ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 1/03/ 2015

Transcript

1 I. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 1/03/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ «Ηθικά Νικομάχεια» Ενότητα 10 η Ορισμός της αρετής Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν). καὶ διὰ ταῦτ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ ἀρετῆς ἡ μεσότης. ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί. Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ ἔλλειψιν. καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι. «Πολιτικά» Ενότητα 13 η Στην τάξη της φύσης η πόλη προηγείται από την οικογένεια κι απ τον καθένα μας ως άτομο. ο λόγος είναι ότι το όλον αναγκαστικά προηγείται του μέρους. πραγματικά, αν πάψει να υπάρχει το σώμα ως σύνολο, δεν θα υπάρχει πια ούτε πόδι ούτε χέρι παρά μόνο ως (ίδια) λέξη, όπως, ας πούμε, αν μιλήσουμε για πέτρινο χέρι (θα είναι, πράγματι, κάτι σαν αυτό, αν μια φορά πεθάνει): όλα τα πράγματα είναι αυτό που λέμε ότι είναι, αν τα κρίνουμε με κριτήριο τη λειτουργία και τις ιδιότητές τους. από τη στιγμή, επομένως, που θα πάψουν να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν θα πρέπει πια να λέμε ότι είναι ό,τι ήταν πριν, αλλ ότι απλώς εξακολουθούν να λέγονται ακόμη με την ίδια λέξη. Είναι φανερό λοιπόν α) ότι η πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, β) ότι προηγείται από το κάθε επιμέρους άτομο. Γιατί αν είναι αλήθεια ότι ο καθένας μας χωριστά δεν είναι αυτάρκης, γίνεται λογικά φανερό ότι το κάθε μεμονωμένο άτομο θα βρεθεί στην ίδια ακριβώς κατάσταση που βρίσκονται, γενικά, τα μέρη προς το όλον. από την άλλη μεριά, ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ζει μαζί

2 με άλλους σε κοινότητα, ο άνθρωπος που λόγω αυτάρκειας αισθάνεται πως δεν του λείπει τίποτε, αυτός ο άνθρωπος δεν αποτελεί με κανέναν τρόπο μέρος της πόλης ένας τέτοιος όμως άνθρωπος είναι, τότε, ή ζώο ή θεός. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι» (ενότητα 10). Μονάδες Να αναλύσετε τη συλλογιστική πορεία του Αριστοτέλη στο χωρίο «Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν τῆς δ ἀρετῆς ἡ μεσότης». Μονάδες Ο Αριστοτέλης έχει τονίσει ιδιαίτερα τον υποκειμενικό χαρακτήρα τῆς αρετής. Ωστόσο, προβάλλει και το αντικειμενικό υπόβαθρο της λειτουργίας του υποκειμένου. Να εντοπίσετε στην ενότητα 10 και να αναλύσετε το σημείο που αφορά τον αντικειμενικό χαρακτήρα της αρετής, και να δείξετε, αξιοποιώντας στοιχεία της ενότητας 13, πώς η δράση του «μέρους» θα οδηγούσε στην απορρύθμιση του κοινωνικού σώματος. Μονάδες Ποια θέματα πραγματεύεται ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά»; Μονάδες ἁμαρτάνειν, εἴκαζον, σκοποῦ, ἕξις, φρόνιμος: Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 10

3 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ὅτι μὲν οὖν καὶ ἐν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ τοιαῦτα ἐγίγνετο, ῥᾴδιον γνῶναι. φασὶ δὲ καὶ τοὺς ἀρίστους καὶ σοφωτάτους μάλιστα ἐθέλειν μεταγιγνώσκειν. Εἰ οὖν δοκοῦμεν εἰκότα λέγειν καὶ ἱκανὰ τεκμήρια παρέχεσθαι, ὦ ἄνδρες δικασταί, πάσῃ τέχνῃ καὶ μηχανῇ ἐλεήσατε, ὡς ἡμεῖς τῆς μὲν διαβολῆς οὕτω μεγάλης οὔσης αἰεὶ προσεδοκῶμεν κρατήσειν μετὰ τοῦ ἀληθοῦς. ὑμῶν δὲ μηδενὶ τρόπῳ ἐθελησάντων πεισθῆναι οὐδ ἐλπὶς οὐδεμία σωτηρίας ἐδόκει ἡμῖν εἶναι. Ἀλλὰ πρὸς θεῶν Ὀλυμπίων, ὦ ἄνδρες δικασταί, βούλεσθε ἡμᾶς δικαίως σῶσαι μᾶλλον ἢ ἀδίκως ἀπολέσαι, καὶ πιστεύετε τούτοις ἀληθῆ λέγειν, οἳ ἂν καὶ σιωπῶντες ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ παρέχωσι σώφρονας σφᾶς αὐτοὺς καὶ δικαίους. Λυσία, Ὑπέρ τῶν Ἀριστοφάνους χρημάτων, Λεξιλόγιο μεταγιγνώσκω: αλλάζω γνώμη τέχνη: μέσο μηχανή: τέχνασμα, τρόπος ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά. ΜΟΝΑΔΕΣ Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: α)φασί: το β ενικό πρόσωπο της οριστικής στον ίδιο χρόνο μεταγιγνώσκειν, παρέχεσθαι: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στην ίδια φωνή προσεδοκῶμεν: το γ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή πεισθῆναι: το γ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 β) ΕΠΙΡΡΗΜΑ ΘΕΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ μεγάλης σώφρονας ΜΟΝΑΔΕΣ 2 γ) Να βρείτε και να αναγνωρίσετε όλες τις αντωνυμίες που υπάρχουν στην τελευταία περίοδο του κειμένου και να τις μεταφέρετε στον άλλο αριθμό (στο ίδιο γένος, στο ίδιο πρόσωπο και στην ίδια πτώση) ΜΟΝΑΔΕΣ 4 3. οἳ ἂν καὶ σιωπῶντες δικαίους: Να αναγνωρίσετε την παραπάνω δευτερεύουσα πρόταση, να δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς της και να κάνετε αναλυτική σύνταξη όλων των όρων της. ΜΟΝΑΔΕΣ 10

4 II. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 1/03/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ «Ηθικά Νικομάχεια» Ενότητα 10 η Ορισμός της αρετής Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν). καὶ διὰ ταῦτ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ ἀρετῆς ἡ μεσότης. ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί. Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ ἔλλειψιν. καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι. «Πολιτικά» Ενότητα 13 η Στην τάξη της φύσης η πόλη προηγείται από την οικογένεια κι απ τον καθένα μας ως άτομο. ο λόγος είναι ότι το όλον αναγκαστικά προηγείται του μέρους. πραγματικά, αν πάψει να υπάρχει το σώμα ως σύνολο, δεν θα υπάρχει πια ούτε πόδι ούτε χέρι παρά μόνο ως (ίδια) λέξη, όπως, ας πούμε, αν μιλήσουμε για πέτρινο χέρι (θα είναι, πράγματι, κάτι σαν αυτό, αν μια φορά πεθάνει): όλα τα πράγματα είναι αυτό που λέμε ότι είναι, αν τα κρίνουμε με κριτήριο τη λειτουργία και τις ιδιότητές τους. από τη στιγμή, επομένως, που θα πάψουν να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, δεν θα πρέπει πια να λέμε ότι είναι ό,τι ήταν πριν, αλλ ότι απλώς εξακολουθούν να λέγονται ακόμη με την ίδια λέξη. Είναι φανερό λοιπόν α) ότι η πόλη ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, β) ότι προηγείται από το κάθε επιμέρους άτομο. Γιατί αν είναι αλήθεια ότι ο καθένας μας χωριστά δεν είναι αυτάρκης, γίνεται λογικά φανερό ότι το κάθε μεμονωμένο άτομο θα βρεθεί στην ίδια ακριβώς κατάσταση που βρίσκονται, γενικά, τα μέρη προς το όλον. από την άλλη μεριά, ο άνθρωπος που δεν μπορεί να ζει μαζί

5 με άλλους σε κοινότητα, ο άνθρωπος που λόγω αυτάρκειας αισθάνεται πως δεν του λείπει τίποτε, αυτός ο άνθρωπος δεν αποτελεί με κανέναν τρόπο μέρος της πόλης ένας τέτοιος όμως άνθρωπος είναι, τότε, ή ζώο ή θεός. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι» (ενότητα 10). Μονάδες Να αναλύσετε τη συλλογιστική πορεία του Αριστοτέλη στο χωρίο «Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν τῆς δ ἀρετῆς ἡ μεσότης». Μονάδες Ο Αριστοτέλης έχει τονίσει ιδιαίτερα τον υποκειμενικό χαρακτήρα τῆς αρετής. Ωστόσο, προβάλλει και το αντικειμενικό υπόβαθρο της λειτουργίας του υποκειμένου. Να εντοπίσετε στην ενότητα 10 και να αναλύσετε το σημείο που αφορά τον αντικειμενικό χαρακτήρα της αρετής, και να δείξετε, αξιοποιώντας στοιχεία της ενότητας 13, πώς η δράση του «μέρους» θα οδηγούσε στην απορρύθμιση του κοινωνικού σώματος. Μονάδες Ποια θέματα πραγματεύεται ο Αριστοτέλης στα «Πολιτικά»; Μονάδες ἁμαρτάνειν, εἴκαζον, σκοποῦ, ἕξις, φρόνιμος: Να δώσετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα) για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις. Μονάδες 10

6 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἃ μὲν διελέχθη, ὦ ἄνδρες δικασταί, οὗτος μὲν τῷ πατρί, ἐκεῖνος δὲ τῷ Ἀρχεβιάδῃ καὶ τῷ Κηφισιάδῃ τούτου δεηθέντος καὶ τούτῳ χαριζόμενος, ταῦτ ἔστιν, ἐξ ὧν κατὰ μικρὸν ἡ δίκη αὕτη πέπλασται ὧν ἐγὼ ἤθελον τούτῳ ταύτην ἥτις εἴη μεγίστη πίστις δοῦναι, ἦ μὴν ἐγὼ τοῦ πατρὸς ἀκούειν. οὗτος δὲ ὁ ἀξιῶν ὑφ ὑμῶν πιστεύεσθαι ὡς ἀληθῆ λέγων, τρία ἔτη διαλιπὼν ἐπειδὴ τὸ πρῶτον διαλεχθέντος τοῦ πατρὸς τῷ Ἀρχεβιάδῃ καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς Κηφισιάδου ἐπιτηδείοις οὐκ ἔφασαν Καλλίππῳ προσέχειν τὸν νοῦν οὐδὲ οἷς λέγει, ἐπειδὴ ᾔσθετο ἀδυνάτως ἤδη ἔχοντα τὸν πατέρα καὶ μόγις εἰς ἄστυ ἀναβαίνοντα καὶ τὸν ὀφθαλμὸν αὐτὸν προδιδόντα, λαγχάνει αὐτῷ δίκην, οὐ μὰ Δί οὐχ ὥσπερ νῦν ἀργυρίου, ἀλλὰ βλάβης, ἐγκαλέσας βλάπτειν ἑαυτὸν ἀποδιδόντα Κηφισιάδῃ τὸ ἀργύριον, ὃ κατέλιπε Λύκων ὁ Ἡρακλεώτης παρ αὐτῷ, ἄνευ αὑτοῦ ὁμολογήσαντα μὴ ἀποδώσειν. λαχὼν δὲ παρὰ μὲν τοῦ διαιτητοῦ ἀνείλετο τὸ γραμματεῖον, προὐκαλέσατο δ αὐτὸν ἐπιτρέψαι Λυσιθείδῃ, αὑτοῦ μὲν καὶ Ἰσοκράτους καὶ Ἀφαρέως ἑταίρῳ, γνωρίμῳ δὲ τοῦ πατρός. Δημοσθένους, Πρὸς Κάλλιππον 52, Λεξιλόγιο μόγις (μόγος): επίρρ., με μόχθο και κόπο, δηλ. δύσκολα ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το κείμενο στα νέα ελληνικά. ΜΟΝΑΔΕΣ Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: τῷ πατρί: την ίδια πτώση στον πληθυντικό αριθμό δεηθέντος: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος πέπλασται: τους ονοματικούς τύπους στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή εἴη: το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ἀκούειν: τον αντίστοιχο τύπο στον μέλλοντα προσέχειν: το β ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β στην ίδια φωνή ὁμολογήσαντα: το γ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στη μέση φωνή τοῦ διαιτητοῦ: την κλητική πτώση του ενικού αριθμού Ἀφαρέως: την κλητική πτώση του ίδιου αριθμού γνωρίμῳ: τους υπόλοιπους βαθμούς, στην ονομαστική πτώση του ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος. ΜΟΝΑΔΕΣ α. «οὐκ ἔφασαν Καλλίππῳ προσέχειν τὸν νοῦν οὐδὲ οἷς λέγει»: να κάνετε συντακτική αναγνώριση όλων των όρων. ΜΟΝΑΔΕΣ 3 β. ἀναβαίνοντα: να αναλύσετε την μετοχή στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση. ΜΟΝΑΔΕΣ 3 γ. «προὐκαλέσατο δ αὐτὸν ἐπιτρέψαι Λυσιθείδῃ»: να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. ΜΟΝΑΔΕΣ 4

7 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ I. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 08/03/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 3 (ΚΕΙΜΕΝΟ Α ) Mαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν. οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μέν βούλημα παντός νομοθέτου τοῦτ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης. Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετή καὶ φθείρεται, ὁμοίως δὲ καί τέχνη. ἐκ γάρ τοῦ κιθαρίζειν καί οἱ ἀγαθοί καί κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. Ἀνάλογον δε καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντες. ἐκ μέν γάρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί. Εἰ γάρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδέν ἄν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλά πάντες ἄν ἐγίνοντο ἀγαθοί ἤ κακοί. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 17 (ΚΕΙΜΕΝΟ Β ) Ύστερα από όσα είπαμε δίνοντας όλες τις απαραίτητες εξηγήσεις για τα θέματα που μας απασχόλησαν, σειρά στη διερεύνησή μας έχει τώρα το θέμα των πολιτευμάτων, να δούμε πόσα είναι και ποια η φύση του καθενός τους. Και πρώτα, βέβαια, τα ορθά. γιατί οι παρεκκλίσεις και οι διαστρεβλώσεις θα γίνουν φανερές μόλις θα έχουν καθοριστεί τα ορθά πολιτεύματα. Επειδή όταν λέμε «πολίτευμα» εννοούμε «αρχή, το σώμα δηλαδή που ασκεί τη διακυβέρνηση στην πόλη», και η «κυβέρνηση» είναι η ύψιστη αρχή στις πόλεις, αναγκαστικά η ύψιστη αρχή θα είναι ή ένα μόνο άτομο ή λίγα άτομα ή το σύνολο των πολιτών. Όταν λοιπόν ο ένας ή οι λίγοι ή το πλήθος ολόκληρο ασκούν την εξουσία για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος, αυτά τα πολιτεύματα δεν μπορεί παρά να είναι ορθά όταν, αντίθετα, η εξουσία ασκείται για την εξυπηρέτηση του ιδιαίτερου συμφέροντος είτε του ενός είτε των λίγων είτε του πλήθους, τα πολιτεύματα αυτά είναι παρεκκλίσεις και διαστρεβλώσεις των ορθών.

8 Γιατί ή το όνομα του πολίτη δεν πρέπει να δίνεται σε ανθρώπους που είναι κατά το πολίτευμα μέλη της πόλης (ενν. μια και δεν λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματά τους), ή (ενν. αν τους δίνεται το όνομα του πολίτη) πρέπει να έχουν το μερτικό τους στα πλεονεκτήματα που ανήκουν στα μέλη της πόλης. Συνηθίζουμε λοιπόν να ονομάζουμε : «βασιλεία» τη μοναρχία που αποβλέπει στο κοινό συμφέρον και «αριστοκρατία» το πολίτευμα στο οποίο τη διακυβέρνηση ασκούν λίγα (περισσότερα του ενός) άτομα ( το όνομα οφείλεται είτε στο ότι κυβερνούν οι άριστοι είτε στο ότι ασκούν την εξουσία αποβλέποντας σε ό,τι είναι άριστο για την πόλη και για τα μέλη της) όταν, τέλος, κυβερνά ο λαός αποβλέποντας στο κοινό συμφέρον, αυτό το πολίτευμα (στα αρχαία ελληνικά: αυτή η πολιτεία) πήρε το όνομα «πολιτεία», μια λέξη που είναι κοινή για όλα τα πολιτεύματα ( στα αρχαία ελληνικά: για όλες τις πολιτείες) Παρεκκλίσεις και διαστρεβλώσεις των πολιτευμάτων που αναφέραμε είναι : της βασιλείας η «τυραννία», της αριστοκρατίας η «ολιγαρχία», της πολιτείας η «δημοκρατία». Η τυραννία είναι, πράγματι, μια μοναρχία που υπηρετεί το συμφέρον του μονάρχη, η ολιγαρχία υπηρετεί το συμφέρον των πλουσίων και η δημοκρατία το συμφέρον των απόρων, κανένα όμως από τα πολιτεύματα αυτά δεν υπηρετεί το συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Μαρτυρεῖ γίνονται κιθαρισταί». ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β.1. Να αναφέρετε τα αποδεικτικά στοιχεία που πρόσθεσε στην ενότητα αυτή (Κείμενο α ) ο Αριστοτέλης για να υποστηρίξει τη βασική του σκέψη ότι «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται». ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β.2. «, καί διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθή φαύλης»: Σχολιάζοντας το παραπάνω χωρίο να εξηγήσετε αν το θέμα, στο οποίο αναφέρεται ο φιλόσοφος σ αυτό, εμφανίζεται και στο β κείμενο. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β.3. Ποια ήταν η άποψη των ανθρώπων της Ακαδημίας (του Πλάτωνα και του κύκλου του) για τον Αριστοτέλη κατά την παραμονή του στην Ακαδημία; ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β.4. Μαρτυρεῖ, ἁμαρτάνουσιν, φθείρεται, τέχνη, λοιποί: Να δώσετε δύο ομόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες) για καθεμία από τις παραπάνω. ΜΟΝΑΔΕΣ 10

9 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἤδη τοίνυν τινὸς ἤκουσα τοιοῦτόν τι λέγοντος, ὡς ἄρ ἐγὼ λέγω μὲν ἀεὶ τὰ βέλτιστα, ἔστιν δ οὐδὲν ἀλλ ἢ λόγοι τὰ παρ ἐμοῦ, δεῖ δ ἔργων τῇ πόλει καὶ πράξεώς τινος. ἐγὼ δ ὡς ἔχω περὶ τούτων, λέξω πρὸς ὑμᾶς καὶ οὐκ ἀποκρύψομαι. οὐδ εἶναι νομίζω τοῦ συμβουλεύοντος ὑμῖν ἔργον οὐδὲν πλὴν εἰπεῖν τὰ βέλτιστα. καὶ τοῦθ ὅτι τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον ῥᾳδίως οἶμαι δείξειν. ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ ὅτι Τιμόθεός ποτ ἐκεῖνος ἐν ὑμῖν ἐδημηγόρησεν ὡς δεῖ βοηθεῖν καὶ τοὺς Εὐβοέας σῴζειν, ὅτε Θηβαῖοι κατεδουλοῦντ αὐτούς, καὶ λέγων εἶπεν οὕτω πως «εἰπέ μοι, βουλεύεσθε,» ἔφη, «Θηβαίους ἔχοντες ἐν νήσῳ, τί χρήσεσθε καὶ τί δεῖ ποιεῖν; οὐκ ἐμπλήσετε τὴν θάλατταν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τριήρων; οὐκ ἀναστάντες ἤδη πορεύσεσθ εἰς τὸν Πειραιᾶ; οὐ καθέλξετε τὰς ναῦς;» οὐκοῦν εἶπε μὲν ταῦθ ὁ Τιμόθεος, ἐποιήσατε δ ὑμεῖς ἐκ δὲ τούτων ἀμφοτέρων τὸ πρᾶγμ ἐπράχθη. ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΧΕΡΡΟΝΗΣΩ, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το κείμενο στα νέα ελληνικά. ΜΟΝΑΔΕΣ Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: τινός: την αιτιατική πτώση του πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους ῥᾳδίως: τον υπερθετικό βαθμό του τύπου τριήρων: την κλητική πτώση του ενικoύ αριθμού Πειραιᾶ: τη γενική πτώση του ίδιου αριθμού ναῦς: τη δοτική πτώση του ίδιου αριθμού ΜΟΝΑΔΕ Σ 5 ἤκουσα: το απαρέμφατο του μέλλοντα νομίζω: το γ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή δείξειν: το β πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην ίδια φωνή ἴστε: το ίδιο πρόσωπο στην υποτακτική και τη μετοχή του ίδιου χρόνου στη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο αρσενικό γένος ἀναστάντες: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 3. α. - καὶ τοῦτο ῥᾳδίως οἶμαι δείξειν - ἴστε γὰρ δήπου ἐδημηγόρησεν Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ στα παραπάνω παραδείγματα. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 β. «τί χρήσεσθε καὶ τί δεῖ ποιεῖν; οὐκ ἐμπλήσετε τὴν θάλατταν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τριήρων;»: Να μεταφέρετε τις ευθείες ερωτήσεις στον πλάγιο λόγο με ρήμα εξάρτησης: Οὗτος ἠρώτησε ΜΟΝΑΔΕΣ 6

10 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ II. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 08/03/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 3 (ΚΕΙΜΕΝΟ Α ) Mαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖς πόλεσιν. οἱ γὰρ νομοθέται τοὺς πολίτας ἐθίζοντες ποιοῦσιν ἀγαθούς, καὶ τὸ μέν βούλημα παντός νομοθέτου τοῦτ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθὴ φαύλης. Ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετή καὶ φθείρεται, ὁμοίως δὲ καί τέχνη. ἐκ γάρ τοῦ κιθαρίζειν καί οἱ ἀγαθοί καί κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. Ἀνάλογον δε καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντες. ἐκ μέν γάρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶς κακοί. Εἰ γάρ μὴ οὕτως εἶχεν, οὐδέν ἄν ἔδει τοῦ διδάξοντος, ἀλλά πάντες ἄν ἐγίνοντο ἀγαθοί ἤ κακοί. ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 17 (ΚΕΙΜΕΝΟ Β ) Ύστερα από όσα είπαμε δίνοντας όλες τις απαραίτητες εξηγήσεις για τα θέματα που μας απασχόλησαν, σειρά στη διερεύνησή μας έχει τώρα το θέμα των πολιτευμάτων, να δούμε πόσα είναι και ποια η φύση του καθενός τους. Και πρώτα, βέβαια, τα ορθά. γιατί οι παρεκκλίσεις και οι διαστρεβλώσεις θα γίνουν φανερές μόλις θα έχουν καθοριστεί τα ορθά πολιτεύματα. Επειδή όταν λέμε «πολίτευμα» εννοούμε «αρχή, το σώμα δηλαδή που ασκεί τη διακυβέρνηση στην πόλη», και η «κυβέρνηση» είναι η ύψιστη αρχή στις πόλεις, αναγκαστικά η ύψιστη αρχή θα είναι ή ένα μόνο άτομο ή λίγα άτομα ή το σύνολο των πολιτών. Όταν λοιπόν ο ένας ή οι λίγοι ή το πλήθος ολόκληρο ασκούν την εξουσία για την εξυπηρέτηση του κοινού συμφέροντος, αυτά τα πολιτεύματα δεν μπορεί παρά να είναι ορθά όταν, αντίθετα, η εξουσία ασκείται για την εξυπηρέτηση του ιδιαίτερου συμφέροντος είτε του ενός είτε των λίγων είτε του πλήθους, τα πολιτεύματα αυτά είναι παρεκκλίσεις και διαστρεβλώσεις των ορθών.

11 Γιατί ή το όνομα του πολίτη δεν πρέπει να δίνεται σε ανθρώπους που είναι κατά το πολίτευμα μέλη της πόλης (ενν. μια και δεν λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματά τους), ή (ενν. αν τους δίνεται το όνομα του πολίτη) πρέπει να έχουν το μερτικό τους στα πλεονεκτήματα που ανήκουν στα μέλη της πόλης. Συνηθίζουμε λοιπόν να ονομάζουμε : «βασιλεία» τη μοναρχία που αποβλέπει στο κοινό συμφέρον και «αριστοκρατία» το πολίτευμα στο οποίο τη διακυβέρνηση ασκούν λίγα (περισσότερα του ενός) άτομα ( το όνομα οφείλεται είτε στο ότι κυβερνούν οι άριστοι είτε στο ότι ασκούν την εξουσία αποβλέποντας σε ό,τι είναι άριστο για την πόλη και για τα μέλη της) όταν, τέλος, κυβερνά ο λαός αποβλέποντας στο κοινό συμφέρον, αυτό το πολίτευμα (στα αρχαία ελληνικά: αυτή η πολιτεία) πήρε το όνομα «πολιτεία», μια λέξη που είναι κοινή για όλα τα πολιτεύματα ( στα αρχαία ελληνικά: για όλες τις πολιτείες) Παρεκκλίσεις και διαστρεβλώσεις των πολιτευμάτων που αναφέραμε είναι : της βασιλείας η «τυραννία», της αριστοκρατίας η «ολιγαρχία», της πολιτείας η «δημοκρατία». Η τυραννία είναι, πράγματι, μια μοναρχία που υπηρετεί το συμφέρον του μονάρχη, η ολιγαρχία υπηρετεί το συμφέρον των πλουσίων και η δημοκρατία το συμφέρον των απόρων, κανένα όμως από τα πολιτεύματα αυτά δεν υπηρετεί το συμφέρον του συνόλου των πολιτών. Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασμα: «Μαρτυρεῖ γίνονται κιθαρισταί». ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων: Β.1. Να αναφέρετε τα αποδεικτικά στοιχεία που πρόσθεσε στην ενότητα αυτή (Κείμενο α ) ο Αριστοτέλης για να υποστηρίξει τη βασική του σκέψη ότι «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται». ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β.2. «, καί διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείας ἀγαθή φαύλης»: Σχολιάζοντας το παραπάνω χωρίο να εξηγήσετε αν το θέμα, στο οποίο αναφέρεται ο φιλόσοφος σ αυτό, εμφανίζεται και στο β κείμενο. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β.3. Ποια ήταν η άποψη των ανθρώπων της Ακαδημίας (του Πλάτωνα και του κύκλου του) για τον Αριστοτέλη κατά την παραμονή του στην Ακαδημία; ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β.4. Μαρτυρεῖ, ἁμαρτάνουσιν, φθείρεται, τέχνη, λοιποί: Να δώσετε δύο ομόρριζες λέξεις (απλές ή σύνθετες) για καθεμία από τις παραπάνω. ΜΟΝΑΔΕΣ 10

12 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πάντων δὲ μέγιστον κακῶν ἀνθρώποις τοῖς πολλοῖς ἔμφυτον ἐν ταῖς ψυχαῖς ἐστιν, οὗ πᾶς αὑτῷ συγγνώμην ἔχων ἀποφυγὴν οὐδεμίαν μηχανᾶται τοῦτο δ ἔστιν ὃ λέγουσιν ὡς φίλος αὑτῷ πᾶς ἄνθρωπος φύσει τέ ἐστιν καὶ ὀρθῶς ἔχει τὸ δεῖν εἶναι τοιοῦτον. τὸ δὲ ἀληθείᾳ γε πάντων ἁμαρτημάτων διὰ τὴν σφόδρα ἑαυτοῦ φιλίαν αἴτιον ἑκάστῳ γίγνεται ἑκάστοτε. τυφλοῦται γὰρ περὶ τὸ φιλούμενον ὁ φιλῶν, ὥστε τὰ δίκαια καὶ τὰ ἀγαθὰ καὶ τὰ καλὰ κακῶς κρίνει, τὸ αὑτοῦ πρὸ τοῦ ἀληθοῦς ἀεὶ τιμᾶν δεῖν ἡγούμενος οὔτε γὰρ ἑαυτὸν οὔτε τὰ ἑαυτοῦ χρὴ τόν γε μέγαν ἄνδρα ἐσόμενον στέργειν, ἀλλὰ τὰ δίκαια, ἐάντε παρ αὑτῷ ἐάντε παρ ἄλλῳ μᾶλλον πραττόμενα τυγχάνῃ. ἐκ ταὐτοῦ δὲ ἁμαρτήματος τούτου καὶ τὸ τὴν ἀμαθίαν τὴν παρ αὑτῷ δοκεῖν σοφίαν εἶναι γέγονε πᾶσιν ὅθεν οὐκ εἰδότες ὡς ἔπος εἰπεῖν οὐδέν, οἰόμεθα τὰ πάντα εἰδέναι, οὐκ ἐπιτρέποντες δὲ ἄλλοις ἃ μὴ ἐπιστάμεθα πράττειν, ἀναγκαζόμεθα ἁμαρτάνειν αὐτοὶ πράττοντες. διὸ πάντα ἄνθρωπον χρὴ φεύγειν τὸ σφόδρα φιλεῖν αὑτόν, τὸν δ ἑαυτοῦ βελτίω διώκειν ἀεί, μηδεμίαν αἰσχύνην ἐπὶ τῷ τοιούτῳ πρόσθεν ποιούμενον. Πλάτωνος Νόμοι, 731d-732b ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το κείμενο στα νέα ελληνικά. ΜΟΝΑΔΕΣ Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: τοῖς πολλοῖς: τον αντίστοιχο τύπο στον υπερθετικό βαθμό οὐδεμίαν: τη γενική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο αρσενικό γένος φύσει: την κλητική πτώση στον ενικό αριθμό ἔχει: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στην ενεργητική και στη μέση φωνή πάντων ἁμαρτημάτων: τις πλάγιες πτώσεις της συνεκφοράς στον ενικό αριθμό τυφλοῦται: το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή ὁ φιλῶν: την αιτιατική πτώση στον πληθυντικό αριθμό στο θηλυκό και στο ουδέτερο γένος τυγχάνῃ: τους ονοματικούς τύπους του μέλλοντα ἀναγκαζόμεθα: τον αντίστοιχο τύπο στην οριστική του υπερσυντελίκου διώκειν: το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στη μέση φωνή. ΜΟΝΑΔΕΣ α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους ακόλουθους τύπους του κειμένου: ἀνθρώποις, ἑκάστοτε, τιμᾶν, εἰδέναι. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 β. «Πάντων δὲ μέγιστον κακῶν τὸ δεῖν εἶναι τοιοῦτον»: Να γράψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος και να τις αναγνωρίσετε συντακτικά. ΜΟΝΑΔΕΣ 6

13 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ I. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 22/03/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (απόσπασμα α ) Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε πρσοθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἄν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν. αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολή καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. (απόσπασμα β ) Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ. τὸ δ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολή καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.ἡ δ άρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολή ἀμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται. ταῦτα δ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να μεταφράσετε το παρακάτω χωρίο: «Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν.. στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου» (α και β απόσπασμα). ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β1. Στο πρώτο απόσπασμα ο φιλόσοφος διατυπώνει τη σκέψη του υποθετικά και δυνητικά. Στο τέλος του β αποσπάσματος ο τρόπος παρουσίασης της ίδιας σκέψης αλλάζει. Να εντοπίσετε αυτή την αλλαγή και στη συνέχεια να εξηγήσετε τη διαφορά στη διατύπωση καθώς και τα συμπεράσματα που συνάγει κανείς από αυτό για το επιστημονικό ήθος του Αριστοτέλη.

14 ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β2. Ο Albin Lesky γράφει για τα Ηθικά Νικομάχεια ότι είναι μια ανάλυση του ηθικού, όπως αυτό εμφανίζεται κάτω από τις διάφορες συνθήκες της πραγματικότητας. Να δείξετε την αλήθεια αυτών των απόψεων και με τη βοήθεια χωρίων του κειμένου. ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β3. Ποιες είναι οι απόψεις του Ηράκλειτου, του Δημόκριτου και του Αριστοτέλη για την ευδαιμονία; ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β4. φοβηθῆναι, ἡσθῆναι, λυπηθῆναι, πάθη, ψέγεται: Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις για καθεμία από τις παραπάνω. ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ καὶ ὅταν γε πολλοῖς περὶ τῶν ὠφελίμων μέλῃ, ἀνάγκη εὑρίσκεσθαί τε μᾶλλον καὶ ἐπιτελεῖσθαι. Εἰ δὲ φοβεῖ, ὦ Ἱέρων, μὴ ἐν πολλοῖς ἄθλων προτιθεμένων πολλαὶ δαπάναι γίγνωνται, ἐννόησον ὅτι οὐκ ἔστιν ἐμπορεύματα λυσιτελέστερα ἢ ὅσα ἄνθρωποι ἄθλων ὠνοῦνται. ὁρᾷς ἐν ἱππικοῖς καὶ γυμνικοῖς καὶ χορηγικοῖς ἀγῶσιν ὡς μικρὰ ἆθλα μεγάλας δαπάνας καὶ πολλοὺς πόνους καὶ πολλὰς ἐπιμελείας ἐξάγεται ἀνθρώπων; Καὶ ὁ Ἱέρων εἶπεν: Ἀλλὰ ταῦτα μέν, ὦ Σιμωνίδη, καλῶς μοι δοκεῖς λέγειν. περὶ δὲ τῶν μισθοφόρων ἔχεις τι εἰπεῖν, ὡς μὴ μισεῖσθαι δι αὐτούς; ἢ λέγεις, ὡς φιλίαν κτησάμενος ἄρχων οὐδὲν ἔτι δεήσεται δορυφόρων; Ναὶ μὰ Δία, εἶπεν ὁ Σιμωνίδης, δεήσεται μὲν οὖν. οἶδα γὰρ ὅτι ὥσπερ ἐν ἵπποις οὕτως καὶ ἐν ἀνθρώποις τισὶν ἐγγίγνεται, ὅσῳ ἂν ἔκπλεα τὰ δέοντα ἔχωσι, τοσούτῳ ὑβριστοτέροις εἶναι. Ξενοφῶντος Ἱέρων ΙΧ 10-11, Χ 1-2 Λεξιλόγιο - ἐξάγομαι: (εδώ) συνεπάγομαι - ὁ δορυφόρος: ο σωματοφύλακας - ἔκπλεα: άφθονα ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα. Μονάδες Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: φοβεῖ: το ίδιο πρόσωπο στην προστακτική του ίδιου χρόνου προτιθεμένων: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στην ίδια φωνή ὠνοῦνται: το απαρέμφατο του αορίστου β ἐξάγεται: το β πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή ἔχεις: τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα στην ίδια φωνή

15 ὠφελίμων: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό ἀγῶσιν: την κλητική πτώση του άλλου αριθμού μεγάλας: την κλητική πτώση του αρσενικού γένους στον ενικό αριθμό ἄρχων: την κλητική πτώση στον ίδιο αριθμό ἔκπλεα: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού στο θηλυκό γένος στο βαθμό που βρίσκεται Μονάδες α. «Εἰ δὲ φοβεῖ ὠνοῦνται»: Να βρεθούν και να αναγνωριστούν όλες οι δευτερεύουσες προτάσεις του αποσπάσματος και να δικαιολογηθεί η έγκλιση εκφοράς τους. Μονάδες 4 β. «ὁρᾷς δορυφόρων;»: Να βρεθούν οι δευτερεύουσες προτάσεις που εισάγονται με τον σύνδεσμο ὡς, να αναγνωριστούν και να γραφεί ο συντακτικός ρόλος τους. Μονάδες 6

16 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ II. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΘΗΝΑ 22/03/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (απόσπασμα α ) Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε πρσοθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τὸ εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἄν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν. αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολή καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. (απόσπασμα β ) Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ. τὸ δ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολή καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.ἡ δ άρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολή ἀμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται. ταῦτα δ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να μεταφράσετε το παρακάτω χωρίο: «Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν.. στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου» (α και β απόσπασμα). ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β1. Στο πρώτο απόσπασμα ο φιλόσοφος διατυπώνει τη σκέψη του υποθετικά και δυνητικά. Στο τέλος του β αποσπάσματος ο τρόπος παρουσίασης της ίδιας σκέψης αλλάζει. Να εντοπίσετε αυτή την αλλαγή και στη συνέχεια να εξηγήσετε τη διαφορά στη διατύπωση καθώς και τα συμπεράσματα που συνάγει κανείς από αυτό για το επιστημονικό ήθος του Αριστοτέλη.

17 ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β2. Ο Albin Lesky γράφει για τα Ηθικά Νικομάχεια ότι είναι μια ανάλυση του ηθικού, όπως αυτό εμφανίζεται κάτω από τις διάφορες συνθήκες της πραγματικότητας. Να δείξετε την αλήθεια αυτών των απόψεων και με τη βοήθεια χωρίων του κειμένου. ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Β3. Ποιες είναι οι απόψεις του Ηράκλειτου, του Δημόκριτου και του Αριστοτέλη για την ευδαιμονία; ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β4. φοβηθῆναι, ἡσθῆναι, λυπηθῆναι, πάθη, ψέγεται: Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις για καθεμία από τις παραπάνω. ΜΟΝΑΔΕΣ 10 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ τῶν δὲ Σωκράτην γιγνωσκόντων, οἷος ἦν, οἱ ἀρετῆς ἐφιέμενοι πάντες ἔτι καὶ νῦν διατελοῦσι πάντων μάλιστα ποθοῦντες ἐκεῖνον, ὡς ὠφελιμώτατον ὄντα πρὸς ἀρετῆς ἐπιμέλειαν. ἐμοὶ μὲν δή, τοιοῦτος ὢν οἷον ἐγὼ διήγημαι, εὐσεβὴς μὲν οὕτως ὥστε μηδὲν ἄνευ τῆς τῶν θεῶν γνώμης ποιεῖν, δίκαιος δὲ ὥστε βλάπτειν μὲν μηδὲ μικρὸν μηδένα, ὠφελεῖν δὲ τὰ μέγιστα τοὺς χρωμένους αὐτῷ, ἐγκρατὴς δὲ ὥστε μηδέποτε προαιρεῖσθαι τὸ ἥδιον ἀντὶ τοῦ βελτίονος, φρόνιμος δὲ ὥστε μὴ διαμαρτάνειν κρίνων τὰ βελτίω καὶ τὰ χείρω μηδὲ ἄλλου προσδεῖσθαι, ἀλλ αὐτάρκης εἶναι πρὸς τὴν τούτων γνῶσιν, ἱκανὸς δὲ καὶ λόγῳ εἰπεῖν τε καὶ διορίσασθαι τὰ τοιαῦτα, ἱκανὸς δὲ καὶ ἄλλως δοκιμάσαι τε καὶ ἁμαρτάνοντα ἐλέγξαι καὶ προτρέψασθαι ἐπ ἀρετὴν καὶ καλοκἀγαθίαν, ἐδόκει τοιοῦτος εἶναι οἷος ἂν εἴη ἄριστός τε ἀνὴρ καὶ εὐδαιμονέστατος. εἰ δέ τῳ μὴ ἀρέσκει ταῦτα, παραβάλλων τὸ ἄλλων ἦθος πρὸς ταῦτα οὕτω κρινέτω. Ξενοφώντος Απομνημονεύματα, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 4. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά. Μονάδες Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: Σωκράτην: την κλητική πτώση του ενικού αριθμού οἷος: τον αντίστοιχο τύπο στο θηλυκό γένος ἐφιέμενοι: το απαρέμφατο στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή ὄντα: το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής και της ευκτικής μέλλοντα ὠφελιμώτατον: τους υπόλοιπους βαθμούς προαιρεῖσθαι: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στην ίδια φωνή

18 τὸ ἥδιον: τους βαθμούς του αντίστοιχου επιρρήματος τῳ: τις πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος ἐλέγξαι: τους ονοματικούς τύπους του παρακειμένου στη μέση φωνή κρινέτω: το α πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. Μονάδες α. Να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο της τελευταίας περιόδου του κειμένου και να τον αναγνωρίσετε. Μονάδες 4 β. «τῶν δὲ Σωκράτην γιγνωσκόντων πρὸς ἀρετῆς ἐπιμέλειαν»: Να μεταφέρετε την περίοδο σε πλάγιο λόγο με εξάρτηση Ξενοφῶν ἔλεγε (απαρεμφατική σύνταξη). Μονάδες 6

19 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ III. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 22/03/2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΛΑΤΩΝΑ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ: ΕΝΟΤΗΤΑ 2 (320D-321B5) Ην γάρ ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητά δὲ γένη οὐκ ἦν. Επειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ τῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται. Επειδὴ δ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Επιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει. Προμηθέα δὲ παραιτεῖται Επιμηθεὺς αὐτὸς νεῖμαι, «Νείμαντος δέ μου,» ἔφη, «ἐπίσκεψαι» καὶ οὕτω πείσας νέμει. Νέμων δὲ τοῖς μὲν ἰσχὺν ἄνευ τάχους προσῆπτεν, τοὺς δ ἀσθενεστέρους τάχει ἐκόσμει τοὺς δὲ ὥπλιζε, τοῖς δ ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰς σωτηρίαν. Α μὲν γὰρ αὐτῶν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἤ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν ἅ δὲ ηὖξε μεγέθει, τῷδε αὐτῷ αὐτὰ ἔσῳζεν καὶ τἆλλα οὕτως ἐπανισῶν ἔνεμεν. Ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων μή τι γένος ἀϊστωθείη ἐπειδὴ δὲ αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἑπήρκεσε, πρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο ἀμφιεννύς αὐτὰ πυκναῖς τε θριξὶν καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ἱκανοῖς μὲν ἀμῦναι χειμῶνα, δυνατοῖς δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰς εὐνὰς ἰοῦσιν ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ καὶ ὑποδῶν τὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ δὲ [θριξὶν καὶ] δὲρμασιν στερεοῖς καὶ ἀναίμοις. Τοὐντεῦθεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας ἐξεπόριζεν, τοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας ἔστι δ οἷς ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν καὶ τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε, τοῖς δ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Από το παραπάνω κείμενο να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Ην γάρ ποτε χρόνος στερεοῖς καὶ ἀναίμοις». Μονάδες 10

20 Β1. «Ην γάρ ποτε χρόνος» : Ποια είναι η λειτουργία της φράσης στη δομή του λόγου; Ποια αντίληψη υπήρχε στους αρχαίους ελληνικούς μύθους σχετικά με την έννοια αυτή και ποια η θέση του Πρωταγόρα; Μονάδες 10 Β2. Με ποιο τρόπο ο μύθος του Πρωταγόρα εξηγεί τελεολογικά τον νόμο της αναπλήρωσης; Μονάδες 10 Β3. Σύμφωνα με το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, να δηλώσετε τι ορίζει ο Πρωταγόρας με τη λέξη «οἰκεῖα» και τι σήμαινε ο «Οίκος» στην αρχαία Ελλάδα; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με θέσεις και άλλων αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. «Το μάθημα [το οποίο διδάσκω] είναι η εὐβουλία, η σωστή σκέψη και λήψη αποφάσεων τόσο για τα θέματα που αφορούν τα οἰκεῖα, την ιδιωτική ζωή, πώς δηλαδή να διευθετεί κανείς με τον καλύτερο τρόπο τα ζητήματα του οἴκου του, όσο και για τα θέματα που αφορούν την πόλη, ώστε να είναι κανείς όσο γίνεται πιο ικανός να πράξει και να μιλήσει για τα πολιτικά θέματα». «Άραγε», είπα εγώ [δηλ. ο Σωκράτης, που αφηγείται τη συζήτησή του με τον Πρωταγόρα σε τρίτο φίλο του], «παρακολουθώ σωστά τα λεγόμενά σου; Γιατί απ ό,τι καταλαβαίνω, μιλάς για την πολιτική τέχνη και εννοείς πως αναλαμβάνεις να κάνεις τους άνδρες αγαθούς πολίτες». «Αυτό ακριβώς, Σωκράτη», είπε, «είναι το μάθημα που ισχυρίζομαι πως διδάσκω».(πλάτωνας, Πρωταγόρας, Ενότητα 1-Απόσπασμα) Μονάδες 10 Β4. Τι γνωρίζετε για το δεύτερο ταξίδι του Πλάτωνα στις Συρακούσες; Πώς δικαιολογείται η νέα εμπλοκή του; Μονάδες 10 Β4. α πῦρ, γῆ: Να χρησιμοποιήσετε τα ουσιαστικά ως πρώτο συνθετικό σε δέκα σύνθετα της νέας ή της αρχαίας ελληνικής. β. Να αναλύσετε ετυμολογικά τις παρακάτω λέξεις και να σχηματίσετε δύο ομόρριζές τους στα νέα ελληνικά για την καθεμία (απλές ή σύνθετες): κεράννυται, κοσμῆσαι, νεῖμαι Μονάδες 10

21 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ τῶν δὲ Σωκράτην γιγνωσκόντων, οἷος ἦν, οἱ ἀρετῆς ἐφιέμενοι πάντες ἔτι καὶ νῦν διατελοῦσι πάντων μάλιστα ποθοῦντες ἐκεῖνον, ὡς ὠφελιμώτατον ὄντα πρὸς ἀρετῆς ἐπιμέλειαν. ἐμοὶ μὲν δή, τοιοῦτος ὢν οἷον ἐγὼ διήγημαι, εὐσεβὴς μὲν οὕτως ὥστε μηδὲν ἄνευ τῆς τῶν θεῶν γνώμης ποιεῖν, δίκαιος δὲ ὥστε βλάπτειν μὲν μηδὲ μικρὸν μηδένα, ὠφελεῖν δὲ τὰ μέγιστα τοὺς χρωμένους αὐτῷ, ἐγκρατὴς δὲ ὥστε μηδέποτε προαιρεῖσθαι τὸ ἥδιον ἀντὶ τοῦ βελτίονος, φρόνιμος δὲ ὥστε μὴ διαμαρτάνειν κρίνων τὰ βελτίω καὶ τὰ χείρω μηδὲ ἄλλου προσδεῖσθαι, ἀλλ αὐτάρκης εἶναι πρὸς τὴν τούτων γνῶσιν, ἱκανὸς δὲ καὶ λόγῳ εἰπεῖν τε καὶ διορίσασθαι τὰ τοιαῦτα, ἱκανὸς δὲ καὶ ἄλλως δοκιμάσαι τε καὶ ἁμαρτάνοντα ἐλέγξαι καὶ προτρέψασθαι ἐπ ἀρετὴν καὶ καλοκἀγαθίαν, ἐδόκει τοιοῦτος εἶναι οἷος ἂν εἴη ἄριστός τε ἀνὴρ καὶ εὐδαιμονέστατος. εἰ δέ τῳ μὴ ἀρέσκει ταῦτα, παραβάλλων τὸ ἄλλων ἦθος πρὸς ταῦτα οὕτω κρινέτω. Ξενοφώντος Απομνημονεύματα, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά. Μονάδες Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: Σωκράτην: την κλητική πτώση του ενικού αριθμού οἷος: τον αντίστοιχο τύπο στο θηλυκό γένος ἐφιέμενοι: το απαρέμφατο στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή ὄντα: το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής και της ευκτικής μέλλοντα ὠφελιμώτατον: τους υπόλοιπους βαθμούς προαιρεῖσθαι: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στην ίδια φωνή τὸ ἥδιον: τους βαθμούς του αντίστοιχου επιρρήματος τῳ: τις πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος ἐλέγξαι: τους ονοματικούς τύπους του παρακειμένου στη μέση φωνή κρινέτω: το α πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. Μονάδες α. Να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο της τελευταίας περιόδου του κειμένου και να τον αναγνωρίσετε. Μονάδες 4 β. «τῶν δὲ Σωκράτην γιγνωσκόντων πρὸς ἀρετῆς ἐπιμέλειαν»: Να μεταφέρετε την περίοδο σε πλάγιο λόγο με εξάρτηση Ξενοφῶν ἔλεγε (απαρεμφατική σύνταξη). Μονάδες 6

22 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ I. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ: Γ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΑ 5/04/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Ενότητα 4 η (απόσπασμα α ) Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾶ οὖν, Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; Νενέμηνται δὲ ὧδε. εἷς ἔχων ἰατρικήν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, και οἱ ἄλλοι δημιουργοί. καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρωποις ἤ ἐπὶ πάντας νείμω;» «Ἐπὶ πάντας,» ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν καὶ νόμον γε θὲς παρ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.» Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα οἵ τε ἄλλοι καὶ Ἀθηναῖοι, ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἄν τις ἐκτός ὤν τῶν ὀλίγων συμβουλεύη, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι - ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος άνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις. Αὕτη, ὦ Σώκρατες, τούτου αἰτία. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ενότητα 14 η (απόσπασμα β ) Είναι φυσική λοιπόν η τάση του ανθρώπου να συνυπάρχει μαζί με άλλους σε μια τέτοια κοινωνία. Κι εκείνος όμως που πρώτος τη συγκρότησε, υπήρξε ένας από τους πιο μεγάλους ευεργέτες του ανθρώπου. Γιατί όπως ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από όλα τα όντα όταν φτάσει στην τελειότητά του, έτσι όταν σπάζει τη σχέση του με τον νόμο και τη δικαιοσύνη γίνεται το χειρότερο απ όλα. Δεν υπάρχει πιο ανυπόφορο και πιο ολέθριο πράγμα από την αδικία που διαθέτει όπλα. Ο άνθρωπος, από την άλλη, γεννιέται εφοδιασμένος από τη φύση με όπλα

23 για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή, που όμως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου και για αντίθετους σκοπούς. Γι αυτό ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι από όλα τα όντα το πιο ανόσιο και το πιο άγριο, το χειρότερο από όλα στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού. Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο συστατικό της πόλης, είναι αυτό που συγκρατεί την τάξη στην πολιτική κοινωνία. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ενότητα 12 η (απόσπασμα γ ) Επίσης: Ο τελικός λόγος για τον οποίο υπάρχει ένα πράγμα είναι κάτι το έξοχο, και η αυτάρκεια είναι τελικός στόχος, και, άρα κάτι έξοχο. Όλα αυτά κάνουν φανερό ότι η πόλη ανήκει στην κατηγορία των πραγμάτων που υπάρχουν εκ φύσεως και ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο από τη φύση να ζει σε πόλη (πολιτικὸν ζῷον) ο δίχως πόλη άνθρωπος (θέλω να πω: ο εκ φύσεως δίχως πόλη άνθρωπος, όχι ο δίχως πόλη από κάποια τυχαία συγκυρία) ή είναι άνθρωπος κατώτερης ποιότητας ή είναι ένα ον ανώτερο από τον άνθρωπο, είναι σαν εκείνον που ο Όμηρος τον στόλισε με τους χαρακτηρισμούς «άνθρωπος δίχως σόι, δίχως νόμους, δίχως σπιτικό». αυτός ο άνθρωπος, ο δίχως πόλη από τη φύση του, είναι την ίδια στιγμή και άνθρωπος που παθιάζεται με τον πόλεμο: είναι σαν ένα απομονωμένο πιόνι στο παιχνίδι των πεσσών. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το χωρίο: «Οὕτω δη, ὦ Σώκρατες..τούτου αἰτία». ΜΟΝΑΔΕΣ «καὶ νόμον γε θὲς πόλεως.» : Πώς εξηγείται η ανάγκη νόμου για την τιμωρία όποιου δε μετέχει στην αιδώ και τη δίκη, αφού αυτές μοιράστηκαν σε όλους; ΜΟΝΑΔΕΣ Αξιοποιώντας τα στοιχεία του α και β αποσπάσματος να εξηγήσετε το ρόλο της δικαιοσύνης στη συγκρότηση κοινωνιών τόσο κατά τον Πρωταγόρα όσο και κατά τον Αριστοτέλη. ΜΟΝΑΔΕΣ Να συσχετίσετε τις απόψεις του Πρωταγόρα (απόσπασμα α ) με τις απόψεις του Αριστοτέλη (απόσπασμα γ ) αναφορικά με το ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνεται μέσα σε ευνομούμενες κοινωνίες. ΜΟΝΑΔΕΣ Να αναλύσετε τη μέθοδο που ακολούθησε ο Σωκράτης (σύμφωνα με τον Αριστοτέλη) προκειμένου να αναζητήσει την απόλυτη ουσία των ηθικών εννοιών. ΜΟΝΑΔΕΣ σκεδαννύμενοι, διεφθείρετο, ἀπόλοιτο, πέμπει, συναγωγοί: Να δώσετε δύο ομόρριζες (απλές ή σύνθετες) για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 10

24 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ἐπειδὴ δὲ πρὸς τοῖς ἐκείνῳ πεπραγμένοις ἐπίστασθε καὶ τὴν τούτου πονηρίαν, διὰ τὸν πατέρα ἐλεεῖν αὐτὸν ἀξιώσετε; οὐκ οὖν δεινόν, ὦ ἄνδρες δικασταί, τούτους μὲν οὕτως εὐτυχεῖς εἶναι ὥστ, ἐπειδὰν ἐξαμαρτάνοντες ληφθῶσι, διὰ τὸ αὑτῶν γένος σῴζεσθαι, ἡμᾶς δέ, εἰ ἐδυστυχήσαμεν διὰ τοὺς οὕτως ἀτακτοῦντας, μηδένα ἂν δύνασθαι παρὰ τῶν πολεμίων ἐξαιτήσασθαι μηδὲ διὰ τὰς τῶν προγόνων ἀρετάς; καίτοι πολλαὶ καὶ μεγάλαι καὶ ὑπὲρ ἁπάντων τῶν Ἑλλήνων γεγόνασι, καὶ οὐδὲν ὅμοιαι τοῖς ὑπὸ τούτων περὶ τὴν πόλιν πεπραγμένοις, ὦ ἄνδρες δικασταί. εἰ δ ἐκεῖνοι δοκοῦσι βελτίους εἶναι σῴζοντες τοὺς φίλους, δῆλον ὅτι καὶ ὑμεῖς ἀμείνους δόξετε εἶναι τιμωρούμενοι τοὺς ἐχθρούς. Λυσίου, Κατά Ἀλκιβιάδου Λιποταξίου Α ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ἐξαιτοῦμαι: (εδώ) σώζω ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα. Μονάδες Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: α. ἐπίστασθε: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο. ἀξιώσετε: το γ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή. ληφθῶσι: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού της μετοχής στο ουδέτερο γένος στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. ἐξαμαρτάνοντες: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β και το απαρέμφατο του μέλλοντα στη φωνή που βρίσκεται ο τύπος. εἶναι: το β πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και φωνή. β. πατέρα: τη δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού εὐτυχεῖς: την αιτιατική πτώση του ενικού αριθμού στον θετικό και συγκριτικό βαθμό στο γένος που βρίσκεται γένος: τη γενική και δοτική πτώση του πληθυντικού αριθμού μηδένα: τη γενική πτώση του θηλυκού γένους στον ίδιο αριθμό φίλους: τον υπερθετικό βαθμό στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση Μονάδες α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις παρακάτω λέξεις: ἐκείνῳ, ἐξαμαρτάνοντες, τοῖς πεπραγμένοις, τιμωρούμενοι. Μονάδες 4 β. «εἰ δ ἐκεῖνοι δοκοῦσι βελτίους εἶναι σῴζοντες τοὺς φίλους, δῆλον ὅτι καὶ ὑμεῖς ἀμείνους δόξετε εἶναι τιμωρούμενοι τοὺς ἐχθρούς»: Να μεταφέρετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με ρήμα εξάρτησης: Οὗτος εἶπεν ὅτι Μονάδες 4 γ. «ἐπειδὴ δὲ πρὸς τοῖς ἐκείνῳ πεπραγμένοις ἐπίστασθε καὶ τὴν τούτου πονηρίαν»:να μετατρέψετε τη δευτερεύουσα πρόταση σε ισοδύναμη συντακτικώς μορφή. Μονάδες 2

25 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ IΙ. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ: Γ1ΘΡ -ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΑΘΗΝΑ 5/04/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ Ενότητα 4 η (απόσπασμα α ) Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾶ οὖν, Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; Νενέμηνται δὲ ὧδε. εἷς ἔχων ἰατρικήν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, και οἱ ἄλλοι δημιουργοί. καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρωποις ἤ ἐπὶ πάντας νείμω;» «Ἐπὶ πάντας,» ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν καὶ νόμον γε θὲς παρ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.» Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα οἵ τε ἄλλοι καὶ Ἀθηναῖοι, ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἄν τις ἐκτός ὤν τῶν ὀλίγων συμβουλεύη, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι - ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος άνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις. Αὕτη, ὦ Σώκρατες, τούτου αἰτία. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ενότητα 14 η (απόσπασμα β ) Είναι φυσική λοιπόν η τάση του ανθρώπου να συνυπάρχει μαζί με άλλους σε μια τέτοια κοινωνία. Κι εκείνος όμως που πρώτος τη συγκρότησε, υπήρξε ένας από τους πιο μεγάλους ευεργέτες του ανθρώπου. Γιατί όπως ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από όλα τα όντα όταν φτάσει στην τελειότητά του, έτσι όταν σπάζει τη σχέση του με τον νόμο και τη δικαιοσύνη γίνεται το χειρότερο απ όλα. Δεν υπάρχει πιο ανυπόφορο και πιο ολέθριο πράγμα από την αδικία που διαθέτει όπλα. Ο άνθρωπος, από την άλλη, γεννιέται εφοδιασμένος από τη φύση με όπλα

26 για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή, που όμως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου και για αντίθετους σκοπούς. Γι αυτό ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι από όλα τα όντα το πιο ανόσιο και το πιο άγριο, το χειρότερο από όλα στις ερωτικές απολαύσεις και στις απολαύσεις του φαγητού. Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο συστατικό της πόλης, είναι αυτό που συγκρατεί την τάξη στην πολιτική κοινωνία. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ Ενότητα 12 η (απόσπασμα γ ) Επίσης: Ο τελικός λόγος για τον οποίο υπάρχει ένα πράγμα είναι κάτι το έξοχο, και η αυτάρκεια είναι τελικός στόχος, και, άρα κάτι έξοχο. Όλα αυτά κάνουν φανερό ότι η πόλη ανήκει στην κατηγορία των πραγμάτων που υπάρχουν εκ φύσεως και ότι ο άνθρωπος είναι ένα ον προορισμένο από τη φύση να ζει σε πόλη (πολιτικὸν ζῷον) ο δίχως πόλη άνθρωπος (θέλω να πω: ο εκ φύσεως δίχως πόλη άνθρωπος, όχι ο δίχως πόλη από κάποια τυχαία συγκυρία) ή είναι άνθρωπος κατώτερης ποιότητας ή είναι ένα ον ανώτερο από τον άνθρωπο, είναι σαν εκείνον που ο Όμηρος τον στόλισε με τους χαρακτηρισμούς «άνθρωπος δίχως σόι, δίχως νόμους, δίχως σπιτικό». αυτός ο άνθρωπος, ο δίχως πόλη από τη φύση του, είναι την ίδια στιγμή και άνθρωπος που παθιάζεται με τον πόλεμο: είναι σαν ένα απομονωμένο πιόνι στο παιχνίδι των πεσσών. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το χωρίο: «Οὕτω δη, ὦ Σώκρατες..τούτου αἰτία». ΜΟΝΑΔΕΣ «καὶ νόμον γε θὲς πόλεως.» : Πώς εξηγείται η ανάγκη νόμου για την τιμωρία όποιου δε μετέχει στην αιδώ και τη δίκη, αφού αυτές μοιράστηκαν σε όλους; ΜΟΝΑΔΕΣ Αξιοποιώντας τα στοιχεία του α και β αποσπάσματος να εξηγήσετε το ρόλο της δικαιοσύνης στη συγκρότηση κοινωνιών τόσο κατά τον Πρωταγόρα όσο και κατά τον Αριστοτέλη. ΜΟΝΑΔΕΣ Να συσχετίσετε τις απόψεις του Πρωταγόρα (απόσπασμα α ) με τις απόψεις του Αριστοτέλη (απόσπασμα γ ) αναφορικά με το ότι ο άνθρωπος ολοκληρώνεται μέσα σε ευνομούμενες κοινωνίες. ΜΟΝΑΔΕΣ Να αναλύσετε τη μέθοδο που ακολούθησε ο Σωκράτης (σύμφωνα με τον Αριστοτέλη) προκειμένου να αναζητήσει την απόλυτη ουσία των ηθικών εννοιών. ΜΟΝΑΔΕΣ σκεδαννύμενοι, διεφθείρετο, ἀπόλοιτο, πέμπει, συναγωγοί: Να δώσετε δύο ομόρριζες (απλές ή σύνθετες) για κάθε μία από τις παραπάνω λέξεις. ΜΟΝΑΔΕΣ 10

27 Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ὃ τοίνυν μάλιστα πάντων οἶμαι δεῖν ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, φυλάξασθαι, τοῦτ εἰπεῖν ἔτι βούλομαι. εἰ γάρ τις πάνθ ὅσα Λεπτίνης ἐρεῖ περὶ τοῦ νόμου διδάσκων ὑμᾶς ὡς καλῶς κεῖται, συγχωρήσειεν ἀληθῆ λέγειν αὐτόν, ἕν γ αἰσχρὸν οὐδ ἂν εἴ τι γένοιτ ἀναιρεθείη, ὃ συμβήσεται διὰ τοῦ νόμου κυρίου γενομένου τῇ πόλει. τί οὖν τοῦτ ἔστιν; τὸ δοκεῖν ἐξηπατηκέναι τοὺς ἀγαθόν τι ποιήσαντας. ὅτι μὲν τοίνυν τοῦθ ἕν τι τῶν αἰσχρῶν ἐστιν πάντας ἂν ἡγοῦμαι φῆσαι, ὅσῳ δ ὑμῖν αἴσχιον τῶν ἄλλων, ἀκούσατέ μου. ἔστιν ὑμῖν νόμος ἀρχαῖος, τῶν καλῶς δοκούντων ἔχειν, ἄν τις ὑποσχόμενός τι τὸν δῆμον ἐξαπατήσῃ, κρίνειν, κἂν ἁλῷ, θανάτῳ ζημιοῦν. εἶτ οὐκ αἰσχύνεσθ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εἰ ἐφ ᾧ τοῖς ἄλλοις θάνατον ζημίαν ἐτάξατε, τοῦτ αὐτοὶ ποιοῦντες φανήσεσθε; καὶ μὴν πάντα μὲν εὐλαβεῖσθαι δεῖ ποιεῖν τὰ δοκοῦντα καὶ ὄντ αἰσχρά, μάλιστα δὲ ταῦτ ἐφ οἷς τοῖς ἄλλοις χαλεπῶς τις ἔχων ὁρᾶται οὐδὲ γὰρ ἀμφισβήτησις καταλείπεται τὸ μὴ ταῦτα ποιεῖν ἃ πονήρ αὐτὸς ἔκρινεν εἶναι πρότερον. ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ, ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΑΤΕΛΕΙΑΣ ΠΡΟΣ ΛΕΠΤΙΝΗΝ, 20, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφράσετε το παραπάνω κείμενο στα νέα ελληνικά. Μονάδες Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται: οἶμαι: τον αντίστοιχο τύπο στην οριστική του παρατατικού ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι: την κλητική πτώση του ενικού αριθμού βούλομαι: το απαρέμφατο του παθητικού αορίστου συγχωρήσειεν: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου ἕν: τον ίδιο τύπο στα άλλα γένη τῇ πόλει: την κλητική πτώση του ενικού αριθμού ἀρχαῖος: τη γενική πτώση του συγκριτικού βαθμού στον πληθυντικό αριθμό στο θηλυκό γένος ἁλῷ: το ίδιο πρόσωπο στις άλλες εγκλίσεις στον ίδιο χρόνο φανήσεσθε: το β ενικό και το γ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του αορἰστου στην ίδια φωνή ἔκρινεν: τους ονοματικούς τύπους του μέλλοντα στην ίδια φωνή. Μονάδες α. φανήσεσθε: να γράψετε την πρόταση στην οποία ανήκει το ρήμα και να την χαρακτηρίσετε συντακτικά. Μονάδες 6 β. κυρίου, ἐξηπατηκέναι, ποιοῦντες, ἀμφισβήτησις: να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παραπάνω τύπους του κειμένου. Μονάδες 4

28 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΠΡΟΟΜΟΙΩΗ ΣΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΣΙΚΗ ΚΑΣΕΤΘΤΝΗ ΑΘΗΝΑ 14/4/ 2015 Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ ἐλεοῦσιν. οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἤ σμικροὺς ἤ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις. ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. Ἔνθα δὴ πᾶς παντὶ θυμοῦται κα νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ ἐπιμελείας καὶ μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γὰρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τοὺς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. Οὐδεὶς γὰρ κολάζει τοὺς ἀδικοῦντας πρὸς τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως τιμωρεῖται. ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται - οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη - ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μὴ αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸς οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα. Καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν. ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζειν. Ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. Πλάτωνος Πρωταγόρας 323c8-321b. ΠΑΡΑΣΗΡΗΕΙ 1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Εἰ γὰρ ἐθέλεις<.δημοσίᾳ». ΜΟΝΑΔΕ 10

29 2. Υπάρχουν ελαττώματα, τα οποία έχει ο άνθρωπος «φύσει» ή «τύχῃ», και άλλα, τα οποία οφείλονται στην έλλειψη αγωγής. Πώς αντιμετωπίζονται από τον κοινωνικό περίγυρο, σύμφωνα με τον Πρωταγόρα, οι δύο αυτές κατηγορίες ελαττωμάτων, και γιατί; ΜΟΝΑΔΕ Nα αξιολογήσετε τα επιχειρήματα των δυο παραγράφων. ΜΟΝΑΔΕ 10 4.H σημασία του λόγου στην επιβολή της ποινής για την απόδοση της δικαιοσύνης και την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας. ΜΟΝΑΔΕ Τι γνωρίζετε για τη μέθοδο που ακολουθούσε ο Σωκράτης (σύμφωνα με τον Αριστοτέλη) προκειμένου αν φτάσει στην ουσία των ηθικών εννοιών; ΜΟΝΑΔΕ Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να γράψετε στο τετράδιό σας μια λέξη του κειμένου ετυμολογικά συγγενή: απόκτημα, ανόητος, ηγέτης, παράδοξος, θησαυρός. ΜΟΝΑΔΕ 10