Νότια Ευρώπη. Συνεργασία στη λεκάνη της Μεσογείου : Ενεργειακά ζητήματα. Ελληνικά

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Νότια Ευρώπη. Συνεργασία στη λεκάνη της Μεσογείου : Ενεργειακά ζητήματα. Ελληνικά"

Ευάριστος Διδασκάλου
9 χρόνια πριν
Προβολές:

Νότια Ευρώπη Συνεργασία στη λεκάνη της Μεσογείου : Ενεργειακά ζητήματα H ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ ανήλθε στο 44% το 1995, θα έχει αυξηθεί κατά 65% μέχρι το 2025 και έως και 80% για το φυσικό αέριο.

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Δεκέμβριο του 2008, τα κράτη μέλη θα πρέπει να το στο ενεργειακό τους μείγμα το 20% να

1 Νότια Ευρώπη Συνεργασία στη λεκάνη της Μεσογείου : Ενεργειακά ζητήματα H ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ ανήλθε στο 44% το 1995, θα έχει αυξηθεί κατά 65% μέχρι το 2025 και έως και 80% για το φυσικό αέριο. Η πυρηνική ενέργεια (κυρίως στη Γαλλία) και η παραγωγή πετρελαίου στη Βόρεια Θάλασσα (η οποία έχει εξαντληθεί) καλύπτουν ολοένα και λιγότερο τις ανάγκες της ηπείρου. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Κλιματική Αλλαγή που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Δεκέμβριο του 2008, τα κράτη μέλη θα πρέπει να το στο ενεργειακό τους μείγμα το 20% να προέρχεται από ανανεώσιμες ενέργειας έως το 2020, να μειώσουν τις εκπομπές CO2 κατά 20% και να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση κατά 20% ("Στόχος "). Ωστόσο, ο δρόμος προς την επίτευξη των στόχων είναι ασαφής, αφού η Επιτροπή δεν αναφέρει επακριβώς πόσο δεσμευτικοί είναι συγκεκριμένοι στόχοι.. Μάλιστα, ήδη υφίσταται ασυμφωνία μεταξύ των κρατών μελών για την ενεργειακή μετάβαση έως το 2020 (στη Γερμανία όσο η πυρηνική ενέργεια μειώνεται τόσο αυξάνεται ο άνθρακας), ούτε για το φυσικό αέριο, ούτε για τη διαμόρφωση κάποιας ενιαίας κοινής προσέγγισης για τις εισαγωγές ενέργειας π.χ. από τη Ρωσία. Δίχως μια κοινή ενεργειακή πολιτική, κατά πόσον είναι δυνατόν τα κράτη μέλη της ΕΕ να υιοθετήσουν μια κοινή στρατηγική έναντι άλλων παγκόσμιων εταίρων, όπως η Ρωσία, για οποιοδήποτε σχετικό θέμα ; Η ανάγκη μιας κοινής και μακροπρόθεσμης ενεργειακής στρατηγικής Οι πάροχοι ενέργειας της ΕΕ συγκεντρώνονται στην ευρωπαϊκή γειτονία (με την ευρεία έννοια, συμπεριλαμβανομένης της Αραβικής χερσονήσου), μη συμπεριλαμβανομένης της Νορβηγίας. Η Ρωσία έρχεται πρώτη:παρά τους δυνητικούς πόρους της Αρκτικής, αυτή κατέχει το 32% των παγκοσμίων υπαρκτών αποθεμάτων φυσικού αερίου, το 12% των αποθεμάτων πετρελαίου και το 10% των αποθεμάτων άνθρακα. Παρέχει το ένα τρίτο των υδρογονανθράκων που εισάγονται από την Ευρώπη και το ένα τέταρτο του εισαγόμενου άνθρακα. Η Ρωσική αγορά ενέργειας είναι ισχυρή στη Φινλανδία, στην Κεντρική Ευρώπη, στη Γερμανία και στην Ελλάδα. Είναι επίσης ισχυρή στα κράτη της Βαλτικής, όπου το σύνολο του φυσικού αερίου και του πετρελαίου προέρχονται από την Ρωσία και όπου οι ρωσικές εταιρείες κατέχουν το ένα τρίτο των τοπικών εταιριών ενέργειας. Οι γείτονες χώρες στην περιοχή της νότιας Μεσογείου έρχονται δεύτερες: κατέχουν το 5% των παγκόσμιων πετρελαϊκών πόρων και το 3% του φυσικού αερίου, παρέχουν το ένα τρίτο του αερίου και το ένα τέταρτο του πετρελαίου που καταναλώνεται στην Ευρώπη, εκτός επίσης του ρόλου της Τουρκίας στη μεταφορά της παραγωγής του από τη Ρωσία και τον Κόλπο. Τόσο οι χώρες παραγωγής, όσο και οι χώρες μεταφοράς είναι ομοίως εξαρτώμενες από τις Ευρωπαϊκές αγορές κατανάλωσης: το 70% των εξαγωγών του πετρελαίου και το 90% των εξαγωγών φυσικού αερίου της Βόρειας Αφρικής κατευθύνονται προς την Ευρώπη, παρά το ανερχόμενο μερίδιο των ΗΠΑ στις αγορές της Αλγερίας. Χάρτης 1: Καθαρό εμπόριο ενέργειας: η συμπληρωματικότητα μεταξύ της Ευρώπης και των γειτόνων της, 2011 Συνεπώς, το δυναμικό ενεργειακής συνεργασίας είναι στρατηγικής σημασίας. Θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για μια φιλόδοξη κοινωνική (σε σχέση με την

2 απασχόληση), βιομηχανική, τεχνολογική και περιβαλλοντική σύμπραξη μεταξύ της Ευρώπης και των γειτόνων της. Η Ενέργεια, και ιδίως οι αγωγοί φυσικού αερίου συνεπάγονται μακροχρόνια συνεργασία. Έτσι, στενότεροι δεσμοί μεταξύ της Ρωσίας με την κινεζική αγορά (βλέπε τον πρόσφατο ενεργειακό αγωγό της Σιβηρίας προς την Άπω Ανατολή) και η επιλογή της Αλγερίας να αυξήσει το υγροποιημένο φυσικό αέριο που θα πωληθεί στην παγκόσμια αγορά, πρόκειται να έχουν διαρθρωτικές επιπτώσεις στην περιοχή. Από τον Χάρτη 3, μπορούν να αντληθούν τέσσερα διδάγματα για τα ενεργειακά δίκτυα. Κατά πρώτον, διαπιστώνεται μια σημαντική πυκνότητα των ενεργειακών δικτύων εντός του χώρου της ΕΕ, γεγονός το οποίο διαμορφώνει ευνοϊκές προοπτικές για μια Κοινή Ενεργειακή Πολιτική στον ευρωπαϊκό χώρο. Το δεύτερο δίδαγμα, σχετίζεται με την ύπαρξη σημαντικών ενεργειακών δικτύων από την Ρωσία και κάποια ανερχόμενα από τη χώρες της Μεσογειακής Γειτονίας τα οποία συμβάλλουν στην ολοκλήρωση της ευρύτερης περιοχής, ως ενεργειακής ζώνης. Ωστόσο, τα εμπόδια παραμένουν: η ΕΕ προσπαθεί να μειώσει τη δύναμη της ρωσικής αγοράς μέσω του αγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν, καθώς και μέσω του έργου φυσικού αερίου Nabucco μέσω Τουρκίας παρότι αυτά τα δύο δύσκολα ανταγωνίζονται με το ρωσικό αγωγό South Stream κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα. Από την πλευρά της, η Ρωσία επιχειρεί να παρακάμψει τη μεταφορά μέσω Ουκρανίας, έχει ήδη εγκαινιάσει τον αγωγό North Stream που μέσω της Βαλτικής Θάλασσας καταλήγει απευθείας στη Γερμανία - με αποτέλεσμα τη διαμαρτυρία των κρατών της Βαλτικής, τα οποία και παρακάμπτονται. Το τρίτο δίδαγμα είναι η προαναφερθείσα αύξηση του υγροποιημένου φυσικού αερίου στη Βόρεια Αφρική, δεδομένου ότι η ΕΕ αρνείται τις μακροπρόθεσμες συμφωνίες για την προμήθεια φυσικού αερίου (αγωγοί) και προωθεί σημειακές προμήθειες (υγροποιημένο φυσικό αέριο).το τελευταίο δίδαγμα είναι το ηλιακό δυναμικό της Βόρειας Αφρικής, το οποίο θα μπορούσε να αποδειχθεί ένα αποφασιστικό πλεονέκτημα για την ευρωπαϊκή ενεργειακή μετάβαση εάν η Ευρώπη και οι Γείτονες της ανέπτυσσαν διαμεσογειακές γραμμές μεταφοράς ενέργειας. Χάρτης 2: Η ενέργεια που καταναλώνεται στην Ευρώπη: ο βασικός ρόλος της ευρωπαϊκής γειτονίας

3 Η Ευρώπη έχει ξεκινήσει ήδη τη μετάβαση προς μια οικονομία με χαμηλές εμπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Όμως, η διαδικασία αυτή θα είναι μακρόχρονη και επίπονη για τους παρακάτω λόγους. Πρώτον, τα κράτη-μέλη της ΕΕ λειτουργούν σε ελεγχόμενη διασπορά (Βλ. Χάρτη 4 για την περίπτωση του άνθρακα στην Πολωνία). Δεύτερον, το θέμα της πυρηνικής ηλεκτρικής ενέργειας δεν αντιμετωπίζεται και απέχει μακριά από κοινή στρατηγική. Τρίτον, το αναδυόμενο θέμα του φυσικού αερίου μπορεί να καθυστερήσει την εναλλακτική στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για μια έως δύο δεκαετίες. Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, και σύμφωνα με το χάρτη 3, η αναγκαιότητα επικέντρωσης των προσπαθειών από κοινού με τις ευρωπαίους γείτονες: Εάν θέλουμε να μειώσουμε τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, είναι αποτελεσματικότερο να συνεργαστούμε με τις γείτονες χώρες, έτσι ώστε να τις βοηθήσουμε να ενισχύσουν μια καθαρή ενεργειακά οικονομία και να εφαρμόσουμε από κοινού μια αποδοτικότερη ενεργειακή στρατηγική μεταβάσης σε οικονομία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αντί να επικεντρωνόμαστε μόνο στην Ευρώπη. Προκειμένου να προωθήσουμε την ηλιακή ενέργεια (Χάρτης 5) είναι απαραίτητο να την προμηθευόμαστε από τα καταλληλότερα εδάφη, τα οποία εντοπίζονται στην περιοχή της Νότιας Μεσογείου. Ωστόσο, σύμφωνα με το Μεσογειακό Παρατηρητήριο Ενέργειας, οι συμβατικοί ενεργειακοί πόροι (υδρογονάνθρακες και άνθρακας) θα αποτελούν το 2030 τα 3/4 της ενέργειας που καταναλώνεται στις χώρες της Νότιας Μεσογειακής Γειτονίας και τα 2/3 αυτής που καταναλώνεται στις μεσογειακές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας (Best case proactive scenario). Η προώθηση της ηλιακής ενέργειας συνεπάγεται μια ευρεία κοινή πολιτική βούληση στην ευρύτερη περιοχή, προϋποθέτει ισχυρές χρηματοδοτήσεις για έρευνα στον τομέα αυτό, κοινά τεχνολογικά και βιομηχανικά δίκτυα και διαμεσογειακά ηλεκτρικά δίκτυα.

4 Χάρτης 3: δίκτυα ενέργειας στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης, 2010

5 Χάρτης 4: Μερίδιο ορυκτών καυσίμων στην ενέργεια Χάρτης 5: Ηλιακή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στις χώρες της Μεσογείου ΙΤΑΝ : Ολοκληρωμένη εδαφική ανάλυση στην Ευρωπαϊκή γειτονία, έργο του ESPON 2013 που συντονίζεται από τον καθηγητή Pierre BECKOUCHE, (Pierre.Beckouche@univparis1.fr), http: // tan.html. ESPONontheRoad project To EsponontheRoad είναι μια Διακρατική Δραστηριότητα δικτύωσης δεκαεννέα Σημείων Επαφής ESPON, που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα ESPON2013, με κύριο στόχο τη διάδοση των αποτελεσμάτων της εφαρμοσμένης έρευνας για την ευρωπαϊκή εδαφική ανάπτυξη, σε φορείς λήψης αποφάσεων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Το Πρόγραμμα ESPON2013 συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα κράτη- εταίρους της Ισλανδίας, του Λιχτενστάιν, της Νορβηγίας και της Ελβετίας. Yποστηρίζει την ανάπτυξη πολιτικής σε σχέση με τον στόχο της εδαφικής συνοχής και την αρμονική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Επικράτειας. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του έργου ή ακολουθήστε μας στο facebook ή στο twitter,

Σχετικά έγγραφα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. ΑΞΟΝΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΧΑΤΖΗΜΠΟΥΣΙΟΥ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΥΣΚΟΥΒΕΛΗΣ ΗΛΙΑΣ Μέρος πρώτο: Η πορεία προς μία κοινή ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανάγκη για