ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΕΙ ΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ιεύθυνση ΣΤ - Γραφείο Τροφίµων και Κτηνιατρικών Θεµάτων DG(SANCO)/ MR τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΕΙ ΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΑΠΟ ΤΙΣ 26 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΕΩΣ ΤΙΣ 6 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2009 ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΦΥΤΟΫΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ, ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΖΩΝΩΝ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΒΛΑΒΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α, ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΕΝΤΟΜΟ RHYNCHOPHORUS FERRUGINEUS, ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΚΚΡΕΜΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΓΕΩΜΗΛΩΝ ΜΕΡΟΣ A ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ (ΕΚ) ΑΡΙΘ. 882/2004 Να σηµειωθεί ότι λανθασµένα στοιχεία στο σχέδιο έκθεσης έχουν διορθωθεί σύµφωνα µε τα σχόλια της αρµόδιας αρχής

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ...1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΡΜΟ ΙΩΝ ΑΡΧΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΡΜΟ ΙΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΡΜΟ ΙΩΝ ΑΡΧΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΑΡΜΟ ΙΩΝ ΑΡΧΩΝ ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΩΝ ΚΑΘΗΚΟΝΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΠΙΣΗΜΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΣΧΕ ΙΑ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΠΟΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΧΟΥΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΗ/ΕΓΚΡΙΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ, ΜΕΘΟ ΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΟΚΙΜΕΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΙΑΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΜΕΤΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΜΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ ΚΑΙ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗΣ ΈΛΕΓΧΟΣ (AUDIT) ΠΟΛΥΕΤΕΣ ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ ΕΛΕΓΧΩΝ...21

3 ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΥΚΚΕ ΜΦΙ ΠΦΠ ΕΚ ΕΜΟΦ ΕΕ EUROPHYT ΓΤΚΘ ΠΦΜ KEΠΠΥEΛ ΠΕΣΕ YΠAAT ΕΙΓΕ ΠΚΦΠΕ ΑΑΝ ΕΑ ΥΞΣ Συνοριακός σταθµός ελέγχου (Συνοριακό Κέντρο Κτηνιατρικού Ελέγχου) Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο ιεύθυνση Προστασίας Φυτικών Προϊόντων (στο ελληνικό Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων) Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ευρωπαϊκή και Μεσογειακή Οργάνωση Φυτοπροστασίας Eυρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό ίκτυο συστηµάτων πληροφόρησης για φυτοϋγειονοµικά θέµατα στην παρούσα έκθεση αναφέρεται µόνον στο στοιχείο για την ηλεκτρονική κοινοποίηση παρακρατήσεων. Γραφείο Τροφίµων και Κτηνιατρικών Θεµάτων ιεθνή πρότυπα φυτοϋγειονοµικών µέτρων Κέντρο Eλέγχου και Πιστοποίησης Πολλαπλασιαστικού Υλικού και Έλεγχος Λιπασµάτων Πολυετές εθνικό σχέδιο ελέγχων Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων της Ελλάδας Εθνικό Ίδρυµα Γεωργικής Έρευνας Περιφερειακό Κέντρο Φυτοπροστασίας & Ποιοτικού Ελέγχου ιεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης της Νοµαρχίας Ενιαία Αρχή Υλικά για ξύλινες συσκευασίες 1

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ειδικός έλεγχος αποτελούσε µέρος του προβλεπόµενου προγράµµατος αποστολής του ΓΤΚΘ και πραγµατοποιήθηκε ως στοιχείο του γενικού ελέγχου, όπως περιγράφεται στο άρθρο 45 του κανονισµού (EΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη διενέργεια επισήµων ελέγχων της συµµόρφωσης προς τη νοµοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίµων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων. Τυχόν παραποµπή σε άρθρο αποτελεί παραποµπή στο αντίστοιχο άρθρο του εν λόγω κανονισµού. Η παρούσα έκθεση εστιάζεται στα πορίσµατα σχετικά µε την εφαρµογή του κανονισµού (EΚ) αριθ. 882/2004, και τα οποία στη συνέχεια µπορούν να ενσωµατωθούν στην έκθεση γενικού ελέγχου. 1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΡΜΟ ΙΩΝ ΑΡΧΩΝ 1.1. Ορισµός των αρµόδιων αρχών Το άρθρο 4 παράγραφος 1 προβλέπει ότι τα κράτη µέλη ορίζουν τις αρµόδιες αρχές οι οποίες είναι υπεύθυνες για τους επίσηµους ελέγχους. Το άρθρο αυτό δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της φυτοπροστασίας, ωστόσο το άρθρο 1 παράγραφος 4 της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου απαιτεί από το κράτος µέλος να συγκροτήσει ή να διορίσει Ενιαία Αρχή, η οποία θα είναι αρµόδια τουλάχιστον για το συντονισµό και τις επαφές σε σχέση µε θέµατα που καλύπτονται από την οδηγία. Το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της ίδιας οδηγίας ορίζει «αρµόδιους επίσηµους οργανισµούς» οι οποίοι θα είναι είτε η Ενιαία Αρχή ή κάθε δηµόσια αρχή που συγκροτήθηκε σε εθνικό επίπεδο είτε υπό τον έλεγχο των εθνικών αρχών, µέσα σε όρια καθορισµένα από το σύνταγµα του ενδιαφερόµενου κράτους µέλους σε περιφερειακό επίπεδο. Το άρθρο 13δ παράγραφος 6 της οδηγίας 2000/29/EΚ απαιτεί από τα κράτη µέλη να διορίζουν τις αρχές που είναι εξουσιοδοτηµένες να επιβάλλουν το φυτοϋγειονοµικό τέλος που θεσπίζεται µε το άρθρο 13δ παράγραφος 1 της ίδιας οδηγίας. ιάφορες αρχές εµπλέκονται στους φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους οι οποίες ανήκουν σε διαφορετικά υπουργεία (συµπεριλαµβανοµένων αυτών στα οποία έχουν ανατεθεί ορισµένα καθήκοντα βλέπε Τµήµα 1.4). Το τµήµα φυτοϋγειονοµικού ελέγχου της ιεύθυνσης Προστασίας Φυτικών Προϊόντων ( ΠΦΠ), στο ελληνικό υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (ΥΑΑΤ), διορίστηκε, βάσει της προεδρικής απόφασης αριθ. 365/2002, ως Ενιαία Αρχή (ΕΑ) για την υγεία των φυτών, όπως ορίζεται στο άρθρο 1 παράγραφος 4 της οδηγίας 2000/29/EΚ. Οι αρµοδιότητες της ΕΑ διευκρινίζονται στο νόµο αριθ. 2147/1952 και περιλαµβάνουν: - συντονισµό και επαφές σε θέµατα που αφορούν την υγεία των φυτών κατά την έννοια της οδηγίας 2000/29/EΚ - µεταφορά της νοµοθεσίας της ΕΕ στην εθνική νοµοθεσία και έκδοση κατευθυντήριων γραµµών 2

5 - συντονισµός και συνεργασία µε περιφερειακές και τοπικές υπηρεσίες. Εντός της χώρας, ανάλογα µε τις τοπικές ρυθµίσεις, οι ακόλουθες αρχές εµπλέκονται στους φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους και δρουν ως αρµόδιος επίσηµος οργανισµός για την υγεία των φυτών, όπως ορίζεται στο άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της οδηγίας: - Περιφερειακά Κέντρα Φυτοπροστασίας και Ποιοτικού Ελέγχου (ΠΚΦΠΕ) 8 συνολικά, λειτουργούν σε περιφερειακό επίπεδο στο πλαίσιο του ΥΠΑΑΤ, βάσει της υπουργικής απόφασης αριθ /2004: αρµόδια για ορισµένες επιθεωρήσεις σχετικά µε την ποιότητα και την ασφάλεια των αγροτικών προϊόντων φυτικής προέλευσης, για τη δειγµατοληψία, για την επιβολή επίσηµων µέτρων σε συνεργασία µε άλλους φορείς, για τη συµµετοχή σε έρευνες, για την πρόταση διοικητικών και ποινικών κυρώσεων, για τους έλεγχους των εισαγωγών - ιευθύνσεις αγροτικής ανάπτυξης των Νοµαρχιών ( ΑΑΝ) που λειτουργούν σε τοπικό/νοµαρχιακό επίπεδο και ανήκουν στο υπουργείο Εσωτερικών Υποθέσεων, βάσει κοινής υπουργικής απόφασης αριθ /2004: αρµόδιες για καταχώριση των ενδιαφεροµένων µερών, για επιθεωρήσεις, για τη δειγµατοληψία, για την εξουσιοδότηση για την έκδοση φυτοϋγειονοµικών διαβατηρίων, για τη συµµετοχή σε έρευνες, για προτάσεις διοικητικών και ποινικών κυρώσεων, για τους έλεγχους των εισαγωγών. Επιπλέον, ορισµένα καθήκοντα έχουν ανατεθεί και διεκπεραιώνονται από εξουσιοδοτηµένους επίσηµους φορείς (βλέπε Τµήµα 1.4 για λεπτοµέρειες). Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι ο διαχωρισµός των αρµοδιοτήτων δεν είναι πάντα σαφής και εξαρτάται από τις τοπικές ρυθµίσεις, µολονότι διευκρινίζεται καλύτερα στην περίπτωση των ΠΚΦΠΕ. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες αρµοδιότητες έχουν διαχωριστεί, υπάρχουν επικαλύψεις ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν τοµείς που δεν καλύπτονται (βλέπε παραδείγµατα σε άλλα τµήµατα). Ανάλογα µε τις τοπικές ρυθµίσεις, οι φυτοϋγειονοµικοί έλεγχοι στα σηµεία εισόδου πραγµατοποιούνται είτε από τα ΠΚΦΠΕ ή από τις ΑΑΝ. Η ΕΑ δήλωσε ότι ο τελικός στόχος της είναι να καταρτίσει µόνιµο σύστηµα ελέγχων και αναφοράς σε τρία επίπεδα, δηλαδή σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο Συνεργασία µεταξύ των αρµόδιων αρχών Το άρθρο 4 παράγραφος 3 ορίζει ότι πρέπει να υπάρχει αποτελεσµατικός και ουσιαστικός συντονισµός και συνεργασία µεταξύ των αρµόδιων αρχών που εµπλέκονται σε επίσηµους ελέγχους. Το άρθρο δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών ωστόσο, το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου απαιτεί από τα κράτη µέλη να εξασφαλίζουν στενή συνεργασία µεταξύ του επίσηµου οργανισµού φυτοπροστασίας (Ενιαία Αρχή) και των αρµόδιων επίσηµων οργανισµών. Στο άρθρο 13β παράγραφος 1 της ίδιας οδηγίας απαιτείται από τα κράτη µέλη να µεριµνούν ώστε οποτεδήποτε µια τελωνειακή επιθεώρηση αποκαλύπτει ότι αποστολή ή παρτίδα από τρίτη χώρα συνίσταται από ή περιέχει µη δηλωθέντα φυτά, φυτικά προϊόντα ή άλλα αντικείµενα απαριθµούµενα στο παράρτηµα V µέρος Β, το τελωνείο επιθεώρησης ενηµερώνει αµέσως τον επίσηµο οργανισµό του οικείου κράτους µέλους, στα πλαίσια της συνεργασίας η οποία αναφέρεται στο άρθρο 13γ παράγραφος 4 της ίδιας οδηγίας. 3

6 Όπως αναφέρεται ήδη στο τµήµα 1.1, το τµήµα φυτοϋγειονοµικού ελέγχου είναι επιφορτισµένο µε το συντονισµό και τη συνεργασία µε περιφερειακές και τοπικές υπηρεσίες. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσµατική συνεργασία, υπάρχει τακτική επικοινωνία (προφορική και γραπτή) µεταξύ της ΕΑ και άλλων αρχών που συµµετέχουν σε φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους. Σε γενικές γραµµές φαίνεται να υπάρχει καλό επίπεδο επικοινωνίας και συνεργασίας µεταξύ της ΕΑ και των νοµαρχιών και περιφερειών. Όλοι οι υπάλληλοι τόσο από τα ΠΚΦΠΕ και από τις ΑΑΝ τόνισαν ότι έλαβαν άµεσα υποστήριξη από την ΕΑ όποτε χρειάστηκε, συµπεριλαµβανοµένης της ερµηνείας της νοµοθεσίας. Με κάθε νέα εκδήλωση εστίας επιβλαβών οργανισµών κινείται επίσηµη διαδικασία για τον καθορισµό των µέτρων που πρέπει να ληφθούν. Αυτό βασικά γίνεται από την ΕΑ σε συνεργασία είτε µε τα ΠΚΦΠΕ ή µε τις ΑΑΝ (ή αµφότερους). Τέτοιου είδους µέτρα εκδόθηκαν µέσω υπουργικής απόφασης και χρησιµοποιούνται σε όλη τη χώρα για κάθε άλλη εκδήλωση εστίας του ίδιου επιβλαβούς οργανισµού. Φαίνεται να υπάρχει ανεπαρκής συνεργασία µεταξύ των αρχών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όσον αφορά τις κοινοποιήσεις των κρουσµάτων ή κινδύνων που οφείλονται στην µετακίνηση φυτικού υλικού µε αβέβαιο υγειονοµικό καθεστώς. Π.χ., κατόπιν διαπίστωσης του ιού Citrus tristeza σε πολλαπλασιαστικό υλικό στην Ανατολική Αττική, η αρµόδια ΑΑΝ δεν ενηµέρωσε ποτέ τους παραλήπτες σχετικά µε το ενδεχοµένως µολυσµένο υλικό. Στη Νοµαρχία Ιωαννίνων, γεώµηλα αποθηκευµένα σε κεντρική αποθήκη όπου βρέθηκε Ralstonia solanacearum, επιτρεπόταν να κυκλοφορούν στην αγορά ως πιστοποιηµένοι σπόροι γεωµήλων οι τοπικές φυτοϋγειονοµικές υπηρεσίες δεν ειδοποίησαν τις υπηρεσίες άλλων περιφερειών/νοµαρχιών για να ληφθούν ενδεχοµένως µέτρα. Το Κέντρο Ελέγχου και Πιστοποίησης Πολλαπλασιαστικού Υλικού και Ελέγχου Λιπασµάτων (KEΠΠYEΛ, βλέπε επίσης Τµήµα 1.4) έχει δικό του µητρώο µε τους παραγωγούς σπόρων γεωµήλων και επιτρέπει στους ενδιαφερόµενους/αγρότες να παράγουν σπόρο γεωµήλων χωρίς να είναι εγγεγραµµένοι στις ΑΑΝ. Η συνεργασία µε τελωνεία, µολονότι βασίζεται σε άµεσες προσωπικές επαφές και όχι σε υπογεγραµµένες διµερείς συµφωνίες, είναι καλή και εξασφαλίζει τον πλήρη έλεγχο των εισαγωγών που απαιτείται στο άρθρο 13 της οδηγίας 2000/29/EΚ. Έως το τέλος του 2008 δεν υπήρχε συστηµατική συνεργασία µε την δασική υπηρεσία σε τοµείς που αφορούν φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους Συνεργασία εντός των αρµόδιων αρχών Το άρθρο 4 παράγραφος 5 προβλέπει ότι, όταν, εντός µιας αρµόδιας αρχής είναι αρµόδιες περισσότερες από µία µονάδες για την πραγµατοποίηση των επίσηµων ελέγχων, πρέπει να υπάρχει αποτελεσµατικός και ουσιαστικός συντονισµός και συνεργασία µεταξύ των διαφόρων µονάδων. Το άρθρο αυτό δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες απαιτήσεις για συνεργασία εντός των αρµοδίων αρχών. Το άρθρο 6 της οδηγίας 2004/103/EΚ της Επιτροπής απαιτεί από τα κράτη µέλη να εξασφαλίζουν µέσω της ανταλλαγής σχετικών πληροφοριών τη συνεργασία, όπου είναι 4

7 δυνατό, µεταξύ των επισήµων φορέων και των τελωνείων τα οποία µπορεί να βρίσκονται στο ίδιο κράτος µέλος. Στην Ελλάδα, οι περισσότερες δραστηριότητες πρέπει να εγκρίνονται µέσω επισήµων εγγράφων που υπογράφονται είτε από τον υπουργό Γεωργίας ή από το ιευθυντή της ΠΦΠ. Αυτό αφορά π.χ. κατευθυντήριες γραµµές και επίσηµα µέτρα που πρέπει να επιβληθούν σε περίπτωση εκδήλωσης εστιών επιβλαβών οργανισµών. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι µερικές φορές η διαδικασία αυτή αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα και προκαλεί καθυστερήσεις στην εφαρµογή των µέτρων. Οι φυτοϋγειονοµικοί έλεγχοι µπορούν να πραγµατοποιούνται µόνον από επιθεωρητές επίσηµα διαπιστευµένους από τον υπουργό Γεωργίας κατόπιν διαβούλευσης µε τον υπουργό Εσωτερικών Υποθέσεων. Και αυτό επίσης αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα. Η οµάδα αποστολής συνάντησε ένα υπάλληλο ο οποίος είχε εργαστεί ως φυτοϋγειονοµικός επιθεωρητής για αρκετούς µήνες και περίµενε ακόµη την επίσηµη διαπίστευσή του. Τα τελωνεία ενηµερώνονται σχετικά µε τυχόν αλλαγές στη φυτοϋγειονοµική νοµοθεσία της ΕΕ, έτσι ώστε όλα τα είδη που αποτελούν αντικείµενο ρυθµίσεων να µπορούν να υπόκεινται σε φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους για τις εισαγωγές πριν από τον εκτελωνισµό τους Ανάθεση συγκεκριµένων καθηκόντων σχετικών µε τους επίσηµους ελέγχους Το άρθρο 5 ορίζει το πεδίο εφαρµογής ενδεχόµενης ανάθεσης καθηκόντων σε φορείς ελέγχου, τα κριτήρια για την ανάθεση και τα ελάχιστα κριτήρια που πρέπει να πληρούν οι φορείς ελέγχου. Στις περιπτώσεις που γίνεται τέτοιου είδους ανάθεση, η αναθέτουσα αρµόδια αρχή πρέπει να οργανώσει εξετάσεις ή επιθεωρήσεις των φορέων ελέγχου, όπως απαιτείται. Η Επιτροπή πρέπει να ειδοποιείται σχετικά µε οιαδήποτε προβλεπόµενη ανάθεση. Το άρθρο αυτό δεν εφαρµόζεται στον τοµέα υγείας των φυτών, ωστόσο το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου επιτρέπει στους επίσηµους φορείς κράτους µέλους να αναθέτουν την εκτέλεση των καθηκόντων τους που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία, υπό την εξουσία και τον έλεγχό τους, σε κάθε νοµικό πρόσωπο, στο οποίο έχουν ανατεθεί, δυνάµει των επισήµως εγκριθέντων καταστατικών του, αποκλειστικώς ειδικά καθήκοντα δηµοσίου συµφέροντος, υπό τον όρο ότι το νοµικό αυτό πρόσωπο δεν πορίζεται κανένα προσωπικό όφελος από το αποτέλεσµα των µέτρων που λαµβάνει. Με την αυστηρή έννοια του άρθρου 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου, δεν υφίσταται τέτοιου είδους ανάθεση καθηκόντων. Ωστόσο, ορισµένα καθήκοντα φυτοϋγειονοµικού ελέγχου έχουν ανατεθεί σε άλλους κυβερνητικούς φορείς που τυπικά δεν θεωρούνται φυτοϋγειονοµικές υπηρεσίες. Το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ) γενικά παρέχει εργαστηριακή εµπειρογνωµοσύνη (βλέπε επίσης τµήµα 3.4), αλλά έχει επίσης οριστεί πρόσφατα ως 5

8 µονάδα αρµόδια για το συντονισµό των ερευνών σχετικά µε τις προστατευόµενες ζώνες και αυτές που καθορίζονται µε αποφάσεις έκτακτης ανάγκης της ΕΚ. Από την 1η Ιανουαρίου 2009, τα καθήκοντα που έχουν σχέση µε τις δασικές περιοχές, συµπεριλαµβανοµένης της παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού, έχουν ανατεθεί στη ασική Υπηρεσία. Η δοµή της ασικής Υπηρεσίας επίσης φαίνεται να είναι πολύπλοκη. Αποτελείται από το Τµήµα ασικής Προστασίας, 8 περιφερειακά γραφεία (όλα υπάγονται στο ΥΑΑΤ), και 58 τοπικά γραφεία που λειτουργούν σε επίπεδο νοµαρχίας (υπό την εποπτεία του υπουργείου Εσωτερικών Υποθέσεων). Οι διαδικασίες συνεργασίας µεταξύ της ΕΑ και της ασικής Υπηρεσίας δεν είχαν καθιερωθεί ακόµη πλήρως κατά την εκτέλεση της αποστολής. Ήδη η ΕΑ είχε πραγµατοποιήσει δύο κύκλους επιµόρφωσης για δασοκόµους. Το ΜΦΙ σχεδιάζει να προσφέρει και άλλους κύκλους επιµόρφωσης. Από το 2006 και µετά, µε βάση το προεδρική διάταγµα αριθ. 30/2006, τα καθήκοντα που αφορούν την φυτοϋγειονοµική επίβλεψη της παραγωγής σπόρων γεωµήλων, τριφυλλιού, ηλίανθου, ντοµάτας και φασολιών έχουν ανατεθεί στο Κέντρο Ελέγχου και Πιστοποίησης Πολλαπλασιαστικού Υλικού και Ελέγχου Λιπασµάτων (KEΠΠYEΛ). Η συνεργασία µεταξύ του KEΠΠYEΛ και των φυτοϋγειονοµικών υπηρεσιών όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών και τη διαχείριση της εκδήλωσης εστιών επιβλαβών οργανισµών φαίνεται να είναι περιορισµένη. Εκτός και αν ρυθµίζεται από την εθνική νοµοθεσία, η ανάθεση καθηκόντων βασίζεται σε µακροπρόθεσµες συµφωνίες. Όλοι οι εξουσιοδοτηµένοι φορείς ελέγχου εκτελούν δηµόσια καθήκοντα και η οµάδα αποστολής δεν διαπίστωσε σύγκρουση συµφερόντων Σχέδια έκτακτης ανάγκης Το άρθρο 4 απαιτεί από τις αρµόδιες αρχές να διαθέτουν σχέδια έκτακτης ανάγκης και να είναι έτοιµες να τα θέσουν σε εφαρµογή σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Το άρθρο 13 προβλέπει ότι τα κράτη µέλη καταρτίζουν επιχειρησιακά σχέδια έκτακτης ανάγκης ορίζοντας µέτρα που πρέπει να εφαρµόζονται αµέσως όταν διαπιστώνεται ότι ζωοτροφές ή τρόφιµα παρουσιάζουν σοβαρό κίνδυνο. Τα άρθρα 4 και 13 δεν εφαρµόζονται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες απαιτήσεις για σχεδιασµό έκτακτης ανάγκης. Η ΕΑ διαδραµατίζει συντονιστικό ρόλο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης (π.χ. εκδήλωση εστίας επιβλαβών οργανισµών). Υπάλληλοι των περιφερειακών ή νοµαρχιακών αρχών έρχονται σε επαφή µε την ΕΑ, και µε βάση τις διαθέσιµες πληροφορίες και τη διµερή συνεργασία, συντάσσεται απόφαση η οποία υποβάλλεται στη συνέχεια προς έγκριση είτε στο διευθυντή της ΠΦΠ ή στον υπουργό Γεωργίας. Το ΜΦΙ παρέχει τεχνικές συµβουλές. Ανάλογα µε τις τοπικές ρυθµίσεις, η απόφαση αυτή είτε είναι άµεσα εφαρµόσιµη ή τίθεται σε ισχύ µέσω άλλης απόφασης που υπογράφεται από το Νοµάρχη. Υπάρχουν παραδείγµατα µέτρων που έχουν ληφθεί µε τον τρόπο αυτό κατά τα τελευταία έτη, π.χ. κατά του ιού Citrus tristeza και του Rhynchophorus ferrugineus. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι υπάρχουν τοµείς που δεν καλύπτονται από σχέδια έκτακτης ανάγκης, µολονότι διατυπώθηκαν σχετικές συστάσεις από προηγούµενες οµάδες αποστολής του ΓΚΘΤ. Αυτό αφορά ιδιαίτερα το σχεδιασµό δραστηριοτήτων που 6

9 έχουν σχέση µε την έρευνα και την εκρίζωση εστιών του Ralstonia solanacearum, και την πολιτική εκρίζωσης εστιών κορυνοβακτηρίωσης των γεωµήλων στην περιοχή του οροπεδίου Λασιθίου (Κρήτη). 2. ΠΟΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ 2.1. Νοµική βάση για τους ελέγχους Το άρθρο 4 απαιτεί να διατίθενται οι αναγκαίες νοµικές εξουσίες για τη διεξαγωγή ελέγχων και οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων τροφίµων να υποβάλλονται υποχρεωτικά σε επιθεώρηση που διενεργείται από τις αρµόδιες αρχές. Το άρθρο 8 ορίζει ότι η αρµόδια αρχή πρέπει να διαθέτει την απαραίτητη εξουσία ώστε να έχει πρόσβαση στα κτίρια και στην τεκµηρίωση των επιχειρήσεων ζωοτροφών και τροφίµων. Τα άρθρα 4 και 8 δεν εφαρµόζονται στον τοµέα της υγείας των φυτών, ωστόσο, το άρθρο 12 παράγραφος 2 της οδηγίας 2000/29/EΚ ορίζει ότι οι επιθεωρητές έχουν πρόσβαση στα φυτά, στα φυτικά προϊόντα ή άλλα αντικείµενα σε όλα τα στάδια τόσο της παραγωγής όσο και της εµπορικής αλυσίδας και ότι έχουν το δικαίωµα να διενεργούν κάθε αναγκαία έρευνα για τους εν λόγω επίσηµους ελέγχους, συµπεριλαµβανοµένων αυτών που σχετίζονται µε τα φυτοϋγειονοµικά διαβατήρια και τα αρχεία. Το σηµείο 1 του παραρτήµατος της οδηγίας 98/22/EΚ της Επιτροπής ορίζει ότι (για τους ελέγχους εισαγωγών) οι αρµόδιοι ελεγκτικοί φορείς πρέπει να διαθέτουν εξουσιοδότηση για την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Το άρθρο 2 παράγραφος 2 στοιχείο ε) της οδηγίας 92/90/EΚ της Επιτροπής, υποχρεώνει τις εγγεγραµµένες εγκαταστάσεις να εξασφαλίζουν την πρόσβαση στους επιθεωρητές σε αρχεία/έγγραφα τόσο για επιθεώρηση όσο και/ή για δειγµατοληψία. Η σχετική κοινοτική νοµοθεσία έχει µεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο. Η οδηγία 2000/29/ΕΚΜ µεταφέρθηκε µε το Προεδρικό ιάταγµα αριθ. 365/2002. Άλλες νοµικές πράξεις της ΕΚ έχουν µεταφερθεί είτε µε προεδρικά διατάγµατα ή υπουργικές αποφάσεις. Οι επιθεωρητές υγείας των φυτών διαθέτουν την αναγκαία νοµική εξουσία να εισέλθουν σε εγκαταστάσεις και να έχουν πρόσβαση στην τεκµηρίωση, να διενεργούν ελέγχους και να λαµβάνουν τα κατάλληλα µέτρα επιβολής της νοµοθεσίας. Ωστόσο, δεν έχουν τη νοµική εξουσία να εισέλθουν σε δασικές περιοχές Προσωπικό και εγκαταστάσεις Το άρθρο 4 ορίζει ότι οι αρµόδιες αρχές µεριµνούν ώστε να έχουν πρόσβαση σε επαρκή αριθµό κατάλληλα ειδικευµένου και έµπειρου προσωπικού να διαθέτουν κατάλληλα και ορθά συντηρούµενες εγκαταστάσεις και εξοπλισµό και το προσωπικό που διενεργεί τους επίσηµους ελέγχους να µην επηρεάζεται από συγκρούσεις συµφερόντων. Αυτό το άρθρο δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες γενικές νοµικές απαιτήσεις όσον αφορά τον αριθµό και την πείρα του προσωπικού και, εκτός από αυτές για 7

10 τους εξουσιοδοτούµενους οργανισµούς, δεν υπάρχουν νοµικές απαιτήσεις για την αµεροληψία των επιθεωρητών. Το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου ορίζει ότι οι αρµόδιοι επίσηµοι φορείς µπορούν να αναθέτουν την εκτέλεση των καθηκόντων τους που αναφέρονται στην παρούσα οδηγία, σε κάθε νοµικό πρόσωπο υπό τον όρο ότι το νοµικό αυτό πρόσωπο και τα µέλη του δεν πορίζονται κανένα προσωπικό όφελος από το αποτέλεσµα των µέτρων που λαµβάνουν. Το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο θ) ορίζει ως επίσηµη διαπίστωση ή επίσηµο µέτρο, µια διαπίστωση ή ένα µέτρο που έχουν γίνει ή ληφθεί είτε από εκπροσώπους του επίσηµου οργανισµού προστασίας των φυτών ή από δηµοσίους υπαλλήλους ή από εξειδικευµένο προσωπικό που απασχολείται σε έναν από τους αρµόδιους επίσηµους οργανισµούς κράτους µέλους, σε κάθε άλλη περίπτωση, υπό τον όρο ότι το προσωπικό αυτό δεν πορίζεται κανένα προσωπικό όφελος από το αποτέλεσµα των µέτρων που λαµβάνει και ότι ανταποκρίνεται σε ένα ελάχιστο επίπεδο εξειδίκευσης. Τα κράτη µέλη εξασφαλίζουν ότι οι υπάλληλοί τους και το εξειδικευµένο προσωπικό τους διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα για τη σωστή εφαρµογή της παρούσας οδηγίας. Τα σηµεία 1, 2 και 3 του παραρτήµατος της οδηγίας 98/22/EΚ της Επιτροπής ορίζουν τους ελάχιστους όρους για την πραγµατοποίηση ελέγχων στο σηµείο εισόδου, συµπεριλαµβανοµένης της τεχνικής ικανότητας και εµπειρογνωµοσύνης του προσωπικού που πραγµατοποιεί ελέγχους, καθώς και των κατάλληλων εγκαταστάσεων. Η οδηγία 2004/103/EΚ της Επιτροπής επεκτείνει τις διατάξεις αυτές στους ελέγχους που πραγµατοποιούνται σε άλλους τόπους εκτός του σηµείου εισόδου. Τα καθήκοντα που έχουν σχέση µε τους φυτοϋγειονοµικούς έλεγχους µπορούν να εκτελούνται µόνον από επιθεωρητές επίσηµα εγκεκριµένους από τον υπουργό Γεωργίας, ενώ στην περίπτωση των ΑΑΝ εγκρίνονται κατόπιν διαβούλευσης και µε τον υπουργό Εσωτερικών Υποθέσεων. Υπάρχουν 4 άτοµα σε κεντρικό επίπεδο (Τµήµα Φυτοϋγειονοµικού Ελέγχου) που ασχολούνται µε την υγεία των φυτών. Τα ΠΚΦΠΕ απασχολούν συνολικά 53 επιθεωρητές σε όλη τη χώρα, ενώ οι ΑΑΝ απασχολούν 441 επιθεωρητές. Τόσο οι επιθεωρητές των ΠΚΦΠΕ όσο και των ΑΑΝ είναι επιφορτισµένοι µε άλλα καθήκοντα, όπως ο έλεγχος ποιότητας. Υπάρχουν συνολικά 148 δασικοί επιθεωρητές, αλλά µόνο µικρός αριθµός από αυτούς συµµετέχουν σε φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους. Η ΕΑ υπογράµµισε ότι θα χρειαστεί περισσότερο προσωπικό σε κεντρικό επίπεδο για τη διαχείριση όλων των αρµοδιοτήτων της και ότι ο περιορισµένος αριθµός ανθρώπινων πόρων στο τµήµα φυτοϋγειονοµικού ελέγχου είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο ορισµένες δραστηριότητες δεν συντονίζονται (π.χ. ορισµένες έρευνες σχετικά µε προστατευόµενες ζώνες), πραγµατοποιούνται µε σηµαντική καθυστέρηση (π.χ. κοινοποιήσεις µέσω του EUROPHYT), ή δεν έχουν εφαρµοστεί ποτέ (π.χ. οι περισσότερες έρευνες που απαιτούνται µε αποφάσεις έκτακτης ανάγκης της ΕΚ). Από τις επισκέψεις στα περισσότερα περιφερειακά και τοπικά γραφεία προέκυψε ότι οι ανθρώπινοι πόροι που διατίθενται για τους φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους φαίνεται να µην επαρκούν για την εκτέλεση των ελάχιστων ελέγχων που απαιτούνται από την κοινοτική νοµοθεσία. Γενικά, όλο το ανθρώπινο δυναµικό χρησιµοποιείται για την εκτέλεση δραστηριοτήτων και ελέγχων που θεωρούνται ύψιστης προτεραιότητας. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι υπάρχουν σηµαντικές διαφορές στον αριθµό προσωπικού ανάµεσα στις νοµαρχίες. Π.χ., στη νοµαρχία Ανατολικής Αττικής υπάρχει ένας µόνον επιθεωρητής και ο οποίος ασχολείται εν µέρει µόνο µε τους 8

11 φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους (περίπου 0,6 ισοδύναµο πλήρους απασχόλησης). Στη Νοµαρχία Καρδίτσας, υπήρχαν συνολικά 6 φυτοϋγειονοµικοί επιθεωρητές οι οποίοι ασχολούνταν επί το πλείστον µε ελέγχους των καλλιεργειών βαµβακιού. Υπήρχε βασικός εξοπλισµός γραφείου στα κεντρικά γραφεία της ΕΑ και σε όλα τα γραφεία των ΠΚΦΠΕ και των ΑΑΝ που επισκέφτηκε η οµάδα αποστολής (συµπεριλαµβανοµένου του εξοπλισµού ΤΠ). Υπήρχε επίσης τεχνική βιβλιογραφία και περιγραφή των επιβλαβών οργανισµών. Οι επιθεωρητές χρησιµοποιούν συνήθως το διαδίκτυο, συµπεριλαµβανοµένων των πόρων της ΕΜΟΦ. Ορισµένα γραφεία διέθεταν εργαστηριακές εγκαταστάσεις για τη διεξαγωγή απλής ανάλυσης (π.χ. στα Ιωάννινα). Οι επιθεωρητές που συµµετέχουν στους ελέγχους του ιού Citrus tristeza φέρουν φορητά εργαλεία για ανοσοϊστοχηµική ανάλυση. Οι εγκαταστάσεις σε µεθοριακούς σταθµούς επιθεώρησης (ΜΣΕ) που επισκέφθηκε η οµάδα αποστολής (το Αεροδρόµιο της Αθήνας, το λιµάνι του Πειραιά, αποθήκη γεωµήλων στην Πάτρα) ήταν γενικά κατάλληλες για τη διεξαγωγή των αναγκαίων ελέγχων των εισαγωγών. Στο λιµένα του Πειραιά δεν υπήρχαν ούτε συσκευές για τη µέτρηση της υγρασίας στα ξύλα ούτε ειδικές δοκιµές χρωστικής αντίδρασης υποκαπνισµού Προσόντα και κατάρτιση του προσωπικού Το άρθρο 6 ορίζει ότι η αρµόδια αρχή εξασφαλίζει ότι το προσωπικό της λαµβάνει κατάλληλη κατάρτιση και τηρείται ενήµερο σχετικά µε τις εξελίξεις στον τοµέα της αρµοδιότητάς του. Το άρθρο αυτό δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες νοµικές απαιτήσεις, εκτός από τις διατάξεις αυτές που σχετίζονται µε τις ικανότητες του προσωπικού στο τµήµα 2.2. ανωτέρω. Καθορίστηκαν κατάλληλες ελάχιστες εκπαιδευτικές απαιτήσεις και προγράµµατα κατάρτισης. Όλοι οι επιθεωρητές στον τοµέα της υγείας των φυτών πρέπει να παρακολουθούν βασικά προπαρασκευαστικά µαθήµατα επιµόρφωσης που περιλαµβάνουν κυρίως τη φυτοϋγειονοµική νοµοθεσία και τη σωστή της εφαρµογή. Επιπλέον, ειδικά µαθήµατα επιµόρφωσης που παρέχονται από την ΕΑ ή από το ΜΦΙ, περιλαµβάνουν πρακτικά στοιχεία για τις επιθεωρήσεις, τη δειγµατοληψία και την επιβολή κυρώσεων. Επίσης υπάρχει η συνήθεια οι νεοπροσλαµβανόµενοι να εργάζονται στενά µε τους πιο έµπειρους συναδέλφους τους. Η ΕΑ δήλωσε ότι όλοι οι επιθεωρητές που συµµετέχουν σε φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους είναι γεωπόνοι µε πτυχίο πανεπιστηµίου. Οι φυτοϋγειονοµικοί επιθεωρητές που συνάντησε η οµάδα αποστολής φαίνεται να είναι καλά καταρτισµένοι, ικανοί και πρόθυµοι για την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Ο διευθυντής του ΜΦI επιβεβαίωσε ότι το Ινστιτούτο διοργανώνει τακτικά ειδικά τµήµατα επιµόρφωσης για φυτοϋγειονοµικούς επιθεωρητές. Προγραµµατίζονται επιπλέον µαθήµατα, συµπεριλαµβανοµένων αυτών που έχουν σχέση µε τις έρευνες. Άρχισαν ήδη µαθήµατα επιµόρφωσης για δασοπόνους που είναι επιφορτισµένοι µε φυτοϋγειονοµικούς ελέγχους σε σχέση µε τη δασοκοµία. Η ΕΑ δήλωσε ότι υπάρχουν σχέδια για περαιτέρω επιµόρφωση. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι οι δασικοί 9

12 επιθεωρητές σε γενικές γραµµές δεν γνώριζαν τη νοµοθεσία για την υγεία των φυτών και τους επιβλαβείς οργανισµούς. Ένας δασικός επιθεωρητής που συνάντησε η οµάδα αποστολής και εργαζόταν στην υπηρεσία περίπου 20 έτη δήλωσε ότι δεν είχε παρακολουθήσει επαγγελµατική επιµόρφωση από την εποχή που αποφοίτησε από το πανεπιστήµιο. 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ 3.1. Καταχώριση/έγκριση εγκαταστάσεων Το άρθρο 31 απαιτεί από τα κράτη µέλη να θεσπίζουν διαδικασίες για την καταχώριση/έγκριση των εγκαταστάσεων των επιχειρήσεων τροφίµων και ζωοτροφών. Επίσης απαιτεί από την αρµόδια αρχή να επανεξετάζει τη συµµόρφωση µε τους όρους έγκρισης όταν εκτελούνται επίσηµοι έλεγχοι και να αναστείλει ή να ανακαλέσει την έγκριση της επιχείρησης εάν εντοπιστούν σοβαρές ανεπάρκειες. Το εν λόγω άρθρο δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν ισοδύναµες γενικές νοµικές απαιτήσεις, ωστόσο σε ορισµένες ειδικές περιπτώσεις, υπάρχουν παρόµοιες απαιτήσεις: Το άρθρο 2 της οδηγίας 2004/103/EΚ της Επιτροπής απαιτεί να θεσπιστεί διαδικασία έγκρισης έτσι ώστε να αξιολογείται και, εφόσον είναι απαραίτητο, να επικυρώνεται η καταλληλότητα, από φυτοϋγειονοµική άποψη, για τη διεξαγωγή ελέγχων των τόπων που προτείνονται ως εγκεκριµένοι τόποι επιθεώρησης. Το ίδιο άρθρο απαιτεί επίσης από τα κράτη µέλη να τηρούν ενηµερωµένο κατάλογο των εγκεκριµένων τόπων επιθεώρησης. Το άρθρο 6 παράγραφος 5 και 6 καθώς και το άρθρο 13γ παράγραφος 1 στοιχείο β) της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου απαιτούν την εγγραφή σε επίσηµο µητρώο, εκτός από ορισµένες εξαιρέσεις, των παραγωγών, των συλλογικών αποθηκών, των κέντρων αποστολής και των εισαγωγέων ορισµένων φυτών και φυτικών προϊόντων. Το άρθρο 1 της οδηγίας 92/90/EΟΚ της Επιτροπής ορίζει τις υποχρεώσεις για τους παραγωγούς και εισαγωγείς ορισµένων φυτών και φυτικών προϊόντων και καθορίζει αναλυτικά τους όρους για την εγγραφή τους. Το άρθρο 4 της εν λόγω οδηγίας απαιτεί από τα κράτη µέλη να µεριµνούν για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων εξετάζοντας τακτικά, µία φορά τουλάχιστον κάθε έτος, τα µητρώα και τα συναφή έγγραφα. Ειδικά οι ΑΑΝ είναι αρµόδιες για την καταγραφή και τη τήρηση επισήµου µητρώου των ενδιαφεροµένων µερών στην περιοχή τους. εν υπάρχει ακόµη κεντρική βάση δεδοµένων των εγγεγραµµένων ενδιαφεροµένων µερών, µολονότι η ΕΑ σκοπεύει να το πραγµατοποιήσει όταν θα το επιτρέπουν οι πόροι της. Η εγκυρότητα των εγκρίσεων/καταχωρίσεων διαρκεί για αόριστη χρονική περίοδο, µε την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχουν περιπτώσεις παράβασης. Οι ενδιαφερόµενοι που συνάντησε η οµάδα της αποστολής δήλωσαν ότι ελέγχονται συστηµατικά από τις φυτοϋγειονοµικές υπηρεσίες οι έλεγχοι περιλαµβάνουν µια ετήσια επιτόπου επίσκεψη όπως απαιτείται στην οδηγία 92/90/EΟΚ. 10

13 3.2. Ιεράρχηση των επίσηµων ελέγχων Το άρθρο 3 απαιτεί να πραγµατοποιούνται επίσηµοι έλεγχοι τακτικά, βάσει των κινδύνων και µε την κατάλληλη συχνότητα. Οι έλεγχοι διενεργούνται σε οιοδήποτε από τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής και µεταποίησης και, γενικά, διενεργούνται χωρίς προειδοποίηση. Οι έλεγχοι διενεργούνται εξίσου στις εξαγωγές από την Κοινότητα, στις εισαγωγές προς την Κοινότητα και στα προϊόντα που διατίθενται στην κοινοτική αγορά. Το εν λόγω άρθρο δεν εφαρµόζεται στην υγεία των φυτών και δεν υπάρχουν ισοδύναµες γενικές νοµικές απαιτήσεις ειδικά όσον αφορά τις εξαγωγές, ωστόσο σε ορισµένες ειδικές περιπτώσεις, υπάρχουν παρόµοιες απαιτήσεις: Το άρθρο 6 παράγραφος 5 της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου ορίζει ότι οι επίσηµοι έλεγχοι που αναφέρονται στο εν λόγω άρθρο διενεργούνται τακτικά σε κατάλληλες στιγµές, τουλάχιστον µία φορά ετησίως, και τουλάχιστον µέσω οπτικού ελέγχου. Το άρθρο 12 παράγραφος 1 της ίδιας οδηγίας ορίζει ότι τα κράτη µέλη διοργανώνουν επίσηµους ελέγχους για να διασφαλίζουν την τήρηση των διατάξεων της παρούσας οδηγίας, και ιδίως του άρθρου 10 παράγραφος 2 οι έλεγχοι αυτοί διενεργούνται τυχαίως και χωρίς διακρίσεις όσον αφορά την καταγωγή των φυτών, των φυτικών προϊόντων και των άλλων αντικειµένων, και σύµφωνα µε τις ακόλουθες διατάξεις: περιστασιακοί έλεγχοι σε οποιαδήποτε στιγµή και σε οποιοδήποτε τόπο όπου µέρος διακινούνται φυτά, φυτικά προϊόντα ή άλλα αντικείµενα, περιστασιακοί έλεγχοι στις εγκαταστάσεις όπου φυτά, φυτικά προϊόντα ή άλλα αντικείµενα καλλιεργούνται, παράγονται, αποθηκεύονται ή διατίθενται προς πώληση, καθώς και στις εγκαταστάσεις των αγοραστών, περιστασιακοί έλεγχοι που διενεργούνται ταυτόχρονα µε άλλο έλεγχο εγγράφων για µη φυτοϋγειονοµικούς σκοπούς. Οι έλεγχοι πρέπει να είναι τακτικοί στις εγκαταστάσεις που έχουν εγγραφεί σε επίσηµο µητρώο σύµφωνα µε το άρθρο 10 παράγραφος 3 και το άρθρο 13γ παράγραφος 1 στοιχείο β), και µπορούν να είναι τακτικοί σε εγκαταστάσεις που έχουν εγγραφεί σε επίσηµο µητρώο σύµφωνα µε το άρθρο 6 παράγραφος 6. Οι έλεγχοι πρέπει να στοχοθετούνται, αν υπάρχουν ενδείξεις ότι δεν τηρήθηκαν µία ή περισσότερες διατάξεις της παρούσας οδηγίας. Το σηµείο 1 του παραρτήµατος της οδηγίας 98/22/EΚ της Επιτροπής απαιτεί να προσαρµοστεί το ταχύτερο δυνατό το καθορισµένο πρόγραµµα των φυτοϋγειονοµικών ελέγχων µε τρόπο ώστε να αντιµετωπίζονται οι πραγµατικές ανάγκες, υπό το φως νέων φυτοϋγειονοµικών κινδύνων ή οποιωνδήποτε αλλαγών στην ποσότητα/όγκο των φυτών, των φυτικών προϊόντων ή άλλων αντικειµένων που προσφέρονται για εισαγωγή στους σταθµούς επιθεώρησης. Η ΕΑ δεν συµµετέχει στην ανάπτυξη σχεδίων. Παρέχει µόνο νοµοθεσία και κατευθυντήριες γραµµές στα ΠΚΦΠΕ και στις ΑΑΝ. Οι επίσηµοι έλεγχοι ανήκουν στην αρµοδιότητα των νοµαρχιών ή των περιφερειών η υλοποίηση ελέγχων των εισαγωγών, της πιστοποίησης εξαγωγών, των µέτρων ελέγχου, των προβλεπόµενων ερευνών και των δραστηριοτήτων παρακολούθησης ανήκουν στη διακριτική τους ευχέρεια. 11

14 ιαπιστώθηκε ότι στην πράξη υπάρχει υψηλός βαθµός ελευθερίας όσον αφορά τον καθορισµό των προτεραιοτήτων. Συνεπώς, οι επίσηµοι έλεγχοι προγραµµατίζονται λαµβάνοντας υπόψη την πλέον σηµαντική τοπική γεωργική παραγωγή και τη δυναµικότητα της σχετικής µονάδας, ιδίως τους ανθρώπινους πόρους. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι οι αρµόδιες φυτοϋγειονοµικές υπηρεσίες στις περιφέρειες και τις νοµαρχίες που επισκέφτηκε, εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην παραγωγή που θεωρείται σηµαντική για τις εν λόγω περιοχές. Π.χ., στη νοµαρχία της Αργολίδας το κύριο ενδιαφέρον εστιάστηκε στα εσπεριδοειδή (Citrus), ενώ στην περιφέρεια της Καρδίτσας στις βαµβακοκαλλιέργειες. Στην Ανατολική Αττική, η κύρια προτεραιότητα ήταν η καταχώριση των ενδιαφερόµενων φορέων και οι συστηµατικοί έλεγχοί τους. Οι ρυθµίσεις για ελέγχους εσωτερικής αγοράς εξαρτώνται επίσης από τις τοπικές συνθήκες. Π.χ., τέτοιου είδους έλεγχοι δεν πραγµατοποιούνται συστηµατικά στην Ανατολική Αττική (λόγω περιορισµένου δυναµικού), ενώ αποτελούν υψηλή προτεραιότητα στη Νοµαρχία Αργολίδας (παραγωγή εσπεριδοειδών) και στη Νοµαρχία Καρδίτσας (βαµβακοκαλλιέργειες). Η οµάδα αποστολής παρατήρησε σε όλες τις περιφέρειες και νοµαρχίες που επισκέφθηκε ότι δίνεται έµφαση στους ελέγχους του εµπορίου εδώδιµων γεωµήλων (σωστή επισήµανση) και εσπεριδοειδών (σήµανση ΖΡ) οι έλεγχοι αυτοί πραγµατοποιούνται κανονικά από τα ΠΚΦΠΕ. Οι έλεγχοι παρακολούθησης για τους σκοπούς της οδηγίας 2008/61/EΚ και οι έλεγχοι των εισαγωγών διενεργούνται, γενικά, σύµφωνα µε τις απαιτήσεις της κοινοτικής νοµοθεσίας. Οι επιθεωρητές που εκτελούν ελέγχους εισαγωγών έχουν γνώση των ελέγχων που πραγµατοποιούνται σε άλλα σηµεία εισόδου στην ΕΕ ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν έχει ως συνέπεια την προσαρµογή των ελέγχων εισαγωγών ώστε να αντιµετωπίζονται νέοι φυτοϋγειονοµικοί κίνδυνοι, όπως απαιτείται στο παράρτηµα, σηµείο 1 τελευταία περίπτωση της οδηγίας 98/22/EΚ. Φαίνεται ότι το υλικό για ξύλινες συσκευασίες (ΥΞΣ) καταγωγής τρίτων χωρών και άλλων κρατών µελών, ιδίως της Πορτογαλίας, αποτελεί πηγή ανησυχίας στην Ελλάδα. Οι φυτοϋγειονοµικοί επιθεωρητές πραγµατοποιούν επιθεωρήσεις τoυ ΥΞΣ που διατίθεται στην αγορά για να ελέγξουν την παρουσία του σήµατος του διεθνούς προτύπου φυτοϋγειονοµικών µέτρων (ISPM) αριθ. 15, αλλά κυρίως σε συνάρτηση µε αποστολές ειδών που αποτελούν αντικείµενο ρυθµίσεων. Οι αποστολές ειδών που δεν αποτελούν αντικείµενο ρυθµίσεων ελέγχονται λιγότερο εντατικά. Η δειγµατοληψία για λανθάνουσα µόλυνση από νηµατώδη σκώληκα των κωνοφόρων είναι πολύ σπάνια. Στην Ανατολική Αττική, η κατάλληλη αντίδραση σε προειδοποίηση από την Πορτογαλία κατέστησε δυνατό τον εντοπισµό ΥΞΣ καταγωγής Πορτογαλίας που δεν πληρούσε τις προδιαγραφές. Η οµάδα αποστολής πληροφορήθηκε ότι υπάλληλοι των ΑΑΝ συµµετέχουν σε τακτικούς ελέγχους και στην έγκριση των εγκαταστάσεων για την παραγωγή του ΥΞΣ. Μολονότι η δασική παραγωγή θεωρείται σηµαντική στην Ελλάδα, δεν έχουν διενεργηθεί µέχρι τώρα επίσηµοι φυτοϋγειονοµικοί έλεγχοι σε δασικές περιοχές ή σε δασικά είδη που διατίθενται στην αγορά και ρυθµίζονται στη φυτοϋγειονοµική νοµοθεσία της ΕΕ. 12

15 Η ΕΑ δήλωσε ότι σκοπεύει να αναπτύξει συντονισµένο σχέδιο για ελέγχους από τα ΠΚΦΠΕ και τις ΑΑΝ, αν της χορηγηθεί επαρκές προσωπικό κεντρικά και αν της διατεθεί ηλεκτρονική βάση δεδοµένων. Ορισµένα βήµατα έχουν ήδη γίνει σε συνεργασία µε το ΜΦΙ, ιδίως όσον αφορά το σχεδιασµό και τη διεξαγωγή ερευνών. Η ΕΑ δεν ήταν σε θέση να αναλάβει δεσµεύσεις σχετικά µε τη χορήγηση του αναγκαίου προσωπικού ραστηριότητες, µέθοδοι και τεχνικές ελέγχου Το άρθρο 10 προσδιορίζει τις δραστηριότητες, τις µεθόδους και τις τεχνικές ελέγχου που πρέπει να εφαρµόζονται. Το άρθρο αυτό δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες γενικές νοµικές απαιτήσεις. Το σηµείο 1, 5η περίπτωση του παραρτήµατος της οδηγίας 98/22/EΚ της Επιτροπής απαιτεί οι αρµόδιοι επίσηµοι οργανισµοί που είναι υπεύθυνοι για τους σταθµούς επιθεώρησης να έχουν πρόσβαση σε γραπτές, επικαιροποιηµένες εθνικές κατευθυντήριες γραµµές και στην κοινοτική νοµοθεσία. Το άρθρο 1 της οδηγίας 92/70/ΕΟΚ της Επιτροπής καθορίζει τους λεπτοµερείς κανόνες για τους ελέγχους που πρέπει να διεξαχθούν για την αναγνώριση των προστατευοµένων ζωνών εντός της Κοινότητας. Ορισµένες οδηγίες για συγκεκριµένες νόσους των γεωµήλων και διάφορες αποφάσεις (παρεκκλίσεις) καθορίζουν ειδικές απαιτήσεις επιθεώρησης/δειγµατοληψίας. Η οπτική εξέταση της καλλιέργειας ή των αποστολών αποτελεί τη βασική µέθοδο αξιολόγησης της φυτοϋγειονοµικής κατάστασης. Αυτή συµπληρώνεται, σε ειδικές περιπτώσεις, µε δειγµατοληψία και εργαστηριακές αναλύσεις. Υπάρχει περιορισµένη χρήση των παγίδων φεροµόνης για τους ελέγχους του Rhynchophorus ferrugineus. Για άλλους επιβλαβείς οργανισµούς, όπως οι ρυθµιζόµενοι σκολύτες και οι Diabrotica virgifera, δεν έχουν χρησιµοποιηθεί ποτέ παγίδες φεροµόνης. Στο βαθµό που µπόρεσε να εκτιµήσει η οµάδα αποστολής, όταν µια καλλιέργεια θεωρείται σηµαντική (π.χ. παραγωγή εσπεριδοειδών, καλλιέργειες βαµβακιού και γεωµήλων), σχεδιάζονται και πραγµατοποιούνται την κατάλληλη στιγµή επιθεωρήσεις περιόδου βλάστησης. Μόνον σε λίγες περιπτώσεις διενεργούνται συστηµατικές δειγµατοληψίες καλλιεργειών και εργαστηριακές δοκιµές σε όλη τη χώρα: οι σπόροι γεωµήλων και τα εδώδιµα γεώµηλα υπόκεινται σε εργαστηριακές δοκιµές για την παρουσία του Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus και του Ralstonia solanacearum, οι σπόροι βαµβακιού υποβάλλονται σε δοκιµή για Anthonomus grandis και Glomerella gossypii, τα φυτά εσπεριδοειδών υποβάλλονται σε δοκιµή για τον ιό Citrus tristeza. Η συστηµατική δειγµατοληψία σε άλλες περιπτώσεις είναι σπάνια, και π.χ. τα επιφανειακά ύδατα και τα άγρια φυτά ξενιστές, όπως το Solanum dulcamara, υποβάλλονται σε δοκιµές µόνον πολύ περιστασιακά για την παρουσία του R. solanacearum. Εκτός από τον Rhynchophorus ferrugineus, δεν έχουν πραγµατοποιηθεί συστηµατικές έρευνες για τους άλλους επιβλαβείς οργανισµούς που ρυθµίζονται από τις αποφάσεις έκτακτης ανάγκης της ΕΕ. Πρόκειται για: 13

16 Bursaphelenchus xylophilus (νηµατώδης σκώληκας κωνοφόρων), Anoplophora chinensis, Diabrotica virgifera, Dryocosmus kuriphilus, Gibberella circinata, Pepino mosaic virus (ιός της µωσαΐκωσης ), Phytophthora ramorum, Potato spindle tuber viroid (ατράκτωση των κονδύλων των γεωµήλων) εν έχουν διενεργηθεί ποτέ φυτοϋγειονοµικοί έλεγχοι και έκδοση διαβατηρίου για πολλαπλασιαστικό υλικό δασικών ειδών. Γενικά δεν πραγµατοποιούνται έρευνες σχετικά µε το καθεστώς της προστατευόµενης ζώνης στην Ελλάδα, όπως απαιτείται στο άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο η) της οδηγίας 2000/29/EΚ. ιενεργούνται γενικά έλεγχοι των εισαγωγών, όπως απαιτείται στη νοµοθεσία της ΕΚ και κάθε αποστολή, για την οποία δηλώνεται ότι περιέχει είδη που αποτελούν αντικείµενο ρύθµισης, επιθεωρείται εξονυχιστικά. Ωστόσο, δείγµατα λαµβάνονται στις περισσότερες περιπτώσεις όταν διαπιστώνονται συµπτώµατα. Εξαιρουµένων των σπόρων γεωµήλων, φασολιών και βαµβακιού, δεν πραγµατοποιείται δειγµατοληψία φυτών ή φυτικών προϊόντων όταν δεν παρατηρούνται συµπτώµατα. Επίσης δεν πραγµατοποιείται δειγµατοληψία σε ΥΞΣ που δεν παρουσιάζει συµπτώµατα. Το σύστηµα έκδοσης φυτοϋγειονοµικών διαβατηρίων δεν φαίνεται να συµµορφώνεται πλήρως µε τις κοινοτικές απαιτήσεις και παρουσιάζει διαφορές ανάµεσα στις νοµαρχίες. Παρέχονται πληροφορίες στους υπαλλήλους τελωνείων που πραγµατοποιούν ελέγχους στους αφικνούµενους ταξιδιώτες και στις προσωπικές αποσκευές τους ειγµατοληψία και εργαστηριακές δοκιµές Το άρθρο 4 ορίζει ότι οι αρµόδιες αρχές µεριµνούν ώστε να διαθέτουν ή να έχουν πρόσβαση σε επαρκή δυναµικότητα εργαστηρίων. Το άρθρο 11 θεσπίζει απαιτήσεις όσον αφορά τη δειγµατοληψία και την ανάλυση. Το άρθρο 12 προβλέπει ότι η αρµόδια αρχή ορίζει τα εργαστήρια τα οποία επιτρέπεται να πραγµατοποιούν την ανάλυση των δειγµάτων που λαµβάνονται κατά τους επίσηµους ελέγχους και καθορίζει τα κριτήρια διαπίστευσης για τα εργαστήρια που ορίζονται για τον σκοπό αυτόν. Τα άρθρα 4, 11 και 12 δεν εφαρµόζονται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες γενικές νοµικές απαιτήσεις. Το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο ζ) της οδηγίας 2000/29/EΚ ορίζει τις απαιτήσεις για την ανάθεση καθηκόντων και το άρθρο 2 παράγραφος 1 στοιχείο θ) της ίδιας οδηγίας ορίζει τις απαιτήσεις που πρέπει να πληρούνται για να θεωρείται µια δήλωση επίσηµη ή ένα µέτρο επίσηµο. Το σηµείο 1 στοιχείο δ) του παραρτήµατος της οδηγίας 98/22/EΚ απαιτεί οι αρµόδιοι επίσηµοι οργανισµοί στα σηµεία εισόδου να διαθέτουν ενηµερωµένο κατάλογο εξειδικευµένων εργαστηρίων µαζί µε τις διευθύνσεις και τους αριθµούς τηλεφώνων τους, τα οποία διαθέτουν επίσηµη έγκριση για τη διενέργεια δοκιµών µε στόχο τον καθορισµό της παρουσίας επιβλαβών οργανισµών ή για την ταυτοποίηση επιβλαβών οργανισµών. Θα πρέπει να τεθεί σε εφαρµογή µια κατάλληλη 14

17 διαδικασία για να εξασφαλιστεί η ακεραιότητα και η ασφάλεια του/των δείγµατος/των κατά τη µεταφορά τους στο εργαστήριο και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας δοκιµής. Ορισµένες βασικές αναλύσεις µπορούν να διενεργούνται από τους ίδιους τους φυτοϋγειονοµικούς επιθεωρητές στη διάρκεια των ελέγχων ρουτίνας (π.χ. προκαταρκτικός εντοπισµός εντόµων). Στην εν λόγω ανάλυση περιλαµβάνεται η δοκιµή για τον ιό Citrus tristeza µε τη χρήση της ανοσοϊστοχηµικής µεθόδου. Χρειάζεται πάντα επιβεβαίωση από ειδικευµένο εργαστήριο. Το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (ΜΦΙ) είναι η κύρια µονάδα που παρέχει εργαστηριακή εµπειρογνωµοσύνη σε όλους τους τοµείς, συµπεριλαµβανοµένης της δοκιµής των γεωµήλων για βακτηρίδια. Πραγµατοποιεί τις περισσότερες φυτοϋγειονοµικές αναλύσεις και υποστηρίζεται από το Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε ), το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας (εντοµολογία και γεωργική ζωολογία), και το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλονίκης (ζωολογία και παρασιτολογία), όταν χρειάζεται ειδική επιβεβαίωση. Η οµάδα αποστολής επισκέφθηκε το ΜΦΙ και παρατήρησε ότι το Ινστιτούτο διέθετε καλές εγκαταστάσεις διάγνωσης και ότι ειδήµονες παρείχαν εµπειρογνωµοσύνη υψηλού επιπέδου. Το εργαστήριο ήταν καλά οργανωµένο µε γραπτές διαδικασίες και πρωτόκολλα. Όλοι οι επιθεωρητές που συναντήθηκαν µε την οµάδα αποστολής γνώριζαν τα εργαστήρια που συµµετείχαν σε αναλύσεις για φυτοϋγειονοµικούς σκοπούς και εκτιµούσαν τη υποστήριξη που ελάµβαναν στον τοµέα της διάγνωσης καθώς και κάθε άλλη επιστηµονική υποστήριξη. ιαγνωστική υποστήριξη στη ασική Υπηρεσία παρέχεται από το Ινστιτούτο ασικών Ερευνών το εν λόγω Ινστιτούτο δεν συµµετέχει σε διάγνωση ρουτίνας των δειγµάτων για την παρουσία επιβλαβών οργανισµών που αποτελούν αντικείµενο ρύθµισης από την φυτοϋγειονοµική νοµοθεσία της ΕΚ ιαδικασίες για την πραγµατοποίηση ενεργειών ελέγχου και για την υποβολή σχετικών εκθέσεων Το άρθρο 8 ορίζει ότι οι αρµόδιες αρχές διενεργούν επίσηµους ελέγχους σύµφωνα µε τεκµηριωµένες διαδικασίες, οι οποίες περιλαµβάνουν πληροφορίες και οδηγίες για το προσωπικό που διεξάγει τους επίσηµους ελέγχους. Το άρθρο 9 ορίζει ότι οι αρµόδιες αρχές συντάσσουν εκθέσεις για τους επίσηµους ελέγχους που έχουν πραγµατοποιήσει, οι οποίες περιλαµβάνουν περιγραφή του σκοπού των επίσηµων ελέγχων, των µεθόδων ελέγχου που εφαρµόστηκαν, των αποτελεσµάτων των επίσηµων ελέγχων και, ανάλογα µε την περίπτωση, των µέτρων που πρέπει να λάβει ο υπεύθυνος της επιχείρησης. Τα άρθρα 8 και 9 δεν εφαρµόζονται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες γενικές νοµικές απαιτήσεις. Το σηµείο 1, 6η περίπτωση στοιχείο α) του παραρτήµατος της οδηγίας 98/22/EΚ της Επιτροπής απαιτεί οι αρµόδιοι επίσηµοι οργανισµοί να διαθέτουν γραπτές, επικαιροποιηµένες κατευθυντήριες γραµµές επιθεώρησης. 15

18 εν έχει καθιερωθεί µια ενιαία, κεντρική εθνική διαδικασία για την καταγραφή των δραστηριοτήτων ελέγχου και για τη συστηµατική τους αναφορά στην ΕΑ. Τα ΠΚΦΠΕ ή οι ΑΑΝ διαθέτουν µεγάλο βαθµό ελευθερίας για τη θέσπιση των εσωτερικών διαδικασιών τους. Η υποβολή εθνικών εκθέσεων βασίζεται σε αιτήµατα που αποστέλλει περιστασιακά η ΕΑ σε άλλες µονάδες για την υποβολή σχετικών στοιχείων. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι στα ΜΣΕ (µεθοριακά σηµεία ελέγχου) που επισκέφθηκε υπήρχαν καλά επίσηµα µητρώα για την καταχώριση όλων των δραστηριοτήτων σχετικά µε τους ελέγχους των εισαγωγών ειδών που αποτελούν αντικείµενο ρύθµισης ωστόσο, ακριβείς στατιστικές σχετικά µε τους ελέγχους αποστολών ΥΞΣ δεν διατίθενται σε κανένα από τα ΜΣΕ που επισκέφθηκε η οµάδα. Υπήρχαν επίσης καλές διαδικασίες για την καταχώριση των δραστηριοτήτων ελέγχου σχετικά µε τις εισαγωγές εµπορευµάτων κατά παρέκκλιση της οδηγίας 2008/61/EΚ, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε κεντρικό επίπεδο. Στο επίπεδο των ΑΑΝ, η διαθεσιµότητα στατιστικών στοιχείων εξαρτάται από τοπικές ρυθµίσεις, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις οι συνολικοί αριθµοί των επιθεωρήσεων εσωτερικής αγοράς ή των όγκων των εµπορευµάτων που ελέγχθηκαν δεν ήταν διαθέσιµοι. Π.χ., οι φυτοϋγειονοµικές δραστηριότητες στην Ανατολική Αττική γενικά δεν καταχωρίζονται (π.χ. δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία σχετικά µε τους αριθµούς των ελέγχων των εγγεγραµµένων ενδιαφερόµενων µερών, τους αριθµούς των περιστασιακών ελέγχων, κ.λπ.). Το ίδιο ισχύει για τη Νοµαρχία της Καρδίτσας οι επιθεωρητές δεν µπορούσαν να δηλώσουν συνολικούς αριθµούς των εκτάσεων βαµβακοκαλλιέργειας που επιθεώρησαν και τους αριθµούς των επιθεωρήσεων. Αντίστροφα, οι επιθεωρητές στη Νοµαρχία Αργολίδας είχαν ακριβή στατιστικά στοιχεία σχετικά µε την παραγωγή και τις επιθεωρήσεις των φυτών Citrus (συµπεριλαµβανοµένων χαρτών των φυτειών). Εκτός από λίγες περιπτώσεις (π.χ. έρευνες για τα βακτήρια του γεωµήλου, Rhynchophorus ferrugineus, εισαγωγές σύµφωνα µε την οδηγία 2008/61/EΚ), η Ελλάδα δεν τήρησε γενικά τις υποχρεώσεις της αναφοράς σύµφωνα µε τη νοµοθεσία της ΕΚ, ειδικότερα όσον αφορά αυτές τις εκθέσεις που απαιτούνται από τις περισσότερες αποφάσεις έκτακτης ανάγκης και αυτές που σχετίζονται µε το καθεστώς προστατευόµενης ζώνης της χώρας. Η ρύθµιση αυτή αφορά: Bursaphelenchus xylophilus (νηµατώδης σκώληκας κωνοφόρων), Diabrotica virgifera, Dryocosmus kuriphilus, Gibberella circinata, Pepino mosaic virus (ιός µωσαΐκωσης), Phytophthora ramorum, Potato spindle tuber viroid (ιοειδής οργανισµός που προκαλεί ατράκτωση των κονδύλων των γεωµήλων, Dendroctonus micans, Gilpinia hercyniae, Glomerella gossypii, Gonipterus scutellatus, Ips aminitus, Ips cembrae, Ips duplicatus, Curtobacterium flaccumfaciens pv. flaccumfaciens (δεν υπάρχει έκθεση για τα τελευταία 6 έτη) Anthonomus grandis (οι εκθέσεις λείπουν επί 4 έτη) Cryphonectria parasitica (η έλλειψη έκθεσης έφθασε τα τρία έτη) Citrus tristeza virus (η τελευταία έκθεση είναι από το 2005). 16

19 Η Ελλάδα χρησιµοποιεί το δίκτυο που δηµιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την υποβολή και διάδοση κοινοποιήσεων (EUROPHYT, που τροφοδοτείται από υπαλλήλους της ΕΑ) ωστόσο, ο χρόνος που χρειάζεται για την κοινοποίηση είναι σηµαντικά µεγαλύτερος από τις δύο εργάσιµες ηµέρες που επιτρέπονται στο άρθρο 2 παράγραφος 1 της οδηγίας 94/3/EΚ της Επιτροπής ιαφάνεια και εµπιστευτικότητα Το άρθρο 7 ορίζει ότι οι αρµόδιες αρχές µεριµνούν ώστε να εκτελούν τις δραστηριότητές τους µε υψηλό επίπεδο διαφάνειας, ιδιαίτερα µε την όσο το δυνατό ταχύτερη δηµοσιοποίηση των πληροφοριών που κατέχουν. Ωστόσο, οι πληροφορίες που εµπίπτουν στο επαγγελµατικό απόρρητο και στην προστασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα δεν πρέπει να αποκαλύπτονται. Το άρθρο αυτό δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες νοµικές απαιτήσεις. Η ΕΑ δηµιούργησε δικτυακό τόπο (στο γενικό δικτυακό τόπο του ΥΓΑΤ) στον οποίο διατίθενται στο κοινό ορισµένες βασικές πληροφορίες σχετικά µε την υγεία των φυτών. Άλλα µέσα διάδοσης πληροφοριών, όπως δηµοσιεύσεις και φυλλάδια, δεν χρησιµοποιούνται συστηµατικά. Τα ΠΚΦΠΕ και οι ΑΑΝ έχουν την ελευθερία να καταρτίζουν τους δικούς τους δικτυακούς τόπους και να χρησιµοποιούν άλλα µέτρα για να παρέχουν τη δυνατότητα πρόσβασης του κοινού σε πληροφορίες. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε ότι είχαν πραγµατοποιηθεί σε κεντρικό επίπεδο καλές εκστρατείες πληροφόρησης για το κοινό σε λίγες συγκεκριµένες περιπτώσεις, δηλαδή όταν ένας επιβλαβής οργανισµός θεωρήθηκε ότι αποτελούσε υψηλό κίνδυνο αυτό αφορά, π.χ., τον Rhynchophorus ferrugineus και τον Citrus tristeza virus (ορισµένες δηµοσιεύσεις του ΜΦΙ) ένα φυλλάδιο που εκδίδεται από την ΕΑ). εν διοργανώθηκε ειδική εκστρατεία για να ενηµερωθούν τα ενδιαφερόµενα µέρη για τις απαιτήσεις όσον αφορά το ΥΞΣ. Η οµάδα αποστολής παρατήρησε στις νοµαρχίες που επισκέφθηκε ότι οι ΑΑΝ χρησιµοποιούν µια προσέγγιση µε βάση τον κίνδυνο και ότι επικεντρώνονται σε θέµατα που θεωρούνται υψηλής σηµασίας για ορισµένες περιφέρειες. Π.χ., οι ΑΑΝ στις νοµαρχίες της Αργολίδας και της Καρδίτσας παρείχαν καλή και πλούσια εκστρατεία ενηµέρωσης σχετικά µε θέµατα άµεσου ενδιαφέροντος (εσπεριδοειδή και βαµβακοκαλλιέργειες, αντιστοίχως). Η συνεργασία µε ενδιαφερόµενα µέρη βασίζεται κυρίως σε άµεσες επαφές ειδικό ενηµερωτικό υλικό (όπως φυλλάδια) είναι σπάνιο. Οι υπεύθυνοι εισαγωγών που συνάντησε η οµάδα αποστολής δήλωσαν ότι έχουν καλή πρόσβαση στη νοµοθεσία και στις διαδικασίες. Τα ενδιαφερόµενα µέρη που συνάντησε η οµάδα αποστολής στην αγορά χονδρικής πώλησης στην Αθήνα φάνηκε να είναι καλά ενηµερωµένα για τις απαιτήσεις της υγείας των φυτών. 17

20 4. ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ 4.1. Μέτρα σε περίπτωση µη συµµόρφωσης Το άρθρο 54 ορίζει ότι, εάν η αρµόδια αρχή διαπιστώσει µη συµµόρφωση, λαµβάνει µέτρα, προκειµένου να εξασφαλίσει ότι ο υπεύθυνος θα διορθώσει την κατάσταση. Το εν λόγω άρθρο δεν εφαρµόζεται στον τοµέα της υγείας των φυτών και δεν υπάρχουν αντίστοιχες γενικές νοµικές απαιτήσεις, ωστόσο σε ειδικές περιπτώσεις, υπάρχουν παρόµοιες απαιτήσεις: Το άρθρο 11 και το άρθρο 13γ παράγραφος 7 της οδηγίας 2000/29/EΚ του Συµβουλίου ορίζει µέτρα που πρέπει να λαµβάνονται σε περίπτωση που διαπιστώνεται µη συµµόρφωση κατά τη διενέργεια επίσηµων επιθεωρήσεων. Το άρθρο 1 παράγραφος 6 της οδηγίας 92/90/EΟΚ απαιτεί από τα κράτη µέλη να εξασφαλίζουν ότι οι αρµόδιοι επίσηµοι φορείς λαµβάνουν τα αναγκαία µέτρα, αν παύσουν να εκπληρώνονται οι υποχρεώσεις που αναφέρονται στο άρθρο 2 παράγραφος 2, και, όπου ενδείκνυται στο άρθρο 2 παράγραφος 2 και άρθρο 3 της ίδιας οδηγίας. Όπως έχει αναφερθεί ήδη, υπάρχει εθνική διαδικασία για το χειρισµό της εκδήλωσης εστιών επιβλαβών οργανισµών οι οποίοι είναι γνωστό ότι εµφανίζονται. Ο νόµος αριθ. 2147/1952 (µε περαιτέρω τροπολογίες) αποτελεί τη νοµική βάση για τη λήψη διοικητικών µέτρων. Τα ΠΚΦΠΕ, οι ΑΑΝ ή το ΜΦΙ ενηµερώνουν την ΕΑ για τα ευρήµατα, και προτείνονται µέτρα που πρέπει να υποβληθούν σε διαβούλευση και συνεργασία είτε µε τα ΠΚΦΠΕ ή τις ΑΑΝ (ή αµφότερα). Τέτοια είδους µέτρα εκδίδονται µέσω υπουργικής απόφασης και χρησιµοποιούνται σε όλη τη χώρα για κάθε άλλη εστία εκδήλωσης του ίδιου επιβλαβούς οργανισµού. Σε περιπτώσεις αποφάσεων έκτακτης ανάγκης, τα µέτρα εκρίζωσης που περιγράφονται στις εν λόγω αποφάσεις πρέπει να εφαρµόζονται άµεσα. Στο βαθµό που µπόρεσε να κρίνει η οµάδα αποστολής, είχαν ληφθεί τα δέοντα µέτρα ύστερα από διαγνώσεις ή µη-συµµορφώσεις που διαπιστώθηκαν σε περιπτώσεις εισαγωγών. Τα µέτρα εκρίζωσης (όπως είναι η καταστροφή φορτίου ή η εκρίζωση δέντρων) πραγµατοποιούνται κανονικά παρουσία φυτοϋγειονοµικού επιθεωρητή ή, σε περιπτώσεις εισαγωγών, τελωνειακού υπαλλήλου. Τα µέτρα εκρίζωσης που λήφθηκαν ύστερα από την εκδήλωση εστίας του ιού Citrus tristeza ήταν κατάλληλα και σύµφωνα µε το άρθρο 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 2000/29/EΚ, ενώ αυτά που ελήφθησαν σε περιπτώσεις διαπίστωσης άλλων επιβλαβών οργανισµών (π.χ. Ralstonia solanacearum, Rhynchophorus ferrugineus) δεν ανταποκρίνονταν πλήρως στη σχετική νοµοθεσία της ΕΕ. Υπήρχαν ορισµένα παραδείγµατα µέτρων προγενέστερου και µεταγενέστερου εντοπισµού κατόπιν διαπίστωσης ή διάγνωσης επιβλαβών οργανισµών (π.χ. ιός Citrus tristeza στη νοµαρχία της Αργολίδας κοινοποιήσεις από χώρες καταγωγής σε περίπτωση διαπίστωσης του Ralstonia solanacearum στη νοµαρχία των Ιωαννίνων). Αντίθετα, υπήρξαν παραδείγµατα στα οποία δεν είχε δοθεί συνέχεια (π.χ. µετά τη διαπίστωση του ιού Citrus tristeza σε φυτώριο της Ανατολικής Αττικής). 18