Προπτυχιακή εργασία Σανιδά Εμμανουέλα Διεθνείς συμβάσεις και Σύνταγμα

Transcript

1 Προπτυχιακή εργασία Σανιδά Εμμανουέλα Διεθνείς συμβάσεις και Σύνταγμα Περιεχόμενα Εισαγωγή Ιστορική αναδρομή Ισχύον Σύνταγμα Άλλα άρθρα του Συντάγματος που αναφέρονται στο διεθνές δίκαιο Ανάλυση των εννοιών του Συντάγματος και των διεθνών συμβάσεων Η ενσωμάτωση των διεθνών συμβάσεων στο εσωτερικό δίκαιο Συμπεράσματα-Γενικές εκτιμήσεις Περίληψη Βιβλιογραφία Εισαγωγή Στην παρούσα εργασία γίνεται λόγος για τη σχέση των διεθνών συμβάσεων με το εσωτερικό δίκαιο βάσει του άρθρου 28 του Συντάγματος.Τονίζεται ιδιαίτερα η υπεροχή του Συντάγματος έναντι των διεθνών συμβάσεων,οι οποίες, όμως κατέχουν ιεραρχικά ανώτερη θέση σε σχέση με τους νόμους.επίσης, για την πληρέστερη κατανόηση του ζητήματος αναλύονται οι έννοιες του Συντάγματος και των διεθνών συμβάσεων. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται και στον τρόπο ένταξης των διεθνών συμβάσεων στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών-μελών και δη στην Ελλάδα.

2 Ιστορική αναδρομή Στα παλαιότερα-πριν τη θέσπιση του Συντάγματος του Συντάγματα δεν υπήρχε διάταξη που να ορίζει τη θέση των διεθνών κανόνων στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης. Κατ' αυτήν την χρονική περίοδο,η εφαρμογή των διεθνών συνθηκών γινόταν σε επίπεδο απλού νόμου. Έτσι,η θεωρία και η νομολογία στην επίμαχη στιγμή της σύγκρουσης των διεθνών κανόνων με διατάξεις του εσωτερικού δικαίου εφήρμοζε τις ερμηνευτικές αρχές lex posterior derogat legi priori και lex posterior generalis non derogat legi priori speciali. Επειδή,όμως,αυτή η προσέγγιση ενίοτε δημιουργούσε προβλήματα στις διεθνείς σχέσεις της χώρας από τη μη εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων,σε περίπτωση υπερίσχυσης του εσωτερικού κανόνα δικαίου έναντι του διεθνούς, και επιπλέον προκαλούσε την διεθνή ευθύνη του κράτους,ορισμένα ελληνικά δικαστήρια προέβαιναν σε λύσεις υπερ της εφαρμογής του διεθνούς κανόνα δικαίου. Ισχύον Σύνταγμα Στο άρθρο 28 του Συντάγματος του 1975 ρυθμίζεται η θέση του διεθνούς δικαίου έναντι του εσωτερικού. Πρόκειται για μια κρίσιμη ιστορική στιγμή, κατά την οποία η Ελλάδα, μόλις είχε εξέλθει από τη δικτατορία των συνταγματαρχών, η οποία είχε συνδεθεί με την κατάλυση στοιχειωδών δικαιωμάτων και κυρίως τη διεθνή απομόνωση της χώρας. Συνεπώς, με την καθιέρωση των διεθνών κανόνων δικαίου ως μέρος της ελληνικής έννομης τάξης και μάλιστα σε θέση ανώτερη απ' τους εσωτερικούς κανόνες δικαίου,πάντως όχι και από το Σύνταγμα, τονίζεται η πρόθεση της Ελλάδας για συνεπή και εποικοδομητική συνεργασία. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι πέρα από τους γενικά

3 παραδεδεγμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου, και οι διεθνείς συμβάσεις,αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου,είτε προγενέστερη,είτε μεταγενέστερη. Απαραίτητη προϋπόθεση,όπως ορίζεται στην πρώτη παράγραφο του εν λόγω άρθρου,είναι η επικύρωσή τους με νόμο,καθώς και η θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους τους. Επίσης,στη δεύτερη παράγραφο επισημαίνεται ότι ''για να εξυπηρετηθεί σπουδαίο εθνικό συμφέρον και να προαχθεί η συνεργασία με άλλα κράτη, μπορεί να αναγνωρισθούν, με συνθήκη ή συμφωνία, σε όργανα διεθνών οργανισμών αρμοδιότητες που προβλέπονται από το Σύνταγμα. Για την ψήφιση νόμου που κυρώνει αυτή τη συνθήκη ή συμφωνία απαιτείται πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών. '' Τέλος, στην τρίτη παράγραφο προβλέπεται η δυνατότητα της Eλλάδας ''να προβαίνει ελεύθερα, με νόμο που ψηφίζεται από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, σε περιορισμούς ως προς την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας της, εφόσον αυτό υπαγορεύεται από σπουδαίο εθνικό συμφέρον, δεν θίγει τα δικαιώματα του ανθρώπου και τις βάσεις του δημοκρατικού πολιτεύματος και γίνεται με βάση τις αρχές της ισότητας και με τον όρο της αμοιβαιότητας.'' Με την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1986 προστέθηκε ακόμη ερμηνευτική δήλωση βάσει της οποίας ''το άρθρο 28 αποτελεί θεμέλιο για τη συμμετοχή της Χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης''. Βάσει επομένως της ανωτέρω συνταγματικής ρύθμισης προκύπτει η θέση που κατέχουν οι διεθνείς κανόνες δικαίου στην εσωτερική έννομη τάξη. Υπερισχύουν από κάθε άλλη διάταξη νόμου,όχι όμως από το Σύνταγμα,το οποίο παραμένει στην ανώτερη ιεραρχική θέση. Αυτό άλλωστε διαφαίνεται και από πλήθος άλλων συνταγματικών διατάξεων, όπως στο άρθρο 87, παράγραφο 2, κατά το οποίο ''οι δικαστές κατά την άσκηση των καθηκόντων

4 τους υπόκεινται μόνο στο Σύνταγμα και στους νόμους και σε καμία περίπτωση δεν υποχρεούνται να συμμορφώνονται με διατάξεις που έχουν τεθεί κατά κατάλυση του Συντάγματος'', στο άρθρο 93,παράγραφο 4, όπου ''τα δικαστήρια υποχρεούνται να μην εφαρμόζουν νόμο που το περιεχόμενό του είναι αντίθετο προς το Σύνταγμα'',καθώς επίσης και στο άρθρο 100, παράγραφο 1 όπου γίνεται ξανά αναφορά στον έλεγχο συνταγματικότητας των νόμων,αλλά και στο άρθρο 110 με την ρύθμιση του ζητήματος της αναθεώρησης του Συντάγματος κατά αυστηρό τρόπο. Έτσι,το Σύνταγμα χαράσσει από τη μία πλευρά τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της διεθνούς κοινότητας και του κράτους,το οποίο ασκεί κατά κανόνα την πολιτική εξουσία. Παράλληλα, όμως με την υπεροχή του διεθνούς δικαίου έναντι του εσωτερικού καταδεικνύεται και η μεγάλη σημασία του διεθνούς δικαίου,καθώς η μη εφαρμογή του επισύρει τη διεθνή ευθύνη,όπως επίσης δηλώνεται και ο καταναγκαστικός του χαρακτήρας. Συνεπώς, καθώς οι νόμοι είναι κατώτεροι των διεθνών κανόνων, η εφαρμογή τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αν συγκρούονται η όχι προς αυτές. Αυτή είναι και η ως ένα βαθμό επίδειξη ισχύος του διεθνούς έναντι του εσωτερικού δικαίου. Εφόσον ένας νόμος αντιτίθεται σε διεθνή κανόνα τότε δεν εφαρμόζεται λόγω της ανώτερης τυπικής ισχύος του δευτέρου έναντι του πρώτου. Κριτής του αν ένας νόμος αντιτίθεται σε έναν κανόνα διεθνούς δικαίου η όχι είναι συνήθως τα εκάστοτε δικαστήρια. Και αν ανατρέξουμε στη νομολογία θα συναντήσουμε αρκετά παραδείγματα περιπτώσεων όπου τα εθνικά δικαστήρια έχουν αρνηθεί την εφαρμογή κανόνων διεθνούς δικαίου, όπως είναι η περίπτωση της απόφασης 1424/1988 του Αρείου Πάγου αλλά και άλλες, όπως η 1401/1991 ΑΠ, η 3603/1992 ΣτΕ και η 4674/1998 της ολομέλειας του ΣτΕ.

5 Άλλα άρθρα του Συντάγματος που αναφέρονται στο διεθνές δίκαιο Το άρθρο 2 2: ''H Eλλάδα, ακολουθώντας τους γενικά αναγνωρισμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου, επιδιώκει την εμπέδωση της ειρήνης, της δικαιοσύνης, καθώς και την ανάπτυξη των φιλικών σχέσεων μεταξύ των λαών και των κρατών''. Το άρθρο 5 2: ''Όλοι όσοι βρίσκονται στην Eλληνική Eπικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Eξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Aπαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας''. Το άρθρο 36 1: ''O Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με τήρηση οπωσδήποτε των ορισμών του άρθρου 35 παράγραφος 1, εκπροσωπεί διεθνώς το Kράτος, κηρύσσει πόλεμο, συνομολογεί συνθήκες ειρήνης, συμμαχίας, οικονομικής συνεργασίας και συμμετοχής σε διεθνείς οργανισμούς ή ενώσεις και τις ανακοινώνει στη Bουλή, με τις αναγκαίες διασαφήσεις, όταν το συμφέρον και η ασφάλεια του Kράτους το επιτρέπουν'' Το άρθρο 100 1,εδ. Στ: ''H άρση της αμφισβήτησης για το χαρακτηρισμό κανόνων του διεθνούς δικαίου ως γενι- κά παραδεγμένων κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 28''.

6 Ανάλυση των εννοιών του Συντάγματος (Ι) και των διεθνών συμβάσεων (ΙΙ) Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σωστή προσέγγιση της σχέσης των διεθνών συμβάσεων με το Σύνταγμα αποτελεί ο ορισμός αυτών των εννοιών. I)Σύνταγμα Oρισμός Το Σύνταγμα με την ευρύτερη έννοια του όρου, ένα σύνολο θεμελιωδών κανόνων που διέπουν μια έννομη τάξη. Οι μορφές του Συντάγματος είναι τρεις, το οιονεί Σύνταγμα, το παραδοσιακό ή Σύνταγμα υπό ευρεία έννοια και το σύγχρονο ή Σύνταγμα υπό στενή έννοια. Οιονεί Σύνταγμα είναι οποιοδήποτε μόρφωμα περικλύει κάποια μόνο και όχι όλα τα τυπικά και ουσιαστικά χαρακτηριστικά του Συντάγματος. Σύνταγμα σύγχρονο είναι ο ''γραπτός, σε ιδιαίτερο κείμενο διατυπωμένος, υπέρτατος, γενικός, καθολικός, θεμελιώδης νόμος, που έχει τεθεί με ειδική διαδικασία, ρυθμίζει τη συνολική κοινωνική, πολιτική,οικονομική ζωή, έχει αυξημένη τυπική δύναμη και μεταβάλλεται με διαδικασία δυσχερέστερη της προβλεπόμενης για τους κοινούς νόμους''. Σύνταγμα παραδοσιακό είναι ένα ''σύνολο κανόνων που ρυθμίζουν τη μορφή του κράτους, την οργάνωση και τα όρια της κρατικής εξουσίας και τις σχέσεις της με τους πολίτες''.τυπικά στοιχεία ενός συνταγματικού κανόνα είναι η γραπτή μορφή, η αυστηρότητα και η αυξημένη τυπική ισχύς. Ουσιαστικά στοιχεία είναι η γενικότητα, η καθολικότητα και το ότι πρόκειται για θεμελιώδη και ιδιαίτερα σημαντικό νόμο.

7 Πηγές δικαίου Α) Το τυπικό σύνταγμα και οι πράξεις αυξημένης τυπικής ισχύος, δηλαδή: i) Το τυπικό σύνταγμα. Το τυπικό σύνταγμα είναι το γραπτό κείμενο που φέρει τον ομώνυμο τίτλο και αποτελεί νόμο αυστηρό και υπέρτατο, αφού οι διατάξεις του κατέχουν τη μεγαλύτερη τυπική ισχύ έναντι κάθε αλλού κανόνα δικαίου στην ιεραρχία της έννομης τάξης. Είναι λοιπόν η βασικότερη πηγή του συνταγματικού δικαίου. ii) Οι συντακτικές πράξεις. ''Συντακτικές πράξεις είναι οι εκδιδόμενες από de facto κυβερνήσεις, τυπικά ισοδύναμες προς τους συνταγματικούς κανόνες''. Οι πράξεις αυτές εκδίδονται κυρίως όταν δεν υπάρχει κυβέρνηση. Η ισχύς τους είναι ίση με την ισχύ των νόμων, του συντάγματος και των ψηφισμάτων. iii) Τα ψηφίσματα. Είναι οι πράξεις που εκδίδονται από συντακτική η αναθεωρητική συνέλευση σε περίπτωση που δεν υφίσταται σύνταγμα, ισάξιες με τους συνταγματικούς, τυπικά ανώτερους νόμους προς κάλυψη του πολιτικού κενού. Β) Οι εκτελεστικοί του συντάγματος τυπικοί νόμοι. Είναι νόμοι που προέρχονται από τη Βουλή, οι οποίοι εξειδικεύουν συνταγματικούς κανόνες που αφορούν τα ατομικά δικαιώματα και διαθέτουν ρυθμιστικό περιεχόμενο. Επειδή δεν έχουν αυξημένη τυπική ισχύ,δύνανται να καταργηθούν με νόμο. Κατ εξαίρεση αυξημένη τυπική ισχύ διαθέτουν οι νόμοι αυξημένης τυπικής ισχύος.

8 Γ) Οι κανονιστικού περιεχομένου πράξεις της εκτελεστικής εξουσίας και της διοίκησης. Είναι πράξεις που εκδίδονται από την εκτελεστική εξουσία,όπως πχ τα προεδρικά διατάγματα. Δ) Το συνταγματικό έθιμο Έθιμο είναι ένας άγραφος κανόνας δικαίου που χαρακτηρίζεται από μακρόχρονη συμπεριφορά με την πεποίθηση υπακοής σε κανόνα δικαίου. Το έθιμο συμπληρώνει η και καταργεί τον κανόνα δικαίου. Ε) Ο κανονισμός της βουλής. Από τη στιγμή που ο κανονισμός της βουλής ορίζει ρητά τις αρμοδιότητες των εκπροσώπων και τις διαδικασίες που προϋποθέτει κάθε ενεργεία τους, αποτελεί πηγή του συνταγματικού δικαίου. ΣΤ) Το διεθνές δίκαιο Αφορά τους κανόνες δικαίου της έννομης τάξης τους οποίους έχει αφομοιώσει το εθνικό δίκαιο σύμφωνα με το άρθρο 28 του συντάγματος. Για να καταστούν εσωτερικό δίκαιο είτε απαιτείται ειδική διαδικασία ώστε να κυρωθούν, είτε ισχύουν αυτοδικαίως.

9 Ζ) Το κοινοτικό δίκαιο Είναι το σύνολο των κανόνων δικαίου στους οποίους υπόκεινται τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η Ελλάδα περιλαμβάνει στο σύνταγμα της ρύθμιση που αφορά στους συγκεκριμένους κανόνες στο άρθρο 28 παρ.3 του Σ. Η) Η νομολογία του ΑΕΔ του άρθρου 100 του Συντάγματος. Η ιεραρχία των κανόνων δικαίου. Στην κορυφή της ιεραρχίας βρίσκονται συνεπώς οι υπέρτατοι συνεπώς οι υπέρτατοι νομοί, από τους οποίους πηγάζουν οι υπόλοιποι και που εκφράζουν το γενικότερο πνεύμα του πολιτεύματος. Η ιεραρχία της ελληνικής έννομης τάξης έχει ως εξής: 1)Σύνταγμα-πράξεις / νομοί αυξημένης τυπικής ισχύος. 2) Διεθνές δίκαιο 3)Νόμοι 4)Κανονιστικές πράξεις της διοίκησης. Κυρίαρχος επομένως ρυθμιστής της έννομης τάξης είναι το Σύνταγμα. Ακολουθεί το διεθνές δίκαιο και τέλος οι κανονιστικές πράξεις της διοίκησης. Η μεσολάβηση του διεθνούς δικαίου ανάμεσα στους νομούς και το σύνταγμα εξηγείται από το άρθρο 28 το οποίο στην πρώτη του παράγραφο ορίζει πως οι γενικώς παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου και οι διεθνείς συμβάσεις, μετά από την επικύρωση τους με νόμο, καθίστανται αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού δικαίου και έχουν ανώτερη ισχύ από το νόμο.

10 II)Διεθνείς Συμβάσεις Γενικά για το διεθνές δίκαιο Το διεθνές δίκαιο είναι το σύστημα των κανόνων που ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ κρατών η διεθνών οργανισμών. Η διεθνής έννομη τάξη αποτελείται από τους γενικούς κανόνες του διεθνούς δικαίου, οι οποίοι είναι κατά κανόνα εθιμικοί, και από τους κανόνες των διεθνών συμβάσεων. Και οι γενικοί κανόνες, αλλά και οι διεθνείς συμβάσεις κατέχουν ανώτερη θέση από το νόμο αλλά κατώτερη από το σύνταγμα. Τα υποκείμενα του διεθνούς δικαίου Τα υποκείμενα του διεθνούς δικαίου είναι τα εξής: Το κράτος: Το κράτος είναι μια οργανωμένη κοινότητα ανθρώπων, εγκατεστημένων σε μια χωρά, η οποία κοινότητα ασκεί στα μέλη της αυτοδύναμη εξουσία και έχει τη μορφή νομικού προσώπου. Τα στοιχεία του κράτους είναι η χώρα, ο λαός και η αυτοδύναμη εξουσία. Οι διεθνείς οργανισμοί: Είναι οργανισμοί που ιδρύονται με συνθήκη που συνάπτουν τα κράτη. Στόχο έχουν να επεκτείνουν τις εργασίες τους σε διεθνές επίπεδο. Τα άτομα: Τα άτομα μπορεί να αποτελέσουν υποκείμενο του διεθνούς δικαίου αλλά κάτω από συγκεκριμένες και ειδικές συνθήκες

11 Ορισμός διεθνών συμβάσεων-κύρωση-αμοιβαιότητα Οι διεθνείς συμβάσεις είναι στην ουσία δηλώσεις βουλήσεως στις οποίες προβαίνουν τα υποκείμενα του διεθνούς δικαίου και είναι τέτοιες ώστε να αναγνωρίζονται από το διεθνές δίκαιο ως έγκυρες. Οι δηλώσεις βουλήσεως αυτές έχουν τη μορφή συμβάσεων και μπορούν να συνάπτονται είτε μεταξύ κρατών, είτε μεταξύ κρατών και διεθνών οργανισμών με δικαιοπρακτική ικανότητα, είτε μεταξύ διεθνών οργανισμών με δικαιοπρακτική ικανότητα. Απαιτούμενο βήμα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας είναι η επικύρωση της συνθήκης. Όσον αφορά τις διεθνείς συμβάσεις αυτοδύναμης εφαρμογής(self -executing),αυτές υπαγάγονται επίσης στο άρθρο 28 του Συντάγματος. Διεθνείς συμβάσεις αυτοδύναμης εφαρμογής είναι αυτές που μπορούν να εφαρμοστούν, εξαιτίας του περιεχομένου τους, άμεσα στο εσωτερικό των κρατών, και να δημιουργούν ευθέως δικαιώματα και υποχρεώσεις στους πολίτες. Για να έχει τέτοια αποτελέσματα μία σύμβαση, πρέπει τα συμβαλλόμενα μέρη να θέλησαν, να απονείμουν ή να επιβάλουν άμεσα δικαιώματα ή υποχρεώσεις στους πολίτες τους, ενώ παράλληλα, οι διατάξεις της να είναι "πλήρεις" και "συγκεκριμένες", έτσι ώστε να μην απαιτούνται συμπληρωματικές ενέργειες της νομοθετικής ή της εκτελεστικής εξουσίας για να εφαρμοσθούν στην εθνική έννομη τάξη. Αντίθετα, δεν είναι αυτοδύναμης εφαρμογής οι διεθνείς συμβάσεις, οι διατάξεις των οποίων δεν παράγουν άμεσα έννομα αποτελέσματα, είτε γιατί απαιτείται η συγκεκριμενοποίησή τους και η εφαρμογή του με τη μεσολάβηση του εθνικού νομοθέτη, είτε επειδή από το ίδιο το αντικείμενο και το περιεχόμενό τους δεν μπορούν να δημιουργηθούν δικαιώματα και υποχρεώσεις.

12 Έτσι για παράδειγμα το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε, ότι το άρθρο 4 της υπ' αριθμ. 98 Διεθνούς Συμβάσεως "περί εφαρμογής των αρχών του δικαιώματος οργανώσεως και συλλογικής διαπραγματεύσεως", που συνάφθηκε στη Γενεύη την και κυρώθηκε με το ν.δ. 4205/61, αποτελεί "απλή κατευθυντήριον υπόδειξιν διά την εσωτερικήν νομοθεσίαν". Εξάλλου, κατά πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επιρατείας, υπό το προϊσχύσαν του Συντάγματος 1975 καθεστώς, εφόσον από τη διεθνή σύμβαση δεν δημιουργούνταν απευθείας δικαιώματα και υποχρεώσεις που είναι δικαστικά επιδιώξιμα, η αίτηση ακυρώσεως εθεωρείτο απαράδεκτη, διότι στην περίπτωση αυτή η διεθνής σύμβαση διέπει μόνον σχέσεις μεταξύ κρατών, έχουσα μόνον χαρακτήρα κυβερνητικής πράξης. (ΣτΕ 727/1930, 796/1931, 237/1956). Εφόσον όμως επρόκειτο για εσωτερικό νόμο που εκδόθηκε σε εφαρμογή διεθνούς συμβάσεως, τότε η αίτηση ακυρώσεως ήταν παραδεκτή (ΣτΕ 561/1930, 401/1953). Όσον αφορά τέλος τον όρο της αμοιβαιότητας,απ' αυτόν εξαρτάται η εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς συμβατικού δικαίου στους αλλοδαπούς.διαφαίνεται έτσι η έντονη εξάρτηση από πολιτικές κρίσεις. Η αμοιβαιότητα, που καθιερώνει το Σύνταγμα του 1975 είναι η λεγόμενη στην θεωρία του Διεθνούς Δικαίου "ενδεχόμενη αμοιβαιότητα". Αυτό σημαίνει, ότι η έννομη προστασία από τη διεθνή συνθήκη παρέχεται στον αλλοδαπό με την προϋπόθεση, ότι και οι Ελληνες θα απολαμβάνουν την ίδια προστασία στο κράτος ιθαγένειας του συγκεκριμένου αλλοδαπού.

13 Η ενσωμάτωση των διεθνών συμβάσεων στο εσωτερικό δίκαιο Σχετικά με το ζήτημα της ένταξης των διεθνών κανόνων γενικά και ειδικότερα των διεθνών συμβάσεων στο εσωτερικό του κράτους-μέλους της διεθνούς κοινότητας έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες. Οι θεωρίες που ασχολούνται με το θέμα της κύρωσης είναι στο σύνολο τους τρεις. Πρόκειται για τη θεωρία της μετατροπής, της προσαρμογής και της εκτέλεσης. Ως προς την πρώτη, τη θεωρία της μετατροπής, μετά από κύρωση και δημοσίευση, δημιουργείται νέος κανόνας δικαίου που αναμορφώνεται στο πλαίσιο της εσωτερικής δικαιοταξίας. Κατ' επέκταση, ένας κανόνας που έχει καταργηθεί σε άλλα κράτη δύναται να εξακολουθεί να ισχύει στο εσωτερικό δίκαιο. Η θεωρία αυτή επιλύει τα προβλήματα που ανακύπτουν από τη διαδικασία της κύρωσης, παρόλα αυτά δημιουργεί πρόσθετες αμφιβολίες ως προς την ένταξη του εθίμου και σε περιπτώσεις όπου ο διεθνής κανόνας μεταφράζεται σε άλλη γλώσσα. Όσον αφορά τη θεωρία της προσαρμογής,αυτή έχει ως βασική της θέση ότι η εσωτερική νομοθεσία αναζητά τρόπους ώστε να γίνει παράλληλη προς το περιεχόμενο των διεθνών συμβάσεων. Έτσι, σε κάθε έννομη τάξη υπάρχει ρητός η σιωπηρός κανόνας, κατά τον οποίο το εσωτερικό δίκαιο προσαρμόζεται στο διεθνές. Όσον αφορά το ζήτημα της ένταξης του εθίμου, απαντά πως είναι ήδη προϊόν συναίνεσης και δεν χρειάζεται περαιτέρω διαδικασία. Κατά τ άλλα,παρουσιάζει τις ίδιες αδυναμίες με τη θεωρία της μετατροπής. Τέλος,υπάρχει και η θεωρία της εκτέλεσης, κατά την οποία κάθε κράτος δύναται να προσαρμόζει ελευθέρα τους τρόπους ένταξης και τη σχέση ιεραρχήσεως των διεθνών κανόνων στο εσωτερικό δίκαιο.βάσει αυτής της θεωρίας, οι κανόνες του διεθνούς δικαίου εντάσσονται όλοι αυτούσιοι στο διεθνές δίκαιο, ενώ η ισχύς τους ξεκινά ταυτόχρονα σε διεθνές και εσωτερικό επίπεδο. Επίσης, η κατάργηση του διεθνούς κανόνα σε διεθνές επίπεδο συνεπάγεται

14 αυτόματη κατάργησή του στο εσωτερικό δίκαιο χωρίς πρόσθετη διάταξη. Εκτός από τις ως άνω θεωρίες, έχουν διατυπωθεί παράλληλα και άλλες θεωρίες που καθορίζουν τις σχέσεις διεθνούς και εσωτερικής έννομης τάξης. Πρόκειται αφενός για την μονιστική θεωρία που υποστηρίχθηκε κυρίως από τον H. Kelsen και μετριοπαθέστερα από τον Α. Verdross και αφετέρου για τη δυαδική, με βασικούς εκπροσώπους τους H. Triepel και D. Anzilloti. Η μονιστική θεωρία,βασιζόμενη στη μονιστική αρχή δε διακρίνει την έννομη τάξη σε εσωτερική και διεθνή, καθώς και οι δύο είναι τμήματα μιας ενιαίας και ευρύτερης κή διαδικασία με διαδοχικές φάσεις, από τον ιεραρχικά ανώτατο αφηρημένο κανόνα έως τον ιεραρχικά κατώτατο, που είναι ο συγκεκριμένος κανόνας. Σε κάθε φάση, τα αρμόδια όργανα της έννομης τάξης, αφ' ενός μεν εφαρμόζουν τον υπέρτερο κανόνα, στον οποίον υπάγονται και τα ίδια, και από την άλλη δημιουργούν υποδεέστερο κανόνα. Στην θεωρητική αυτή πυραμίδα δεν είναι δυνατό να υπάρξει σύγκρουση μεταξύ εσωτερικού και διεθνούς δικαίου. Ενδεχομένη σύγκρουση θα είναι επιφανειακή, γιατί αντιφατικές διατάξεις είναι νομικά ανυπόστατες. Στο μονιστικό σύστημα αλληλεξαρτήσεως και υπαγωγής του ενός κανόνα στον άλλον ιεραρχικά υπέρτερο - κατά την κρατούσα άποψη - τα πρωτεία ανήκουν στο διεθνές δίκαιο, γιατί αυτό ορίζει τις προϋποθέσεις αναγνωρίσεως και συνυπάρξεως των κρατών έννομης τάξης. Αντίθετα, κατά τη δυαδική θεωρία, το κρατικό και το διεθνές δίκαιο είναι ισοδύναμα και ανεξάρτητα νομικά συστήματα. Η ανεξαρτησία του ενός από το άλλο έγκειται στη διαφορά των υποκειμένων τους, των πηγών τους και της θεσμικής τους διάρθρωσης. Κατ επέκταση, το διεθνές δίκαιο δεν έχει ουδεμία

15 υποχρεωτικότητα πάνω στο εσωτερικό δίκαιο, ούτε το εσωτερικό πάνω στο διεθνές. Γι' αυτό το λόγο, το διεθνές δίκαιο δεν ενσωματώνεται στο εσωτερικό και δεν αποτελεί πηγή του συνταγματικού δικαίου. Παρότι και οι δυο θεωρίες έχουν σεβαστή ιστορία, δεν αρκεί ο χαρακτηρισμός μιας έννομης τάξης ως μονιστικής ή δυαδικής, αλλά απαιτείται η πρακτική εφαρμογή όλων των διατάξεων που αφορούν στο θέμα αυτό και εν προκειμένω του άρθρου 28 του Συντάγματος. Όσον αφορά στο άρθρο 28 του Συντάγματος,σ' αυτό γίνεται σαφής ότι προαπαιτούμενο της ένταξης των διεθνών συμβάσεων στο εσωτερικό δίκαιο είναι η διαδικασία της κύρωσης τους με νόμο, καθώς επίσης και η δημοσίευσή τους. Με τον όρο κύρωση εννοούμε ρητή πράξη των αρμοδίων οργάνων του κράτους που περιλαμβάνει το κείμενο της συνθήκης η επαναλαμβάνει το περιεχόμενο της με άλλη μορφή και αποδίδει σε αυτό πλήρη και νόμιμη ισχύ. Με τον όρο δημοσίευση εννοούμε την καταχώρηση της ρητής πράξεως σε επίσημη εφημερίδα του κράτους. Η παραπάνω διαδικασία ωστόσο δεν είναι δεσμευτική πάντα. Ανάλογα με το κράτος ο τρόπος ένταξης ποικίλει ενώ παράλληλα παρατηρείται και το φαινόμενο να δημοσιεύεται μια συνθήκη χωρίς καν να έχει επικυρωθεί. Στο ελληνικό κράτος έχει ενστερνιστεί και έχει διατηρήσει τη διαδικασία της κύρωσης. Ο αρχηγός της εκτελεστικής εξουσίας εξουσιοδοτείται και επιτάσσεται η εκτέλεση της συνθήκης στο εσωτερικό δίκαιο μετά την ψήφιση του αντιστοίχου νόμου η διατάγματος, κατά το άρθρο 36 παρ.2.μάλιστα η ελληνική νομολογία σε σειρά αποφάσεων έχει υποστηρίξει τα αντίστοιχα. Για παράδειγμα, κατά την απόφαση ΑΠ 913/1975, η μη κυρωμένη συνθήκη "δεν αποκτά δύναμη εσωτερικού νόμου, όπως και κατα την απόφαση ΑΠ 450/1976 η μη κυρωμένη συνθήκη "δεν αποτελεί εσωτερικό δίκαιο. Αλλά και βάσει άλλων αποφάσεων όπως της απόφασης

16 ΕφΑθ 6909/1976 η μη κυρωμένη συνθήκη "δεν αποτελεί εσωτερικό δίκαιο)ή της απόφασης ΣτΕ 395/1978 και της ταυτόσημής της ΣτΕ 1460/1978 η κυρωθείσα διά νόμου σύμβαση υπερισχύει, κατ' άρθρο 28 Συντάγματος, πάσης αντιθέτου διατάξεως εσωτερικού νόμου". Συμπεράσματα-Γενικές εκτιμήσεις Ανακεφαλαιώνοντας τις ανωτέρω αναπτύξεις, μπορούν να συναχθούν διάφορα συμπεράσματα. Πρώτον, ότι το εσωτερικό και το διεθνές δίκαίο, είτε θεωρηθούν αυτόνομα νομικά συστήματα, είτε ενιαίο σύνολο, εξασφαλίζουν την αποτελεσματική προστασία του ατόμου από την επεμβατική κρατική εξουσία ως προς τα δικαιώματα τουλάχιστον που οι επιμέρους κρατικές παραδόσεις θεωρούν θεμελιώδη. Συγκεκριμένα, το ελληνικό Σύνταγμα εντάσσει το διεθνές δίκαιο, τόσο το εθιμικό,όσο και το συμβατικό στην εσωτερική έννομη τάξη ως αναπόσπαστο μέρος του βάσει του άρθρου 28 του Συντάγματος αποδίδοντάς του αυξημένη τυπική ισχύ έναντι του νόμου, όχι όμως και του Συντάγματος.Δεύτερον, πολύ σημαντική είναι και η εξελικτική πορεία του διεθνούς δικαίου, το οποίο σήμερα κρίνεται περισσότερο αναγκαίο από ποτέ λόγω των κατάφωρων παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων διεθνώς. Γι' αυτό το λόγο και απαιτείται η αύξηση του καταναγκαστικού χαρακτήρα των διεθνών συμβάσεων. Αυτό βεβαία προϋποθέτει τη δημιουργία ενός διεθνούς μηχανισμού απονομής δικαιοσύνης, τέτοιου ώστε να μην επηρεάζεται από τα συμφέροντα των κρατών, αλλά να επιβάλλει την ίση και δίκαιη μεταχείριση όλων των υποκειμένων του διεθνούς δικαίου.

17 Περίληψη Στο παραπάνω κείμενο έγινε λόγος για τη σχέση του Συντάγματος με το διεθνές δίκαιο.κρίθηκε σκόπιμο να γίνει παράθεση των χαρακτηριστικών του Συντάγματος και του διεθνούς δικαίου και της σχέσης που υπάρχει μεταξύ τους.έγινε αναφορά στις διάφορες θεωρίες αλλά περισσότερο στη βασικότερη, αυτή του μονισμού-δυαδισμού.τέλος, ως συμπέρασμα τονίστηκε η επιτακτική αναγκαιότητα από τις συνθήκες της διεθνούς σκηνής της δημιουργίας ενός διεθνούς, ανεπηρέαστου από κρατικά συμφέροντα μηχανισμού απονομής της δικαιοσύνης. Βιβλιογραφία Α.Δημητρόπουλος, Γενική Συνταγματική Θεωρία, σύστημα συνταγματικού δικαίου, τόμος Α, εκδ. Α.Ν. Σάκκουλα 2004 Α.Δημητρόπουλος, παραδόσεις συνταγματικού δικαίου, εκδ.α.ν.σάκκουλα 2001 Κ.Γ. Μαυριάς, Συνταγματικά δικαιώματα, εκδ.α.ν. Σάκκουλα 2004 Α. Μάνεσης, παραδόσεις Α.Ν. Παπακωνσταντίνου, Κράτος και διεθνές δίκαιο, εκδ. Α.Ν. Σάκκουλας 2001 Ε.Ρούκουνας, Διεθνές δίκαιο, τεύχος α, Α.Ν. Σάκκουλα, 1997 Δ.Τσάτσος, Συνταγματικό δίκαιο, τόμος α, δ έκδοση, Α.Ν. Σάκκουλα,1994

18