«Περπατώ και αφουγκράζομαι τους ψίθυρους της πόλης» Αστικά μονοπάτια

Transcript

1 Αστικά μονοπάτια Βιωματικό εργαστήριο με στόχο τη γνωριμία και δράση μέσα στην πόλη, τη γειτονιά ή το σχολείο Α. Θεωρητικό υπόβαθρο- Προετοιμασία μαθητών Σχολείο- Γειτονιά- Πόλη 1. Η πόλη- τι είναι πόλη; 2. Καταιγισμός ιδεών: Όταν ακούω Θεσσαλονίκη 3. Ιδιαίτερη πολιτιστική φυσιογνωμία: Κτήρια, πλατείες, ιστορίες Πολυπλοκότητα- πολυπολιτισμικότητα Πραγματικό πρόσωπο της πόλης (κυκλοφορία, πολυκοσμία, εμπορική κίνηση) Δομή Λειτουργικότητα Φορείς Ρύπανση/Καθαριότητα Αισθητική Φυσικά στοιχεία Πρόσβαση για όλους Ανεργία Τρίτη ηλικία Ασθενείς Άποροι Ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες Β. Σύνδεση με την καθημερινή ζωή των μαθητών/πολιτών: Συζήτηση: «Ο εαυτός μου μέσα στο σύνολο», Ατομικότητα- Συλλογικότητα, Μ αρέσει/δε μ αρέσει (σε γενικά πλαίσια) -> Δημιουργία ενός εννοιολογικού χάρτη με κέντρο τον /τη μαθητή/τρια. Γ. Σχεδιασμός διαδρομής : Εργασία με χάρτες, εξοικείωση με αστικούς χάρτες (π.χ. για το σχολείο μας : δημιουργία του χάρτη του σχολείου)

2 Βήματα σχεδιασμού και υλοποίησης 1. Εισαγωγή 2. Καταγραφή 3. Ερμηνεία 4. Σχεδιασμός 5. Δράση Σημείωση: Δύο επιλογές για τον σχεδιασμό της αστικής διαδρομής: 1. Παρατήρηση των στοιχείων αστικού- φυσικού πεδίου που υπάρχουν κατά τη διαδρομή και έρευνα, αφού επιστρέψουν στο σχολείο. 2. Έρευνα των στοιχείων αστικού-φυσικού πριν τη διαδρομή και παρουσίαση την ώρα της αστικής διαδρομής. Δ. Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα: Γλώσσα: Παραγωγή προφορικού- γραπτού λόγου, δημιουργία ταξιδιωτικού οδηγού Μαθηματικά: Μέτρηση αποστάσεων, Αναλογία χρόνου- απόστασης Γεωγραφία: Συντεταγμένες, χρήση αστικού χάρτη, δημιουργία χάρτη Ιστορία: Ρωμαϊκή, Βυζαντινή, τοπική ιστορία, ιστορία ονομασίας οδών, ιστορία κτιρίωνμνημείων, προσωπικές ιστορίες Κοινωνική και πολιτική αγωγή: Έννοια του πολίτη, Μέλος ομάδας, Υποχρεώσεις και Δικαιώματα, Αρμοδιότητες φορέων, Κοινωνική δράση Ε. Μεθοδολογία : Καλλιέργεια κριτικής σκέψης : Παρατηρώ, Κρίνω, Συγκρίνω, Διατηρώ ή Αλλάζω Προσανατολισμός στη δράση : Σχεδιάζω και υλοποιώ τη δράση μου μέσα στο πλαίσιο σχολείου, γειτονιάς, πόλης Σημειώσεις

3 Πληροφορίες αστικών μνημείων 1.Αγία Σοφία Ο μεγάλος σταυροειδής ναός είναι ο πρώτος με τρούλο στη Θεσσαλονίκη και από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία. Χτίστηκε στα μέσα του 7ου αι. πάνω στα ερείπια μιας μεγάλης παλαιοχριστιανικής βασιλικής που καταστράφηκε πιθανότατα από τον σεισμό του 620, ο οποίος άλλαξε πολεοδομικά την πόλη. Μιμείται τον ομώνυμο ναό της Κωνσταντινούπολης. Τον 16 ο αι. μετατράπηκε σε τζαμί. Στην πυρκαγιά του 1890 έπαθε μεγάλες καταστροφές και στις αρχές του 20 ού αι. οι Τούρκοι την επισκεύασαν με την επίβλεψη του βυζαντινολόγου Καρόλου Ντηλ και τη διακόσμησαν με το φυτικό διάκοσμο, που διατηρείται μέχρι σήμερα. Το 1912 αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία και στο ναό, καθώς και στην ομώνυμη πλατεία έλαβαν χώρα όλα τα μεγάλα εθνικοθρησκευτικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας. Τι να παρατηρήσω;ψηφιδωτό τρούλο- Ανάληψη Του Χριστού, κιονόκρανο με ανεμίζοντα φύλλα 2.Πλατεία Αριστοτέλους Η πλατεία είναι δημιούργημα του πολεοδομικού σχεδιασμού της επιτροπής του Γάλλου αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Έρνεστ Εμπράρ και εφαρμόστηκε μετά τη φοβερή πυρκαγιά του Η παραθαλάσσια πλατεία με τις κιονοστοιχίες, τις στοές και τις καμάρες συνδυάζει στοιχεία από τη βυζαντινή κληρονομιά της Θεσσαλονίκης και μνήμες και μοτίβα από ευρωπαϊκές και μεσογειακές πόλεις. Είναι η μόνη αρχιτεκτονική ενότητα που εφαρμόστηκε από το σχέδιο Εμπράρ. Την εποχή του μεσοπολέμου λειτουργούσαν πέντε θερινοί κινηματογράφοι: «Ρίον», «Ηλύσια», «Ελληνίς», «Ρεξ» και «Ζέφυρος». Έγινε διάσημη από τις μεταπολεμικές προεκλογικές συγκεντρώσεις και πήρε την τελική της μορφή τη δεκαετία του 60. Τα δύο γωνιακά κτήρια «Ολύμπιον» ( ) και ξενοδοχείο «Ηλέκτρα»(1960) χτίστηκαν από τον αρχιτέκτονα Ζακ Μωσσέ. Τι να παρατηρήσω; Κιονοστοιχίες, μοτίβα, άνοιγμα στην παλιά πόλη και στη θάλασσα Σημειώσεις:

4 3. Συναγωγή Γιάδ Λεζικαρόν (Yad Lezicaron) Η Συναγωγή εγκαινιάστηκε το 1984 και αφιερώθηκε στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Είναι κτισμένη στα ερείπια παλαιότερης συναγωγής γνωστής με το όνομα Συναγωγή της Αγοράς, η οποία καταστράφηκε το 1978 από τον σεισμό. Στους εσωτερικούς τοίχους υπάρχουν αναρτημένα όλα τα ονόματα των συναγωγών που υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη και καταστράφηκαν είτε από τις πυρκαγιές είτε από τους Γερμανούς. Τι να παρατηρήσω; Αρχιτεκτονική Συναγωγής, ομοιότητες με χριστιανικούς ναούς 4. Αγορά Μοδιάνο Η αγορά Μοδιάνο είναι ένα απλό ορθογώνιο κτίσμα με αετωματική πρόσοψη που σκεπάζεται με γυάλινη στέγη. Ο Ελί Μοδιάνο ήταν αυτός που έκανε τα σχέδια για την αγορά Μοδιάνο, η οποία ξεκίνησε να χτίζεται το Η αγορά είχε την δυνατότητα να φιλοξενεί 140 καταστήματα, από τα οποία σήμερα ελάχιστα λειτουργούν. Δυστυχώς οι εργασίες αποκατάστασης, που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της στοάς, καθυστερούν, με αρνητικά αποτελέσματα γι αυτήν. Ο θεμέλιος λίθος της Αγοράς μπήκε σε σημείο της πυρίκαυστης ζώνης, όπου προβλεπόταν να δημιουργηθούν παζάρια, με βάση τα σχέδια του αρχιτέκτονα και πολεοδόμου Ερνέστ Εμπράρ. Παλαιότερα στο σημείο βρισκόταν η συναγωγή Ταλμούδ Τορά. Τα εγκαίνια της Αγοράς έγιναν το 1930 και εκείνη την ημέρα είχε συγκεντρωθεί όλη η πόλη εκεί. Στους επισκέπτες η οικογένεια Μοδιάνο πρόσφερε σαμπάνια, χαβιάρι, ρακή και αυγά τυλιγμένα σε κρεμμύδια. Ήταν η εποχή που οι Μοδιάνο μαζί με την οικογένεια Αλλατίνη βρίσκονταν στην κορυφή της οικονομικής ζωής της πόλης. Εδώ συνυπάρχουν μουσικές, γεύσεις και μυρωδιές των προσφύγων και των ντόπιων αστών της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας. Τι να παρατηρήσω; Πρόσοψη, ήχους, εικόνες, χρώματα, μυρωδιές Σημειώσεις:

5

6 5. Γιαχουντί Χαμάμ Ιδιωτικό Δημοτικό Σχολείο Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Το Γιαχουντί Χαμάμ ή εβραϊκό χαμάμ είναι κτήριο της Οθωμανικής περιόδου στη γωνία των σημερινών οδών Βασιλέως Ηρακλείου και Φραγγίνη στην περιοχή Λουλουδάδικα. Πιθανολογείται ότι χτίστηκε τον 16ο αιώνα από τον Χαλίλ Αγά αξιωματικό υπεύθυνο του χαρεμιού του σουλτάνου. Το όνομά του (Yahudi=Εβραϊκό) το πήρε, γιατί βρισκόταν σε Εβραϊκή συνοικία. Επίσης ονομαζόταν «Παζάρ Χαμαμί» (Pazar Hamami), Λουτρό της αγοράς, Λουτρό του Χαλίλ Αγά, Λουτρό της Μεγάλης Αγοράς και Λουτρό των Γυναικών. Το λουτρό το χρησιμοποιούσαν άντρες και γυναίκες, σε διαφορετικούς χώρους με τον αντρικό χώρο μεγαλύτερο και σε υψηλότερο σημείο. Σταμάτησε να λειτουργεί στα τέλη του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Έχει έκταση περί τα 750 τ.μ. είναι χτισμένο αποκλειστικά με πέτρες και πλίνθους και μιμείται τη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Στην πυρκαγιά του 1917 το κτήριο υπέστη ζημιές. Σήμερα τα ανθοπωλεία που στεγάζονται κοντά στους εξωτερικούς χώρους του χαμάμ δίνουν το όνομα «Λουλουδάδικα» σε αυτήν τη γνωστή γωνιά της πόλης. Τι να παρατηρήσω; Αρχιτεκτονική, τοποθεσία, πολυχρωμία λουλουδιών 6. Αγορά Βλάλη (Καπάνι) Η παλαιότερη λαϊκή αγορά της Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται ανάμεσα στις οδούς Κομνηνών, Εγνατίας, Αριστοτέλους και Μενεξέ. Τα καταστήματα τροφίμων και λιανικού εμπορίου της αγοράς είναι το πολύ διώροφα και έχουν παραδοσιακά μοτίβα (παράθυρα, καμάρες κ.α.) στις προσόψεις τους. Στο κέντρο της αγοράς, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν Ουν Καπάν (αλευροπάζαρο), οι Τούρκοι κρέμασαν κατά την Επανάσταση του 1821 τους πρόκριτους Χρίστο Μενεξέ, Χριστόδουλο Μπαλάνο, Αναστάσιο Κυδωνιάτη, τον νεομάρτυρα Αργυρό από την Επανομή κ.ά. Σημειώσεις:

7 7. Παναγία Χαλκέων Η Παναγία των Χαλκέων, γνωστή ως «Κόκκινη εκκλησία» από το χρώμα των τούβλων της, είναι σταυροειδής με τρούλο. Χτίστηκε το 1028 σε περίοδο ειρήνης και ακμής της πόλης, μετά τις νίκες του Βασίλειου Β κατά των Βουλγάρων, από τον πρωτοσπαθάριο (αξιωματούχο της βασιλικής αυλής) και κατεπάνω (διοικητή της περιφέρειας) Χριστόφορο. Ο τάφος του βρίσκεται στον βόρειο τοίχο μέσα στο ναό. Σύμφωνα με την επιγραφή χτίστηκε σε «πριν βέβηλο τόπο», όπου τοποθετείται η Χαλκευτική Στοά της Ρωμαϊκής αγοράς, που είχε πολλά εργαστήρια χαλκωματάδων. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τζαμί (Καζαντζιλάρ τζαμί), τζαμί των Χαλκωματάδων. Δυτικά της εκκλησίας υπάρχουν ακόμη εργαστήρια και καταστήματα χάλκινων ειδών. Τι να παρατηρήσω; Στάθμη μνημείου, αρχιτεκτονική 8. Συναγωγή Μοναστηριωτών (Μοναστιρλίς) Η συναγωγή των Μοναστηριωτών ιδρύθηκε το 1927 με δωρεά της Ίντας Αροέστι από το Μοναστήρι προς τιμή του συζύγου της αφιερωμένο στους Εβραίους από το Μοναστήρι που κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη μετά από τους Βαλκανικούς πολέμους. Κτίστηκε στη δεκαετία του 20 πάνω σε σχέδια του αρχιτέκτονα Έλι Λεβή. Διαθέτει δύο ορόφους. Στον πρώτο βρίσκεται η κυρίως αίθουσα προσευχής, ενώ στον δεύτερο όροφο σε σχήμα π βρίσκεται ο γυναικωνίτης. Η επιβλητική πρόσοψη έχει επιρροές από αρχιτεκτονική παλαιότερων συναγωγών και από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής το κτήριο χρησιμοποιήθηκε από τον Ερυθρό Σταυρό, γεγονός που συνέβαλε στη διάσωσή του. Μετά τον πόλεμο ανακαινίστηκε. Σήμερα η συναγωγή Μοναστηριωτών χρησιμοποιείται ως η επίσημη συναγωγή της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης. Τι να παρατηρήσω; Αρχιτεκτονική, επιγραφή Σημειώσεις:

8 9. Ρωμαϊκή Αγορά Ιδιωτικό Δημοτικό Σχολείο Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης Στη θέση που επρόκειτο να αναγερθεί το δικαστικό μέγαρο της Θεσσαλονίκης αποκαλύφθηκε η αρχαία αγορά. Τα ερείπιά της ανήκουν στα χρόνια των Αντωνίνων (τέλη 2 ου αι. μ.χ.) και των Σεβήρων (3 ος αι. μ.χ.). Η είσοδός της ήταν από την Εγνατία (Via Regia) από τη μεγαλοπρεπή Στοά των Ειδώλων, των Incantadas. Η Στοά των Ειδώλων κάλυπτε την κεντρική είσοδο της αγοράς, ξεκινώντας από την Εγνατία δίπλα στο Μπέη χαμάμ. Η διπλή στοά στο ισόγειο είχε κιονοστοιχία και πεσσούς που έφεραν στις δύο πλευρές ανάγλυφες παραστάσεις μυθικών προσώπων. Στην εσωτερική πλευρά έφερε ανάγλυφα με τη Μαινάδα, τον Διόνυσο, την Αριάδνη και τη Λήδα και στην όψη προς το δρόμο τη Νίκη, την Αύρα, τον Διόσκουρο και τον Γανυμήδη. Η αγορά απλωνόταν σε δυο πλατείες. Η κάτω πλατεία σκεπάζεται από την επίχωση του πάρκου και δεν έχει ακόμη ερευνηθεί. Οι δυο πλατείες επικοινωνούσαν με σκαλοπάτια που έχουν αποκαλυφθεί. Στην πάνω πλατεία έχει ανασκαφεί η Ανατολική και η Νότια Στοά. Δίπλα στην Ανατολική Στοά υπάρχει το Ωδείο, που χωρούσε 400 άτομα και εκεί διοργάνωναν γιορτές, αθλητικούς και μουσικούς αγώνες, θηριομαχίες (περίοδος Τετραρχίας- Γαλέριος μ.χ. ). Τι να παρατηρήσω; Απόσταση πρώτης σειράς καθισμάτων Ωδείου, στοές Σημειώσεις:

9 Ημερομηνία:. Όνομα ομάδας: Μέλη ομάδας: Δραστηριότητες 1. Σημειώνω την παρακάτω διαδρομή στον αστικό χάρτη. Αγία Σοφία- Ερμού- Αριστοτέλους- Βασιλέως Ηρακλείου- Κομνηνών (Κυδωνιάδου)- Εγνατία- Χαλκέων- αριστερά στη Φιλίππου- Συγγρού (Συναγωγή 2)- δεξιά στην Ολύμπου- Μακεδονικής Αμύνης (Ρωμαϊκή αγορά) 2. Φωτογραφίζω ένα στοιχείο που με εντυπωσιάζει στη διαδρομή 3. Ανακαλύπτω Το σπίτι Τερκενλή- Δημητριάδη Το μέγαρο Χατζηδημούλα 4. Φανερώνω τις κρυμμένες πληροφορίες Η πλατεία Αριστοτέλους σχεδιάστηκε το μετά τη μεγάλη. της Θεσσαλονίκης από τον Γάλλο πολεοδόμο και αρχιτέκτονα Έρνεστ. Το αρχιτεκτονικό της σχέδιο περιλαμβάνει, κιονοστοιχίες και στοές και χρωματιστά.. Το «Ολύμπιον» και το ξενοδοχείο «..» που βρίσκονται στην πλατεία χτίστηκαν από τον αρχιτέκτονα. 5. Προτείνω εναλλακτικά ονόματα για την πλατεία Αριστοτέλους 6. Αναρωτιέμαι ποια είναι η πιο παλιά αγορά; 7. Παρατηρώ τι λείπει από τη Ρωμαϊκή αγορά; 8. Δημιουργώ μια ιστορική γραμμή των μνημείων 9. Σκέφτομαι και συζητώ τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της πόλης

10 Στάσεις αστικής διαδρομής 1. Αγία Σοφία: Έναρξη- Εισαγωγή, χωρισμός σε ομάδες, δραστηριότητα 1 και 2 2. Διαδρομή Ερμού: δραστηριότητα 3 3. Αριστοτέλους: Στάση, Δραστηριότητες 4 και 5 4. Βασιλέως Ηρακλείου: Αγορές, Συναγωγή Στάση, Γιαχουντί Χαμάμ Στάση 5. Κομνηνών, Βλάλη, Εγνατία 6. Χαλκέων Στάση, Δραστηριότητα 6 7. Φιλίππου, Συγγρού, Συναγωγή Στάση 8. Ολύμπου δεξιά (αποχετευτικός αγωγός επί Κάσσανδρου, Μπιτ Μπαζάρ, Διοικητήριο) 9. Ρωμαϊκή Αγορά Στάση και τερματισμός δραστηριότητες 7,8,9

11 Ομάδες Σημείωση: Κάθε ομάδα είναι υπεύθυνη να παρουσιάσει το μνημείο που αντιπροσωπεύει το όνομά της μόλις φτάσουν εκεί.

12 Όνομα ομάδας:. Ιστορική γραμμή μνημείων αστικής διαδρομής Σημειώνω τα μνημεία που είδαμε στην κατάλληλη ημερομηνία 100μ.Χ Ιδιωτικό Δημοτικό Σχολείο Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης

13 Το παραπάνω εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε από τις εκπαιδευτικούς του Ιδιωτικού Δημοτικού Σχολείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Αλέγρα Φρανσέ, δασκάλα εβραϊκών και Έλσα Καλέμου, δασκάλα. Για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να επικοινωνήσετε μέσω του σχολείου στο , ή στα προσωπικά mail των εκπαιδευτικών και