Το γυαλί (από τεχνικής πλευράς)

Transcript

1 Το γυαλί (από τεχνικής πλευράς) Σύντομη ιστορική αναδρομή σελ. 2 Σύνθεση Παραγωγή Φυσικά χαρακτηριστικά σελ. 7 Μεταφορά Αποθήκευση Χειρισμός σελ. 11 Ο υαλοπίνακας στις σύγχρονες κατασκευές σελ. 19 Ο υαλοπίνακας στην διαχείριση του ηλιακού φωτός σελ. 20 Ο υαλοπίνακας στην θερμομόνωση σελ. 27 Ο υαλοπίνακας στην ηχομείωση σελ. Ο υαλοπίνακας στην προστασία και ασφάλεια σελ. Ο υαλοπίνακας στην πυροπροστασία σελ. Ο υαλοπίνακας στην εσωτερική διακόσμηση σελ. Ευρωπαϊκά πρότυπα (standards) σελ. Αποδεκτές ποιοτικές/οπτικές αποκλίσεις σελ. 1

2 Πρόλογος Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί τεράστια εξέλιξη στον τομέα της πρόσβασης στην γνώση. Δεδομένα και πληροφορίες διακινούνται σήμερα με εντυπωσιακή ταχύτητα. Αρκεί ένα «κλικ» για να ανοίξει η πόρτα μιας απέραντης βιβλιοθήκης. Παρά ταύτα, δεν έπαψαν ποτέ να έχουν την χρησιμότητά τους, περιεκτικοί οδηγοί και εγχειρίδια, η ύλη των οποίων, είναι πολλές φορές αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες των ενδιαφερομένων. Άλλωστε από κει και πέρα υπάρχει πάντοτε η δυνατότητα της εξειδικευμένης και σε μεγαλύτερο βάθος αναζήτησης. Η παρούσα εργασία, εκπονήθηκε με την ταπεινή φιλοδοξία να φανεί χρήσιμη σε όσους επιθυμούν να αποκτήσουν ή να συμπληρώσουν βασικές γνώσεις πάνω στην φύση, τις ιδιότητες, την χρησιμότητα, τις εφαρμογές και τον χειρισμό του γυαλιού. Εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της γενικότερης προσπάθειας για ενημέρωση των επαγγελματιών του κλάδου που έχει αναληφθεί από την Alfa Glass και αποτελεί συμπλήρωμα των υπόλοιπων ενεργειών. Θα θέλαμε δε να επαναλάβουμε για μια ακόμη φορά ότι οι άνθρωποι της Alfa Glass είναι στην διάθεσή σας για την άμεση παροχή κάθε πληροφορίας και βοήθειας την οποία χρειάζεστε προκειμένου να ανταποκριθείτε στις ανάγκες των πελατών σας. Έχουμε την γνώση, την επαγγελματική εμπειρία και πάνω απ όλα την διάθεση να καλύψουμε κάθε σας ανάγκη. Μη διστάσετε να μας το ζητάτε. Είναι χαρά μας. I. Σύντομη ιστορική αναδρομή Το γυαλί σαν υλικό υπήρχε ανέκαθεν στην φύση, σχηματισμένο από το λιώσιμο συγκεκριμένων πετρωμάτων, σε συνθήκες πολύ υψηλών θερμοκρασιών (κυρίως μετά από ηφαιστειακές εκρήξεις). Πρόκειται για τον οψιδιανό (obsidian), ένα σκούρο αδιαφανές πέτρωμα, που χρησιμοποιήθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια για την κατασκευή κοσμημάτων, αγγείων, εργαλείων και όπλων. Μέχρι σήμερα δεν έχει προσδιοριστεί πότε και πού ξεκίνησε η παραγωγή γυαλιού από τον άνθρωπο. Αρχαιολογικά ευρήματα στην Αίγυπτο δείχνουν ότι εκεί ήδη έλιωναν γυαλί πριν από χρόνια, πιθανολογείται όμως ότι οι πρώτοι που κατασκεύασαν γυαλί πρέπει να ήταν οι Βαβυλώνιοι. Κατά τον αρχαίο Ρωμαίο ιστορικό Πλίνιο τον πρεσβύτερο, ο άνθρωπος έγινε μάρτυρας της παραγωγής γυαλιού από ένα τυχαίο περιστατικό. Εκεί γύρω στα π.χ. στις ακτές της ανατολικής Μεσογείου, Φοίνικες ναυτικοί, ενδεχομένως και ναυαγοί, έστησαν ένα βράδυ στην παραλία ένα πρόχειρο τζάκι από πέτρες «νάτρου» δηλαδή ορυκτής σόδας και στερέωσαν το τσουκάλι τους επάνω, για να ετοιμάσουν το φαγητό τους. Η δυνατή φωτιά φαίνεται πως σιγά-σιγά έλιωσε το νάτριο των πετρωμάτων και καθώς το τήγμα ανακατεύτηκε με την άμμο, σχηματίστηκε ένα παχύρευστο ημιδιαφανές υγρό, που το πρωί ήταν σκληρό γυαλί. Είναι η πρώτη ιστορική αναφορά παραγωγής γυαλιού από ανθρώπινη δραστηριότητα. Στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου (Αίγυπτο, Μεσοποταμία) έχουν βρεθεί γυάλινα αντικείμενα (πιθανόν γυάλινες χάντρες), τα οποία πιστεύεται ότι χρονολογούνται από το π.χ. περίπου. Στην ίδια περιοχή ανήκουν και θραύσματα γυάλινων βάζων χρονολογούμενα από τον 16 ο π..χ. αιώνα, ενώ την ίδια περίοδο έχουν κατασκευαστεί τα τρία σωζόμενα βάζα που φέρουν το όνομα του Φαραώ Θούτμοσις του 2

3 τρίτου ( π.χ.). Στην Ελλάδα το γυαλί πρωτοεμφανίζεται κατά τον 14 ο π.χ. αιώνα, στα νησιά του Αιγαίου και τις Μυκήνες. Το γυαλί αναφέρεται σαφώς για πρώτη φορά από τον Πλάτωνα (Τιμαίος 61c). Πάντως στον ελλαδικό χώρο δεν είναι γνωστό κανένα αξιόλογο κέντρο παρασκευής γυαλιού, πιθανώς επειδή δεν υπήρχε η πρώτη ύλη (πυριτική άμμος). Κατά την πρώτη π.χ. χιλιετία, η υαλουργία έγινε ευρύτερα γνωστή στον κόσμο και συντελέστηκαν αρκετές βελτιώσεις. Οι υαλουργοί έμαθαν να παράγουν διάφανο ή χρωματιστό γυαλί και να βελτιώνουν την αντοχή του γυαλιού προσθέτοντας διάφορα υλικά. Παρ όλα αυτά, η παραγωγή του γυαλιού συνέχισε να είναι μια δύσκολη διαδικασία και τα προϊόντα από γυαλί χρησιμοποιούνταν κυρίως από τις βασιλικές οικογένειες ή σε θρησκευτικές τελετές. Το πρώτο εγχειρίδιο παραγωγής γυαλιού, χρονολογείται από το 650 π.χ. περίπου. Οδηγίες, σε σφηνοειδή γραφή, για το πώς μπορεί να παραχθεί γυαλί, περιλαμβάνονται σε πήλινες πλάκες της βιβλιοθήκης του βασιλιά των Ασσυρίων Ασουρμπανιπάλ ( π.χ.) «Ανακατέψτε 60 μέρη άμμο, 180 μέρη στάχτες από θαλασσινά φυτά και 5 μέρη κιμωλία, βάλτε τα στο καμίνι και θα πάρετε γυαλί». Σταθμό στην παραγωγή γυάλινων αντικειμένων απετέλεσε η ανακάλυψη του φυσήματος, κάπου ανάμεσα στο 27 π.χ. και στο 14 μ.χ. το οποίο αποδίδεται σε Σύριο υαλουργό από την περιοχή της Σιδώνας. Ο μακρύς λεπτός μεταλλικός σωλήνας που χρησιμοποιείται για την διαδικασία του φυσήματος, ελάχιστα έχει αλλάξει από τότε. Το γυαλί, μόνο τότε μπορεί να είναι διαφανές, όταν δεν έρχεται σε επαφή με άλλα πιο ψυχρά σώματα κατά την φάση της στερεοποίησής του. Η τεχνική του φυσητού γυαλιού επέτρεψε ακριβώς την αποφυγή αυτής της επαφής με αποτέλεσμα τα προϊόντα γυαλιού αυτής της περιόδου να είναι διαφανή. Στα τέλη του τελευταίου π.χ. αιώνα οι αρχαίοι Ρωμαίοι άρχισαν να φυσούν γυαλί μέσα σε καλούπια, αυξάνοντας σημαντικά την ποικιλία των σχημάτων που μπορούσαν να παραχθούν σε κοίλο γυαλί. 3

4 Εμφάνιση και εξέλιξη του αρχιτεκτονικού υαλοπίνακα Το χυτό, επίπεδο γυαλί πρωτοεμφανίζεται τον πρώτο π.χ. αιώνα στην Ρώμη. Το λιωμένο γυαλί χύνεται σε ξύλινα επίπεδα καλούπια που έχουν προηγουμένως βραχεί. Τα πρώτα αυτά επίπεδα γυαλιά έχουν διαστάσεις 40Χ40 εκ. και πάχος 4 έως 5 χιλιοστών. Έχουμε πλέον με τον τρόπο αυτόν γυαλιά για την πλήρωση παραθύρων. Οι πρώτοι υαλοπίνακες της ιστορίας τοποθετούνται την πρώτη μ.χ. δεκαετία, στην Ρώμη, αν και οι Ρωμαίοι δεν είχαν ακόμη ανακαλύψει κατάλληλες μεθόδους λείανσης, ώστε να παίρνουν διαφανές γυαλί. Χυτά γυάλινα παράθυρα, έστω και χαμηλής οπτικής ποιότητας, άρχισαν έτσι να εμφανίζονται στα σημαντικότερα κτίρια στην Ρώμη καθώς και στις πολυτελείς βίλλες της Πομπηίας, παρέχοντας προστασία των κατοίκων τους από καιρικά φαινόμενα (άνεμο, βροχή, κρύο κλπ) ενώ επέτρεπαν στο φως να μπαίνει μέσα. Αυτός παραμένει και σήμερα ο βασικός προορισμός των υαλοπινάκων. Λίγο αργότερα οι Ρωμαίοι παράγουν τους πρώτους καθρέπτες, επιστρώνοντας την μια πλευρά των υαλοπινάκων με μόλυβδο. Η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας έχει σαν συνέπεια όχι μόνο την ανάσχεση της προόδου στην τεχνολογία παρασκευής γυαλιού, αλλά και την οπισθοδρόμηση, καθώς η δραστηριότητα μειώνεται δραστικά μεταφερόμενη σταδιακά στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία κυρίως στα μοναστήρια και σε περιοχές της κεντρικής Ευρώπης. Χαρακτηριστική συνέπεια αυτού είναι το γεγονός ότι τα πρώτα παράθυρα που ντύνονται με γυαλί, ήταν αυτά των εκκλησιών. Οι υαλώσεις στις εκκλησίες απέκτησαν σύντομα διακοσμητικό ρόλο με την ανάπτυξη της τεχνοτροπίας του ζωγραφιστού γυαλιού που στην ουσία δεν είναι ζωγραφική πάνω στο γυαλί αλλά συναρμολόγηση έγχρωμων τεμαχίων γυαλιού και η δημιουργία παραστάσεων (βιτρώ). Τα γυάλινα τμήματα συγκολλούνται με μόλυβδο. Αν και στην Δυτική Ευρώπη το γυαλί έχει καταστεί και πάλι ένα δυσεύρετο προϊόν, η Βυζαντινή υαλουργία εισέρχεται βαθμηδόν σε πορεία ανάπτυξης και εξέλιξης. 4

5 Μια νέα μέθοδος παραγωγής επίπεδου γυαλιού κάνει την εμφάνισή της περί το 650 μ.χ. αποδιδόμενη σε Σύρους υαλουργούς. Φυσώντας έφτιαχναν μια κοίλη γυάλινη σφαίρα την οποία άνοιγαν από την αντίθετη του σωλήνα μεριά. Το γυαλί έπαιρνε ένα κωνικό σχήμα ( σαν καμπάνα) με τη κορυφή του στον σωλήνα. Στην συνέχεια περιστρέφανε γρήγορα τον σωλήνα ανάμεσα στις δυο τους παλάμες, κάνοντας το ζεστό ακόμα γυαλί να ανοίξει τελείως σε σχήμα επίπεδου δίσκου και να απλώσει (μέχρι μια περιορισμένη φυσικά διάμετρο). Πρόκειται για μια μέθοδο παραγωγής φτηνού επίπεδου γυαλιού η οποία χρησιμοποιήθηκε για πολλούς αιώνες έκτοτε. Γύρω στα μ.χ. έχουμε σημαντικές αλλαγές στην τεχνολογία του γυαλιού όταν αναπτύσσεται από Γερμανούς υαλουργούς, μια νέα μέθοδος παραγωγής επίπεδου γυαλιού, η οποία εξελίχθηκε δύο αιώνες μετά από Βενετούς τεχνίτες. Φυσώντας έφτιαχναν μια κοίλη γυάλινη σφαίρα την οποία ταλάντευαν κάθετα, κρατώντας την από τον σωλήνα. Η βαρύτητα έδινε ένα μακρόστενο σχήμα στο ζεστό γυαλί μετατρέποντάς το σ ένα κυλινδρικό «καβούκι» μέχρι και 3 μέτρων μήκους και πλάτους 45 περίπου εκατοστών. Όσο ήταν ακόμη ζεστό το γυαλί, το έβαζαν σ ένα επίπεδο τραπέζι, έκοβαν τα άκρα του «καβουκιού» και έσκιζαν κατά μήκος τον κύλινδρο ώστε να ανοίξει σ ένα επίπεδο φύλλο. Στα τέλη του 13 ου αιώνα οι Βενετοί, οι οποίοι μέχρι τότε εισήγαγαν γυάλινα αντικείμενα από το Βυζάντιο, χρησιμοποιούντες Βυζαντινούς τεχνίτες, άρχισαν να αναπτύσσουν την δική τους υαλουργία. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα η Βενετία είναι το αδιαμφισβήτητο κέντρο της υαλουργίας. Οι τεχνίτες του γυαλιού ξεπερνούν τις Τόσο για την προστασία της πόλης από τις συχνές πυρκαγιές από τις καμίνους των υαλουργείων, όσο και για να προστατέψουν τα «επαγγελματικά μυστικά» τους, όλοι υαλουργοί μεταφέρθηκαν στο νησί Murano, όπου η Ιταλική Αναγεννησιακή υαλουργία συνεχίστηκε για τους επόμενους αιώνες. Πέρα από την τελειοποίηση υφιστάμενων τεχνικών, οι Βενετοί ανέπτυξαν και νέες μεθόδους όπως η τεχνική της επιμετάλλωσης με υδράργυρο που παρήγαγε τους ονομαστούς σε όλη την Ευρώπη καθρέπτες. Αν και πολλοί εργαζόμενοι πέθαναν νέοι από δηλητηρίαση λόγω του υδραργύρου, η πώληση των καθρεπτών αυτών απέφερε τεράστια κέρδη, πράγμα που έκανε τους άρχοντες της πόλης να ορίσουν την ποινή του θανάτου για όποιον θα αποκάλυπτε το μυστικό της παραγωγής των. Παρ όλες όμως τις προσπάθειες των Ιταλών, οι τεχνικές της υαλουργίας διαδόθηκαν σε όλη την Ευρώπη. Όσον αφορά την Βρετανία, παρατηρούμε κι εκεί εξέλιξη στην τεχνολογία του γυαλιού, τουλάχιστον κατά τους τελευταίους αιώνες. Με την ίδρυση της Βρετανικής Εταιρίας Υαλοπινάκων το 1773, η Αγγλία κατέστη το κέντρο του κόσμου όσον αφορά τους ποιοτικούς υαλοπίνακες παραθύρων. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία, που το λείο, κατάλληλο για παράθυρα γυαλί, ήταν διαθέσιμο και προσιτό για τους περισσότερους ιδιοκτήτες σπιτιών. Την δεκαετία του 1870, ο υαλουργός George Ravenscroft, χρησιμοποιώντας οξείδιο του μολύβδου αντί για ποτάσα, παράγει διαυγές γυαλί μεγάλης αντοχής το οποίο μπορεί πλέον να χαραχθεί. 5

6 Στην Γαλλία οι υαλουργοί πέρα από την βελτίωση των Ιταλικών μεθόδων και την χρήση μεγαλύτερων πάγκων που τους έδιναν την δυνατότητα παραγωγής μεγαλύτερων υαλοπινάκων, ανέπτυξαν και διαδικασία ανόπτησης, αφήνοντας τις πλάκες γυαλιού να ψύχονται επί ημέρες μέσα σε ειδικά κατασκευασμένους φούρνους. Στα 1688, αναπτύχθηκε μια καινούργια διαδικασία για την παραγωγή επίπεδου γυαλιού κυρίως για την παραγωγή καθρεπτών, των οποίων η οπτική ποιότητα μέχρι τότε, απείχε πολύ από το να είναι η επιθυμητή. Το λιωμένο γυαλί χύνεται επάνω σ ένα ειδικό τραπέζι και κυλινδρώνεται ώστε να γίνει επίπεδο. Λόγω της επαφής του με την τράπεζα και τον κύλινδρο το γυαλί είναι αρχικά θολό. Αφού κρυώσει, η πλάκα του γυαλιού τοποθετείται επάνω σ ένα στρογγυλό τραπέζι όπου τροχίζεται (λειαίνεται) με περιστρεφόμενους μαντεμένιους δίσκους στην αρχή, με λειαντική άμμο μετά και τέλος γυαλίζεται με τσόχινους δίσκους. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας ήταν επίπεδα γυαλιά με καλή ποιότητα οπτικής περατότητας. Όταν επιστρωνόταν στην μια τους πλευρά με ένα ανακλαστικό, εύτηκτο μέταλλο, μπορούσαν να παραχθούν υψηλής ποιότητας καθρέπτες. Η Ευρωπαϊκή τεχνογνωσία στον τομέα της υαλουργίας, εισήχθη στην Αμερική, μετά την Αμερικανική Επανάσταση, αφού μέχρι τότε η Αγγλία φοβούμενη των ανταγωνισμό απαγόρευε την υαλουργία στην Αμερική. Έτσι άρχισε σταδιακά η άνθηση της υαλουργίας και στην Αμερική. Γύρω στις αρχές του 20 ου αιώνα, οι υαλουργοί ανακάλυψαν ότι οι υαλοπίνακες μπορούσαν ξαναθερμαινόμενοι να καμπυλωθούν, ενώ αν ψύχονταν αμέσως αποκτούσαν αυξημένες μηχανικές αντοχές σε κάμψη ή σε θέρμανση κατά 400%. Αυτό ήταν και το ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο για την εφαρμογή του γυαλιού στην αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία βρισκόταν στο ξεκίνημά της. Η βιομηχανική επανάσταση επέδρασε καταλυτικά και στον τομέα της παραγωγής αρχιτεκτονικού γυαλιού τόσο με την ανάπτυξη της μηχανικής τεχνολογίας όσο και με την επιστημονική έρευνα ως προς την χημική σύνθεση του γυαλιού και τα φυσικά του χαρακτηριστικά. Πρόσωπο κλειδί και ένας από τους προγόνους της σύγχρονης έρευνας του γυαλιού υπήρξε ο Γερμανός Otto Schott ( ), ο οποίος χρησιμοποίησε επιστημονικές μεθόδους για να μελετήσει τις επιδράσεις πλήθους χημικών στοιχείων επάνω στα οπτικά και θερμικά χαρακτηριστικά του γυαλιού. Το 1871 ο William Pilkington, εφηύρε μια μηχανή που αυτοματοποίησε την παραγωγή των υαλοπινάκων που φτιάχνονταν με την μέθοδο των κυλίνδρων, την οποία μηχανή βελτίωσε αργότερα (1903) ο J.H.Lubber στην Αμερική. Ο Αμερικανός μηχανικός Michael Owens ανακαλύπτει μια αυτόματη φιάλη παραγωγής φυσητού γυαλιού. Με την ταυτόχρονη βελτίωση του συστήματος τροφοδοσίας, κατέστη δυνατή η βιομηχανική παραγωγή φιαλών σταθερού μεγέθους σε ταχείς ρυθμούς. Η πρόοδος υπήρξε ραγδαία. Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ανεπτύχθησαν και μπήκαν σε εμπορική εφαρμογή καινοτόμες μέθοδοι παραγωγής αρχιτεκτονικού γυαλιού. Κυριότερες εξ αυτών η μέθοδος του τραβηχτού (etire) γυάλινου «σεντονιού» (sheet glass) του Βέλγου Emille Fourcault (1905), η οποία αναπτύχθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με αυτήν του Αμερικανού Irving Colburn σε συνεργασία με την εταιρία Libbey-Owens. Με την νέα, αυτοματοποιημένη αυτή μέθοδο, το παχύρευστο γυαλί τραβιόταν από τον κλίβανο, σχημάτιζε ένα συνεχές γυάλινο σεντόνι το οποίο ισοπεδωνόταν και κρύωνε περνώντας ανάμεσα από κυλίνδρους αμιάντου. Αν και το γυαλί που παραγόταν δεν ήταν τελείως απαλλαγμένο από ελαττώματα, η νέα αυτή τεχνική κυριάρχησε, με αποτέλεσμα στις δεκαετίες οι τιμές του επίπεδου γυαλιού να έχουν υποχωρήσει ακόμα και κατά 60%. Η τεχνική της έλξης (etire) έδωσε και την δυνατότητα παραγωγής διακοσμημένου γυαλιού (figured glass), αφού στην περίπτωση αυτή το γυαλί περνούσε ανάμεσα από κυλίνδρους με αποτυπωμένα στην επιφάνειά τους ανάγλυφα σχέδια τα οποία διαμόρφωναν αντίστοιχα την επιφάνεια του γυαλιού. 6

7 Έως το 1929 το 70% της παραγωγής επίπεδου γυαλιού στην Αμερική διοχετευόταν στην αυτοκινητοβιομηχανία. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής ήταν γυαλιά ασφαλείας (safety glass) που αποτελούνταν από δύο γυαλιά κολλημένα μεταξύ τους με ένα στρώμα ακετυλοκυταρίνης. Την μέθοδο είχε αναπτύξει από το 1910 ο Γάλλος επιστήμονας Edouard Benedictus. Με καμιά από τις παραπάνω μεθόδους δεν κατέστη δυνατόν να παραχθεί επίπεδο γυαλί με τα επιθυμητά οπτικά χαρακτηριστικά, ώσπου μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η Βρετανική εταιρία Pilkington Brothers Ltd παρουσίασε την νέα μέθοδο παραγωγής επίπεδου γυαλιού την οποία εφεύρε ο Alastair Pilkington, με την επωνυμία float και η οποία τέθηκε σε εμπορική εφαρμογή το 1959, συνδυάζοντας για πρώτη φορά το λαμπερό φινίρισμα του γυάλινου «σεντονιού» με την οπτική ποιότητα της πλάκας γυαλιού. Το λιωμένο γυαλί, περνάει (χύνεται) από τον φούρνο τήξης σ ένα ρηχό μπάνιο με λιωμένο κασσίτερο, στην ιδανικά επίπεδη επιφάνεια του οποίου επιπλέει (floats) ως ελαφρύτερο, απλώνει, αυτοεπιπεδώνεται διαμορφώνοντας μια λεία και απόλυτα επίπεδη μάζα γυαλιού και στην συνέχεια τραβιέται οριζοντίως μέσα στον θάλαμο ανόπτησης σχηματίζοντας μια συνεχή γυάλινη ταινία μέχρι την γραμμή κοπής. Με αυτή την μέθοδο παράγεται σήμερα το σύνολο σχεδόν του επίπεδου γυαλιού παγκοσμίως. ΙΙ. Σύνθεση Παραγωγή Φυσικά χαρακτηριστικά Το γυαλί είναι εξ ορισμού ένα άμορφο υλικό. Αποκαλείται άμορφο επειδή δεν είναι ούτε στερεό ούτε υγρό, αλλά παραμένει σε μια υαλώδη κατάσταση. Το κοινό γυαλί το οποίο χρησιμοποιείται στα κτίρια, είναι προϊόν τήξης πυριτικής άμμου (SiO 2 ) 65%, (συνθετικής) σόδας (Na 2 CO 3 ) 15% και ασβεστόλιθου (CaCO 3 )/δολομίτη (CaCO 3 -MgCO 3 ) 18%. Στο «χαρμάνι» προστίθενται κατά περίπτωση και άλλα υλικά (όπως μεταλλικά οξείδια Al 2 O 3, MgO, Fe 2 O 3 ), σε μικρές ποσότητες, είτε για να βελτιώσουν τα φυσικά χαρακτηριστικά του γυαλιού, είτε για να διευκολύνουν την διαδικασία παραγωγής, είτε για να χρωματίσουν την μάζα του. Άλλοι τύποι γυαλιών (κρύσταλλα, βοριοπυριτικά γυαλιά κλπ), προκύπτουν από συνδυασμούς των βασικών πρώτων υλών με άλλα δευτερεύοντα υλικά, στις κατάλληλες αναλογίες. Διαδικασία παραγωγής: Η παραγωγή του επίπεδου γυαλιού γίνεται πλέον όπως προαναφέρεται με την μέθοδο float σε 300 περίπου εργοστάσια παγκοσμίως. Σε πρώτη φάση ζυγίζονται και αναμιγνύονται οι πρώτες ύλες με ακρίβεια και ηλεκτρονικά ελεγχόμενο σύστημα. Στην συνέχεια το χαρμάνι αδειάζεται μέσα στον φούρνο τήξης (50 Χ 9 μέτρων περίπου), όπου λιώνουν τα υλικά σε θερμοκρασία o C (η καύσιμη ύλη είναι συνήθως φυσικό αέριο). Το λιωμένο γυαλί, ρέει (χύνεται) στο μπάνιο (45 Χ 5 μέτρων περίπου) με τον λιωμένο κασσίτερο (1.000 o C), επί του οποίου επιπλέει (floats) ως ελαφρύτερο και πιο παχύρευστο, απλώνει σε όλη την επιφάνεια του μπάνιου και αυτοεπιπεδώνεται (με την βαρύτητα) 7

8 σχηματίζοντας ένα στρώμα πάχους 6 7 mm το οποίο όσο πηγαίνει προς την έξοδο του μπάνιου κρυώνει, γίνεται στερεό, αποκτά στιλπνότητα και το επιθυμητό πάχος. Στην έξοδο του μπάνιου η σχηματισμένη ταινία γυαλιού με θερμοκρασία 600 o C πλέον, οδηγείται με σύστημα αντίθετα κινούμενων γραναζιών, στον θάλαμο ψύξης, κυλιόμενη επάνω σε οριζόντιους κυλίνδρους (ράουλα). Η ταχύτητα κύλισης κυμαίνεται από 7 έως 20 μέτρα το λεπτό ανάλογα με το πάχος του γυαλιού. Όσο μεγαλύτερη είναι η ταχύτητα «τραβήγματος» του γυαλιού, τόσο λιγότερη ποσότητα συσσωρεύεται μέσα στο μπάνιο, άρα τόσο μικρότερο είναι το πάχος του φύλλου. Αυξομειώνοντας κατά συνέπεια την ταχύτητα εξόδου, ρυθμίζεται το πάχος του παραγόμενου γυαλιού. Η συνεχόμενη γυάλινη ταινία οδηγείται μέσα στον θάλαμο ψύξης (ανόπτησης) όπου γίνεται η ελεγχόμενη και ομοιόμορφη ψύξη με ηλεκτρικούς ανεμιστήρες οι οποίοι φυσούν αέρα διαφορετικής θερμοκρασίας (θερμότερο στα πρώτα μέτρα) ώστε μέχρι να διανύσει το γυαλί τον θάλαμο (μήκους 100 μέτρων περίπου) να έχει πέσει η θερμοκρασία του από τους 600 o C στους 280 o C. Η ψύξη του γυαλιού γίνεται βαθμιαία και κατά τρόπο απόλυτα ελεγχόμενο προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία εσωτερικών τάσεων μέσα στην μάζα του γυαλιού. Η ταινία γυαλιού συνεχίζει την κίνησή της προς το ψυχρό μέρος της γραμμής παραγωγής. Εδώ υπάρχουν οι θάλαμοι ελέγχου, ακριβώς πάνω από την κινούμενη ταινία, μέσω των οποίων διενεργείται αυστηρή επιθεώρηση του γυαλιού για ενδεχόμενα ελαττώματα (φυσαλίδες, υαλώματα, παραμορφώσεις, κλπ). Μια λάμπα «ξένον» κατευθύνεται επάνω στην επιφάνεια του γυαλιού και τα τυχόν ελαττώματα εμφανίζονται σαν σκιές πάνω στο λευκό χαρτί που υπάρχει από κάτω. Τα τμήματα γυαλιού με ενδεχόμενα ψεγάδια, κόβονται και απορρίπτονται κατά την επόμενη φάση της κοπής. Οι κόφτες, ηλεκτρονικά ελεγχόμενοι, χαράζουν την κινούμενη γυάλινη ταινία οριζοντίως και καθέτως. Οι δύο πρώτοι κόφτες χαράζουν το γυαλί οριζοντίως (κατά Υ) προκειμένου να απορριφθούν οι πλαϊνές ζώνες της ταινίας με τα σημάδια από τα γρανάζια έλξης και να μείνει το καθαρό πλάτος του γυαλιού (συνήθως 321 ή 330 εκατοστά). Οι επόμενοι τέσσερις κόφτες κινούμενοι, χαράζουν το γυαλί καθέτως (κατά Χ) προκειμένου να κόψουν την συνεχόμενη ταινία στα επιθυμητά ύψη (200, 220, 225, 240, 255, 510 και 600 εκατοστά). 8

9 Ακολουθεί ο ψεκασμός της επιφάνειας του γυαλιού με σιλικονούχα πούδρα για να προφυλαχθεί από τυχόν γρατζουνίσματα κατά την φάση του πακεταρίσματος. Αμέσως μετά η ταινία διαχωρίζεται στα σημεία που έχει χαραχθεί και προκύπτουν τα διάφορα μεγέθη γυαλιών. Στο τέλος της γραμμής, ρομπότ με βεντούζες, παραλαμβάνουν τα φύλλα και τα εναποθέτουν επάνω σε μεταλλικά στηρίγματα Α. Κατά παρόμοιο τρόπο τα γυαλιά παραλαμβάνονται από τα στηρίγματα και συσκευάζονται σε ξύλινα πλαίσια. Φυσικές ιδιότητες του γυαλιού Πυκνότητα (density): Η πυκνότητα του γυαλιού στους 18 ο C είναι 2.500Kg/m 3 οποίο μεταφράζεται σε 2,5 κιλά βάρος ανά τετραγωνικό μέτρο και χιλιοστό πάχους. το Ελαστικότητα: Το γυαλί είναι ένα τελείως ελαστικό υλικό. Δεν παρουσιάζει μόνιμη παραμόρφωση, μέχρι να σπάσει. Όμως είναι εύθραυστο και σπάει χωρίς προειδοποίηση εάν εκτεθεί σε υπέρμετρη τάση. Έχει βαθμό ελαστικότητας (Young s modulus): N/mm 2 και βαθμό δυσκαμψίας (modulus of rigidity): N/mm 2. Αντοχή στον εφελκυσμό: Όταν κάμπτεται ένας υαλοπίνακας, έχει την μία του πλευρά υπό σύνθλιψη (την εσωτερική) και την άλλη (την εξωτερική) υπό εφελκυσμό. Αν και η αντίσταση του γυαλιού στην σύνθλιψη (συμπίεση) είναι πολύ υψηλή, η αντίστασή του στις τάσεις εφελκυσμού, είναι σημαντικά χαμηλότερη. Η αντίσταση σε θραύση λόγω κάμψης έχει τις εξής τιμές: 40 Newton/mm2 (= 40MPa) για το κοινό γυαλί Newton/mm2 (= 120MPa) για το «ψημένο» (tempered) γυαλί, ανάλογα με το πάχος του, το τρόχισμα, τις τρύπες, εγκοπές κλπ. Αντοχή στην σύνθλιψη: Η αντοχή στην σύνθλιψη του γυαλιού είναι εξαιρετικά υψηλή: Newton/mm2 ή MPa. Αυτό σημαίνει ότι για να θρυμματίσουμε ένα κύβο γυαλιού ενός εκατοστού (1cm), χρειαζόμαστε ένα βάρος 10 τόνων περίπου. Αντοχή στην χάραξη: Το γυαλί βρίσκεται στην μέση σχεδόν της κλίμακας του Moh ως προς την αντοχή του στην χάραξη (Moh s hardness : 6), που σημαίνει ότι είναι ένα υλικό το οποίο μπορεί να χαραχθεί από τον χαλαζία (Moh s hardness : 7) και τα σκληρότερα από αυτόν υλικά. Γραμμική διαστολή: Εκφράζεται από έναν συντελεστή ο οποίος μετράει την έκταση (επιμήκυνση) για μια διαφορά θερμοκρασίας 1 o C. Ο συντελεστής αυτός ισχύει σε γενικές γραμμές για θερμοκρασίες από 20 έως 300 o C. Ο συντελεστής γραμμικής διαστολής του γυαλιού (a) είναι: 9 X 10-6 m/mk (= 0,009m) Παράδειγμα: Ένα γυαλί μήκους 2 μέτρων, εκτιθέμενο σε μια αύξηση θερμοκρασίας 30 o C θα επιμηκυνθεί κατά: a = 2 Χ 9 Χ 10-6 Χ 30 =0,54 χιλιοστά (μισό χιλιοστό) 9

10 Κίνδυνος θραύσης από θερμικό σοκ Η θερμοκρασία ενός υαλοστασίου μεταβάλλεται ανάλογα με την θερμοκρασία του περιβάλλοντος χώρου. Καθώς η θερμοκρασία ενός υαλοπίνακα ανεβαίνει, αυτός διαστέλλεται. Αυτό γίνεται χωρίς πρόβλημα εφ όσον η θερμοκρασία του υαλοπίνακα είναι ομοιόμορφη σ όλη του την έκταση. Αντιθέτως, εάν ένα τμήμα μόνο του υαλοπίνακα θερμαίνεται (π.χ. γιατί το βρίσκει ο ήλιος), ενώ το υπόλοιπο παραμένει κρύο (π.χ. γιατί είναι στη σκιά ή μέσα στο πλαίσιο), εμποδίζεται η ομοιόμορφη διαστολή του, με αποτέλεσμα στα όρια των διαφορετικών θερμοκρασιών να αναπτύσσονται τάσεις εφελκυσμού οι οποίες σε περιπτώσεις μεγάλης διαφοράς της θερμοκρασίας από το ένα σημείο στο άλλο, μπορεί να ξεπεράσουν το επιτρεπόμενο επίπεδο τάσεων του υαλοπίνακα, με αποτέλεσμα την θραύση του υαλοπίνακα, λόγω θερμικού σοκ. Περισσότερο επιρρεπείς στην θραύση από θερμικό σοκ είναι βέβαια οι απορροφητικοί υαλοπίνακες (έγχρωμοι) επειδή απορροφούν μεγαλύτερα ποσά θερμότητας. Τον κίνδυνο μειώνει η τοποθέτηση τροχισμένων υαλοπινάκων και τον ελαχιστοποιεί η τοποθέτηση θερμικά σκληρυμμένων (securit) υαλοπινάκων Σημείο μαλακώματος (το γυαλί γίνεται μαλακό και μπορεί να διαμορφωθεί): Σημείο τήξεως (το γυαλί γίνεται ρευστό και μπορεί να χυτευθεί): 600 ο C ο C Θερμοαγωγιμότητα (thermal conductivity) & Θερμική τάση: Πρόκειται για την ικανότητά του ως υλικό να επιτρέπει την διάδοση της θερμότητας (με αγωγή/επαφή). Η θερμοαγωγιμότητα (λ) του γυαλιού είναι μικρή (λ=1,1 W/(m.K) περίπου). Αυτό με άλλα λόγια σημαίνει ότι δυσχεραίνεται η μετάδοση της θερμότητας από ένα τμήμα του με υψηλότερη θερμοκρασία, στο υπόλοιπο γυαλί και η ομοιόμορφη κατανομή της στην μάζα του, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εσωτερικές τάσεις στα όρια των περιοχών με τις διαφορετικές θερμοκρασίες, οι οποίες συχνά οδηγούν στην θραύση του υαλοπίνακα (θερμικό σοκ). Το φαινόμενο εμφανίζεται κατά κανόνα σε έγχρωμους υαλοπίνακες με μεγάλη θερμοχωρητικότητα (solar control). Θερμοπερατότητα (thermal transmittance): Εκφράζεται με τον συντελεστή U value και μετρά την θερμότητα η οποία μεταδίδεται συνολικά με επαφή ανάμειξη και ακτινοβολία, μέσω ενός υαλοπίνακα από την θερμότερη στην ψυχρότερη πλευρά. Ο συντελεστής θερμοπερατότητας ενός μονού υαλοπίνακα 4mm είναι: U = 5,8W/(m 2.K) Δείκτης διάθλασης: Ο δείκτης διάθλασης του γυαλιού σε σχέση με τον αέρα είναι 1,5 Φωτοπερατότητα: Ο συντελεστής φωτοπερατότητας ενός μονού κοινού υαλοπίνακα 4mm είναι 0,90 που σημαίνει ότι επιτρέπει στο 90% του ηλιακού φωτός να εισέλθει. 10

11 ΙΙΙ. Μεταφορά Αποθήκευση Χειρισμός Στις αναπτυγμένες χώρες, έχουν εδώ και δεκαετίες θεσπιστεί και ισχύουν κανονισμοί ασφαλείας, αναθεωρούμενοι και βελτιούμενοι κατά διαστήματα, κανονισμοί που έχουν να κάνουν με την επιβολή μέτρων και καθηκόντων για την ασφαλή διαχείριση, μεταφορά και αποθήκευση του επίπεδου γυαλιού, στην αποθήκη, το εργαστήριο και το εργοτάξιο. Οι εν λόγω κανονισμοί περιλαμβάνουν και συγκεκριμένα καθήκοντα και υποχρεώσεις των εργοδοτών αλλά και των απασχολούμενων τεχνιτών αναφορικά με τους ελλοχεύοντες σοβαρούς και άμεσους κινδύνους, με τις προειδοποιήσεις που πρέπει να παρέχονται και την εκτίμηση του κινδύνου που πρέπει να προηγείται των εργασιών. Το γυαλί είναι ένα εν δυνάμει επικίνδυνο υλικό. Όσοι χειρίζονται γυαλιά είτε στην αποθήκη είτε στο εργοτάξιο θα πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι τόσο για την προστασία αυτών των ίδιων όσο και των άλλων εργαζομένων. Θα πρέπει να γνωρίζουν ποια είναι και να χρησιμοποιούν τα προβλεπόμενα μέσα ατομικής προστασίας, θα πρέπει να μάθουν να ξεχωρίζουν το γυαλί που έχει κίνδυνο να «ανοίξει», θα πρέπει να γνωρίζουν πώς να πιάνουν, πώς να μεταφέρουν και πώς να εναποθέτουν ένα υαλοπίνακα ασφαλώς τόσο με τα χέρια όσο και με τα διάφορα μηχανικά μέσα. Γενικές οδηγίες αποθήκευσης: Το γυαλί αποθηκεύεται σε «όρθια» θέση, σε κλειστούς αεριζόμενους χώρους χωρίς σκόνη και υγρασία. Αν κατά την παραλαβή διαπιστωθεί ότι τα γυαλιά είναι βρεγμένα ή υγρά θα πρέπει όλα τα φύλλα να αποσυσκευάζονται, να πλένονται, να στεγνώνονται και έπειτα να αποθηκεύονται. Συνιστάται δε να αναλώνονται κατά προτεραιότητα. Το ίδιο ισχύει και για γυαλιά που μπορεί να βραχούν κατά την διάρκεια της αποθήκευσής τους. Απαγορεύεται η αποθήκευση γυαλιών σε εξωτερικούς χώρους ή κάτω από ανοικτά υπόστεγα. Γυαλιά που αποθηκεύονται χωρίς να τηρούνται οι ανωτέρω γενικοί κανόνες, κινδυνεύουν να υποστούν επιφανειακές αλλοιώσεις (οξείδωση, θάμπωμα, ιριδισμό κττ). Αποθηκευμένα γυαλιά που έρχονται απ ευθείας σε επαφή με τον ήλιο, κυρίως χρωματιστά και αρμέ, κινδυνεύουν να σπάσουν από θερμικό σοκ. Κατά την αποθήκευση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα εξής: Τα γυμνά γυαλιά δεν θα πρέπει να έρχονται σε επαφή με πιο σκληρά υλικά (μπετόν, πέτρες, σιδηρούχα μέταλλα κλπ) προκειμένου να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος να γραμμωθούν ή να σπάσουν. Αυτό επιτυγχάνεται με το να «ντύνονται» όλα τα χρησιμοποιούμενα στηρίγματα με ξύλο, τσόχα, λάστιχο ή πλαστικό υλικό. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται μέριμνα ώστε να μην εξέχουν καρφιά ή βίδες με τις οποίες θα μπορούσαν να έρθουν σε επαφή τα γυαλιά. Τα μεταλλικά στηρίγματα αποθήκευσης, θα πρέπει να έχουν γωνία κλίσης 4 ο τουλάχιστον, ενώ για τα μεταλλικά στηρίγματα μεταφοράς συνιστάται γωνία κλίσης 5 ο 6 ο. 11

12 Γωνία μεγαλύτερη των 6 ο, τείνει να επιβαρύνει τα πίσω φύλλα της ντάνας με πρόσθετο βάρος και δημιουργεί κίνδυνο να σπάσουν τα γυαλιά. Η επιφάνεια των γυαλιών που αποθηκεύονται «όρθια» θα πρέπει να ακουμπά σε όσο το δυνατόν πιο επίπεδα και ομαλά στηρίγματα. Τα στηρίγματα θα πρέπει να εκτείνονται σε ολόκληρο το πλάτος ή το ύψος των γυαλιών. Γυαλιά που αποθηκεύονται ακουμπισμένα «όρθια» με κλίση 3 ο -4 ο, έχουν το 99,8% του βάρους τους σε κάθετη κατεύθυνση, δηλαδή στο πάτωμα. Είναι λοιπόν απαραίτητο το πάτωμα να είναι κατάλληλο και να έχει την αναγκαία σκληρότητα και αντοχή, ενώ καλό θα είναι να «μοιράζεται» το βάρος σε όσο γίνεται μεγαλύτερη επιφάνεια εδάφους (να πατάει δηλαδή σε περισσότερα στηρίγματα). Δεν συνιστάται να στοιβάζονται πολλά γυαλιά ακουμπισμένα στον τοίχο. Ο τύπος των χρησιμοποιούμενων μέσων (στηριγμάτων) αποθήκευσης, εξαρτάται προφανώς από το μέγεθος και την ποσότητα των αποθηκευόμενων γυαλιών καθώς και από τον τρόπο διακίνησής των (μηχανικός ή χειροκίνητος). Σε κάθε περίπτωση, τόσο τα χρησιμοποιούμενα για την κατασκευή του εξοπλισμού υλικά όσο και η εργασία, θα πρέπει να ανταποκρίνονται στις υψηλές απαιτούμενες προδιαγραφές. Πέραν τούτου, όλα τα χρησιμοποιούμενα μέσα και συστήματα αποθήκευσης, θα πρέπει να επιθεωρούνται κατά τακτά χρονικά διαστήματα, τυχόν δε φθορές και ελαττώματα να αποκαθίστανται χωρίς χρονοτριβή. Συσκευασία σε κιβώτια από ξύλινα καπάκια. Χρησιμοποιείται ευρύτατα (σχεδόν αποκλειστικά), για την διακίνηση και αποθήκευση υαλοπινάκων. Σε γενικές γραμμές το βάρος του περιεχόμενου σε ένα τέτοιο ξυλοκιβώτιο γυαλιού είναι περίπου 2 τόνοι. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των φύλλων ποικίλει ανάλογα με το πάχος και τις διαστάσεις των υαλοπινάκων. Τα κιβώτια από ξύλινα καπάκια, θα πρέπει να αποθηκεύονται σε μια σειρά, ακουμπισμένα με κλίση 4 ο 6 ο σε κατάλληλα μεταλλικά στηρίγματα σχήματος Α. Σε καμιά περίπτωση δεν επιτρέπεται η αποθήκευση ενός κιβωτίου όρθιου χωρίς να ακουμπά σε στηρίγματα. Σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις, θα μπορούσαν να αποθηκευτούν σε δύο επίπεδα εφ όσον τηρηθούν σχολαστικά οι ακόλουθοι κανόνες: Όλα τα κιβώτια θα στηρίζονται σε ανθεκτικά και κατάλληλα μεταλλικά στηρίγματα, σχηματίζοντας ένα πυραμιδοειδές σύνολο. Όλα τα κιβώτια κάθε σειράς θα έχουν το ίδιο ύψος. Κάθε κιβώτιο θα στερεώνεται ασφαλώς με τα διπλανά του με συνδετήριες σανίδες ή μεταλλικά τσέρκια. Κάθε φορά που θα θέλουμε να πάρουμε ένα κιβώτιο (εννοείται πάντοτε από την επάνω σειρά), θα στερεώνουμε (καρφώνουμε ή δένουμε) πρώτα τα υπόλοιπα μεταξύ τους και μετά θα παίρνουμε το κιβώτιο. Γυαλιά που πρόκειται να συσκευαστούν σε κιβώτια από ξύλινα καπάκια, θα πρέπει να τοποθετούνται σε στηρίγματα με κλίση 4 ο 6 ο. Τα ξύλινα καπάκια τοποθετούνται περιμετρικά των γυαλιών αφού πρώτα παρεμβληθούν τα αναγκαία μαλακώματα με τα οποία στερεώνονται τα γυαλιά και δεν μετακινούνται. Ακολούθως τα ξύλινα καπάκια σφίγγονται επάνω στα γυαλιά με μεταλλικά εξωτερικά τσέρκια, ώστε να δημιουργείται ένα ενιαίο συμπαγές σύνολο. Ιδιαίτερη τέλος προσοχή απαιτείται, ώστε πριν σηκωθεί το κιβώτιο, να ελέγχονται οι πλαϊνοί τάκοι στους οποίους «πιάνουν» τα συρματόσχοινα. 12

13 Κατά την αποσυσκευασία του κιβωτίου θα πρέπει να ακολουθείται ανάλογη αντίστροφη διαδικασία. Το κιβώτιο τοποθετείται επάνω σε στηρίγματα, υπό κλίση 3 ο 5 ο και μετά κόβονται τα μεταλλικά τσέρκια, αφού βεβαίως τηρηθούν και οι σχετικοί κανόνες ασφαλείας που αφορούν τα ατομικά μέσα προστασίας του εργαζόμενου (γάντια, γυαλιά, παπούτσια, κράνος κλπ) και απομακρυνθούν οι υπόλοιποι εργαζόμενοι. Αποθήκευση σε σταθερές κάθετες θυρίδες. Κατά την αποθήκευση και διακίνηση γυαλιών σε σταθερές κάθετες θυρίδες, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και τα εξής: o Τα γυαλιά θα πρέπει να διατηρούνται όσο γίνεται πιο όρθια. Τυχόν υπερβολική κλίση θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιά στα γυαλιά αλλά και κίνδυνο τραυματισμού κατά το τράβηγμα του γυαλιού προς τα έξω. o Συνιστάται να μην «μπατάρονται» πολλά γυαλιά μαζί, επειδή η ξαφνική μετατόπιση του βάρους ασκεί μεγάλη πίεση στα πλαϊνά κάθετα χωρίσματα. o Τα γυαλιά δεν θα πρέπει να γέρνουν προς μια κατεύθυνση μέσα στις θυρίδες. o Μπροστά από τις θυρίδες θα πρέπει να αφήνεται επαρκής ελεύθερος χώρος, ικανός ώστε να μπορεί ο εργαζόμενος αφού τραβήξει τελείως έξω το γυαλί, να το γυρίσει κατά 90 ο. Αποθήκευση σε ανεξάρτητα μεταλλικά στηρίγματα (γαϊδάρες). Πρόκειται για ελεύθερα αυτοστηριζόμενα μεταλλικά στηρίγματα τύπου Α ή τα οποία χρησιμοποιούνται κατά ζεύγη, για την αποθήκευση υαλοπινάκων, τοποθετημένα σε ευθεία και κατάλληλη απόσταση μεταξύ τους. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται ώστε το έδαφος να είναι ομαλό, επίπεδο και στέρεο, ενώ θα πρέπει να αφήνεται ελεύθερος χώρος 1 μέτρου μπροστά από τα γυαλιά για την ασφαλή κίνηση του εργαζόμενου. Αποθήκευση σε συνδεδεμένα μεταξύ τους μεταλλικά στηρίγματα τύπου Α. Πρόκειται για σετ τριών ή τεσσάρων, συνδεδεμένων μεταξύ τους μεταλλικών στηριγμάτων τύπου Α τα οποία χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση μεγάλου μεγέθους (jumbo) υαλοπινάκων και στις δύο πλευρές των. Απέχουν 90 περίπου εκατοστά μεταξύ τους και συνδέονται με μεταλλικούς οριζόντιους συνδέσμους. Ισχύουν και εδώ οι προβλέψεις ασφαλείας της προηγούμενης παραγράφου. Αποθήκευση γυαλιών στο εργοτάξιο. Ο τζαμάς/τοποθετητής καλείται να διαθέτει μια περισσότερο ανεπτυγμένη αίσθηση ασφάλειας και γνώση των απαιτούμενων κανόνων, από τους υπόλοιπους εργαζόμενους στον κλάδο. Γιατί δεν έχει μόνο να αντιμετωπίσει ολόκληρο το φάσμα των κινδύνων εργαζόμενος με το γυαλί, αλλά και μια σειρά πρόσθετων κινδύνων που ανακύπτουν από τον χώρο, τις καιρικές συνθήκες, την μεταφορά και την εναπόθεση των γυαλιών. Μια γενική εκτίμηση του κινδύνου απαιτεί έλεγχο των εξής σημείων: Είναι κατάλληλο το έδαφος/πάτωμα και ανθεκτικό για την εναπόθεση των γυαλιών; 13

14 Τι στηρίγματα θα χρειαστούν για την ασφαλή εναπόθεση των γυαλιών; Με ποιο τρόπο και μέσα θα ξεφορτωθούν από το φορτηγό τα γυαλιά, και θα μεταφερθούν στα σημεία τοποθέτησης; Ισχύουν στην περιοχή ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες (άνεμοι, βροχή κλπ); Είναι τα γυαλιά ασφαλή και προφυλαγμένα από πρόσβαση εργαζόμενων άλλων συνεργείων; Έχουν λάβει οι εργαζόμενοι στην τοποθέτηση τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας και είναι εφοδιασμένοι με τα αναγκαία μέσα ατομικής προστασίας; Χειρονακτική διαχείριση των υαλοπινάκων. Οι διαστάσεις και το είδος του υαλοπίνακα που πρόκειται να χειριστούμε σε συνδυασμό με την απόσταση στην οποία πρόκειται να μετακινηθεί το γυαλί και η μέθοδος, καθορίζουν τον αριθμό των εργαζομένων που θα απαιτηθούν. Οι συνήθεις εργασίες μέσα στο εργαστήριο και την αποθήκη είναι η επιλογή του φύλλου ή του κιβωτίου από την ντάνα, η μεταφορά του, η τοποθέτησή του στον πάγκο κοπής, το κόψιμο και η τοποθέτηση των κομματιών στο στατίφ ή το καρότσι μεταφοράς. Ανεξάρτητα από το εάν οι εν λόγω εργασίες εκτελούνται από έναν ή περισσότερους εργαζόμενους, θα πρέπει να τηρούνται μεταξύ άλλων και οι ακόλουθοι κανόνες ασφαλείας: Να ελέγχεται η κατάσταση του γυαλιού και ειδικότερα αν υπάρχουν κτυπήματα ή ανοίγματα στα άκρα. Να ελέγχεται η ύπαρξη του αναγκαίου χώρου για την ελεύθερη κίνηση και τους ελιγμούς του γυαλιού. Να εξασφαλίζεται ότι στο σημείο εναπόθεσης του γυαλιού έχει προετοιμαστεί ο χώρος και έχουν τοποθετηθεί τα κατάλληλα στηρίγματα και μαλακώματα. Εργαζόμενοι στο εργοτάξιο Κατ αρχήν πριν ξεκινήσετε τις εργασίες, κάντε μια γενική συζήτηση με τους υπόλοιπους εργαζόμενους ώστε να συμφωνήσετε σ ένα γενικό πλάνο ασφαλούς εργασίας και διαχείρισης του γυαλιού στον χώρο του εργοταξίου. Έχετε δε πάντοτε στο μυαλό σας ότι πρέπει να εξασφαλίζετε και τα εξής: Την ασφαλή πρόσβαση του αυτοκινήτου μεταφοράς στον χώρο Την εναπόθεση των γυαλιών σε σημείο με εύκολη από το προσωπικό πρόσβαση για την μεταφορά και διανομή των γυαλιών. Το βάρος των γυαλιών που μοιράζονται σε ορόφους και σκαλωσιές να μην υπερβαίνει τα όρια αντοχής των. Την ασφαλή εναπόθεση των γυαλιών ώστε να μην κινδυνεύουν από εργαζόμενους άλλων συνεργείων. Την ασφαλή εναπόθεση των γυαλιών ώστε να μην βρέχονται, τα δε χρωματιστά γυαλιά να μην είναι εκτεθειμένα στον ήλιο. Αν φυσάει, να δένονται τα γυαλιά για να μην τα πάρει ο αέρας. Τα γυαλιά να μετακινούνται σε όρθια θέση πάντοτε. Οι χώροι να είναι ελεύθεροι από εμπόδια και υλικά που γλιστρούν. Αν σπάσει κάποιο γυαλί κατά τον χειρισμό, να το αφήσετε να πέσει και να μην προσπαθήστε να το «γλυτώσετε». Να φορούν όλοι τα απαραίτητα μέσα ατομικής προστασίας, όσοι δε, έχουν προϊστορία με προβλήματα και τραυματισμούς στην μέση, να μην εμπλέκονται στην μεταφορά των γυαλιών με τα χέρια. 14

15 Όσον αφορά τα χρησιμοποιούμενα μέσα και εργαλεία μεταφοράς θα πρέπει: Να μην χρησιμοποιούνται για φορτία πέρα από αυτά που μπορούν να σηκώσουν με ασφάλεια. Όταν χρησιμοποιούμε βεντούζες τόσο οι ίδιες όσο και η επιφάνεια του γυαλιού να είναι καθαρές από σκόνη, λίπη κλπ. Αν η εργασία απαιτεί μεγάλο διάστημα, να «ξεπιάνονται» και να «ξαναπιάνονται» κατά τακτά διαστήματα. Όταν εκτελούνται εργασίες αντικατάστασης ή τοποθέτησης υαλοπινάκων σε δημόσιους χώρους, η πρόσβαση στην περιοχή θα πρέπει να αποκλείεται με ταινίες προειδοποιητικές, ενώ οι διαβάτες θα πρέπει είτε να περνούν από συγκεκριμένους ασφαλείς διαδρόμους, είτε να συνοδεύονται προκειμένου να μη πλησιάζουν επικίνδυνα σημεία. Γυαλιά που αποθηκεύονται προσωρινά στο εργοτάξιο, θα πρέπει είτε να είναι στερεωμένα και καλυμμένα, είτε να βρίσκονται σε μέρος μη προσβάσιμο από τρίτους και ιδιαιτέρως παιδιά. Θα πρέπει επίσης να ενημερώνεται και ο πελάτης για τους κινδύνους. Διαχείριση των υαλοπινάκων με μηχανικά μέσα. Η φορτοεκφόρτωση και διακίνηση των υαλοπινάκων γίνεται κατά κύριο λόγο με μηχανικά μέσα (γερανογέφυρες, γερανούς, παπαγαλάκια, κλάρκ, βαγονέτα, βεντούζες, τσιμπίδες κλπ). Το πλέον διαδεδομένο και χρησιμοποιούμενο μηχανικό μέσο χειρισμού των υαλοπινάκων είναι οι ηλεκτροκίνητες γερανογέφυρες. Η επιλογή του μεγέθους εξαρτάται από το βαρύτερο φορτίο που πρόκειται να χειριστούμε. Κάθε γερανογέφυρα θα πρέπει να είναι εφοδιασμένη με το αντίστοιχο πιστοποιητικό καταλληλότητας το οποίο εκδίδεται μετά από ανάλογο έλεγχο από πιστοποιημένο οργανισμό, ως ορίζεται από την νομοθεσία. Πέρα από αυτό, οι γερανογέφυρες θα πρέπει να ελέγχονται και να συντηρούνται τακτικά ώστε να διασφαλίζεται η ασφαλής και ομαλή λειτουργία τους. Οι χειριστές των γερανογεφυρών θα πρέπει να επιλέγονται προσεκτικά και να εκπαιδεύονται κατάλληλα προκειμένου να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της θέσης η οποία απαιτεί γνώση για την πρόσδεση του φορτίου, προσοχή να μην υπερβεί την αντοχή του γερανού, ικανό πεδίο όρασης και ευχέρεια χειρισμών. Ο χειριστής της γερανογέφυρας θα πρέπει να έχει πάντοτε ελεύθερο οπτικό πεδίο τόσο του αντικειμένου που μεταφέρει όσο και της διαδρομής που θα ακολουθήσει. Τα πιο συνηθισμένα ατυχήματα συμβαίνουν όταν κατά την μεταφορά, το φορτίο σκαλώνει σε άλλα αποθηκευμένα γυαλιά. Καθώς τα αποθηκευμένα γυαλιά συσκευασμένα ή όχι, βρίσκονται ακουμπισμένα υπό γωνία 4 ο 6 ο, μπορούν εύκολα να μπατάρουν από την άλλη μεριά και να πέσουν με σχετικά πολύ μικρή ώθηση. Ευρύτατα επίσης χρησιμοποιούνται συμπληρωματικά μέσα όπως είναι οι βεντούζες και οι τσιμπίδες, για την διακίνηση φύλλων γυαλιού. Πριν από την ανύψωση ενός φύλλου με βεντούζα, θα πρέπει να βεβαιώνεται ο χειριστής ότι το γυαλί είναι καθαρό από σκόνες και στεγνό από υγρά. Θα πρέπει επίσης να ελέγχει ότι όλες οι βεντούζες είναι σε επαφή με το γυαλί. Το δε γυαλί που πρόκειται να ανυψωθεί, θα πρέπει να διαχωρίζεται από τα υπόλοιπα γυαλιά, πριν από την ανύψωση. Συνιστάται καθημερινός έλεγχος όλων των «ματιών» της βεντούζας για τον εντοπισμό φθορών αλλά και για τον καθαρισμό του από συσσωρευμένη πούδρα κλπ. 15

16 Οι κανονισμοί ασφαλείας επίσης ορίζουν ότι οι βεντούζες θα πρέπει να είναι εφοδιασμένες με ηχητικό σύστημα προειδοποίησης (alarm) σε περίπτωση απώλειας του κενού. Όσον αφορά την διακίνηση γυαλιών με τσιμπίδα, συνιστάται να μην μεταφέρονται περισσότερα από δύο φύλλα μαζί κάθε φορά, ενώ θα πρέπει να επιθεωρούνται και να συντηρούνται ανελλιπώς οι επενδύσεις από λάστιχο ή φελλό. Γενικότερα, η ασφαλής χρήση του εξοπλισμού ανύψωσης προϋποθέτει την καταγραφή και κοινοποίηση των σημείων που παρουσιάζουν κίνδυνο καθώς και των δεξιοτήτων και γνώσεων που απαιτούνται από τον χειριστή του εξοπλισμού. Κάθε χρησιμοποιούμενο μηχανικό μέσο θα πρέπει να έχει πριν από την χρησιμοποίησή του περάσει τους απαιτούμενους ελέγχους αξιοπιστίας και να είναι κατάλληλα πιστοποιημένο. Θα πρέπει επίσης να φέρει ευανάγνωστη πινακίδα με το ωφέλιμο φορτίο όπως αυτό προκύπτει από τα σχετικά πιστοποιητικά. Αλυσίδες, συρματόσχοινα, παλάγκα, γάντζοι, κλειδιά κλπ θα πρέπει να περνούν από ενδελεχή επιθεώρηση τουλάχιστον ανά εξάμηνο από εξουσιοδοτημένα άτομα. Από την πλευρά του ανθρώπινου δυναμικού που χειρίζεται τα μηχανικά μέσα διαχείρισης του γυαλιού, συνιστάται: Να χειρίζονται τα μέσα μόνο εξουσιοδοτημένα άτομα τα οποία διαθέτουν την απαραίτητη εκπαίδευση, ειδίκευση και εμπειρία. Όσοι από τους εργαζόμενους πρόκειται να εξουσιοδοτηθούν στον χειρισμό των μέσων να εφοδιάζονται προηγουμένως με την απαραίτητη γνώση ως προς τον χειρισμό τόσο των μέσων, όσο και των συμπληρωματικών τους εργαλείων, όπως π.χ. την χρήση των συρματόσχοινων και την ασφαλή πρόσδεση των διαφόρων φορτίων. Τόσο οι χειριστές των μέσων όσο και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι στον χώρο, θα πρέπει να φορούν ανελλιπώς τα προβλεπόμενα μέσα ατομικής προστασίας. Κανείς δεν επιτρέπεται να στέκεται ή να κυκλοφορεί κάτω από μεταφερόμενα φορτία. Άλλωστε όποτε είναι εφικτό θα πρέπει τα φορτία να μεταφέρονται χαμηλά, σε απόσταση εκατοστών από το έδαφος. Οι χώροι όπου διακινούνται φορτία θα πρέπει να διατηρούνται καθαροί και ελεύθεροι από αντικείμενα, επιτρέποντας στους εργαζόμενους να μπορούν να απομακρυνθούν γρήγορα και ανεμπόδιστα σε περίπτωση ατυχήματος. Εκφόρτωση αυτοκινήτων των προμηθευτών. Ο παραλήπτης θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει τον απαραίτητο εξοπλισμό και να έχει προβεί στις απαραίτητες διευθετήσεις για την ασφαλή εκφόρτωση για την καθοδήγηση και επίβλεψη της οποίας είναι υπεύθυνος. Βεβαιωθείτε ότι ο οδηγός του προμηθευτή σας έχει έρθει σε επαφή με τον αρμόδιο της επιχείρησής σας και έχει λάβει οδηγίες ασφαλούς προσέγγισης του χώρου εκφόρτωσης. Θα μπορούσατε να αναρτήσετε και πινακίδες με σχετικές οδηγίες ασφαλείας τις οποίες θα έβλεπαν όχι μόνο οι τρίτοι, αλλά και οι δικοί σας εργαζόμενοι. Δώστε οδηγίες στον οδηγό να παραμείνει στο αυτοκίνητό του μέχρι το πέρας της εκφόρτωσης. Το προς εκφόρτωση φορτίο θα πρέπει να επιθεωρείται πριν από την έναρξη της εκφόρτωσης για τυχόν ζημιές και σπασμένα γυαλιά και να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα. 16

17 Κατά την παραλαβή ασυσκεύαστου γυαλιού, θα πρέπει πρωτίστως ο παραλήπτης σε συνεργασία με τον οδηγό του προμηθευτή, να εξασφαλίζει ότι φορτηγό έχει σταθμεύσει σε επίπεδο και σταθερό έδαφος και ότι τα γυαλιά διατηρούν την αναγκαία γωνία κλίσης. Εφ όσον υπάρχουν προς εκφόρτωση γυαλιά και από τις δύο πλευρές, να ελευθερώνονται τα γυαλιά μόνο από την πλευρά που θα αρχίσει η εκφόρτωση και αφού τελειώσει να ελευθερώνονται τα γυαλιά της άλλης πλευράς. Κατά την διάρκεια της εκφόρτωσης θα πρέπει να ελέγχεται η κλίση του αυτοκινήτου και η ασφαλής γωνία κλίσης των γυαλιών πάνω σ αυτό. Οι ίδιες οδηγίες ασφαλείας ισχύουν και για την παραλαβή συσκευασμένων σε κιβώτια από ξύλινα καπάκια γυαλιών. Επιπροσθέτως κατά την εκφόρτωση γυαλιών σε κιβώτια θα πρέπει να τηρούνται και τα εξής μέτρα ασφαλείας: Πριν σηκώσετε ένα κιβώτιο, ελέγξτε αν οι τάκοι που «πιάνουν» τα συρματόσχοινα είναι εντάξει. Μην επιχειρείτε να «πιάσετε» το κιβώτιο από αλλού. Σε καμιά περίπτωση μην σηκώνετε ένα κιβώτιο που έχει τσέρκια κομμένα. Αν έχετε αμφιβολία για την αντοχή των τσερκιών αντικαταστήστε τα ή προσθέστε κι άλλα. Μην σηκώνετε περισσότερα από 1 κιβώτια κάθε φορά. Τα συρματόσχοινα (σαμπάνια) που χρησιμοποιείτε θα πρέπει να έχουν το κατάλληλο μήκος, η γωνία που σχηματίζουν στον γάντζο, να είναι η ενδεδειγμένη. Όπως δείχνει το διπλανό σχήμα, η συνιστώμενη γωνία που σχηματίζουν τα συρματόσχοινα θα πρέπει να είναι μέχρι 90 ο, ενώ σε καμιά περίπτωση μεγαλύτερη από 120 ο. Χειρίζεστε τα κιβώτια με ήρεμες (όχι απότομες) κινήσεις και μην επιταχύνετε πριν βγουν τελείως έξω από το φορτηγό. 17

18 Φοράτε όλα τα προβλεπόμενα μέσα ατομικής προστασίας. Μην ξεχνιέστε. Μείνετε σε απόσταση ασφαλείας από μετακινούμενα κιβώτια, ώστε να μην κινδυνεύσετε αν τυχόν σπάσει κάποιο τσέρκι ή συρματόσχοινο ή ξύλο και πέσουν τα γυαλιά. Μεταφορά των υαλοπινάκων Για την μεταφορά τους οι υαλοπίνακες (είτε συσκευασμένοι σε ξυλοκιβώτια είτε μη) προσδένονται σε μεταλλικό στήριγμα τύπου Α με κλίση 5 ο -6 ο, το οποίο είναι κατάλληλα στερεωμένο επάνω στην καρότσα του φορτηγού ή σε μεταλλικό στήριγμα τύπου L με ανάλογη κλίση το οποίο είναι κατάλληλα στερεωμένο στο πλάϊ της καρότσας του φορτηγού. Για την ασφαλή μεταφορά των υαλοπινάκων θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα ώστε: Η φόρτωση να γίνεται με τον ενδεδειγμένο τρόπο και τα γυαλιά να προσδένονται καταλλήλως και ασφαλώς (οριζοντίως και καθέτως), το δε φορτίο να ελέγχεται με προσοχή από τον οδηγό πριν την αναχώρηση. Τα γυαλιά να μην έρχονται σε επαφή με μεταλλικά μέρη ή αντικείμενα. Τα μεγαλύτερα σε διαστάσεις γυαλιά να φορτώνονται πρώτα και να ακολουθούν τα μικρότερα. Όταν μεταφέρονται ασυσκεύαστα γυαλιά, να παρεμβάλλονται χαρτιά ανάμεσά τους ώστε να προλαμβάνονται γρατζουνίσματα κατά την μεταφορά. Οτιδήποτε άλλο υπάρχει επάνω στην καρότσα του φορτηγού να δένεται ώστε να μην μετακινείται κατά την διάρκεια του ταξιδιού και κτυπήσει τα γυαλιά. Αν τα γυαλιά μεταφέρονται με το πλαϊνό στήριγμα, το βάρος τους να μην γέρνει το αυτοκίνητο σε βαθμό που να εξουδετερώνεται η γωνία κλίσης των γυαλιών. Στο σημείο εκφόρτωσης, ο οδηγός, πριν λύσει και ελευθερώσει το φορτίο να βεβαιώνεται ότι η καρότσα του αυτοκινήτου είναι σε οριζόντια θέση και τα γυαλιά διατηρούν την γωνία κλίσης. Ο έλεγχος αυτός να γίνεται και κατά την διάρκεια της εκφόρτωσης και ιδιαίτερα αν το αυτοκίνητο ξεφορτώνεται μονόπαντα. 18

19 ΙV. Ο υαλοπίνακας στις σύγχρονες κατασκευές Το γυαλί έχει πλέον εξελιχθεί σ ένα πολυδιάστατο υλικό του κατασκευαστικού τομέα και είναι «το αγαπημένο» υλικό αρχιτεκτόνων, διακοσμητών και κατασκευαστών, όχι μόνο για την αισθητική του έλξη, αλλά και γιατί έρχεται να ικανοποιήσει σειρά απαιτήσεων που έχουν να κάνουν με την θερμοκρασιακή άνεση (χειμώνα καλοκαίρι), την ηχομείωση, την ασφάλεια και προστασία, την αισθητική κλπ.: Ρυθμίζοντας το εισερχόμενο φυσικό φως και την εισερχόμενη ηλιακή ενέργεια, χάρις στις αντίστοιχες (solar control) ιδιότητές του. Μειώνοντας τις απώλειες ενέργειας και συμβάλλοντας στην προστασία του περιβάλλοντος, χάρις στα θερμομονωτικά του χαρακτηριστικά. Παρέχοντας προστασία έναντι των ενοχλητικών θορύβων, κυρίως με τους υψηλής ακουστικής απόδοσης υαλοπίνακες. Παρέχοντας ασφάλεια και προστασία έναντι κινδύνων τραυματισμού, κακόβουλων ενεργειών, πυροβόλων όπλων, πυρκαγιάς κλπ, με την βοήθεια των ειδικών γυαλιών. Βελτιώνοντας την εσωτερική διακόσμηση χάρις στα καινοτόμα προϊόντα και τις τεχνολογικές εφαρμογές. 19

20 V. Ο υαλοπίνακας στην διαχείριση του ηλιακού φωτός Το φως του ήλιου είναι η πηγή της ζωής και βασικό στοιχείο για την ευεξία, ανάπτυξη και υγεία μας. Το φυσικό φως μας δίνει την αίσθηση του προσανατολισμού, επηρεάζοντας όσα μας περιβάλλουν και επισημαίνοντας το πέρασμα του χρόνου. Το γυαλί μας δίνει την δυνατότητα να ελέγχουμε και να χειριζόμαστε το φώς προς όφελός μας. Ένα παράθυρο είναι ένας σύνδεσμος μεταξύ του εσωτερικού χώρου στον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε και του εξωτερικού κόσμου. Η σπουδαιότητα του φυσικού φωτός για τον άνθρωπο και η επίδρασή του στην καθημερινή ζωή, συνιστούν δύο από τις βασικότερες παραμέτρους της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στον τομέα κυρίως της άνεσης, όπου ζητούμενα μεταξύ άλλων είναι: Η δημιουργία ανοιγμάτων σε χώρους καθημερινής διαβίωσης, μελέτης και εργασίας ώστε να ενισχύεται ο φυσικός φωτισμός και να διασφαλίζεται ο φυσικός αερισμός. Ο σχεδιασμός κτιρίων έτσι ώστε όλοι οι χώροι να έχουν πρόσβαση σε ανοιγόμενα παράθυρα και μάλιστα σε περισσότερες από μία πλευρές ει δυνατόν. Η επιλογή της θέσης και των διαστάσεων των παραθύρων, προκειμένου να επιτυγχάνονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα ως προς την ποσότητα και διάχυση του εισερχόμενου φωτός, ως προς την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων (εισερχόμενης αντηλιάς, ζέστης, ανέμου κλπ) ανάλογα με τον προσανατολισμό του παραθύρου, και ως προς την ενεργειακή ισορροπία του κτιρίου. Οι εταιρίες παραγωγής υαλοπινάκων παράγουν πλέον και διαθέτουν υαλοπίνακες, με εξελιγμένα χαρακτηριστικά και ιδιότητες, οι οποίοι μπορούν να δώσουν ικανοποιητικές λύσεις σε θέματα διαχείρισης του φυσικού φωτός στα κτίρια. Φως & ηλιακή ενέργεια Το ηλιακό φώς, είναι το τμήμα της ηλιακής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, η οποία φθάνει στην Γη φιλτραρισμένη από την ατμόσφαιρα και γίνεται αντιληπτή σαν φως ημέρας (daylight), ενόσω ο ήλιος είναι πάνω από τον ορίζοντα. Όταν δεν μπλοκάρεται από σύννεφα, την αντιλαμβανόμαστε σαν λιακάδα, σαν ένα συνδυασμό δηλαδή δυνατού φωτός και θερμότητας. Το (φυσικό) φως μεταφέρει την μισή σχεδόν θερμότητα από αυτήν που φτάνει στην Γη, από τον Ήλιο Η ηλιακή ακτινοβολία (ή ηλιακό ενεργειακό φάσμα εκπομπής), είναι ένα μέρος (μικρό) της συνολικής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας (ή ηλεκτρομαγνητικού φάσματος), η οποία εκτείνεται από τις ακτίνες γ (10-12 m) μέχρι τα ραδιοκύματα (10 3 m). 20

21 Το Φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ηλιακής ακτινοβολίας που προσπίπτει στην ατμόσφαιρα της Γης, (μέρος του συνολικού ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, όπως προαναφέρεται), εκτείνεται από την υπεριώδη (UV) ακτινοβολία (100nm) μέχρι την υπέρυθρη (IR) ακτινοβολία (10 6 nm). Θα μπορούσε να διαιρεθεί σε 5 περιοχές, κατ αύξουσα σειρά του μήκους κύματος. Υπεριώδης ακτινοβολία C (UVC) nm Υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB) nm Υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA) nm Ορατό φως (Visible) nm Υπέρυθρη ακτινοβολίαa (IRA) nm (Near Infrared) Υπέρυθρη ακτινοβολία Β (IRB) nm Υπέρυθρη ακτινοβολία C (IRC) nm (Far Infrared) Το ορατό φως, αυτό που γίνεται αντιληπτό από το ανθρώπινο μάτι, είναι μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας και εκτείνεται από 380 μέχρι 780nm περίπου. ΦΑΣΜΑΤΟΦΩΤΟΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Όταν η ηλιακή ακτινοβολία πέφτει πάνω στην επιφάνεια ενός υαλοπίνακα, ένα μέρος της ανακλάται, ένα μέρος της απορροφάται από την μάζα του και ένα μέρος περνάει μέσα. Ο λόγος κάθε ενός μέρους προς το σύνολο της προσπίπτουσας ακτινοβολίας, καθορίζει τον συντελεστή ανάκλασης, τον συντελεστή απορρόφησης και τον συντελεστή μετάδοσης. 21

22 Συντελεστές Ενέργειας (Energy Factors) Direct Energy Reflection (DER) Solar Energy Absorption (SEA) Direct Energy Transmission (DET) Heat Transfer (HT) =Ανακλώμενη Ενέργεια =Απορροφούμενη Ενέργεια =Άμεσα Μεταδιδόμενη Ενέργεια =Μεταφερόμενη Θερμότητα Συντελεστές φωτός (Light Factors) Κατ αναλογία των συντελεστών Ενέργειας, οι συντελεστές Φωτός ορίζονται αποκλειστικά επάνω στην βάση του ορατού τμήματος του ηλιακού φάσματος (380 έως 780 νανόμετρα). Light Reflection (LR) Light Transmission (LT) Light Absorption (LA) = Ανακλώμενο Φώς = Διερχόμενο Φως = Απορροφούμενο Φώς Ο Ηλιακός Συντελεστής (Solar Factor SF) ή (g) αντιπροσωπεύει την συνολικώς μεταφερόμενη μέσω ενός υαλοστασίου ενέργεια (Total Transmittance TT). Είναι κατά συνέπεια το άθροισμα της άμεσα μεταφερόμενης ακτινοβολίας (θερμικής ενέργειας) και αυτής η οποία απορροφάται από την μάζα του γυαλιού και επανεκπέμπεται προς τον εσωτερικό χώρο. g = t e + q i Παράγοντες οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν τους συντελεστές αυτούς σε μια δεδομένη προσπίπτουσα ακτινοβολία, είναι η απόχρωση του γυαλιού (δηλαδή το χρώμα της μάζας του), το πάχος του και στην περίπτωση των επιστρωμένων (coated) γυαλιών, η φύση της επίστρωσης. Ο Συντελεστής Σκίασης (Shading coefficient SC) είναι ο δείκτης του Solar Factor του γυαλιού, σε σχέση με τον Solar Factor ενός λευκού γυαλιού 3mm, ο οποίος είναι 0,87. Παραδείγματα: Διερχόμενο φώς Solar Factor (g) Συντελ. Σκίασης (SC) Λευκό γυαλί 3mm 0,90 ή 90% 0,87 ή 87% 1,00 Λευκό γυαλί 10mm 0,86 ή 86% 0,78 ή 78% 0,89 Διπλό τζάμι ,81 ή 81% 0,76 ή 76% 0,87 Bronze 5mm 0,55 ή 55% 0,65 ή 65% 0,74 Οι εταιρίες παραγωγής υαλοπινάκων εκδίδουν και διανέμουν πίνακες οι οποίοι αναφέρουν τις τιμές των συντελεστών αυτών για όλους τους υαλοπίνακες, τόσο για μονές υαλώσεις, όσο και για διάφορους συνδυασμούς διπλών υαλώσεων.. 22