ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ

Transcript

1 ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ... 3 ΕΙΣΑΓΩΓH ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο... 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διεθνείς Συνθήκες Η Διακήρυξη του Τρούμαν, το Η Σύμβαση της Γενεύης, το Η υφαλοκρηπίδα Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη - ΑΟΖ Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, του ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τι σημαίνει Οριοθέτηση Θαλασσών Η Αιγιαλίτιδα Ζώνη Η ίση απόσταση και η μέση γραμμή Κλειστές και Ημίκλειστες Θάλασσες Η διαδικασία Οριοθέτησης Θαλασσών Προβλήματα Οριοθέτησης Θαλασσών Η έννοια της μη καταπάτησης Οι αρχές της επιείκειας Ιστορικές ειδικές περιστάσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ευρωπαϊκή θαλάσσια πολιτική Η Ευρωπαϊκή ΑΟΖ Μεσογειακές συμφωνίες για την ΑΟΖ Τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας Τα θαλάσσια σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας Τα θαλάσσια σύνορα Ελλάδας - Κύπρου Η Ιόνια ΑΟΖ Η Νότια ΑΟΖ Η ΑΟΖ της Ανατολικής Μεσογείου Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 2

3 4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΑΟΖ - Η Ελλάδα των 4 ρων Θαλασσών Debate: Economist Events Hazlis & Rivas Η Διακήρυξη του Καΐρου, 8 Νοεμβρίου ΕΠΙΛΟΓΟΣ... Σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1 η Οριοθέτηση Θαλασσών 9 ΣΕΛ: Εικόνα 2 η Οριοθέτηση Θαλασσών 10 Εικόνα 3 η Περιοχές στις οποίες εντοπίζονται τα κοιτάσματα Υδρογονανθράκων 35 Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 3

4 ΕΙΣΑΓΩΓH «Μέγα το της Θαλάσσης κράτος», δηλώνει ο Περικλής και ο Θουκυδίδης τον ερμηνεύει σε ελεύθερη μετάφραση, «Μεγάλη είναι η δύναμη του κράτους που ελέγχει την θάλασσα». Η θάλασσα είναι ένας τεράστιος θησαυρός των παράκτιων κρατών, τα οποία κάνουν ότι περισσότερο μπορούν, νομίμως ή όχι, για να αποκτήσουν ακόμη μια θαλάσσια ζώνη υπό την κυριαρχία τους. Τα συχνά ζητήματα οριοθέτησης και διεκδικήσεων, οδήγησαν στη δημιουργία διάφορων θαλάσσιων ζωνών Εθνικής Κυριαρχίας και στις Διεθνείς Συμφωνίες για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι Συνδιασκέψεις για το Δίκαιο της Θάλασσας ήταν τέσσερεις 1 και μέσα από κλίμα εντάσεων και συγκρούσεων, οδηγήθηκαν σε Συμβατικό Δίκαιο. Η Συνορεύουσα Ζώνη, η Υφαλοκρηπίδα, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, η Αιγιαλίτιδα Ζώνη, έχουν πια νομική υπόσταση και η οριοθέτησή τους είναι το ζητούμενο των παράκτιων κρατών, μιας κι έτσι υποδηλώνεται η κυριαρχία τους στην περιοχή. Τα προβλήματα οριοθετήσεων είναι συχνά, είναι πολύπλοκα, είναι δυσεπίλυτα και το αποτέλεσμα των διενέξεων συνήθως επισφαλές. Στην παρούσα μελέτη γίνεται μια σύντομη αναφορά σε όλες τις Διεθνείς Συμβάσεις και Συνθήκες και μια εκτενής αναφορά στις μεθόδους και στα είδη Οριοθετήσεων Θαλάσσιων Ζωνών, καθώς και στις διαδικασίες που ακολουθούνται και στα προβλήματα που τα παράκτια κράτη συναντούν. Η μελέτη αναφέρεται και στην Ευρωπαϊκή Θαλάσσια Πολιτική, με στόχο να κάνει , 1960, 1973, 1982 Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 4

5 σαφή στον αναγνώστη την αναγκαιότητα της οριοθέτησης της Ελληνικής ΑΟΖ, οι δε Μεσογειακές συμφωνίες και η αναφορά στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία και την Κύπρο, ενισχύουν την αναγκαιότητα αυτή. Η μελέτη ολοκληρώνεται με αναφορές στις πρόσφατες εξελίξεις οι οποίες αφορούν τα ζητήματα Οριοθέτησης των Ελληνικών Θαλασσών. Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 5

6 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε αυτό το 1 ο Κεφάλαιο ο αναγνώστης μπορεί να ενημερωθεί, άλλοτε επιγραμματικά και άλλοτε με περισσότερες λεπτομέρειες, σχετικά με τις κυριότερες Διεθνείς Συνθήκες, οι οποίες έχουν υπογραφεί, σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών στη Θάλασσα. Συνοπτικός πίνακας με τις Διεθνείς Διακρατικές Συμφωνίες Θαλάσσιας Οριοθέτησης, υπάρχει στο Παράρτημα Ν ο 1 της παρούσης μελέτης Διεθνείς Συνθήκες Το νομικό πλαίσιο των Διεθνών Συνθηκών, που αφορά την προστασία των θαλασσών, έχει 3 κύριους άξονες: Της προστασίας των ζώντων πόρων (αλιεία οικονομική εκμετάλλευση) Της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τη ρύπανση Και της συνολικής οικοσυστημικής προστασίας των θαλασσών 2 2 Τσάλτας, Γ., Κλαδή-Ευσταθοπούλου, Μ., (επιμέλεια), 2006, Προβλήματα και επίλυση διαφορών για το θαλάσσιο περιβάλλον στη διεθνή δικαιοσύνη. Μια τελευταία καταγραφή, Περιβάλλον και θαλάσσιος χώρος. Εξελίξεις και προοπτικές προστασίας και διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Διεθνής και ευρωπαϊκή διάσταση, εκδ: Ι. Σιδέρης, Αθήνα, σ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 6

7 Στον πρώτο άξονα ανήκει όλη η Διαχείριση των Ζωντανών Θαλάσσιων Πόρων και μέσω αυτού ορίζεται το καθεστώς της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στην ανοικτή θάλασσα. Έως το 1945 οι πόροι της ανοικτής θάλασσας αποτελούσαν κτήμα της Διεθνούς Κοινότητας, χωρίς αποκλειστικά δικαιώματα χρήσης. Τα παράκτια κράτη μπορούσαν να παραχωρήσουν σε τρίτες χώρες, την εκμετάλλευση των πόρων τους, εντός των χωρικών υδάτων τους και της αιγιαλίτιδας ζώνης τους Η Διακήρυξη του Τρούμαν, το 1945 Η Διακήρυξη του Τρούμαν, στις 28 Σεπτεμβρίου 1945, σχετικά με την υφαλοκρηπίδα, αφορά τη δικαιοδοσία και τον έλεγχο (jurisdiction & control) και όχι την κυριαρχία, ενώ δεν θίγει τις ελευθερίες οι οποίες υπήρχαν παραδοσιακά στις ανοικτές θάλασσες. Η συγκεκριμένη Διακήρυξη αποτελεί σταθμό ορόσημο αφ ενός διότι προέρχεται από τον ανώτερο άρχοντα ενός μεγάλου παράκτιου κράτους και αφ ετέρου διότι με βάση αυτή πολλές διεκδικήσεις σε Διεθνείς υποθέσεις οδηγήθηκαν στις δικαιότερες λύσεις, ενώ περιορίστηκαν οι επεκτατικές βλέψεις Λατινοαμερικάνικων κρατών Η Σύμβαση της Γενεύης, το 1958 Η Σύμβαση της Γενεύη, για την ανοικτή θάλασσα, υπογράφτηκε στις 29 Απριλίου 1958 και άρχισε να ισχύει από τις 30 Σεπτεμβρίου Η Σύμβαση υπογράφτηκε στη Γενεύη με τη συμβολή 82 κρατών. 3 Η υπόθεση της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 7

8 Η Σύμβαση ορίζει ως Αιγιαλίτιδα Ζώνη την θαλάσσια εκείνη ζώνη η οποία είναι παρακείμενη της ακτής και η κυριαρχία του παράκτιου κράτους εκτείνεται και πάνω από την ζώνη αυτή, αλλά και στο υπέδαφος και στο βυθό της. Το ίδιο καθεστώς ισχύει και για την αιγιαλίτιδα ζώνη των νήσων. Τα πλοία έχουν δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης, όσο δεν απειλείται η ειρήνη, η ασφάλεια και η τάξη του παράκτιου κράτους. Τα υποβρύχια υποχρεούται να αναδύονται και να φέρουν τη σημαία του κράτους τους. Το παράκτιο κράτος δικαιούται να απαγορεύσει προσωρινά την αβλαβή διέλευση. Εξαιρούνται τα στενά εκείνα τα οποία χρησιμοποιούνται για Διεθνείς διελεύσεις. Η Σύμβαση της Γενεύης για την Ανοικτή Θάλασσα κωδικοποιεί κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και μέσω αυτών ρυθμίζει θέματα: ναυσιπλοΐας πειρατείας, παράνομης διακίνησης, συγκρούσεων, προστασίας των υποβρύχιων καλωδίων, της αλιείας και των βιολογικών πόρων, καθώς επίσης και των θαλασσίων διασώσεων. Η Σύμβαση θέτει για πρώτη φορά τα θέματα της Υφαλοκρηπίδας. Στα όρια της υφαλοκρηπίδας, έως 200 μέτρα βάθους, τα παράκτια κράτη δεν έχουν την πλήρη κυριαρχία, αλλά μόνο τα κυριαρχικά-αποκλειστικά δικαιώματα σχετικά με την έρευνα και εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων, για οικονομικούς λόγους. (ΟΗΕ, 2010) Στη Σύμβαση της Γενεύης υπογράφτηκε, εκτός όλων των άλλων και «η Σύμβαση για την Αλιεία και τη Διατήρηση των Έμβιων Πόρων της Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 8

9 Ανοικτής Θάλασσας» (UNCLOS I 4 ). Είναι το πρώτο βήμα για την αειφόρο προστασία και διαχείριση των θαλάσσιων πόρων Η υφαλοκρηπίδα Η υφαλοκρηπίδα είναι η προέκταση της ακτής, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, δηλαδή το μέρος του παράκτιου βυθού και το όριο της σταματά εκεί όπου αρχίζει το υφαλοπρανές, δηλαδή όταν η κλίση του βυθού γίνεται ο, (εικόνα Ν ο 3 και εικόνα Ν ο 4). Το πλάτος της υφαλοκρηπίδας είναι διαφορετικό από περιοχή σε περιοχή και άμεσα εξαρτώμενο από την μορφολογία του βυθού. Από το υφαλοπρανές και μετά συναντάμε το ηπειρωτικό ανύψωμα και πέραν των μέτρων αρχίζει ο ωκεάνιος βυθός. Η κυριαρχία ανήκει στο κράτος στο οποίο ανήκουν οι ακτές, είτε αυτή υπολογίζεται από την ηπειρωτική ακτή (ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα - continental shelf), είτε υπολογίζεται από την νησιωτική ακτή (νησιωτική υφαλοκρηπίδα insular self). Εικόνα 1 η : Οριοθέτηση Θαλάσσιων Ζωνών 4 UNCLOS: United Nations Convention on the Law of the Sea Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 9

10 Σημαντική είναι και η οικονομική σημασία της υφαλοκρηπίδας, για την εκμετάλλευσή της, μιας και κάτω από αυτήν μπορεί να υπάρχουν πλουτοπαραγωγικές ζώνες, όπως φυσικό αέριο, μέταλλα, πετρέλαιο κ.α., όπως επίσης και στην επιφάνεια του βυθού της να ζούνε κοράλλια, σφουγγάρια, όστρακα μαργαριταριών κ.α.. Εικόνα 2 η : Οριοθέτηση θαλάσσιων Ζωνών, πηγή: Η εκμετάλλευση της υφαλοκρηπίδας, είναι υπό αμφισβήτηση, σχετικά με το εάν ανήκει στο παράκτιο κράτος ή εάν υπόκειται στο καθεστώς των Ανοικτών Θαλασσών. Το καθεστώς της υφαλοκρηπίδας έχει οριστεί στο Διεθνές Δίκαιο, το οποίο την κατοχυρώνει στο παράκτιο κράτος, όμως ο γεωλογικός προσδιορισμός της διαφέρει από τον νομικό και πολιτικό. Όπως είδαμε η Σύμβαση του 1982, ορίζει την υφαλοκρηπίδα εντός 200 ναυτικών μιλίων στη βάση του βυθού της, ανεξάρτητα από την μορφολογία του βυθού Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 10

11 της. Με βάση όμως το Διεθνές Δίκαιο, όταν το υφαλοπλαίσιο προεκτείνεται από την ακτή, άνω των 200 μιλίων, τότε η υφαλοκρηπίδα προεκτείνεται αναλόγως. Ή μέχρι τα 350 ναυτικά μίλια, ή μέχρι τα 100 ναυτικά μίλια, πέρα των μέτρων βάθους ή με βάση το ηπειρωτικό ανύψωμα μέχρι τα 60 ναυτικά μίλια. Πρώτη φορά η έννοια της Υφαλοκρηπίδας τίθεται προς ορισμό στη Γενεύη το 1958, όπου η έκτασή της ορίζεται έως τα 200 μέτρα βάθος, γύρο από τις ακτές του παράκτιου κράτους και πέραν της Αιγιαλίτιδας Ζώνης του, εκτός εάν μπορούσε να εκμεταλλευτεί τους φυσικούς του πόρους και σε μεγαλύτερο βάθος. Αργότερα στη Συνθήκη του 1982, 155 κράτη συμβάλλουν για την εφαρμογή της Υφαλοκρηπίδας. Όσα κράτη δεν είχαν υπογράψει τη Σύμβαση δεν είχαν καμία δέσμευση έναντι αυτής, μέχρι την απόφαση του Δικαστηρίου σχετικά με την Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας. Υφαλοκρηπίδα έχουν ακόμη και τα νησιά, οι βραχονησίδες, οι νησίδες και οι σκόπελοι, από την στιγμή που περιβάλλονται από θάλασσα, αλλά η μέγιστη πλύμη ή αλλιώς το χειμέριο κύμα δεν τα καλύπτει. Εξαιρούνται, βάσει του άρθρου 121, της Σύμβασης του 1982, οι βραχονησίδες εκείνες οι οποίες δεν έχουν κατοίκους ή κάποια αυτόνομη καλλιέργεια ή κτηνοτροφία. Έχουν όμως αιγιαλίτιδα ζώνη, αλλά δεν δικαιούνται να έχουν ΑΟΖ, από τη στιγμή που στην επιφάνειά τους δεν υπάρχει κάποια οικονομική ζωή. Πέραν των 200 ναυτικών μιλίων τα ύδατα αναγνωρίζονται ως Ανοικτή Θάλασσα, όπου και ισχύουν οι κανονισμοί των Ελεύθερων Θαλασσών. Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 11

12 Η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη - ΑΟΖ Η επέκταση των δικαιωμάτων των παράκτιων κρατών, πέρα από τα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης, δημιούργησε την ανάγκη για την Αποκλειστική οικονομική Ζώνη, κοινώς ΑΟΖ. Η ΑΟΖ άρχισε να εφαρμόζεται από εκείνα τα παράκτια κράτη που δεν είχαν υφαλοκρηπίδα και ξεκινάει από τα σημεία όπου ορίζεται η αιγιαλίτιδα ζώνη και επεκτείνεται μέχρι τα 200 ναυτικά μίλια. Πλήθος δικαιωμάτων, αλλά και υποχρεώσεων απορρέουν από την ΑΟΖ, μεταξύ του παράκτιου κράτους και των γειτονικών του, με βάση την προστασία του θαλάσσιου πλούτου σε σχέση με την αλιεία. Παράλληλα πρέπει να υπάρχει ισορροπία συμφερόντων, μεταξύ των υπολοίπων μερών της Διεθνούς Κοινότητας, στην ανοικτή θάλασσα. Τα ζητήματα της ΑΟΖ θεωρούνται από τα πιο πολύπλοκα και αμφιλεγόμενα. Αυτά τα ζητήματα συζητήθηκαν στην 3 η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, το 1982, στη συζήτηση σχετικά με το Δίκαιο της Θάλασσας. Παράκτια κράτη ήταν υπέρ της «μέσης απόστασης», ενώ κάποια άλλα υποστήριζαν την «αρχή της επιείκειας». Κατόπιν έντονου ανταγωνισμού οι τελικές αποφάσεις καταγράφονται στο άρθρο 74 της Σύμβασης του Δικαίου της Θαλάσσης και αναφέρονται στην «οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ των κρατών με αντικείμενες ή παρακείμενες ακτές, όμοια με το άρθρο 83, το οποίο αφορά και την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Για την επίτευξη δίκαιης λύσης, πρέπει η απόφαση να λαμβάνεται κατόπιν σύμφωνης γνώμης των γειτονικών κρατών, με βάση το Διεθνές Δίκαιο, του άρθρου 38, του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου». Το Διεθνές Δικαστήριο, προβλέπει πιθανές περιπτώσεις διεκδίκησης και έτσι στο κείμενο του συμπεριλαμβάνονται πληθώρα υποθέσεων, ώστε να καλύπτονται οι περισσότερες οριοθέτησης. Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 12

13 Η ταυτόχρονη ανακήρυξη οριοθέτησης ΑΟΖ των 200 ναυτικών μιλίων μεταξύ των παράκτιων κρατών, τα οποία είναι είτε παρακείμενα είτε απέναντι και τα θαλάσσια σύνορα τους απέχουν λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια, καθίσταται αδύνατη και μόνο τα Διεθνή Δικαστήρια μπορούν να δώσουν λύση. Μέχρι σήμερα έχουν κυρώσει την Σύμβαση του 1982 για την ΑΟΖ 162 κράτη. Η Σύμβαση αναφέρεται στην ΑΟΖ σε όλο το πέμπτο μέρος της, από το άρθρο 55 έως το άρθρο 75. ( 5 Η πρώτη αναφορά για την ΑΟΖ γίνεται από τον Πρόεδρο Τρούμαν, στις 28 Σεπτεμβρίου 1945, με την Διακήρυξη 2667 και αφορά την Υφαλοκρηπίδα και την εκμετάλλευση της υποθαλάσσιας περιοχής των ΗΠΑ. Πρώτη όμως χώρα η οποία καθιερώνει τη θαλάσσια ζώνη των 200 ναυτικών μιλίων και ορίζει την Εθνική της κυριαρχία στις αντίστοιχες υποθαλάσσιες περιοχές, είναι η Χιλή, στις 13 Ιουνίου Ακολουθεί το Περού με το διάταγμα 781, στις 1 Αυγούστου του , 7 Σήμερα 137 παράκτια κράτη έχουν υπογράψει για την ΑΟΖ. Η κύρια διαφορά μεταξύ Υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, είναι ότι τα όρια της Υφαλοκρηπίδας αφορούν τον βυθό και το υπέδαφος, ενώ στην ΑΟΖ 5 The United Nations Convention of the Law of the Sea, 6 Προεδρική Διακήρυξη σχετικά με την Υφαλοκρηπίδα, 23 Ιουνίου 1947, El Mercurio, Santiago de Chile 7 Προεδρικό Διάταγμα Νο 781, 11 Αυγούστου 1947, El Pernano: Diario Official, vol 107, No 1983 Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 13

14 περιλαμβάνεται και η υπερκείμενη στήλη υδάτων, με αποτέλεσμα να διευρύνονται τα δικαιώματα του παράκτιου κράτους στους τομείς περιβάλλοντος, αλιείας και γενικά στους τομείς εκμετάλλευσης των υδάτων για την παραγωγή ενέργειας Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, του 1982 Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, υπογράφτηκε στις 1 Δεκεμβρίου του 1982, (UNCLOS III), στο Montego Bay της Τζαμάικα και άρχισε να ισχύει από την 16 η Ιανουαρίου του 1994, ενώ μέχρι τον Δεκέμβριο του 1984 τα κράτη που την υπέγραψαν ήταν 156. Αφορά ζητήματα ρύθμισης στο θαλάσσιο χώρο και ο σκοπός της ήταν να κωδικοποιεί, αλλά και να δημιουργεί νέες σχέσεις σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούν θέματα σχετικά με το Δίκαιο της Θάλασσας. Ορίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις κρατών και τις φέρουσες σημαίες των πλοίων ανάλογα με τη ναυτική ζώνη στην οποία υπάγονται. Η Σύμβαση αυτή λειτουργεί ως μοντέλο στις περιπτώσεις εκείνες όπου η Διεθνής Κοινότητα συστήνει Συμβάσεις ή Πρωτόκολλα σχετικά με την προστασία των κοινών πόρων παγκοσμίως, καθώς επίσης και για τις επιμέρους ρυθμίσεις σε πελάγη και κλειστές θάλασσες, με στόχο πάντοτε το συλλογικό καλό. (ΟΗΕ) Τα σημαντικότερα άρθρα της, στο πρώτο μέρος, είναι σχετικά με τα όρια των θαλάσσιων ζωνών: τα Χωρικά Ύδατα, τη Συνορεύουσα ή Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 14

15 Παρακείμενη Ζώνη, την Υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Στο δεύτερο μέρος η Σύμβαση ασχολείται με τις διελεύσεις και την Αβλαβή Διέλευση της Διεθνούς Ναυσιπλοΐας, μέσω των στενών περασμάτων, όπου και υφίστανται δύο καθεστώτα, ανάλογα με το που βρίσκεται το στενό πέρασμα. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα, όταν μέρος της ανοικτής θάλασσας ή της ΑΟΖ είναι συνδεδεμένο με την μια πλευρά. Ενώ στην δεύτερη περίπτωση, το στενό σχηματίζεται ανάμεσα σε ξηρά και νησί, αλλά υπάρχει η εναλλακτική δυνατότητα της εύκολης διέλευσης. Μέρος της Σύμβασης ασχολείται με τον καθορισμό της Ανοικτής Θάλασσας, όπου η ναυσιπλοΐα 8 είναι ελεύθερη, φυσικά με όρους. Επιτρέπεται δε η επιστημονική έρευνα, η αλιεία, η υποθαλάσσια καλωδίωση και η δημιουργία εγκαταστάσεων. Στη Σύμβαση επίσης καθορίζονται θα θέματα του Διεθνή Βυθού, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται, πέραν των εθνικών υφαλοκρηπίδων και των εθνικών ΑΟΖ, ο βυθός και το έδαφος. Για την εκμετάλλευση των βυθών αρμόδιο όργανο είναι η Διεθνής Επιτροπή Βυθού, ένας οργανισμός ο οποίος ελέγχει τη διαχείριση του βυθού, όπως είναι οι εξορύξεις μετάλλων 9, για τις οποίες απαιτείται και ειδική άδεια και υπογραφή σύμβασης. Εν κατακλείδι η Σύμβαση περιλαμβάνει κανόνες ναυσιπλοΐας και ρυθμίζει θέματα Θαλάσσιου Δικαίου, κωδικοποιώντας τον ισχύοντα Διεθνή Νόμο. Παράλληλα την απασχολεί η ειρήνη και η ασφάλεια των πελάγων και 8 Και η αεροπλοΐα επίσης είναι ελεύθερη 9 π.χ. μαγνήσιο Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 15

16 των ωκεανών, η διατήρηση και η προστασία των θαλάσσιων πόρων και του θαλάσσιου περιβάλλοντος και καθορίζει το καθεστώς της επιστημονικής έρευνας και των δραστηριοτήτων του πυθμένα εκτός των κρατικών ορίων. Η Σύμβαση δημιουργεί δικαιώματα και υποχρεώσεις, τόσο σε όσους την έχουν υπογράψει, αλλά και τόσο σε όσους δεν την υπέγραψαν, ενώ ορίζει και διαδικασίες για τις διευθετήσεις τυχόν διαφωνιών μεταξύ των κρατών. 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Θαλασσών. Το 2 ο Κεφάλαιο αναφέρεται σε όλα τα ζητήματα της Οριοθέτησης των Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 16

17 Θα ξεκινήσουμε από την γνωριμία μας με την Αιγιαλίτιδα ζώνη ή αλλιώς Χωρικά Ύδατα ή Χωρική Θάλασσα και πως αυτή ορίζεται και ποιο είναι το πλάτος της. Αναφορά γίνεται επίσης και για την Αβλαβή Διέλευση και τη Συνορεύουσα Ζώνη, εντός της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην Ίση Απόσταση και Μέση Γραμμή και θα μελετήσουμε την έννοια της Υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και ποια είναι η διαφορά τους. Ακολουθεί μνεία στις Κλειστές και Ημίκλειστες Θάλασσες, στις διαδικασίες Οριοθέτησης, στα προβλήματα που παρουσιάζονται και το Κεφάλαιο ολοκληρώνεται με αναφορά στην Έννοια της Καταπάτησης και στις Αρχές της Επιείκειας Τι σημαίνει Οριοθέτηση Θαλασσών «Η οριοθέτηση των θαλάσσιων χώρων, έχει πάντοτε διεθνή χαρακτήρα.» (International Court of Justice, 1951) 10 Στο νομικό πλαίσιο ή αλλιώς στο δίκαιο των θαλασσών, προβλέπονται δύο κύριες θαλάσσιες ζώνες: Η αιγιαλίτιδα ζώνη και Η ανοικτή θάλασσα 10 International Court of Justice, 18/12/1951, Fisheries Case Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 17

18 Στην πρώτη περίπτωση το παράκτιο κράτος είναι το κυρίαρχο, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η θαλάσσια περιοχή είναι κοινή ιδιοκτησία όλων, ελεύθερη προς εκμετάλλευση από όλα τα κράτη. Τα «εσωτερικά ύδατα» κάθε κράτους ανήκουν στην πρώτη κατηγορία. Αργότερα προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας και μιας τρίτης ζώνης, σχετική με την «αλιεία». Κατόπιν δημιουργείται η «υφαλοκρηπίδα», η οποία είναι υποθαλάσσια ζώνη, ενώ τελευταίως δημιουργήθηκε ο θεσμός της «Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης», κοινώς ΑΟΖ. Στις ημέρες μας η υφαλοκρηπίδα διαμορφώνεται, αλλάζει το πλάτος της και έχουμε την καθιέρωση του «Διεθνή βυθού», ο οποίος ανήκει σε όλα τα κράτη. 11 Τα παράκτια κράτη, μέσω των νομοθεσιών τους και με γνώμονα το Διεθνές Δίκαιο, καθορίζουν τα όρια των θαλάσσιων ζωνών τους. σημαντικό ρόλο βέβαια παίζει η γεωγραφική θέση αυτού του παράκτιου κράτους. Αυτό το οποίο εξετάζεται είναι η μη επικάλυψη κάποιας γειτονικής θαλάσσιας ζώνης, διότι σε αντίθετη περίπτωση η οριοθέτηση είναι μονομερής, με αποτέλεσμα τη δημιουργία προβλημάτων. Όμως την πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα παράκτια κράτη μοιράζονται τις θαλάσσιες εκτάσεις που τα περιβάλουν με τα γείτονα παράκτια κράτη, χαράζοντας νοητές θαλάσσιες και υποθαλάσσιες, μεθοριακές ζώνες. Επειδή τα παράκτια κράτη αναλαμβάνουν να οριοθετήσουν τις θαλάσσιες ζώνες τους, πράττοντας μονομερώς, μέσω της εσωτερικής τους 11 Ρούκουνας, Ε., Διεθνές Δίκαιο ΙΙ, Τ. Δίκαιο της Θάλασσας, 2006, Β Έκδοση, σελ: Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 18

19 νομοθεσίας, η ισχύς των θαλάσσιων ζωνών ως προς τα γείτονα κράτη, ανήκει τελικώς στο Διεθνές Δίκαιο. Εκτός από τον όρο «οριοθέτηση των θαλασσών», επίσης χρησιμοποιούνται οι όροι «διανομή θαλασσών», «διαχωρισμός των θαλασσών», αλλά και «κατανομή των θαλάσσιων ζωνών». Όλοι αυτοί οι όροι χρησιμοποιούνται για διαφορετικούς λόγους, έχουν διαφορετική εννοιολογική έννοια και διαφορετικούς σκοπούς. (Kittichaisaree, 1987) 12 Εξαιρετικές δυσκολίες παρουσιάζουν οι υποθέσεις οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, ιδίως στις υποθαλάσσιες περιοχές, καθόσον στη θάλασσα δεν υφίστανται φυσικά σημεία, τα οποία μπορούν να οριστούν ως όρια. Είναι ένα δίκαιο, το οποίο διαμορφώνεται με την εμπλοκή του νομοθέτη, σε αυτήν την περίπτωση είναι τα κράτη τα οποία θέτουν τους κανόνες τους και του δικαστηρίου. Ουσιαστικά οριοθέτηση θαλασσών έχουμε όταν η νοητή γραμμή της οριοθέτησης, δίνει κυρίαρχα δικαιώματα στο ένα κράτος, ενώ σταματά τα δικαιώματα του άλλου. Η επιλογή του θαλάσσιου ορίου, η χάραξη δηλαδή αυτής της νοητής γραμμής, είναι τελικώς αυτή που ορίζει τα εθνικά ύδατα, την αιγιαλίτιδα ζώνη, την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Περιπτώσεις οριοθετήσεων έχουμε: 12 Kriangsak Kittichaisaree, The Law of the Sea and Maritime Boundary Delimitation in South- East Asia, Oxford University Press, 1987, pp 9-12 Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 19

20 Όταν καθορίζονται οι διαφορετικές κατηγορίες θαλάσσιων ζωνών, οι οποίες ανήκουν στο ίδιο κράτος Όταν υπάρχει μονομερής οριοθέτηση, λόγω της γεωγραφικής θέσης του κράτους, η οποία καθορίζει την αιγιαλίτιδα ζώνη, την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Σε αυτή την περίπτωση το κράτος διεκδικεί το εύρος των θαλάσσιων ζωνών του, μέσω του Δικαίου των Θαλασσών. Όταν απαιτείται ανάγκη διευκρίνισης σχετικά με τα όρια ανάμεσα στα κράτη, τα οποία λόγω της γεωγραφικής τους θέσης, υπάρχει επικάλυψη θαλάσσιων ζωνών. Η περίπτωση αυτή αφορά τα κράτη όπου οι ακτές τους είναι απέναντι, έχουμε δηλαδή μέση γραμμή ή όταν οι ακτές είναι παρακείμενες, έχουμε δηλαδή γραμμή ίσης απόστασης Η Αιγιαλίτιδα Ζώνη Η Αιγιαλίτιδα Ζώνη ονομάζεται επίσης «χωρική θάλασσα» ή «χωρικά ύδατα» και είναι η θαλάσσια περιοχή, όπου τα παράκτιο κράτος έχει την πλήρη κυριαρχία, βάσει του άρθρου 2, της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, του Η ζώνη αυτή είναι υψίστης σημασίας για το παράκτιο κράτος, για την ασφάλειά και την προστασία του θαλάσσιου πλούτου του, για τα εμπορικά του και οικονομικά του συμφέροντα, για τα πολιτικά του επίσης συμφέροντα, για την θαλάσσια έρευνα και γενικά την εκμετάλλευση του. Εξ αιτίας της σημαντικότητάς της αιγιαλίτιδας ζώνης, τα παράκτια κράτη συνάπτουν συμφωνίες ή προβαίνουν σε ξεχωριστές νομικές ρυθμίσεις. Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 20

21 Βάσει του άρθρου 8, της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας του 1982, όπου ορίζονται τα ύδατα τα οποία βρίσκονται εσωτερικά της Αιγιαλίτιδας Ζώνης, δηλαδή μεταξύ των ακτών και των σημείων απ όπου ξεκινά η αιγιαλίτιδα ζώνη, ένα παράκτιο κράτος έχει την απόλυτη κυριαρχία. Οι μόνοι περιορισμοί αφορούν διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου, το οποίο αφορά την έλευση και τον ελλιμενισμό των ξένων πλοίων. Σε αυτόν τον όρο εμπεριέχονται και οι παραλίες, οι όρμοι, οι κόλποι και φυσικά τα λιμάνια του κράτους. Είναι τα σημεία, όπου βάσει της Σύμβασης, βρίσκονται «εντεύθεν» του σημείου έναρξης της αιγιαλίτιδας ζώνης, οπότε οι δραστηριότητες, όπως η αλιεία ή οι έρευνες, εναπόκεινται στους νόμους του παράκτιου κράτους. Όσον αφορά το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης, αυτό ορίζεται, ιστορικά, στα 3 ναυτικά μίλια. Τα 3 ναυτικά μίλια ήταν η απόσταση όπου μπορούσε να πλήξει στόχο το πυροβόλο όπλο της εποχής, άρα υποδήλωνε την απόσταση ελέγχου του κυρίαρχου κράτους. Όμως με την πάροδο των ετών, αρκετά κράτη διεκδίκησαν κυριαρχία σε ζώνες μεγαλύτερου πλάτους. Οι απόψεις των παράκτιων κρατών διέφεραν κατά πολύ, με αποτέλεσμα στη Σύμβαση του 1958 δεν υπήρξε συμφωνία σχετική με το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. Στη Σύμβαση του 1982, τα κυρίαρχα κράτη τελικώς συναίνεσαν στο «δικαίωμα του κάθε κράτους να καθορίζει μόνο του το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης του, έως το όριο των 12 ναυτικών μιλίων». Σύμφωνα με το άρθρο 15, της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας, «τα θαλάσσια όρια υφίστανται, εκεί όπου οι αιγιαλίτιδες ζώνες δύο κρατών επικαλύπτονται». Εφόσον για αυτό δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 21

22 κρατών, κανένας εκ των δύο πλευρών δεν δύναται να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη, πέραν της μέσης γραμμής. Είναι ένας κανόνας Διεθνούς Δικαίου, ο οποίος ρυθμίζει το άρθρο 12(1) της Σύμβασης της Γενεύης. (Υπουργείο Εξωτερικών, 2013) 13 Επίσης βάσει του άρθρου 17 της Σύμβασης, όλα τα πλοία έχουν το δικαίωμα της Αβλαβούς Διέλευσης Innocent Passage. Το παράκτιο κράτος δεν δικαιούται να σταματήσει ξένο διερχόμενο πλοίο για νηοψία. Με το άρθρο 19 ορίζεται η έννοια του όρου της Αβλαβούς Διέλευσης. Η διέλευση είναι αβλαβής όταν δεν διαταράσσεται η τάξη, η ασφάλεια και η ειρήνη του κυρίαρχου κράτους, η οποία διαταράσσεται όταν οι δραστηριότητες του διερχόμενου πλοίου είναι σχετικές με τη φόρτωση εμπορευμάτων, προσώπων ή χρημάτων, τα οποία είναι παράνομα βάσει των τελωνειακών, δημοσιονομικών, μεταναστευτικών ή υγειονομικών νόμων. Το παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα να υιοθετήσει δικούς του νόμους, σύμφωνους όμως με τις διατάξεις της Σύμβασης (άρθρο 21), καθώς επίσης να αναστείλει την Αβλαβή Διέλευση ξένων πλοίων, προσωρινά και για συγκεκριμένο διάστημα, κατόπιν αναγγελίας αυτής της απαγόρευσης (άρθρο 25). 13 Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Εξωτερικών, Τετ.17 Απριλίου 2013, Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 22

23 Όσα κυβερνητικά ή πολεμικά πλοία δεν βρίσκονται σε εμπορική αποστολή, εξαιρούνται από την υποψία για απειλή της ειρήνης 14. Στην περίπτωση όμως που το παράκτιο κράτος διαπιστώσει ότι απειλείται από τη διέλευση του ξένου πλοίου έχει το δικαίωμα να του ζητήσει να αποχωρήσει αμέσως από την Αιγιαλίτιδα Ζώνη του, βάσει του άρθρου 30 της Σύμβασης. Η Σύμβαση επίσης καθορίζει τις διελεύσεις και μεταξύ των στενών περασμάτων. Έτσι ένα πλοίο δεν συνηθίζεται να πλέει ανάμεσα στο στενό που δημιουργείται από το ηπειρωτικό κράτος και από ένα νησί. Η διέλευση γίνεται από τα ανοικτά της νήσου. Ενώ τα διελαύνοντα πλοία απέχουν από απειλές ή βία έναντι του κυρίαρχου στα στενά παράκτιου κράτους, σχετικά με την εδαφική ακεραιότητα κ την εθνική ανεξαρτησία και οφείλουν να συμμορφώνονται με τους Διεθνείς κανονισμούς. (άρθρα 38 και 39) Επίσης το παράκτιο κράτος έχει το δικαίωμα να ορίσει την παρακείμενη ζώνη στην Αιγιαλίτιδα του. Ορίζει μια Συνορεύουσα Ζώνη, η οποία με βάση το άρθρο 33, το παράκτιο κράτος δικαιούται να ελέγχει, εμποδίζει και τιμωρεί τις τελωνειακές, δημοσιονομικές, μεταναστευτικές κ υγειονομικές παραβιάσεις. (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, 2010) Για τα πολεμικά ξένα πλοία ορισμένα κράτη, όπως για παράδειγμα η Τουρκία, δεν δέχονται την Αβλαβή Διέλευση, χωρίς να έχουν εγκαίρως ενημερωθεί, ώστε να δώσουν άδεια. ( 15 Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Γενεύη, Νοέμβριος 2010, 6f2 Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 23

24 Η ίση απόσταση και η μέση γραμμή Η θέσπιση των πρώτων κανόνων οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, μεταξύ των παράκτιων κρατών, εντάσσονται σε ρύθμιση, στη Σύμβαση της Γενεύης, το Σε αυτή την πρώτη Συνδιάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας, θεσπίζονται οι κανόνες του σύγχρονου Διεθνούς Δικαίου. Το καθεστώς της Ίσης Απόστασης, εξαιρουμένων των ειδικών περιστάσεων και συνθηκών, θεσπίζεται ως ο κυριότερος κανόνας ρυθμίσεων της αιγιαλίτιδας ζώνης, με βάση το άρθρο 12, παράγραφος 1 η της Σύμβασης της Γενεύης, του Σε αυτό το άρθρο προβλέπεται επίσης, ότι σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ των γειτονικών παράκτιων κρατών, η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών θα χαράσσεται με βάση τη «μέση γραμμή». Μόνο με εξαιρέσεις, όπως αυτές των ιστορικών τίτλων ή άλλων παρόμοιων ειδικών καταστάσεων, η οριοθέτηση αναγκαία θα χαράσσεται διαφορετικά. Μια τέτοια εξαίρεση είναι και η υπόθεση Ονδούρας και Ελ Σαλβαντόρ, σχετικά με το νομικό καθεστώς του κόλπου Fonseca. ( Κλειστές και Ημίκλειστες Θάλασσες Ένα παράδειγμα Ημίκλειστης Θάλασσας είναι η Μεσόγειος. Σε αυτή την περίπτωση τα γείτονα κράτη καλούνται, βάσει του άρθρου 123 της 16 International Courte of Justice, Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 24

25 Διεθνούς Σύμβασης, να συμφωνήσουν στην από κοινού οριοθέτηση της ΑΟΖ τους. Σε αυτήν την περίπτωση παρατηρούμε ότι τα κράτη δεν έχουν τη διάθεση συνεργασίας για να οριοθετήσουν τις περιοχές τους, στις πλειοψηφίες των περιπτώσεων δε, τα 200 ναυτικά μίλια επικαλύπτονται. Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται ασύδοτη αλίευση και να καταστρέφονται είδη αλιευμάτων Η διαδικασία Οριοθέτησης Θαλασσών Η διαδικασίες οριοθέτησης των θαλασσών γίνονται με τη σύμφωνη γνώμη των γειτονικών κρατών, μέσω διαπραγματεύσεων, έτσι όπως ορίζει το Διεθνές Δίκαιο. Στην περίπτωση διαφωνιών τα κράτη πρέπει να αποδεχτούν την οριζόμενη γεωργική γραμμή, ως την γραμμή οριοθέτησης. Συχνά οι οριοθετήσεις των θαλάσσιων ζωνών πραγματοποιούνται με υπογραφή συμφωνιών, χωρίς διαφωνίες ή διενέξεις. Τα νησιά συνήθως προκαλούν διαφωνίες και προβλήματα. Αλλά και εδώ στην πλειοψηφία τους τα κράτη αποδέχονται τη «μέση γραμμή» ή την «ίση απόσταση». Συχνές όμως είναι και οι περιπτώσεις εκείνες όπου συναντάμε σημαντικές και ιδιάζουσες διαφορές, διαφορετικές σε κάθε περίπτωση, με αποτέλεσμα να μην ακολουθείται ένα σύστημα οριοθέτησης. Για παράδειγμα πολλά κράτη δεν έλαβαν υπόψη τους την γεωμορφολογία του υποθαλάσσιου εδάφους, με αποτέλεσμα να επικαλύπτονται τα όρια τους. Επί παραδείγματι η Ν ο 9-2 συμφωνία μεταξύ των κρατών Ισπανίας και Γαλλίας, το 1974, δεν έλαβε υπόψη της το χαντάκι του Cape Breton. Επίσης η Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 25

26 συμφωνία, Ν ο 2-7, Αϊτής και Κούβας, το 1977, δεν έλαβε υπόψη της το υποθαλάσσιο χαντάκι Cayman και συμφώνησε σε μια «γραμμή ίσης απόστασης». Η συμφωνία Ν ο 6-11, μεταξύ Ταϊλάνδης και Ινδίας, το 1978, αγνόησε την υποθαλάσσια λεκάνη Andaman, όπως το ίδιο είχε συμβεί και μεταξύ της συμφωνίας Βενεζουέλας και Ηνωμένων Πολιτειών, όπου αγνοήθηκε η λεκάνη της Βενεζουέλας. Σε περιπτώσεις διαφωνιών μεταξύ των κρατών, η επίλυση δίδεται μέσω διαιτησίας ή της νομικής οδού στο Διεθνές Δικαστήριο, όπου η αποστολή του είναι να εκδίδει αποφάσεις με βάση το Διεθνές Δίκαιο. Η Διεθνής Νομολογία διευκρινίζει, όχι πάντοτε με ακρίβεια, τις αρχές και τους κανόνες, τους σχετικούς με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, με έμφαση στα όρια της υφαλοκρηπίδας. Επισημαίνεται εδώ ότι η Διεθνής Νομολογία, εμπεριέχει πάμπολλες αποφάσεις, με αποτέλεσμα η απαραίτητη και συνεχής ανάλυσή της. (Ιωάννου, Περράκης, 1984) Προβλήματα Οριοθέτησης Θαλασσών Το σύστημα που προβλέπεται από τη Σύμβαση και αφορά την επίλυση διαφορών είναι αρκετά περίπλοκο. Η Σύμβαση δίνει το δικαίωμα σε κάθε κράτος να επιλέξει το ίδιο, ένα ή και περισσότερα από τα επόμενα μέσα επίλυσης διαφορών: Το Διεθνές Δικαστήριο Δικαίου Θαλάσσης 17 Ιωάννου, Κ., Περράκη, Σ., 1984, Εισαγωγή στη Διεθνή Δικαιοσύνη, τεύχος Ι: γενική θεωρία και θεσμικές εφαρμογές, εκδ: Α.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, σελ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 26

27 Το Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ Τα Διοικητικά Δικαστήρια, εξειδικευμένα σε τέτοιου είδους διαφορές Επίσης τα κράτη που έχουν τη διαφωνία μπορούν να ορίσουν όργανο κοινής επιλογής τους. Στην περίπτωση όμως που αυτό δεν είναι εφικτό, αρμόδιο όργανο είναι το Διαιτητικό Δικαστήριο. Υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις για τα πολύπλοκα θέματα, τα οποία ορίστηκαν από τη Σύμβαση. Το πόρισμα όμως των αποφάσεων των Δικαστηρίων δεν είναι υποχρεωτικά αποδεκτό από τα διάδικα μέρη. Το σύστημα επίλυσης των διαφορών είναι δυσνόητο και δύσκολο, αλλά είναι η μόνη σταθερά για το Δίκαιο της Θάλασσας. (Γκορέζης, 1999) Η έννοια της μη καταπάτησης Η έννοια της Μη Καταπάτησης έχει εισαχθεί στο Δίκαιο που αφορά τις οριοθετήσεις, για την Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας στη Βόρεια Θάλασσα, από το Διεθνές Δικαστήριο και η εφαρμογή της γίνεται όταν υπάρχει κοινή Υφαλοκρηπίδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η «φυσική προέκταση» δεν έχει σημαίνοντα ρόλο, μιας και η Υφαλοκρηπίδα είναι η Φυσική Προέκταση καθενός από τα διάδικα μέρη. Άρα, σημασία δεν έχει τόσο πολύ η Φυσική Προέκταση, αλλά η Μη Καταπάτηση πάνω στην προέκταση της ακτής. Η έννοια της Μη Καταπάτησης ή αλλιώς της Μη Αποκοπής Τμήματος της Υφαλοκρηπίδας, συναντάται στην 18 Γκορέζης, Γ., 1999, Διεθνείς Συμφωνίες Συνθήκες και Συμβάσεις, Αθήνα, ΓΕΣ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 27

28 νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου, όπου εμφανίζεται σαν Αρχή Επιείκειας, αλλά και σαν σχετική περίσταση Οι αρχές της επιείκειας Τις Αρχές της Επιείκειας τις οποίες τις επικαλούνται τα διάδικα κράτη, είναι γενικής φύσης και οι συχνότερα διατυπωμένες είναι οι εξής: Η Οριοθέτηση θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο 19 Η αρχή της Μη Καταπάτησης από το ένα μέρος επί της Φυσικής Προέκτασης του άλλου 20 Η Αρχή της Αποφυγής, εντός των εφικτών πλαισίων, κάθε αποκοπής της πρόσβασης από θαλάσσης στις ακτές των διάδικων μερών 21 Η Οριοθέτηση θα πρέπει να γίνεται εφαρμόζοντας τα κριτήρια των Αρχών της Επιείκειας και χρησιμοποιώντας μεθόδους οι οποίες μπορούν να διασφαλίσουν τους συσχετισμούς με τη γεωλογία της περιοχής και οδηγούνε σε ένα δίκαιο αποτέλεσμα Βλ. Σύμβαση ΔΘ 1982, άρθρο 83 παρ.1, Υπόθεση Βόρειας Θάλασσας, ICJ Reports 1969, σελ , παρ , σελ. 53, παρ. 101, Υπόθεση για την Οριοθέτηση του Κόλπου του Maine, ICJ Reports 1984, σελ , παρ. 90, σελ. 299, παρ. 112, Υπόθεση Λιβύης-Μάλτας (1985) ICJ Reports 1985, σελ.39, παρ Βλ. Υπόθεση Βόρειας Θάλασσας, ICJ Reports 1969, σελ.46-47, παρ. 85, σελ. 53, παρ. 101, Υπόθεση για την Οριοθέτηση του Κόλπου του Maine, ICJ Reports 1984, σελ , παρ.157, Υπόθεση Λιβύης-Μάλτας 1985, ICJ Reports 1985, σελ. 39, παρ Βλ. Υπόθεση Βόρειας Θάλασσας, ICJ Reports 1969, σελ , παρ. 8, Υπόθεση για την Οριοθέτηση του Κόλπου του Maine, ICJ Reports 1984, σελ , παρ.110,σελ , παρ. 157, σελ. 328, παρ.196, σελ.335, παρ. 219, Υπόθεση Γουινέας και Γουινέας-Μπισσάου, 77 ILR σελ , παρ Βλ. Υπόθεση για την Οριοθέτηση του Κόλπου του Maine, ICJ Reports 1984, σελ , παρ.112, Υπόθεση Λιβύης-Μάλτας 1985, σελ , παρ. 45, σελ. 57, παρ. 79 Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 28

29 Αρχή της Επιείκειας επίσης είναι ο ίσος διαχωρισμός, μεταξύ των περιοχών που διεκδικούν την Υφαλοκρηπίδα, αλλά αλληλοκαλύπτονται Ιστορικές ειδικές περιστάσεις Η οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας μεταξύ των κρατών, όταν αυτά επικαλούνται ειδικές περιστάσεις, με τις γειτονικές ακτές τις αντικείμενες ή τις παρακείμενες, έχει αποτελέσει πεδίο έντονων διαφωνιών, αντιπαραθέσεων και συγκρούσεων, με αποτέλεσμα την πλειάδα διαφορετικών ρυθμίσεων, μέσω της δικαστικής οδού. Η πρώτη διαμάχη σχετικά με τα κυρίαρχα δικαιώματα ενός παράκτιου κράτους, σχετικά με την Υφαλοκρηπίδα στο έδαφός του, διεξήχθη στις 26 Φεβρουαρίου του 1942, όταν υπεγράφη Συνθήκη μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Βενεζουέλας, σχετική με τις υποθαλάσσιες περιοχές στον κόλπο Παρία. Τα κοιτάσματα μεν μοιράστηκαν στον κόλπο Παρία, πλην όμως δεν ήταν ισχυρή αυτή η συμφωνία, βάσει του συμβατικού Δικαίου, παρόλο που αυτή η συμφωνία αποτέλεσε δεδικασμένο δικαίωμα για το Διεθνές Δίκαιο. Μία άλλη υπόθεση για επίλυση διαφορών σχετικών με την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας, ήταν «η Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας της Βόρειας 23 Βλ. Υπόθεση Βόρειας Θάλασσας, ICJ Reports 1969, σελ.36, παρ. 57, σελ. 52, παρ. 99, σελ. 53, παρ.101, Υπόθεση για την Οριοθέτηση του Κόλπου του Maine, ICJ Reports 1984, σελ , παρ. 115.σελ , παρ. 157, σελ , παρ , Υπόθεση Λιβύης- Μάλτας 1985, ICJ Reports. 1985, σελ.47, παρ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 29

30 Θάλασσας», μεταξύ της Δανίας, Ολλανδίας και της Δημοκρατίας της Γερμανίας. Η απόφαση εξεδόθη το 1969 και έκρινε ότι η μέση γραμμή δεν αποτελεί μέρος του Εθιμικού Δικαίου και δεν είναι η ενδεδειγμένη μέθοδος οριοθέτησης. Σε αυτήν την υπόθεση επίσης, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, βασιζόμενο στα άρθρα 1 έως 3 της Συνθήκης του 1958, κρίνει ότι δεσμεύονται όλα τα κράτη του κόσμου, ασχέτως εάν έχουν υπογράψει την Συνθήκη ή όχι. Το Δικαστήριο αποφασίζει ότι η απόκλιση της Υφαλοκρηπίδας μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο στις περιπτώσεις που αφορούν νησίδες, βραχονησίδες και σκοπέλους, όπου όμως και σε αυτήν την περίπτωση δεσμεύονται όλα τα κράτη για την ύπαρξη και την εκμετάλλευση της. Το 1977 το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία αντιδικούν σχετικά με την Υφαλοκρηπίδα στο στενό της Μάγχης. Το διαιτητικό Δικαστήριο αποφασίζει την εφαρμογή της μέσης γραμμής. Στην υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας της Τυνησίας και της Λιβύης, το 1982, η οριοθέτηση έγινε με τη χάραξη μιας τεθλασμένης γραμμής, η οποία και οριοθέτησε τις δύο περιοχές. Η υπόθεση για την οριοθέτηση του Κόλπου του Maine, το 1984, μεταξύ των ΗΠΑ και του Καναδά, σχετιζόταν με την οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας και των Αλιευτικών Ζωνών. Το Δικαστήριο αποφάσισε και οι παρακείμενες ακτές έγιναν αντικείμενες. Το 1985, έχουμε την υπόθεση Διαιτησίας μεταξύ της Γουινέας και Γουινέας-Μπισσάου, για την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων τους, της υφαλοκρηπίδας τους και της ΑΟΖ τους. Η απόφαση του Δικαστηρίου ήταν η χάραξη μιας ενιαίας γραμμής. [ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 30

31 Ακολουθεί η υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας Λιβύης-Μάλτας, το Το Δικαστήριο αποφάσισε την οριοθέτηση με το καθεστώς της μέσης γραμμής, με βάση το κριτήριο της απόστασης. Το 1992 έχουμε την επίλυση της διαφοράς μεταξύ Γαλλίας και Καναδά για τα Γαλλικά νησιά Saint Pierre και Maquelon, τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά στον Καναδά. Το Διαιτητικό Δικαστήριο αποφάσισε με βάση τα γεωγραφικά κριτήρια. Η υπόθεση για την οριοθέτηση της θαλάσσιας περιοχής, το 1993, μεταξύ Γροιλανδίας και Jan Mayen, είχε την κατάληξη του ενιαίου συνόρου. Η απόφαση αυτή εξεδόθη, αφού το Δικαστήριο έλαβε υπόψη του τις επιμέρους συμφωνίες μεταξύ της Γροιλανδίας, Δανίας και Νορβηγίας και όρισε προσωρινά μια μέση γραμμή. Η διαφορά μεταξύ Υεμένης και Ερυθραίας, συνέβη το Σε αυτήν την περίπτωση το Δικαστήριο δεν έλαβε υπόψη του τις ειδικές περιστάσεις που προέβαλε τον κάθε κράτος και έτσι πρότεινε την από κοινού αλιευτική εκμετάλλευση της περιοχής, ενώ αναγνώρισε σε όλα τα νησιά χωρικά ύδατα 12 ναυτικών μιλίων. Το 2001, έχουμε την υπόθεση για την οριοθέτηση και των θαλάσσιων ζωνών, αλλά και των εδαφικών περιοχών, μεταξύ του Κατάρ και του Μπαχρέιν. Το Δικαστήριο αναγνωρίζει τις ειδικές περιστάσεις στα νησιά της περιοχής και χαράσσει ενιαίο θαλάσσιο σύνορο, βάσει του Εθιμικού Δικαίου. Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 31

32 Στην υπόθεση μεταξύ της Νικαράγουας και της Ονδούρας στην Καραϊβική, το 2007, έχουμε την επίλυση των εδαφικών και των θαλάσσιων ζητημάτων τους. Το Δικαστήριο αναγνωρίζει στα νησιά της περιοχής τα 12 ναυτικά μίλια, διχοτομεί τη γωνία η οποία σχηματίζεται στις ακτογραμμές και χρησιμοποιεί και τη μέθοδο της μέσης γραμμής. Η υπόθεση της Ονδούρας και του Ελ Σαλβαντόρ, σχετικά με το νομικό καθεστώς του κόλπου Fonseca, αφορά την ίση απόσταση ή την μέση γραμμή και αποτελεί εξαίρεση. Το Διεθνές Δικαστήριο το οποίο εξέτασε την υπόθεση αυτή, αποφάνθηκε ότι τα ιστορικά εσωτερικά ύδατα των τριών παράκτιων κρατών Ονδούρας, Ελ Σαλβαντόρ και Νικαράγουας, είχαν οφέλη κοινά στις θαλάσσιες ζώνες τους, εντός του κόλπου. Με εξαίρεση, σε αυτήν την περίπτωση, αποφασίστηκαν οι ειδικές ζώνες των 3 ναυτικών μιλίων, από την ακτή κάθε κράτους. ( 24 Η Ρουμανία και η Ουκρανία προσφεύγουν στο Δικαστήριο της Χάγης, το 2009, προκειμένου να επιλύσουν τις διαφορές τους για την οριοθέτηση της Μαύρης Θάλασσας. Η απόφαση οριοθετούσε με τη χάραξη προσωρινής και κατόπιν οριστικής γραμμής ίσης απόστασης και στο νησί των Όφεων αναγνώρισε μόνο το δικαίωμα των 12 ναυτικών μιλίων. Η πιο πρόσφατη υπόθεση είναι αυτή μεταξύ του Μπαγκλαντές και της Μιανμάρ, σχετικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στον κόλπο της Βεγγάλης, το Το Δικαστήριο οριοθετεί με βάση τη μέση γραμμή. 24 International Courte of Justice, Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 32

33 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε αυτό το Κεφάλαιο αρχικά θα αναφερθούμε στην Θαλάσσια Πολιτική την οποία ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε σχέση με την Γαλάζια Ανάπτυξη. Σ αυτή ανήκει η Γαλάζια Βιοτεχνολογία, και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέσω της Ωκεάνιας Ενέργειας. Οι καινοτόμες αυτές λύσεις αφορούν την οικονομική ανάπτυξη των χωρών. Για να προχωρήσουμε στην νέα αυτή κατεύθυνση προϋπόθεση είναι η χάραξη των ΑΟΖ. Η Αλιεία, η Εξόρυξη Κοιτασμάτων (Υδρογονανθράκων και Πετρελαίου) είναι επίσης τομείς οικονομικής ανάπτυξης, οι οποίοι για να αποφέρουν οικονομικά οφέλη πρέπει να είναι εντός των οριοθετημένων Θαλάσσιων Ζωνών. Ακολουθούν οι Μεσογειακές Συμφωνίες που έχουν υπογραφεί για την ΑΟΖ μεταξύ των παράκτιων χωρών. Τέλος, ο αναγνώστης ενημερώνεται σχετικά με το τι συμβαίνει στα θαλάσσια σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας και Ελλάδας Κύπρου και τι συνέβη σχετικά με τις οριοθετήσεις των ΑΟΖ, στο Ιόνιο, στα Νότια σύνορα μας, στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και για τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην οριοθέτηση της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ. Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 33

34 3.1. Ευρωπαϊκή θαλάσσια πολιτική Η οριοθέτηση των Ελληνικών Θαλάσσιων Ζωνών είναι ζωτικής σημασίας ενέργειας, ειδικά τώρα όπου τίθενται ζητήματα εκμετάλλευσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, εκμετάλλευσης των Υποθαλάσσιων Πόρων και του ελέγχου της Αλιείας. Και οι τρείς αυτοί τομείς της «Γαλάζιας Ανάπτυξης» συνδέονται στενά με την οικονομική σημασία της ΑΟΖ. ( 25 Η Γαλάζια Βιοτεχνολογία, είναι ο τομέας ο οποίος εξερευνά και εκμεταλλεύεται τους θαλάσσιους οργανισμούς, με στόχο την ανάπτυξη νέων προϊόντων, όπως φάρμακα ή βιομηχανικά ένζυμα. Η Ελλάδα έχει την απαιτούμενη υποβρύχια τεχνολογία για την εξερεύνηση του βυθού. Ο τομέας αυτός είναι απολύτως εξειδικευμένος και η έναρξη του θα σημαίνει πολλές θέσεις εργασίας και τόνωση των οικονομικών των εμπλεκόμενων χωρών. Το επόμενο στάδιο οικονομικής σημασίας για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, ονομάζεται Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και συγκεκριμένα Γαλάζια Ενέργεια, η οποία αφορά την αξιοποίηση του δυναμικού της Θαλάσσιας και της Ωκεάνιας ενέργειας της Ευρώπης, έως το Είναι ιδιαίτερα σημαντικές πηγές ενέργειας, καινοτόμες οι οποίες εκμεταλλεύονται την κυματική και την παλιρροϊκή (ρεύματα) ενέργεια. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Ωκεάνια ενέργεια, εκτός από τον Ατλαντικό ωκεανό, συναντάται και στις λεκάνες της Μεσογείου και της Βαλτικής. Οι εγκαταστάσεις της Ωκεάνιας ενέργειας είναι 25 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Θαλάσσια Πολιτική, ανακτήθηκε 1/12/14, Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 34

35 υποθαλάσσιες και εγκαθίσταται εντός της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ. (Ευρωπαϊκή Ένωση Αιολικής Ενέργειας, 2013) 26 Οι μεγάλες ποσότητες ορυκτού πλούτου στο βυθό της θάλασσας και η Εξόρυξη των Κοιτασμάτων, εξασφαλίζεται ο ενεργειακός εφοδιασμός και καλύπτεται η αγορά στην περίπτωση όπου δεν επαρκούν οι χερσαίες εξορύξεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μελετά και εργάζεται πάνω στα θέματα αυτά, μιας και οι γνώσεις ακόμη είναι ελλιπείς και δεν γνωρίζουμε τα μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα. Πολλοί Ευρωπαϊκοί οργανισμοί δραστηριοποιούνται σήμερα πάνω σε αυτόν τον τομέα, παρέχοντας τεχνογνωσία ή αναλαμβάνοντας διαδικασίες εξόρυξης. Το τελευταίο διάστημα η συζήτηση για τα κοιτάσματα Υδρογονανθράκων Φυσικού Αερίου, στην νοτιανατολική θαλάσσια περιοχή της Κρήτης, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Οι επιστημονικές μελέτες εκτιμούν την ύπαρξη μεγάλων αποθεμάτων, τα οποία προσεγγίζουν το 1,5 τρις m 3, μέσα στην Ελληνική ΑΟΖ. Το Πανεπιστήμιο Πατρών, με επικεφαλή τον καθηγητή κ. Ζηλιλίδη, στις εκτεταμένες μελέτες τους, υποδεικνύουν τις περιοχές στις οποίες εντοπίζονται τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων: 26 Ευρωπαϊκή Ένωση Αιολικής Ενέργειας, 2013, Wind in Power: 2012 European Statistics Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 35

36 Εικόνα Νο 3 η, Περιοχές στις οποίες εντοπίζονται τα κοιτάσματα Υδρογονανθράκων Μεταξύ Γαύδου και Σφακιών Νοτίως της Γαύδου και της Ελληνικής Τάφρου Μεταξύ Τυμπακίου και Ιεράπετρας Μεταξύ Τάφρου του Πλινίου και Τάφρου του Στράβωνα Ανατολικά της Ιτάνου Κοντά στα λασποηφαίστεια Olimpi Στην πεδιάδα της Μεσσαράς (Κολομβάκης, 2014) 27 Η υπόθεση Πετρέλαιο στο Αιγαίο, ξεκίνησε με δύο γεωτρήσεις στο Νότιο Αιγαίο, από την εταιρεία Safor, κατά τα έτη , χωρίς αποτέλεσμα. Η επόμενη προσπάθεια γίνεται το 1976 για τα κοιτάσματα της 27 Κολομβάκης, Ι., 12/1/2014, Μέγα το της Θάλασσας Κράτος, περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 36

37 Θάσου, υπό την απειλή του Τουρκικού ωκεανογραφικού «ΧΟΡΑ» να πλέει στο Αιγαίο. Η Ελλάδα συνεχίζει τις έρευνες και το 1987 δέχεται ανοικτά απειλή πολέμου από την Τουρκία, η οποία πρώτη φορά επίσημα αμφισβητεί το νομικό καθεστώς της Υφαλοκρηπίδας και στέλνει το ωκεανογραφικό «ΣΙΣΜΙΚ», συνοδεία πολεμικών πλοίων, έξω από τη Λέσβο. Το 2004 όμως το Ελληνικό Πανεπιστήμιο ανακοινώνει επίσημα στην εφημερίδα «Τα Νέα», την ύπαρξη κοιτασμάτων υψηλής καθαρότητας πετρελαίου, ανατολικά της νήσου Γαύδου. (Κολομβάκης, 2014) 28 Σχετικά με την Αλιεία στη Μεσόγειο, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγνώρισε την επικίνδυνη κατάσταση που επικρατεί εξ αιτίας της υπεραλίευσης. Το 96% των ψαριών του βυθού υπεραλιεύεται, όπως και το 71% των πελαγίσιων ψαριών του γαύρου και της σαρδέλας. Από 1/1/2014 τέθηκε σε ισχύ η Κοινή Αλιευτική Πολιτική, μέσω της οποίας καθορίζονται και τα ανώτερα όρια αλιείας. 29 Το θέμα της αλιείας αναφέρεται καθώς σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει παραβίαση των θαλάσσιων ζωνών από αλιευτικά σκάφη χωρών οι οποίες δεν σέβονται την ΑΟΖ και δεν ανήκουν και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 28 Κολομβάκης, Ι., 12/1/2014, Μέγα το της Θάλασσας Κράτος, περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ 29 Μελέτη του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, 22/7/2014, Παπαδογιάννης, Λ., Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 37

38 3.2. Η Ευρωπαϊκή ΑΟΖ Η Ελλάδα είχε πρωτοστατήσει στην Ευρωπαϊκή σχεδίαση της θαλάσσιας πολιτικής γραμμής της. (Ζερβάκη, 2010) 30 Στόχος της Ελλάδας ήταν η χάραξη των Ευρωπαϊκών ΑΟΖ, η οποία θα αποτελείται από το σύνολο των εθνικών ΑΟΖ. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εναρμονίσει σιγά-σιγά τα κράτη μέλη, με βάση βέβαια τις δικές τους νομοθεσίες. Τα κράτη μέλη έχουν διαφορετικά θεσπίσει τις Θαλάσσιες Ζώνες τους, όπως για παράδειγμα άλλα έχουν ορίσει Ζώνες Αλιείας, άλλα Ζώνες Οικολογικής Προστασίας, άλλα έχουν θεσπίζει ΑΟΖ κλπ., μιας και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι αρμόδια για την κήρυξη των ΑΟΖ, απλά έχει την δυνατότητα να νομοθετεί σχετικά με την προστασία της αλιείας και το περιβάλλον. Το 2005 η Επιτροπή ορίζει την κοινή πολιτική γραμμή για τη θάλασσα και τους στρατηγικούς στόχους της. Η προσπάθεια γίνεται εντατικότερη το (Ζερβάκης, 2010) 31 Η Ελλάδα προτείνει τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής, η οποία θα περιπολεί στα Ευρωπαϊκά θαλάσσια σύνορα. Τα θέματα της Ευρωπαϊκής ΑΟΖ, έως σήμερα παραμένουν άλυτα, στην ίδια θέση. 30 Ζερβάκη Α., 2010, «Η θαλάσσια πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η ελληνική εξωτερική πολιτική», στο Γ. Βαληνάκη (επιμ.), Ελληνική Εξωτερική και Ευρωπαϊκή Πολιτική, , εκδ: Ι. Σιδέρη, Αθήνα, σελ: Ως άνω Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 38

39 Η πάγια Ελληνική θέση για την οριοθέτηση των Θαλάσσιων Ζωνών, είναι η εφαρμογή της ίσης απόστασης-μέσης γραμμής. Ο νόμος Ν.4001/2011 τροποποιεί και εμπλουτίζει τον παλιότερο του 1995, σχετικά με την «αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και άλλων διατάξεων». Με βάση το άρθρο 156(1), όταν υπάρχει ασυμφωνία οριοθετήσεων με τα γείτονα κράτη, με τα οποία η Ελλάδα έχει ακτές παρακείμενες ή αντικείμενες, το εξωτερικό όριο της Υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ είναι η μέση γραμμή-ίση απόσταση, από το σημείο μέτρησης της Αιγιαλίτιδας Ζώνης. (Μανιάτης, Μεσογειακές συμφωνίες για την ΑΟΖ Αρχικά θα λάβουμε γνώση για τις Μεσογειακές Συμφωνίες για να μπορέσουμε να εξετάσουμε τα θέματα για την οριοθέτηση της Ελληνικής ΑΟΖ με τις γείτονες χώρες Αλβανία, Ιταλία, Λιβύη, Αίγυπτο, Μάλτα, Κύπρο και Τουρκία, καθώς επίσης και για τις αποφάσεις Διεθνών Δικαστηρίων. Δικαιοσύνης: 1982: υπόθεση Λιβύης Τυνησίας 1985: υπόθεση Λιβύης - Μάλτας Υπάρχουν ήδη οι οριοθετήσεις των χωρικών υδάτων, μεταξύ των: 1977: Ιταλία Γιουγκοσλαβία 1977: Γαλλία Ιταλία 32 Μανιάτης, Γ., Υφυπουργός ΠΕΚΑ, άρθρο στην ηλεκτρονική σελίδα guage=el-gr Διπλωματική εργασία, 2014, «Ζητήματα Οριοθέτησης Ελληνικών Θαλασσών» Σελίδα 39