσεις ήταν το ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης το διάστημα Ιαν Αυγ 2016, γεγονός το οποίο οφείλεται κυρίως στις προσλήψεις εποχικών υπαλλήλων σε ξενοδοχεία και εστίαση. Αδήλωτη απασχόληση (ΑΡΤΕΜΙΣ, Νοε. 2015) Σεπ Νοε 2015 Ιαν - Νοε 2015 Νοε 2015 Επιχειρήσεις που ελέγχθηκαν Επιχειρήσεις με αδήλ. εργασία % παραβατικών επιχειρήσεων 14,6% 16,5% 14,7% Αριθμός εργαζομένων Αριθμός αδήλωτων εργαζομένων % αδήλωτων εργαζομένων* 5,3% 6,7% 5,7% Ποσά προστίμων ( εκατ.) 171,7 97,8 8,7 * σε σχέση με το σύνολο των εργαζομένων Σημαντική αύξηση σε σχέση με το 2009 παρουσιάζουν οι ελαστικές μορφές απασχόλησης (μερική και εκ περιτροπής), με αντίστοιχη μείωση του μεριδίου της πλήρους απασχόλησης στις νέες προσλήψεις. Θετικό, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι το μερίδιο πλήρους απασχόλησης αυξήθηκε από 44% το 2015 σε 48% το πρώτο 8μηνο (Ιαν Αυγ) του Στο 14,7% των ελεγχόμενων επιχειρήσεων εκτιμάται τον Νοέμβριο του 2015 το ποσοστό που απασχολούν αδήλωτους εργαζομένους (από 19% περίπου τον Απρίλιο του 2015), ενώ το ποσοστό της αδήλωτης απασχόλησης διαμορφώνεται στο 5,7% (από 9,7% τον Απρίλιο). 6

7 Τιμές - Αμοιβές Δείκτης τιμών καταναλωτή (ΕΛΣΤΑΤ, Σεπ. 2016) Πυρήνας πληθωρισμού (ΕΛΣΤΑΤ, Σεπ. 2016) Αρνητικός παρέμεινε ο πληθωρισμός τον Σεπτέμβριο του 2016 (-1,0%) για 43 ο μήνα. Ο ρυθμός μείωσης των τιμών αναμένεται να αποδυναμωθεί τους επόμενους μήνες, δεδομένης της αύξησης του ΦΠΑ από 23% σε 24% τον Ιούλιο του 2016 και της εξασθένισης της επίδρασης των αυξήσεων του ΦΠΑ τον Αύγουστο του Δείκτης μισθών στο σύνολο της οικονομίας - % μεταβολή με αντίστοιχο 3μηνο προηγ. έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Ο πυρήνας πληθωρισμού (ΕνΔΤΚ χωρίς διατροφή, ποτά, καπνό και ενέργεια) σημείωσε οριακή πτώση τον Σεπτέμβριο του 2016 (-0,2%), λόγω της υποχώρησης των τιμών αγαθών (-0,2%), ενώ οι τιμές υπηρεσιών κινήθηκαν θετικά (+0,1%). Δείκτης τιμών καταναλωτή βασικών ομάδων ειδών (ΕΛΣΤΑΤ, Σεπ. 2016) Περαιτέρω άνοδο σημείωσε ο δείκτης μισθών στο σύνολο της οικονομίας το Β 3μηνο του 2016 (+5,6% σε σταθερές τιμές), ο οποίος κινείται ανοδικά από το Γ 3μηνο του Η εξέλιξη αυτή ωστόσο δεν υποστηρίζεται από αντίστοιχη άνοδο των μισθών στον ιδιωτικό τομέα, όπου στοιχεία του ΙΚΑ δείχνουν μείωση μέχρι και τον Φεβ του Δείκτης τιμών υλικών κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών % μεταβολή με αντίστοιχο μήνα προηγ. έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Ο μέσος δείκτης Ιαν Σεπ 2016 υποχώρησε κατά -1,0%, κυρίως λόγω της πτώσης των τιμών στη στέγαση (-6,5%) και στις μεταφορές (-4,4%). Η άνοδος των τιμών στα τρόφιμα (+0,2%), τα ποτά/καπνό (+1,4%), την υγεία (+2,3%) και τα ξενοδοχεία εστιατόρια (+2,5%) αντικατοπτρίζει εν μέρει την επίδραση την αύξησης του ΦΠΑ που επιβλήθηκε το καλοκαίρι του Δείκτης τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία & τιμές πετρελαίου % μεταβολή με αντίστοιχο μήνα προηγ. έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016, FT, Σεπ. 2016) Η πτώση των τιμών υλικών κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών περιορίστηκε στο -1,7% τον Αύγουστο του 2016 (έναντι υποχώρησης -2,1% κατά μέσο όρο το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016), ενώ κινούνται πτωτικά από τον Ιανουάριο του Η μείωση τον Αύγουστο οφείλεται κυρίως στα καύσιμα μηχ/των (-3,7%), τα υλικά ύδρευσης/θέρμανσης (-2,5%) και το έτοιμο σκυρόδεμα (-2,2%). Ο ρυθμός μείωσης των τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία περιορίστηκε στο - 3,2% τον Ιούλιο του 2016 (έναντι -7,2% κατά μέσο όρο το Α 6μηνο του 2016), ενώ οι τιμές πετρελαίου καταγράφουν αύξηση τον Σεπτέμβριο σε ετήσια βάση (+1,9%), για πρώτη φορά έπειτα από 26 συνεχείς μήνες υποχώρησης. 7

8 Χρηματοδότηση ιδιωτικού τομέα Καθαρή ροή χρηματοδότησης μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΤτΕ, Αυγ. 2016) Καθαρή ροή χρηματοδότησης νοικοκυριά (ΤτΕ, Αυγ. 2016) Η μηνιαία καθαρή ροή χρηματοδότησης των επιχειρήσεων ήταν αρνητική κατά 541 εκατ., έναντι αρνητικής καθαρής ροής 231 εκατ. ευρώ τον προηγούμενο μήνα. Η μείωση του υπολοίπου των δανείων αναλύεται σε μείωση κατά 532 εκατ. στις μεγάλες επιχειρήσεις και στη μείωση κατά 416 εκατ. αντίστοιχα σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ροή καταθέσεων μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (ΤτΕ, Αυγ. 2016) Αρνητική κατά 263 εκατ. ήταν η καθαρή ροή χρηματοδότησης των νοικοκυριών. Το υπόλοιπο των στεγαστικών δανείων υποχώρησε κατά 313 εκατ. ενώ μικρότερες ήταν οι μειώσεις στο υπόλοιπο καταναλωτικών δανείων (μείωση κατά 32 εκατ.). Ροή καταθέσεων νοικοκυριά (ΤτΕ, Αυγ. 2016) Η αύξηση των καταθέσεων των επιχειρήσεων τον Αύγουστο του 2016 αποδίδεται κυρίως στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου και την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του κράτους. Αύξηση παρουσίασαν οι καταθέσεις των νοικοκυριών για 3 ο συνεχόμενο μήνα τον Αύγουστο του 2016, η οποία οφείλεται εν μέρει στην καταβολή οφειλόμενων εφάπαξ συνταξιούχων του δημοσίου. Πιστωτική επέκταση ανά επιχειρηματικό κλάδο (ΤτΕ, Αυγ. 2016) ( εκατ.) Αυγ Υπόλοιπα %Δ (12μηνη) Σύνολο μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων ,1% Γεωργία ,6% Βιομηχανία ,1% Ορυχεία & Λατομεία ,1% Μεταποίηση ,4% Εμπόριο ,9% Τουρισμός ,8% Ναυτιλία ,0% Κατασκευές ,2% Ηλεκτρισμός Φ/Α Ύδρευση ,2% Αποθήκευση & Μεταφορές 814 0,4% Λοιποί κλάδοι ,8% Ασφαλιστικές και λοιπές χρηματ/κές επιχ ,3% Μείωση -0,1 παρουσίασε τον Αύγουστο του 2016 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα το 2015 το υπόλοιπο των δανείων στο σύνολο των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων. Οι μεγαλύτερες μειώσεις καταγράφονται στα υπόλοιπα στη γεωργία (-5,6%), τη ναυτιλία (-5%) και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις (-5,3%). Πιστωτική επέκταση και επιτόκια (ΤτΕ, ECB, Αυγ. 2016) Ελλάδα Ευρωζώνη Χορηγήσεις (% μεταβολή 12Μ - Αυγ 16) -1,7% 3,7% Επιχειρήσεων -0,1% 1,2% Στεγαστικά -3,4% 2,3% Καταναλωτικά -0,9% 3,4% Επιτόκια χορηγήσεων (Αυγ 16) Επιχειρήσεων 1 5,09% 1,88% Στεγαστικά 2 2,54% 1,87% Καταναλωτικά 3 8,39% 5,42% 1 Δάνεια από 250 χιλ. έως 1 εκατ. με κυμαινόμενο επιτόκιο και έως 1 έτος σταθερό 2 Κυμαινόμενο και έως 1 έτος σταθερό 3 Κυμαινόμενο Συνεχίζεται η απομόχλευση δανείων (deleveraging) τον Αύγουστο του 2016 με την ευρωζώνη να παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης από τον Μάρτιο του

9 Δημοσιονομικά στοιχεία Στοιχεία Κρατικού Προϋπολογισμού (Υπ. Οικ., Αυγ. 2016) Ιανουάριος Αύγουστος ποσά σε εκατ % Δ Στόχος Δ με στόχο % Δ με στόχο Καθαρά έσοδα ΤΠ* ,6% ,0% Έσοδα ΠΔΕ ,0% ,6% Πρωτογενείς Δαπάνες ΤΠ ,5% ,3% Δαπάνες ΠΔΕ ,0% ,9% Πρωτογενές αποτέλεσμα ΚΠ* ,1% ,1% Ισοζύγιο ΚΠ* * Έχουν αφαιρεθεί 58 εκατ. έσοδα αποκρατικοποιήσεων, που έχουν αφαιρεθεί και από τον στόχο, και αντίστοιχα 212εκατ. το επίσης, έχουν αφαιρεθεί 291 εκατ. από ANFA/SMP όπως και πληρωμή 555 εκατ. από το ΤΧΣ για το 2015, και αντίστοιχα 375 ANFA/SMP για το 2016 καθώς και το μέρισμα της ΤτΕ, που είναι αυξημένο το 2016 στα περίπου 425 εκατ. ΤΠ: Τακτικός Προϋπολογισμός, ΚΠ: Κρατικός Προϋπολογισμός, ΠΔΕ: Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων Το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 τα τακτικά έσοδα, αν και υστερούν σε σχέση με το στόχο, είναι αυξημένα +5,6%, δεδομένων των μέτρων αύξησης των φόρων και ορισμένων έκτακτων εξελίξεων, όπως η μεγάλη αύξηση εκτελωνισμού καπνών τον Ιούνιο, παρά την καθυστέρηση του ΕΝΦΙΑ. Οι πρωτογενείς δαπάνες, έχουν αύξηση +3,5% σε σχέση με το 8μηνο του 2015 και παραμένουν κάτω του στόχου. Στοιχεία Γενικής Κυβέρνησης (Υπ. Οικ., Αυγ. 2016) Ιανουάριος - Αύγουστος εκατ Δ% Νομικά πρόσωπα Ίδια έσοδα ,0% Μεταβιβάσεις (καθαρές) ,8% Δαπάνες ,4% Έλλειμμα (-) προ μεταβιβάσεων ,8% Ασφαλιστικά ταμεία Ίδια έσοδα ,4% Μεταβιβάσεις (καθαρές) ,0% Δαπάνες ,6% Έλλειμμα (-) προ μεταβιβάσεων ,2% Τοπική αυτοδιοίκηση Ίδια έσοδα ,6% Μεταβιβάσεις (καθαρές) ,7% Δαπάνες ,0% Έλλειμμα (-) προ μεταβιβάσεων ,6% Το 8μηνο Ιαν Αυγ 2016 το ταμειακό πρωτογενές αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης διαμορφώθηκε σε 3,89 δισ., έναντι 2,56 δισ. το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι, κυρίως ως αποτέλεσμα της αύξησης των εσόδων των υποτομέων της Γενικής Κυβέρνησης. Ληξιπρόθεσμες οφειλές Δημοσίου προς ιδιώτες (Υπ. Οικ., Aυγ. 2016) Στοιχεία Τακτικού Προϋπολογισμού (Υπ. Οικ., Αυγ. 2016) Ιανουάριος - Αύγουστος ποσά σε εκατ % Δ Δ σε εκατ. Έσοδα Φόροι ,4% Φόροι εισοδήματος ,2% 163 Φόροι περιουσίας ,0% 97 ΦΠΑ ,0% Φόροι κατανάλωσης ,9% 343 Φόροι ΠΟΕ ,1% 124 Δαπάνες Πρωτογενείς δαπάνες ΤΠ ,5% 861 Αποδοχές ,4% -194 Συντάξεις ,5% -23 Επιχορηγήσεις νοσοκομείων ,6% 581 Επιχορηγήσεις ΟΚΑ ,1% -8 Έσοδα ΠΔΕ ,0% 0 Δαπάνες ΠΔΕ ,0% 609 Πρωτογενές αποτέλεσμα ΓΚ ,1% 112 Καθαρά έσοδα τακτικού προϋπολογισμού (Υπ. Οικ., Αυγ. 2016) Μέχρι τον Αύγουστο του 2016 ενισχύονται τα έσοδα από φόρους κατανάλωσης, εισοδήματος και ΦΠΑ, όπως επίσης τα έσοδα από προηγούμενες οικονομικές χρήσεις, κυρίως λόγω της θετικής συνεισφοράς από τα νομικά πρόσωπα. Υστέρηση παρατηρείται στα έσοδα από φόρους περιουσίας, η οποία σταδιακά θα εξαλειφθεί καθώς καταβάλλεται ο ΕΝΦΙΑ. Νέες ληξιπρόθεσμες οφειλές ιδιωτών προς το Δημόσιο (Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, Αυγ. 2016) Οι οφειλές του κράτους προς την ιδιωτική οικονομία υποχωρούν περαιτέρω τον Αύγουστο του 2016 κατά 618 εκατ., με το υπόλοιπό τους να περιορίζεται στα 4,9 δισ., ενώ οι εκκρεμείς επιστροφές φόρων παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητοι στα 1,3 δισ. περίπου. Από το Δεκέμβριο του 2015 προστίθενται και οι μη εκκαθαρισμένες επιστροφές φόρων. Τον Αύγουστο του 2016 επιταχύνθηκε ο ρυθμός αύξησης των νέων ληξιπρόθεσμων, κυρίως φορολογικών, υποχρεώσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων, σημειώνοντας αύξηση 1,37 δισ. και προσεγγίζοντας τα 9 δισ. από την αρχή του έτους. Πάντως, παραδοσιακά τον Αύγουστο καταγράφεται αύξηση στις ληξιπρόθεσμες οφειλές, ενώ στο 9μηνο είναι περίπου αμετάβλητες σε σχέση με το

10 Ανταγωνιστικότητα World Bank - Doing Business 2016: κατάταξη ανάμεσα σε 189 χώρες (Μικρότερο = καλύτερο) Την 60 η θέση (από 189 χώρες) κατέλαβε η Ελλάδα στο Doing Business 2016, 2 θέσεις χαμηλότερα από πέρυσι. Ως προβληματικά πεδία αναφέρονται η λειτουργία της δικαιοσύνης, οι συναλλαγές ακινήτων, η λήψη δανείων και η επίλυση χρεοκοπίας. OECD 2013: κατάταξη ανάμεσα σε 31 χώρες (Μικρότερο = καλύτερο) Για το 2013 καταγράφεται η ισχυρή ρύθμιση της αγοράς από τον κρατικό έλεγχο, τα υψηλά εμπόδια σε επιχειρηματικότητα και η αυστηρή ρύθμιση των χερσαίων μεταφορών και της αγοράς ενέργειας. World Economic Forum 2016/2017 βαθμολογία ανά περιοχή (Μικρότερο = χειρότερο) Σύνοψη διαφορετικών δεικτών, 42 χώρες* (Μικρότερο = καλύτερο) Α/Α* Χώρα CPI PMR NETW IMD GCI DB 1 Δανία Αγγλία Ολλανδία Γερμανία Σουηδία Αυστραλία Καναδάς Νέα Ζηλανδία Φινλανδία Αυστρία Νορβηγία Ελβετία Ιρλανδία Ιαπωνία Βέλγιο Ισλανδία Εσθονία Ισπανία Λουξεμβούργο Πορτογαλία Τσεχία Λιθουανία Γαλλία Κορέα Σλοβακία Χιλή Πολωνία Ιταλία Ουγγαρία Ισραήλ Λετονία Ρουμανία Κίνα Σλοβενία Βουλγαρία Τουρκία Μεξικό Ελλάδα Κροατία Βραζιλία Νότια Αφρική Ινδία Επιλογή χωρών που είναι κοινές στους παραπάνω δείκτες. CPI PMR NETW IMD GCI DB Α/Α* Δείκτης διαφθοράς διεθνούς διαφάνειας Δείκτης ρύθμισης αγορών προϊόντων ΟΟΣΑ Δείκτης ρύθμισης αγορών δικτύων ΟΟΣΑ Δείκτης ανταγωνιστικότητας IMD Δείκτης παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας WEF Δείκτης Doing Business Παγκόσμιας Τράπεζας Μέσος όρος κατάταξης ερευνών Ανταγωνιστικότητα τιμών κόστους: πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία (Eurostat, Δ 3μηνο 2015) Χωρίς ουσιαστικές μεταβολές εμφανίζονται οι επιδόσεις της Ελλάδας για το 2016/17 στους δείκτες του WEF. Τις χαμηλότερες βαθμολογίες συγκεντρώνουν η ανάπτυξη αγοράς χρήματος, το μακροοικονομικό περιβάλλον, η καινοτομία, η αναποτελεσματική λειτουργία των αγορών και οι αδύναμοι θεσμοί. Στα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα περιλαμβάνεται η υγεία και η εκπαίδευση μαζί με την τεχνολογική ετοιμότητα, ενώ επιδόσεις κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ28 εμφανίζουν και οι υποδομές. Τα τελευταία πέντε χρόνια η Ελλάδα έχει ανακτήσει σημαντικό μέρος της ανταγωνιστικότητας σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες με βάση τον δείκτη πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας (real effective exchange rate). 10

11 Περιβάλλον Εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (σε CO2 ισοδύναμα, 1990 = 100) (Eurostat, 2014) Εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά τομέα (Eurostat, 2013) Αυξητική τάση μέχρι το 2008 παρουσίασαν οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στην Ελλάδα, αντίθετα με την ΕΕ-28 όπου ο σχετικός δείκτης εμφανίζει σταθερά καθοδική πορεία. Από το 2008 έως το 2014 ο δείκτης μειώνεται και στην Ελλάδα, γεγονός το οποίο σχετίζεται με την ύφεση της οικονομίας. Περιβαλλοντικοί φόροι (% επί των συνολικών φόρων και κοινωνικών εισφορών) (Eurostat, 2014) Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα παρουσιάζουν μείωση από το 2008 έως το 2013, κυρίως λόγω της μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας, με το μεγαλύτερο μέρος από αυτές προέρχονται από την παραγωγή ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στη συνολική κατανάλωση ενέργειας (Eurostat, 2014) Αυξητική τάση παρουσιάζουν οι περιβαλλοντικοί φόροι ως ποσοστό των συνολικών φόρων και κοινωνικών εισφορών. Στο 9,5% το 2014 με το μεγαλύτερο μέρος αυτών να προέρχεται από την ενέργεια. Eco Innovation Index (EU Eco Innovation Observatory, 2015) Στο 15,3% ανήλθε η συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ενέργειας το 2014, λίγο χαμηλότερα από τον μέσο όρος της ΕΕ-28 (16%). Ο στόχος για την Ελλάδα είναι το ποσοστό αυτό να φτάσει το 18% μέχρι το Παραγωγή αποβλήτων ανά τομέα 2012, Kg κατά κεφαλή (Eurostat, 2014) Παρά τη βελτίωση που έχει σημειωθεί σε σύγκριση με το 2010, το 2015 η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από το μέσο όρο της ΕΕ-28 στην κατάταξη με βάση τον δείκτη Eco-Innovation Index της ΕΕ, ο οποίος συντίθεται από 16 δείκτες που σχετίζονται με την εφαρμογή καινοτομιών για την προστασία του περιβάλλοντος και τη διασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης. Η Ελλάδα εμφανίζει ιδιαίτερα σημαντικές αποκλίσεις, σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ- 28, στην παραγωγή αποβλήτων (kg κατά κεφαλή) στους κλάδους Ορυχεία & Λατομεία (περιλαμβάνουν την εξόρυξη λιγνίτη) και παραγωγής Ηλεκτρισμού & Φ/Α. 11

12 Γεωργία - Κτηνοτροφία Γεωργικοί δείκτες τιμών (% ετήσια μεταβολή) (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία και απασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα (Eurostat, Β 3μηνο 2016) Από το φθινόπωρο του 2014 έως και το τέλος του 2015 οι τιμές αγροτικών προϊόντων κινήθηκαν ανοδικά, σε αντίθεση με τις τιμές των εισροών οι οποίες υποχωρούν για σχεδόν 3 έτη, επηρεάζοντας θετικά το αγροτικό εισόδημα. Η εικόνα αυτή αντιστράφηκε το διάστημα Ιαν Μάι 2016, ενώ από τον Ιούνιο του 2016 οι τιμές αγροτικών προϊόντων αυξάνονται εκ νέου. Επενδύσεις στη γεωργία (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Από το 2009 η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του αγροτικού τομέα έχει αυξηθεί σημαντικά, ενώ ο αριθμός των απασχολουμένων μειώθηκε σημαντικά τη διετία και από τότε παραμένει περίπου στο ίδιο επίπεδο. Η εξέλιξη αυτή υποδηλώνει αύξηση της παραγωγικότητας του τομέα. Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων - % μεταβολή με αντίστοιχο μήνα προηγ. έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat, Αυγ. 2016) Αύξηση για 2 ο συνεχόμενο 3μηνο σημείωσαν οι επενδύσεις σε αγροτικά προϊόντα το Β 3μηνο του 2016 (+4,2% συνολικά κατά το Α 6μηνο), έπειτα από τέσσερα 3μηνα σημαντικής υποχώρησης (-30,3% συνολικά το 2015). Σε τρέχουσες τιμές, το ύψος των επενδύσεων ανήλθε σε 20 εκατ., έναντι 18 εκατ. το αντίστοιχο 3μηνο του Τα 10 αγροτικά προϊόντα με τις μεγαλύτερες εισαγωγές το 2015 (Eurostat, 2015) Μερίδιο* Λοιπά κρέατα νωπά ή κατ/να 5,2% 4,8% 2 Κρέας βοοειδών νωπό ή κατεψυγμένο 3,4% 3,4% 3 Κτηνοτροφές 2,8% 3,4% 4 Τυριά 3,3% 3,3% 5 Διάφορα παρασκευάσματα διατροφής 2,1% 2,8% 6 Γαλακτοκομικά 3,0% 2,6% 7 Φρούτα νωπά ή αποξηραμένα 2,4% 2,6% 8 Καφές 1,0% 2,3% 9 Δημητριακά 1,6% 1,8% 10 Αλκοολούχα ποτά 3,8% 1,7% * Μερίδιο στο σύνολο εισαγωγών αγροτικών προϊόντων Το κρέας, τα τυριά οι κτηνοτροφές και τα γαλακτοκομικά είναι τα αγροτικά προϊόντα με τις μεγαλύτερες εισαγωγές διαχρονικά. Οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων κινούνται ανοδικά τα τελευταία δύο έτη. Ο ρυθμός ανόδου τους εξασθένισε το Β 6μηνο του 2015 (+6,8% έναντι +19% το Α 6μηνο του 2015), ενώ το διάστημα Ιαν - Αυγ 2016 αυξήθηκαν κατά +6% περίπου. Τα 10 πιο εξαγώγιμα αγροτικά προϊόντα το 2015 (Eurostat, 2015) Μερίδιο* Φρούτα νωπά ή αποξηραμένα 7,4% 6,8% 2 Έλαια και λίπη 4,2% 6,4% 3 Λαχανικά παρασκευασμένα 5,2% 5,2% 4 Ψάρια νωπά ή κατεψυγμένα 3,6% 4,6% 5 Φρούτα παρασκευασμένα 6,2% 3,8% 6 Τυριά 1,8% 3,6% 7 Προϊόντα καπνού 2,7% 2,7% 8 Διάφορα παρασκευάσματα διατροφής 1,0% 1,9% 9 Γάλατα 0,6% 1,8% 10 Αλκοολούχα ποτά 1,9% 1,7% * Μερίδιο στο σύνολο εξαγωγών αγροτικών προϊόντων Στην κορυφή της λίστας των πιο εξαγώγιμων αγροτικών προϊόντων το 2015 βρίσκονται τα φρούτα, το λάδι, τα λαχανικά, τα ψάρια και τα τυριά. 12

13 Βιομηχανία Δείκτης βιομηχανικής παραγωγής (2010 = 100) (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Δείκτης κύκλου εργασιών στη βιομηχανία (ετήσια % μεταβολή) (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Οριακή πτώση κατέγραψε ο γενικός δείκτης βιομηχανικής παραγωγής τον Αύγουστο του 2016 (-0,3% έναντι αύξησης +4,2% τον Αύγουστο 2015), κυρίως λόγω της μείωσης της παραγωγής στα ορυχεία (-13,7%) και στον ηλεκτρισμό (-4,6%). Ωστόσο, κατά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 εμφανίζεται άνοδος +2%. Μεταποίηση χωρίς πετρελαιοειδή Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Ο ρυθμός μείωσης του κύκλου εργασιών στη βιομηχανία αποδυναμώνεται σταδιακά, κυρίως από το Β 3μηνο του 2016, καθώς η επίδραση από τη μείωση των τιμών πετρελαίου αρχίζει να περιορίζεται. Ενέργεια Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Σχεδόν αμετάβλητη παρέμεινε τον Αύγουστο του 2016 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2015 η παραγωγή στη μεταποίηση χωρίς τα πετρελαιοειδή, ενώ κατά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 εμφανίζει άνοδο +3,3%, με 24 κλάδους να κινούνται ανοδικά και 6 κλάδους να καταγράφουν μείωση. Πετρελαιοειδή Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Η παραγωγή στον κλάδο ενέργειας σημείωσε μικρή υποχώρηση τον Αύγουστο του 2016 (-0,7%), ενώ κατά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 παρέμεινε στα ίδια επίπεδα με το αντίστοιχο διάστημα το Τρόφιμα Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Η παραγωγή στον κλάδο διύλισης πετρελαίου εμφανίζει άνοδο +11,2% τον Αύγουστο του 2016, έναντι αύξησης +2,2% τον Αύγουστο του Κατά το διάστημα Ιαν Αυγ σημειώνεται αύξηση +10,5%, η οποία αποδίδεται κυρίως στην πτώση που είχε σημειωθεί την άνοιξη του 2015 λόγω της προγραμματισμένης διακοπής της λειτουργίας των διυλιστηρίων τον Μάιο. Η παραγωγή στον κλάδο των τροφίμων παρουσιάζει κάμψη τον Αύγουστο του 2016 (-3,7%), έπειτα από 6 συνεχόμενους μήνες ανόδου. Η υποχώρηση αυτή οφείλεται εν μέρει στην εποχικότητα που παρουσιάζει η παραγωγή στον κλάδο, ενώ συνολικά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 καταγράφεται αύξηση +3,2%. 13

14 Ορυχεία Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Ένδυση Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Συνεχίζει να υποχωρεί η βιομηχανική παραγωγή στα ορυχεία τον Αύγουστο του 2016 (-13,7%), ενώ συνολικά κατά το διάστημα Ιαν - Αυγ 2016 καταγράφεται μείωση -18,8%. Βασικά μέταλλα Παραγωγή και Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Παρά την άνοδο των λιανικών πωλήσεων και των εξαγωγών, η παραγωγή στον κλάδο ένδυσης υποχωρεί έντονα το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 (-10,7%), με το ρυθμό μείωσης να ενισχύεται εκ νέου τον Αύγουστο του 2016 (-8,9% έναντι - 3,2% τον προηγούμενο μήνα). Κατασκευή μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού Παραγωγή και Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Η παραγωγή βασικών μετάλλων παρουσίασε κάμψη τον Αύγουστο του 2016 (-7,5%), ωστόσο στους βασικούς κλάδους (παραγωγή σιδήρου, αλουμινίου και χαλκού) η παραγωγή κινείται ανοδικά (+21,6%, +43,% και +9,8% αντίστοιχα). Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν Αυγ η παραγωγή βασικών μετάλλων εμφανίζει αύξηση +2,7%. Χημικά Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Περαιτέρω αύξηση σημείωσε τον Αύγουστο του 2016 η παραγωγή στον κλάδο κατασκευής μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού (+37,7%), η οποία κινείται έντονα ανοδικά για 4 ο συνεχόμενο μήνα. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος της ανόδου αυτής οφείλεται στην προσαρμογή της παραγωγής έπειτα από τη μεγάλη υποχώρηση τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι (-25,9%). Μη μεταλλικά ορυκτά προϊόντα Παραγωγή & Πωλήσεις (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Συνεχίζεται τον Αύγουστο του 2016 η αύξηση της παραγωγής στον κλάδο των χημικών (+6,9%), για 10 ο συνεχόμενο μήνα, με τον δείκτη κύκλου εργασιών να ανακάμπτει ταυτόχρονα τον Ιούλιο του Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 σημειώνεται αύξηση της παραγωγής κατά +8,2% (έναντι αύξησης +2,8% το αντίστοιχο διάστημα το 2015). Σημαντική άνοδο σημείωσε η παραγωγή στον κλάδο των μη μεταλλικών ορυκτών τον Αύγουστο του 2016 (+27%), η οποία οφείλεται εν μέρει στις μεγάλες απώλειες που καταγράφηκαν πέρυσι, κυρίως κατά το Γ 3μηνο. Ο δείκτης κινείται ανοδικά για 10 ο συνεχόμενο μήνα, ενώ κατά το διάστημα Ιαν - Αυγ 2016 εμφανίζει αύξηση +15,3%, κυρίως λόγω της ενίσχυσης της παραγωγής τσιμέντου (+23,1%). 14

15 Κατασκευές Επενδύσεις σε κατασκευές - % μεταβολή με αντίστοιχο 3μηνο προηγούμενου έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Επενδύσεις σε κατοικίες και λοιπές κατασκευές τρέχουσες τιμές (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Άνοδο κατέγραψαν οι επενδύσεις στις κατασκευές συνολικά το Β 3μηνο του 2016 (+1,2%), ως αποτέλεσμα της αύξηση των επενδύσεων σε κατασκευές πλην κατοικιών (+7,1%), την ώρα που επενδύσεις σε κατοικίες συνεχίζουν να υποχωρούν (-23,5%). Ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα όγκος που αντιστοιχεί στις εκδοθείσες άδειες (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουν. 2016) Οι επενδύσεις σε κατοικίες το Β 3μηνο του 2016 περιορίστηκαν στα 284 εκατ. (έναντι 377 εκατ. το Β 3μηνο του 2015) παρουσιάζοντας μείωση σε πραγματικούς όρους -23,5%. Αντίθετα, οι επενδύσεις σε λοιπές κατασκευές αυξήθηκαν κατά +7,1% σε σύγκριση με το αντίστοιχο 3μηνο πέρυσι. Δείκτης παραγωγής στις κατασκευές - % μεταβολή με αντίστοιχο 3μηνο προηγούμενου έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Μείωση -26,1% σημείωσε ο όγκος που αντιστοιχεί στις εκδοθείσες άδειες ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας τον Ιούνιο του 2016 (-22,2% το διάστημα Ιαν Ιουν 2016). Σε όλες τις περιφέρειες σημειώθηκε μείωση εκτός από τη Θεσσαλία (+74,3%), τη Δυτική Ελλάδα (+8,9%) και την Αττική (+32,2%). Δείκτες κόστους κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών - % μεταβολή με αντίστοιχο 3μηνο προηγούμενου έτους (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Η παραγωγή στις κατασκευές σημείωσε άνοδο +9,7% το Β 3μηνο του 2016, ως αποτέλεσμα της αύξησης κατά +11,4% στα μεγάλα έργα και κατά +7,7% στα κτίρια, ενώ ο μέσος δείκτης παραγωγής κατά το Α 6μηνο του 2016 εμφανίζει αύξηση +0,3% (-1,5% στα μεγάλα έργα και +2,7% στα κτίρια). Επενδύσεις σε κατοικίες, Ελλάδα και Ευρωζώνη (Eurostat, 2015) Ο ρυθμός υποχώρησης των δεικτών κόστους κατασκευής νέων κτιρίων κατοικιών παρουσιάζει μικρή αποδυνάμωση το Β 3μηνο του 2016 με τον γενικό δείκτη να υποχωρεί κατά -1,7%, έναντι μείωσης -2,3% το Β 3μηνο του Η πτώση του δείκτη τιμών υλικών είναι ελαφρά μεγαλύτερη από εκείνη του δείκτη τιμών αμοιβής εργασίας (-2,0% και -1,4% αντίστοιχα). Οι επενδύσεις σε κατοικίες, ως ποσοστό του ΑΕΠ, έχουν μειωθεί στην Ελλάδα από 10,8% το 2007 σε μόλις 0,8% το Ηπιότερη μείωση παρουσιάζεται στον μέσο όρο της Ευρωζώνης. 15

16 Αγορά ακινήτων Τιμές ακινήτων και ονομαστικό ΑΕΠ (ΕΛΣΤΑΤ και ΤτΕ, 2015) Νέες κατοικίες, τιμές και ενοίκια (ΕΛΣΤΑΤ και ΤτΕ, Β 3μηνο 2016) Οι τιμές ακινήτων από το 2008 και μετά μειώνονται ταχύτερα σε σχέση με τον ρυθμό μείωσης τους ΑΕΠ, ενώ οι προβλέψεις για τα επόμενα έτη δείχνουν μια σταθεροποίηση. Καθαρή εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό για την αγορά ακινήτων στην Ελλάδα - ετήσια % μεταβολή (ΤτΕ, Ιουν. 2016) Σταδιακή αποδυνάμωση παρουσιάζει ο ρυθμός μείωσης των τιμών ακινήτων κατά το Β 6μηνο του Σε ετήσια βάση η υποχώρηση τιμών στα αστικά ακίνητα το Β τρίμηνο 2016 ανήλθε σε -3,3%, αντί υποχώρησης -5,3% το Α 3μηνο. Φόροι στην περιουσία ως ποσοστό του ΑΕΠ (Eurostat, 2012) Οριακή μείωση (-0,8%) εμφανίζει το διάστημα Ιαν Ιουν 2016 η εισροή ξένων κεφαλαίων για την αγορά ακινήτων στην Ελλάδα, έπειτα από αρνητική μεταβολή το 2015 κατά -36,1% (σύνολο έτους). Τιμές και ενοίκια επαγγελματικών ακινήτων (ΤτΕ, Β 6μηνο 2015) Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, η φορολογία ακινήτων στην Ελλάδα είναι ήδη από το 2012 αρκετά υψηλή ως ποσοστό του ΑΕΠ. Χρηματοδότηση αγοράς ακινήτων (ΤτΕ, Αυγ. 2016) Υπόλοιπο στεγαστικών δανείων ( εκατ.) Οριακή μείωση παρουσίασαν οι ονομαστικές τιμές των γραφείων υψηλών προδιαγραφών το 2015 σε σχέση με το 2014 (-0,2%), καταγράφοντας σημαντική επιβράδυνση σε σχέση με τους αντίστοιχους ρυθμούς του 2014 (- 3,5%) και του 2013 (-9,9%). Σε ό,τι αφορά τα μισθώματα, στο σύνολο του 2015, αυτά υποχώρησαν κατά -1,1%. ( εκατ.) Δεκ-14 Δεκ-15 Αυγ-16 Υπόλοιπο στεγαστικών δαν Μηνιαία καθαρή ροή (%) 12μηνη μεταβολή -3,0% -3,5% -3,4% Συνεχίζει να υποχωρεί το υπόλοιπο των στεγαστικών δανείων τον Αύγουστο του 2016, το οποίο περιορίστηκε στα 65,5 δισ. περίπου από 65,9 δισ. τον προηγούμενο μήνα και 67,6 δισ. Δεκέμβριο του

17 Λιανικό Εμπόριο Μεταβολές του δείκτη όγκου στο λιανικό εμπόριο (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Μεταβολές του δείκτη κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Σημαντική άνοδο παρουσίασε ο όγκος των λιανικών πωλήσεων τον Ιούλιο του 2016 (+9,7%) σε σύγκριση με τον Ιούλιο του Η άνοδος αυτή οφείλεται κυρίως στη μεγάλη πτώση που είχε σημειωθεί πέρυσι, κατά τον πρώτο μήνα επιβολής των capital controls καθώς επίσης και στην ένταση των ελέγχων στην αγορά. Δείκτης όγκου στο λιανικό εμπόριο - % μεταβολή ανά κατηγορία καταστημάτων (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Ανάλογη πορεία με τον όγκο λιανικών πωλήσεων ακολουθεί και ο δείκτης κύκλου εργασιών. Ο γενικός δείκτης κατέγραψε άνοδο +7,1% τον Ιούλιο του 2016, με την επίδραση της υποχώρηση των τιμών, ιδίως των καυσίμων, να περιορίζεται. Δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο - % μεταβολή ανά κατηγορία καταστημάτων (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν - Ιουλ 2016, ο όγκος των λιανικών πωλήσεων εμφανίζει μείωση -1,8%, ενώ εξαιρουμένων των καυσίμων η πτώση περιορίζεται στο -0,5%. Μεγάλη αύξηση παρατηρείται στα πολυκαταστήματα (+11,3%) και τα είδη ένδυσης και υπόδησης (+8,7%), ενώ στα καταστήματα τροφίμων ο όγκος πωλήσεων παρουσιάζει μείωση (-1,5%). Μεταβολές του δείκτη όγκου σε βασικές κατηγορίες (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Παρόμοια είναι η εικόνα στους επιμέρους δείκτες κύκλου εργασιών, με την υποχώρηση των τιμών συνολικά το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016 να επηρεάζει αρνητικά την εξέλιξη του δείκτη, σε σχέση με της εξέλιξη του όγκου των πωλήσεων, στις περισσότερες κατηγορίες καταστημάτων. Μεταβολές του δείκτη κύκλου εργασιών σε βασικές κατηγορίες (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Έντονα ανοδικά κινήθηκαν τον Ιούλιο του 2016 οι πωλήσεις των πολυκαταστημάτων (+22,1%), ειδών ένδυσης και υπόδησης (+45,1%), ενόψει θερινών διακοπών και εκπτώσεων καθώς επίσης και ειδών οικιακού εξοπλισμού (+20,1%) και βιβλίων, χαρτικών, προϊόντων τεχνολογίας (+15,6%). Ανάλογη εικόνα με τον δείκτη όγκου παρουσιάζει ο δείκτης κύκλου εργασιών. Οι μεγάλες αυξήσεις που παρατηρούνται αποδίδονται στο ότι η σύγκριση γίνεται με τον Ιούλιο του 2015, όταν επιβλήθηκαν τα capital controls, στην αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών και στην εντατικοποίηση των ελέγχων. 17

18 Ισοζύγιο θετικών αρνητικών απαντήσεων συγκυρία & επιχειρήσεις Υπηρεσίες Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών σε επιμέρους κλάδους των υπηρεσιών (DG ECFIN, Σεπ. 2016) Δείκτης κύκλου εργασιών στον τομέα των υπηρεσιών (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Στις τηλεπικοινωνίες η ανοδική τάση που διαμορφώθηκε από τις αρχές του 2016 ανακόπηκε τον Σεπτέμβριο, ενώ στην πληροφορική και τη διαφήμιση/έρευνα αγοράς το ισοζύγιο θετικών αρνητικών απαντήσεων βελτιώνεται περαιτέρω. Στους περισσότερους κλάδους υπηρεσιών ο δείκτης κύκλου εργασιών παρουσιάζει μείωση το Α 6μηνο του Μεταξύ των κλάδων που καταγράφουν άνοδο των πωλήσεων είναι η πληροφορική (+6,9%), ο κλάδος αρχιτεκτόνων-μηχανικών (+5,7%), δραστηριοτήτων σχετικών με την απασχόληση (+12%) και υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις (+8,1%). Δείκτης κύκλου εργασιών στις ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Δείκτης κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Έπειτα από θετική μεταβολή το Δ 3μηνο του 2105, ο κύκλος εργασιών στις ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές δραστηριότητες καταγράφει πτώση το Α 3μηνο του 2016 (-2,4%) η οποία συνεχίζεται το Β 3μηνο με μεγαλύτερο ρυθμό (-3,7%). Δείκτης κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες πληροφορικής (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Η πτωτική πορεία του κύκλου εργασιών στις τηλεπικοινωνίες καθ όλη τη διάρκεια του 2015 (-1,3%) και δείχνει να ανακόπτεται από το Α 3μηνο του 2016, ενώ το Β 3μηνο του 2016 η μεταβολή είναι οριακά αρνητική (-0,1%). Δείκτης κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες διαφήμισης, έρευνας αγοράς και δημοσκοπήσεων (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Αύξηση για 7 ο συνεχόμενο 3μηνο σημείωσε ο κύκλος εργασιών στον τομέα της πληροφορικής το Β 3μηνο του 2016 (+6,2%). Συνολικά το Α 6μηνο του 2016 καταγράφεται άνοδος +6,9% και +7,6% στο σύνολο του Η υποχώρηση του κύκλου εργασιών στις υπηρεσίες διαφήμισης, έρευνας αγοράς και δημοσκοπήσεων περιορίστηκε στο -3,8% το Β 3μηνο του 2016 από -10,5% το προηγούμενο 3μηνο και -5% το αντίστοιχο 3μηνο του 2015, ενώ συνολικά το 2015 είχε σημειώσει άνοδο +1%. 18

19 Εξαγωγές Εξαγωγές & εισαγωγές χωρίς καύσιμα, διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων στον Πειραιά (ΕΛΣΤΑΤ, COSCO, Αυγ. 2016) Εξαγωγές ανά προορισμό (ΕΛΣΤΑΤ, Αυγ. 2016) Συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών ( εκατ.) Ιανουάριος - Αύγουστος %Δ /14 16/15 Ευρωπαϊκή Ένωση 8.516, , ,5 11,0% -0,7% Τρίτες χώρες 9.226, , ,1-15,3% -13,1% Σύνολο , , ,6-2,7% -6,3% Εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών ( εκατ.) Ιανουάριος - Αύγουστος %Δ /14 16/15 Ευρωπαϊκή Ένωση 7.011, , ,4 14,9% 2,9% Τρίτες χώρες 3.736, , ,3 8,6% -7,4% Σύνολο , , ,7 12,7% -0,5% Οι εξαγωγές αγαθών πλην πετρελαιοειδών ενισχύονται ελαφρά τον Αύγουστο του 2016 (+1,7% έναντι αύξησης +7,7% τον Αύγουστο του 2015), ενώ οι αντίστοιχες εισαγωγές σημείωσαν άνοδο +27,1%. Σημαντική αύξηση παρουσίασε επίσης η διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων στον Πειραιά (Προβλήτες ΙΙ και ΙΙΙ, +32,3% τον Αυγ και +16,4% το διάστημα Ιαν Αυγ). Μερίδια εξαγωγών πλην καυσίμων (ΕΛΣΤΑΤ, 2015) Το μεγαλύτερο μερίδιο στο σύνολο των εξαγωγών πλην καυσίμων κατέχουν διαχρονικά τα βιομηχανικά προϊόντα. Σε σύγκριση με το 2010, αύξηση καταγράφεται στο μερίδιο των αγροτικών προϊόντων και μικρή μείωση στο αντίστοιχο μερίδιο των πρώτων υλών. Εξαγωγική επίδοση (ΤτΕ, Ιουλ. 2016) ( δισ.) Σύνολο Ιαν Ιουλ %Δ %Δ Εξαγωγές αγαθών & υπηρεσιών 57,8 52,8-8,8% 31,2 26,9-14,0% Εξαγωγές αγαθών 26,8 24,8-7,5% 14,8 13,8-7,2% Καύσιμα 9,0 6,7-25,8% 4,0 3,1-20,9% Εξαγωγές πλην καυσίμων 17,7 18,1 1,9% 10,9 10,6-2,1% Εξαγωγές υπηρεσιών 31,1 28,0-9,9% 16,4 13,1-20,1% Τουρισμός 13,4 14,2 6,0% 7,1 6,8-4,8% Μεταφορές 13,1 10,0-24,1% 6,9 4,3-38,0% Άλλες υπηρεσίες 4,5 3,8-15,5% 2,4 2,0-14,3% Βελτίωση κατά 653 εκατ. εμφανίζει το ισοζύγιο αγαθών το διάστημα Ιαν - Ιουλ 2016 σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2015, κυρίως λόγω του ισοζυγίου καυσίμων και του περιορισμού των εισαγωγών πλοίων (-57%). Οι εξαγωγές πλην καυσίμων καταγράφουν πτώση -2,1% ενώ σε σταθερές τιμές παρέμειναν αμετάβλητες. Οι ταξιδιωτικές εισπράξεις συνέχισαν να μειώνονται (-4,8%) παρά την άνοδο των αφίξεων (+1,1%). Συνολικά κατά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016, οι εξαγωγές αγαθών πλην πετρελαιοειδών εμφανίζουν πτώση -0,5% έναντι αύξησης +12,7% το αντίστοιχο διάστημα πέρυσι. Παρόλα αυτά, οι εξαγωγές αρκετών κατηγοριών προϊόντων εξακολουθούν να κινούνται σε θετικό έδαφος, ιδίως τα τρόφιμα, τα ποτά και ο καπνός, τα μηχανήματα και τα διάφορα βιομηχανικά είδη. Αξία εξαγωγών ανά ομάδα προϊόντων ( εκατ.) (ΕΛΣΤΑΤ, Eurostat, Αυγ. 2016) Ομάδες προϊόντων Ιανουάριος - Αύγουστος %Δ %Δ /14 16/15 Αγροτικά προϊόντα 2.970, , ,8 17,7% 6,2% Τρόφιμα και ζώα ζωντανά 2.445, , ,2 4,2% 9,2% Ποτά καπνός 358,7 442,6 486,9 23,4% 10,0% Λάδια και λίπη ζωικά ή φυτικά 166,2 503,3 439,7 202,9% -12,6% Πρώτες ύλες 594,8 625,9 552,4 5,2% -11,7% Καύσιμα 7.020, , ,0-25,8% -19,9% Βιομηχανικά προϊόντα 6.762, , ,1 11,1% -1,5% Χημικά 1.781, , ,8 1,6% -1,5% Βιομηχανικά είδη κατά Α ύλη 2.457, , ,9 16,2% -8,4% Μηχανήματα 1.397, , ,1 20,3% 3,7% Διάφορα βιομηχανικά είδη 1.126, , ,3 3,7% 8,0% Άλλα 395,5 425,5 341,3 7,6% -19,8% Σύνολο , , ,6-2,7% -6,3% Σύνολο χωρίς καύσιμα , , ,6 12,5% -0,4% Πρόσθετη ανάλυση*: Μεταποιημένα προϊόντα 8.087, , ,0 15,9% -2,5% εκ των οποίων: τρόφιμα/ποτά 1.389, , ,8 30,5% 0,4% Πρώτες ύλες & ακατέργαστα 1.596, , ,3-0,2% 7,3% εκ των οποίων: αγροτικά 1.051, , ,8-2,8% 12,1% * Στοιχεία Ιαν - Ιουλ Τα 10 πιο εξαγώγιμα προϊόντα και οι 10 πρώτες αγορές το 2015 (Eurostat, 2015) Προϊόν (Μερίδιο) Χώρα (Μερίδιο) 1. Αλουμίνιο (5,0%) Ιταλία (11,2%) 2. Φάρμακα (3,8%) Γερμανία (7,3%) 3. Φρούτα νωπά ή αποξηραμένα (2,8%) Τουρκία (6,6%) 4. Λαχανικά παρασκευασμένα ή διατ/να (2,1%) Κύπρος (5,9%) 5. Ψάρια νωπά η κατεψυγμένα (1,9%) Βουλγαρία (5,2%) 6. Χαλκός (1,8%) ΗΠΑ (4,8%) 7. Φρούτα παρασκευασμένα ή διατ/να (1,6%) Ην. Βασίλειο (4,2%) 8. Ασβέστης, τσιμέντο & έτοιμα υλικά κατ. (1,5%) Αίγυπτος (4,0%) 9. Τυρί και πηγμένο γάλα για τυρί (1,4%) Λίβανος (3,0%) 10. Βαμβάκι (1,2%) Σαουδική Αραβική (2,9%) Στις πρώτες θέσεις της κατάταξης με τα πιο εξαγώγιμα προϊόντα βρίσκονται το αλουμίνιο, τα φάρμακα και τα τρόφιμα, κυρίως τα φρούτα και λαχανικά. Η Τουρκία, η Ιταλία και η Γερμανία αποτελούν τις κυριότερες αγορές για τα ελληνικά προϊόντα. 19

20 Τουρισμός Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στον τουρισμό (ΙΟΒΕ, Σεπ. 2016) Αφίξεις τουριστών και ταξιδιωτικές εισπράξεις (% μεταβολή με αντίστοιχο μήνα προηγούμενου έτους) (ΤτΕ, Ιουλ. 2016) Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον τουρισμό (ξενοδοχεία, εστιατόρια, τουριστικά πρακτορεία) τον Σεπτέμβριο του 2016 κινούνται σε επίπεδο υψηλότερο από εκείνο τον αντίστοιχο μήνα του 2015 (στις 109,6 μονάδες έναντι 100,4 πέρυσι). Οι εκτιμήσεις των επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερα θετικές αναφορικά με την τρέχουσα κατάστασή τους και τη ζήτηση. Τουριστική κίνηση (χιλ. ταξιδιώτες ανά χώρα και % μεταβολή με αντίστοιχη περίοδο προηγούμενου έτους) (ΤτΕ, Ιουλ. 2016) Παρά την άνοδο των αφίξεων (+5,8% τον Ιούλιο του 2016 και +1,1% το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016), οι ταξιδιωτικές εισπράξεις συνέχισαν να μειώνονται (-3,5% τον Ιούλιο του 2016 και -4,8% το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016), με τη μέση δαπάνη ανά ταξίδι να παρουσιάζει πτωτική πορεία. Ταξιδιωτική κίνηση ανά χώρα (% μεταβολή του αριθμού ταξιδιωτών) (ΤτΕ, Ιουλ. 2016) Oι αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν +1,1% το διάστημα Ιαν - Ιουλ 2016 (έναντι αύξησης +14,2% το αντίστοιχο διάστημα του 2015). Οι αεροπορικές αφίξεις αυξήθηκαν κατά +6,9%, ενώ οι οδικές μειώθηκαν (-10,0%). Η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφεται στις αφίξεις από την ΕΕ εκτός ευρωζώνης (+8,7%). Μέση διάρκεια παραμονής ταξιδιωτών (αριθμός διανυκτερεύσεων) (ΤτΕ, Β 3μηνο 2016) Αύξηση σημείωσαν το διάστημα Ιαν Ιουλ 2016 οι αφίξεις από τη Γερμανία (+3,7%), το Ην. Βασίλειο (+5,5%), τις ΗΠΑ (+12,2%) και τη Ρωσία (+19,3%), ενώ αυτές από τη Γαλλία μειώθηκαν (-11,9%). Διεθνείς τουριστικές αφίξεις στα κυριότερα αεροδρόμια (ΣΕΤΕ, Αυγ. 2016) Καθοδική τάση διαμορφώνεται στον αριθμό των διανυκτερεύσεων μη κατοίκων στην Ελλάδα τα τρία τελευταία χρόνια. Το Β 3μηνο του 2016 η μέση διάρκεια παραμονής ταξιδιωτών διαμορφώθηκε στις 6,9 ημέρες, έναντι 7,2 ημερών το αντίστοιχο 3μηνο του 2015 και 7,8 ημερών το Οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις κινούνται ανοδικά στα περισσότερα αεροδρόμια το διάστημα Ιαν - Αυγ 2016, ενώ το προσφυγικό ζήτημα φαίνεται να επηρεάζει ορισμένες περιοχές όπως η Κως, όπου παρατηρείται μείωση. Στο σύνολο των αεροδρομίων η αύξηση ανέρχεται στο +6,5%. 20

21 Μεταφορές Χορήγηση αδειών κυκλοφορίας οχημάτων (ΕΛΣΤΑΤ, Σεπ. 2016) Εισπράξεις από μεταφορές (ΤτΕ, Ιουλ ) Αύξηση +9,6% σημείωσε ο αριθμός νέων αδειών κυκλοφορίας αυτοκινήτων τον Σεπτέμβριο του 2016 (έναντι αύξησης +6,7% τον Σεπτέμβριο του 2015) και +12,7% συνολικά κατά το διάστημα Ιαν Αυγ 2016 (έναντι αύξησης +17,3% το αντίστοιχο διάστημα του 2015), με τις θετικές προσδοκίες στον τουρισμό να συμβάλλουν θετικά. Δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στον τομέα των μεταφορών (DG ECFIN, Σεπ. 2016) Η βελτίωση των εισπράξεων από τις θαλάσσιες μεταφορές τον Ιούλιο του 2016 περιόρισαν τις απώλειες των συνολικών εισπράξεων από μεταφορές του 7μήνου στο -38%. Η μεγάλη αύξηση οφείλεται στην πτώση που είχε σημειωθεί τον Ιούλιο του 2015, ενώ μεγάλο μέρος των εισπράξεων εξακολουθεί να παραμένει στο εξωτερικό λόγω των capital controls. Δείκτης κύκλου εργασιών στον τομέα των μεταφορών (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) % ετήσια μεταβολή Μέσος ετήσιος Β 3μηνο Χερσαίες και μέσω αγωγών -4,4% -5,9% -4,9% -4,6% Πλωτές -8,1% -5,4% 2,5% -5,8% Αεροπορικές 7,1% 7,8% 4,3% 3,4% Αποθήκευση & υποστ/κές δραστ. 5,5% 2,5% 4,6% 7,5% Κάμψη σημείωσαν τον Σεπτέμβριο του 2016 οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις πλωτές μεταφορές, με το ισοζύγιο θετικών αρνητικών απαντήσεων να παραμένει όμως θετικό. Αντίθετα, στις χερσαίες μεταφορές, παρά τη μικρή βελτίωση, το ισοζύγιο είναι έντονα αρνητικό. Αύξηση σημείωσε το Β 3μηνο του 2016 ο δείκτης κύκλου εργασιών στις αεροπορικές μεταφορές (+3,4%), για 6 ο συνεχόμενο 3μηνο, ενώ στις χερσαίες και στις πλωτές μεταφορές η μεταβολή ήταν αρνητική (-4,6% και -5,8% αντίστοιχα). Εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές (% μεταβολή με αντίστοιχο 3μηνο προηγούμενου έτους) (ΤτΕ, Β 3μηνο 2016) Εξέλιξη του κύκλου εργασιών στις αεροπορικές μεταφορές και στην αποθήκευση (ΕΛΣΤΑΤ, Β 3μηνο 2016) Οι εισπράξεις από θαλάσσιες μεταφορές σημειώνουν θεαματική πτώση από το Γ 3μηνο 2015, η οποία συνεχίστηκε και τα 2 πρώτα 3μηνα του 2016 (-50,9% συνολικά το Α 6μηνο), καταδεικνύοντας ότι σημαντικό μέρος αυτών παραμένει στο εξωτερικό λόγω της επιβολής των capital controls. Συνεχίζεται η αύξηση του κύκλου εργασιών στις αεροπορικές μεταφορές το Β 3μηνο του 2016, παρουσιάζοντας ωστόσο αποδυνάμωση από το Γ 3μηνο του 2015 και μετά. Στις δραστηριότητες αποθήκευσης η άνοδος του κύκλου εργασιών διαμορφώθηκε στο +7,5%. 21

22 Ναυτιλία Δύναμη του ελληνικού εμπορικού στόλου (αριθμός πλοίων) (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Χωρητικότητα του ελληνικού εμπορικού στόλου (% μεταβολή) (ΕΛΣΤΑΤ, Ιουλ. 2016) Μείωση -0,3% παρουσίασε η δύναμη του ελληνικού εμπορικού στόλου τον Ιούλιο του 2016 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι, με τον αριθμό των πλοίων να ανέρχεται σε (έναντι τον Ιούλιο του 2015 και τον Ιούλιο του 2014). Διακίνηση επιβατών στα ελληνικά λιμάνια (ΕΛΣΤΑΤ, Δ 3μηνο 2015) Δ 3μηνο % μεταβολή 2014/ 2015/ (Σε χιλ.) Επιβάτες εσωτερικού ,5% 2,7% Επιβάτες εξωτερικού ,8% -26,4% Αποβιβασθέντες ,0% -28,2% Επιβιβασθέντες ,6% -24,7% Σύνολο ,5% 1,3% Η ολική χωρητικότητα του ελληνικού εμπορικού στόλου τον Ιούλιο του 2016 μειώθηκε κατά -1,8% σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2015 (έναντι αύξησης +1,2% τον Ιούλιο του 2015). Σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2015 η χωρητικότητα έχει μείνει σχεδόν αμετάβλητη. Διακίνηση εμπορευμάτων στα ελληνικά λιμάνια (ΕΛΣΤΑΤ, Δ 3μηνο 2015) Δ 3μηνο % μεταβολή 2014/ 2015/ (Σε χιλ. τόνους) Εμπορεύματα εσωτερικού ,0% 5,1% Εμπορεύματα εξωτερικού ,7% 1,8% Εκφορτωθέντα ,5% 2,1% Φορτωθέντα ,1% 1,4% Σύνολο ,7% 2,5% Αύξηση +1,3% παρουσίασε η συνολική διακίνηση επιβατών στα ελληνικά λιμάνια το Δ 3μηνο του 2015, έναντι μείωσης -0,5% που είχε σημειωθεί το αντίστοιχο 3μηνο του Συνολικά το 2015 εμφανίζεται μείωση -1,5% στη διακίνηση επιβατών στα λιμάνια, έναντι αύξησης +3,4% το Καθαρές εισαγωγές πλοίων (ΤτΕ, Ιουλ. 2016) Η συνολική διακίνηση εμπορευμάτων στα ελληνικά λιμάνια αυξήθηκε κατά +5,1% το Δ 3μηνο του 2015, έναντι μείωσης -1,0% κατά την αντίστοιχη σύγκριση του 2014 προς το Συνολικά το 2015 εμφανίζεται μείωση -1,2% στη διακίνηση εμπορευμάτων στα λιμάνια, έναντι αύξησης +5,5% το Παγκόσμια θέση της ελληνικής ναυτιλίας (UNCTAD, 2015) Μετά τη μεγάλη αύξηση που σημειώθηκε το 2014 (+46,5%), οι καθαρές εισαγωγές πλοίων το 2015 κινήθηκαν υποτονικά ( 447,4 εκατ. έναντι 2,2 δισ. το 2014). Τον Ιούλιο του 2016 διαμορφώθηκαν στα 21,4 εκατ., έπειτα από αρνητικές καθαρές εισαγωγές τους δύο προηγούμενους μήνες, καθώς μέρος των σχετικών συναλλαγών πραγματοποιείται στο εξωτερικό. Στην πρώτη θέση παγκοσμίως εξακολουθεί να βρίσκεται η ελληνική ναυτιλία κατέχοντας το 16% του παγκόσμιου στόλου (σε DWT). 22

23 ..Οικονομικά μεγέθη μελών ΣΕΒ.. Ενεργητικό Ίδια κεφάλαια Πωλήσεις Προ φόρων κέρδη 435 δισ. 58 δισ. 77 δισ. 2,4 δισ. ** 72% συνόλου* 44% συνόλου* 46% συνόλου* 44% κερδών*** Εργαζόμενοι Μισθοί Ασφαλ. εισφορές Φόρος επί κερδών ,6 δισ. 2 δισ. 1,6 δισ. * Άθροισμα δημοσιευμένων ισολογισμών ΑΕ και ΕΠΕ ** Άθροισμα κερδών και ζημιών όλων των επιχειρήσεων *** Φορολογητέα κέρδη κερδοφόρων επιχειρήσεων Όραμα Οραματιζόμαστε την Ελλάδα ως τη χώρα, που κάθε πολίτης του κόσμου θα θέλει και θα μπορεί να επισκεφθεί, να ζήσει και να επενδύσει. Οραματιζόμαστε μια ανοιχτή, κοινωνικά υπεύθυνη και οικονομικά φιλελεύθερη χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προτάσσει την ισχυρή ανάπτυξη ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής. Θέλουμε μια Ελλάδα δυναμικό κέντρο της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με στέρεους θεσμούς, ελκυστικό κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, που προάγει τις εξαγωγές, την καινοτόμο επιχειρηματικότητα, την παραγωγή και τις ποιοτικές υπηρεσίες, τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη γνώση, τη συνοχή, τις ίσες ευκαιρίες και το κράτος δικαίου. Αποστολή Ηγεσία & Γνώση Ο ΣΕΒ διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στον μετασχηματισμό της Ελλάδας σε μια παραγωγική, εξωστρεφή και ανταγωνιστική οικονομία, ως ανεξάρτητος και υπεύθυνος εκπρόσωπος της ιδιωτικής οικονομίας. Κοινωνικός Εταίρος Ο ΣΕΒ, ως κοινωνικός εταίρος που πιστεύει στη λειτουργία των θεσμών, προωθεί στα αρμόδια όργανα της Πολιτείας και της Ε.Ε. τις απόψεις και θέσεις της επιχειρηματικής κοινότητας. Ισχυρός Εκπρόσωπος Ο ΣΕΒ διαμορφώνει θέσεις, αναλύσεις και προτάσεις πολιτικής για την οικονομία, τη βιομηχανία, την καινοτομία, την απασχόληση, την παιδεία και τις εργασιακές δεξιότητες, τον κοινωνικό διάλογο, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την εταιρική υπευθυνότητα. Φορέας Δικτύωσης Ο ΣΕΒ δικτυώνει τα μέλη του μεταξύ τους & με τα κέντρα αποφάσεων (εγχώρια και διεθνή), με στόχο τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας. ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών Ξενοφώντος 5, Αθήνα Τ: F: Ε: info@sev.org.gr SEV Hellenic Federation of Enterprises 168, Avenue de Cortenbergh B-1000 Bruxelles M: +32 (0) E: sevbrussels@proximus.be Ακολουθήστε μας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης: