Σεξουαλικότητα παιδιών με αναπηρία. Πώς απαντάμε ως νηπιαγωγοί στις δύσκολες ερωτήσεις των παιδιών για το σεξ; Γεωργία Νταβαρούκα

Transcript

1 Σεξουαλικότητα παιδιών με αναπηρία Πώς απαντάμε ως νηπιαγωγοί στις δύσκολες ερωτήσεις των παιδιών για το σεξ; Γεωργία Νταβαρούκα Λάρισα

2 Σεξουαλικότητα και σωματική αναπηρία Επικρατούν οι μύθοι ότι τα άτομα με κινητική αναπηρία: 1. Δεν έχουν σεξουαλικότητα. 2. Είναι εξαρτημένα και έχουν ανάγκη προστασίας. 3. Πρέπει να σχετίζονται μόνο με ανθρώπους που έχουν τα ίδια προβλήματα. 4. Εάν έχουν κάποιο σεξουαλικό πρόβλημα είναι αποτέλεσμα της αναπηρίας τους. 5. Οι γονείς τους δε θέλουν να διαπαιδαγωγούνται σεξουαλικά.

3 Δικαίωμα όλων Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να αναγνωρίζονται τα δικαιώματα των ατόμων με κινητική αναπηρία και όσον αφορά τη σεξουαλικότητά τους. Και τα ίδια τα άτομα αυτά έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν τις σεξουαλικές τους ανάγκες και να τις διεκδικούν. Όλοι έχουν δικαίωμα: 1. Στη σεξουαλική έκφραση. 2. Στην αυτοδιάθεση. 3. Στην ενημέρωση και τη σεξουαλική αγωγή. 4. Στην ελεύθερη επιλογή του σεξουαλικού συντρόφου τους. 5. Στην παροχή και πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής και σεξουαλικής υγείας. 6. Στο να αποφασίζουν για τη ζωή τους.

4 Αν η ανθρώπινη ελευθερία δεν συμπεριλαμβάνει τη διαφορετικότητα, σημαίνει ότι έχει ήδη οριστεί με ΛΑΘΟΣ! Στα άτομα με αναπηρία, η ελευθερία είναι άραγε περιορισμένη από τη νόρμα της ανθρώπινης βιολογίας;

5 Σεξουαλικότητα «φυσιολογικών» παιδιών και παιδιών με αναπηρία Για να κατανοήσουµε τα σεξουαλικά ζητήµατα που αφορούν τα παιδιά και τους εφήβους µε φυσικές αναπηρίες είναι σηµαντικό να µελετήσουµε την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων και της σεξουαλικότητας στα φυσιολογικά παιδιά. Η αναπτυξιακή αυτή διαδικασία είναι µακρόχρονη και µπορεί να διαφέρει σε διάρκεια από παιδί σε παιδί. Ο ρυθµός αυτός επιβραδύνεται τις περισσότερες φορές σε περιπτώσεις χρόνιων νοσηµάτων και αναπηριών. Η σειρά όµως της εξέλιξης της αναπτυξιακής διαδικασίας είναι πάντα η ίδια σε όλες τις περιπτώσεις. (Εμμανουηλίδου, χ.η)

6 Βρεφική ηλικία Ήδη από την βρεφική ηλικία ξεκινά η κοινωνικοποίηση µε τις πρώτες ανθρώπινες σχέσεις να διαµορφώνονται. Η πρώτη σχέση είναι αυτή µε τη µητέρα η οποία µε την φροντίδα της θέτει τις βάσεις για υγιείς µελλοντικές σχέσεις. Οι θετικές εµπειρίες από αυτή την ηλικία καλλιεργούν το αίσθηµα τις εµπιστοσύνης στο παιδί και τις προϋποθέσεις για την οµαλή κοινωνικοποίηση και σεξουαλική ανάπτυξη. Η ύπαρξη µιας αναπηρίας µπορεί να σταθεί εµπόδιο στην εκδήλωση τρυφερότητας µέσω της αγκαλιάς και του χαδιού. Τα βρέφη µε κινητικά προβλήµατα συχνά υποβάλλονται σε χειρισµούς για την φροντίδα τους από την οικογένεια ή από το ιατρικό προσωπικό που πολύ απέχουν από το τρυφερό άγγιγµα. Αυτή η άβολη κατάσταση µπορεί να επηρεάσει την εικόνα του εαυτού και να ελαττώσει την εµπιστοσύνη στους άλλους, γεγονός που µπορεί να εµποδίσει την σωστή κοινωνική και σεξουαλική ανάπτυξη και να δυναµιτίσει τις απώτερες εµπειρίες και σχέσεις µε τον εαυτό και τους γύρω. (Εμμανουηλίδου, χ.η)

7 Νηπιακή ηλικία µαθαίνει τον ρόλο του ως αγόρι ή κορίτσι Ταυτότητα του φύλου µπορεί να ονοµάσει διάφορα σηµεία του σώµατος αποκτά τον έλεγχο των σφιγκτήρων του. συναναστροφή µε τους συνοµηλίκους µέσω του παιχνιδιού και ενθαρρύνεται η κοινωνική αλληλεπίδραση µε άλλα πρόσωπα. πολλά προβλήµατα συµπεριφοράς στα επόµενα χρόνια έχουν την βάση τους σε κακές γονεϊκές τακτικές αυτής της περιόδου Μια φυσική αναπηρία µπορεί να δηµιουργήσει µια διαταραγµένη αντίληψη για την ταυτότητα του φύλου και για τους ρόλους του κάθε φύλου. Μπορεί να παραβλάψει την αναγνώριση συγκεκριµένων ανατοµικών περιοχών και να εµποδίσει ή να καθυστερήσει τον έλεγχο των σφιγκτήρων..τα παιδιά µε χρόνιες αναπηρικές καταστάσεις αντιµετωπίζουν δυσκολίες µε την αλληλεπίδραση µε τους συνοµηλίκους τους και κινδυνεύουν από την από την κοινωνική αποµόνωση. (Εμμανουηλίδου, χ.η),

8 Σεξουαλικότητα και νοητική αναπηρία Τα παιδιά με νοητική υστέρηση είναι λιγότερο πιθανό να έρθουν σε επαφή με βιβλία, περιοδικά ή ανθρώπους που θα τους μιλήσουν για την σεξουαλικότητα. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι: Χρειάζονται τα άτομα με νοητική υστέρηση να γνωρίζουν για την σεξουαλικότητα;

9 Σεξουαλικότητα και νοητική αναπηρία Σύμφωνα με ευρήματα σχετικών ερευνών, η σεξουαλική δραστηριότητα δεν σχετίζεται με τη νοητική ικανότητα του ατόμου (Reid, 1995) και η βιολογική ωρίμανση των δύο φύλων είναι όμοια με αυτή των ατόμων που δεν παρουσιάζουν κάποιας μορφής νοητική ανεπάρκεια (Katoda, 1993). Επομένως, τα άτομα με νοητική υστέρηση έχουν τις ίδιες σεξουαλικές ανάγκες με τα άτομα κανονικής νοημοσύνης (Leutar & Mihokovic, 2007). Ωστόσο, συχνά αναφέρεται ότι ο περίγυρος αντιμετωπίζει τα νοητικώς υστερούντα άτομα ως α-σεξουαλικά και ως άτομα τα οποία παραμένουν παιδιά και χρήζουν προστασίας από την κοινωνία και το υποστηρικτικό προσωπικό (Murphy & Young, Woodard, 2004). Από την άλλη πλευρά, επικρατεί και η αντίληψη ότι πρόκειται για άτομα υπερσεξουαλικά τα οποία ενδέχεται να γίνουν επιθετικά λόγω των ανεξέλεγκτων σεξουαλικών τους ορμών (Murphy & Young, 2005) (στο Σωτηράκη, 2013)

10 Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και νοητική αναπηρία Το σχολείο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για τη σεξουαλική αγωγή των παιδιών και των νέων με νοητική αναπηρία και ως βασικός φορέας κοινωνικοποίησης καλείται να ενισχύσει την κοινωνικο-σεξουαλική τους ωριμότητα. Ακόμη, μπορεί να συμβάλει στον αποστιγματισμό τους και την κατοχύρωση του δικαιώματός τους να διαθέτουν κανονική σεξουαλική ζωή ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες. Οι μαθητές με νοητική αναπηρία χρειάζονται πληροφόρηση σχετικά με τα γεννητικά όργανα των δύο φύλων, την ανατομία και τη φυσιολογία του συστήματος αναπαραγωγής κλπ. (στο Σωτηράκη, 2013).

11 Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση Το μυστικό της Νίκης

12 Απαντώντας στις δύσκολες ερωτήσεις των παιδιών για το σεξ Συνταγή??? Συνταγή για το γονέα και τον εκπαιδευτικό δεν υπάρχει

13 Γι αυτό και σήμερα δεν θα δώσουμε έτοιμες συνταγές αλλά θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα ολιστικά

14 Στόχοι μας λοιπόν, είναι: Να συνειδητοποιήσουμε ότι η γενικότερη στάση, συμπεριφορά και οι επιλογές μας αποτελούν πυρήνες σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Να αναγνωρίσουμε κάποιες γενικές αρχές συμπεριφοράς τις οποίες μπορούμε να εφαρμόσουμε ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Να αναζητήσουμε την πηγή της «δυσκολίας» στην αντιμετώπιση συζητήσεων περί σεξουαλικότητας

15 Να μπορούμε να ανταπεξέλθουμε χωρίς αμηχανία σε πιθανές ερωτήσεις των παιδιών περί σεξουαλικότητας. Να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο πιθανών απαντήσεων οι οποίες μπορούν να ανταποκριθούν στο περιεχόμενο των ερωτημάτων αλλά και στην ηλικιακή ομάδα του παιδιού.

16 Να υιοθετήσουμε μια ευνοϊκή στάση απέναντι στη σεξουαλική αγωγή. Να διερωτηθούμε για το αν τελικά η «δυσκολία» της φύσης των ερωτήσεων είναι τελικά μόνο στο μυαλό μας.

17 Που νομίζετε ότι έγκειται αυτή «δυσκολία» για τέτοιες συζητήσεις?? Στους γονείς-οικογένεια.. Στην αίσθηση ότι τα παιδιά είναι μικρά για να αποκτήσουν τέτοιες γνώσεις Στο ότι θα ενθαρρύνουν τον πειραματισμό των παιδιών. Στο ότι τα παιδιά τους γνωρίζουν ήδη πολλά για το θέμα ή αντίθετα έχουν ελάχιστη πληροφόρηση

18 Μελέτη περίπτωσης 1

19 Μελέτη περίπτωσης 2

20 Μελέτη περίπτωσης 3

21 Μελέτες περίπτωσης- Συμπεράσματα Το σεξ είναι κάτι κακό και τα παιδιά πρέπει να προστατευθούν από αυτή τη «φοβερή αλήθεια». Τα παιδιά μαθαίνουν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους για το σεξ. Αφορμές για να μιλήσουμε νωρίς. Λεκτικά και μη-λεκτικά μηνύματα διαμόρφωση αξιών.

22 Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε, πως κάθε φορά που ο γονέας νιώθει ταραχή ή ντροπή μπροστά στις ερωτήσεις του παιδιού, του μεταφέρει περισσότερα με τον τρόπο που απαντά (τη διστακτικότητα στην ομιλία, τους ευφημισμούς και τις περιφράσεις), παρά με το περιεχόμενο της απάντησης. Και έτσι αυτό που μεταδίδεται στο παιδί είναι ότι υπάρχει κάτι παράξενο και κακό γύρω από το σεξ, το παιδί αισθάνεται ότι υπάρχει κάποια απόκρυφη έννοια στην ερώτηση του ή στην απάντηση που παίρνει.

23 «Πως γεννιούνται τα παιδιά»(νηπιαγωγείο) Η ιδέα του πελαργού > κοροϊδία Πρέπει να του πούμε ότι χρειάζονται αρχικά η μαμά και ο μπαμπάς, πως μπαίνει το μωρό στην κοιλιά, πως βγαίνει, από πού και πως μεγαλώνει εκεί μέσα. «Στην κοιλιά της μαμάς υπάρχει μια μικρή, ευχάριστη θήκη, που είναι ειδικά φτιαγμένη για να φιλοξενεί το μωρό μέχρι να γεννηθεί. Σε αυτή την θηκούλα υπάρχουν ωάρια, ένα από τα οποία μεγαλώνει και γίνεται παιδί με τη βοήθεια του πατέρα. Από τα 6 χρόνια ζητά περισσότερες λεπτομέρειες, οπότε μπορείτε να του μιλήσετε αναλυτικότερα». Αξία στο παιδί!

24 Ανακεφαλαίωση-Συμπεράσματα Ακούστε λοιπόν με προσοχή τις ερωτήσεις των παιδιών σας και δώστε τους άμεσες και ειλικρινείς απαντήσεις, χωρίς να κρύβεστε και χωρίς να μιλάτε με ασάφεια. Ακόμα κι αν κάτι που σας ρωτάει δεν το γνωρίζετε ή δεν ξέρετε πώς να του το πείτε είναι προτιμότερο να του απαντήσετε με ειλικρίνεια και στη συνέχεια να φροντίσετε να μάθετε για αυτό και να του δώσετε μία σωστή και ολοκληρωμένη απάντηση, παρά να του μεταδώσετε μία λάθος.

25 Μιλήστε στα παιδιά σας με απλά και κατανοητά λόγια, ανάλογα με το ηλικιακό τους επίπεδο. Αυτό σημαίνει, ότι χρειάζεται να μοιραστείτε μαζί τους όσα μπορούν να ακούσουν και να κατανοήσουν, όπως επίσης και να απαντήσετε στις συγκεκριμένες ερωτήσεις που σας θέτουν.

26 Ανακεφαλαίωση-Συμπεράσματα Η γνώση του έρωτα δεν είναι αποστήθιση κάποιου δημοσιευμένου κειμένου η απομνημόνευση του περιεχομένου μιας διαλέξεως αλλά το ερωτικό βίωμα. Γι αυτό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί όταν καλούνται να γίνουν παιδαγωγοί στον έρωτα, ο,τιδήποτε κι αν έχουν ακούσει ή διαβάσει, δεν μπορούν να μεταδώσουν κάτι περισσότερο ή διαφορετικό απ τα ερωτικά τους βιώματα

27 Μια όμορφη αντιμετώπιση

28

29 Βιβλιογραφικές αναφορές Εμμανουηλίδου, Ε., (χ.η). Η σεξουαλική ανάπτυξη και ζωή των εφήβων µε ειδικές ανάγκες. GTB Daylight Time. Ανακτήθηκε από στις Σωτηράκη, Κ. (2013). Η Σεξουαλική Έκφραση των Ατόμων με Νοητική Υστέρηση: Μύθος ή Πραγματικότητα;. Ανακτήθηκε από στις Eagle, S., (1999). Facilitated Sex and the Concept of Sexual Need: disabled students and their personal assistants, Disability & Society,14, (3), pp